Sadettin ORHAN'ın kaleminden dev yazı dizisi:
Emekli aylığını artırma yolları
Türkiye’de modern anlamda emekli aylığına ilk olarak askerler kavuştu. 1866 yılında kurulan tekaüt (emeklilik) sandığı, askerlere emekli aylığı bağlıyor, ölümleri halinde bu aylıklar dul ve yetimlerine kalıyordu. Askerin birden fazla eşi varsa, maaşından biraz daha fazla prim kesiliyor ama bütün eşlerine maaş bağlanıyordu. Daha sonra sivil memurlara da aynı hak verildi ve devlet memurlarının sosyal güvenlik sorunu daha Osmanlı döneminde çözülmüş oldu.
Diğer toplum kesimleri memurlar kadar nasipli değillerdi. Emeklilik hakkı için işçilerin 1946, esnafın 1971 ve ‘milletin efendisi’ köylünün 1984 yılını beklemesi gerekti. Sosyal güvenliğin gelişimindeki bu çarpıklık, hemen her 10 yılda bir yapılan reformlarla daha da karmaşık hale geldi. Fakat son yapılan reform, memurların yüz yıldan fazla süren ayrıcalıklı statüsüne son vererek, 1 Ekim 2008 sonrası sisteme giren memur, işçi, esnaf ve köylüyü hemen hemen eşitledi.
19 milyon emekliliği bekliyor
Bugün, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarına göre Türkiye’de yaklaşık 18,7 milyon çalışan ve 10,4 milyon emeklimiz var. Yani yaklaşık 19 milyon kişi emeklilik için çalışıyor, hatta gün sayıyor. Bir an önce emekli olmak ve emekli aylığı gibi garanti bir gelire kavuşmak hemen herkesin hayali. Peki milyonlarca insanın yaşlılık döneminde tek gelir kaynağı olan emekli aylığı nasıl hesaplanıyor? Emekli aylığını düşüren ya da yükselten faktörler neler? İşte vatandaşın emekli aylığına dair en fazla merak ettiği soruları ve cevaplarını bu yazı dizimizde topladık.
· Emekli aylığınız nasıl hesaplanıyor?
· SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı aylıkları arasında fark var mı?
· 2008 sonrası çalışmalarınız aylığınızı nasıl etkiliyor?
· Bağ-Kur’dan SSK’ya geçmek aylığınızı etkiliyor mu?
· İsteğe bağlı ödeyenlere ne kadar aylık bağlanıyor?
· Engelli ve malulen emekli olanların kaybı var mı?
· Doğum, askerlik ve yurtdışı borçlanması emekli aylığınızı nasıl etkiliyor? Borçlanırken nelere dikkat etmelisiniz?
· Çalıştıkça aylığı düşenler kimler?
· Emekli aylığınızı yükseltmek için neler yapabilirsiniz?
· Emekli olduktan sonra çalışırsanız aylığınız nasıl etkileniyor?
· Emekli aylıklarına haciz uygulanır mı?
· Dul ve yetim aylıkları nasıl hesaplanıyor?
Bütün bu soruların cevabını ve daha fazlasını yazı dizimizde bulacaksınız. Ayrıca dizi boyunca sizlerden gelen sorulara da cevap vereceğiz.
Emekli aylığınız nasıl hesaplanıyor?
Kimse eline kağıdı kalemi alıp hazırlık yapmasın! Çünkü size emekli aylığı hesaplamayı öğretme gibi bir amacımız yok. Ki zaten bir yazı dizisiyle bunu yapamayız. Fakat kafanızdaki soru işaretlerini dağıtmak için, emekli aylığınızı belirleyen, düşüren, artıran ve miktarını etkileyen hususları bilmeniz gerekiyor. zira ömrünüzün büyük bir kısmında geçim kaynağınız olacak nasıl belirlendiğini bilmek en doğal hakkınız.
Emekli aylıkları 2000 yılına kadar tüm çalışanlar için (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) gösterge ve katsayı sistemine göre hesaplanıyordu. 1999 yılında yapılan reformla, memurlar için yine aynı sistem korunurken, SSK’lı ve Bağ-Kur’lular için yeni bir sisteme geçildi. Daha sonra 1 Ekim 2008 itibariyle yine emeklilik hesabında bazı değişiklikler yapıldı. Hal böyle olunca SSK’lı ve Bağ-Kur’lar için üç ayrı dönemden oluşan karmaşık bir sistem ortaya çıktı. Şimdi sırasıyla memur, işçi ve Bağ-Kur’lunun aylık hesabına göz atalım.
Memurun aylığı nasıl hesaplanıyor?
Esasında en basit hesaplama memur emekli aylığı hesabıdır. Zira hesaplama için memurun derece, kademe, hizmet süresi ve ek göstergesini bilmek yeterlidir. Bu yüzden her memur, daha göreve başladığında ilerde alacağı emekli maaşını yaklaşık olarak bilir. Memur emekli aylığı hesaplanırken;
- Memurun 657 sayılı Kanunun 43. Maddesindeki gösterge rakamı,
- Aynı kanunun ekindeki I ve II sayılı cetveldeki ek gösterge rakamı,
- Her yıl güncellenen memur maaş katsayısı,
- Taban aylığı ve kıdem aylığı,
- Memurun unvanına göre 5434 sayılı Kanunun ek 70. Maddesinde yer alan oran,
- Özel hizmet tazminatı,
- Varsa diğer tazminatları (makam, görev, temsil),
- Ve memurun hizmet süresi dikkate alınır.
Burada memur maaşını en fazla etkileyen faktör ek gösterge rakamıdır. Bu da memurun unvanına bağlı olarak değişir. Yine memurun unvanına bağlı olarak makam, temsil ve görev tazminatları da emekli aylığına yansıtılır. Bir öğretmen ve şube müdürü için örnek hesaplama yaparak konuyu somutlaştırmış olalım.
Örnek: 30 yıl görev yapan öğretmenin emekli maaşı
Emeklilik tarihi: 15.6.2013
Hizmet süresi: 30 yıl
Derece-Kademe: 1-4
Gösterge: 1500
Ek Gösterge: 3000
Kıdem yılı: 25
Bağlanacak emekli aylığı: 1.538 TL
Örnek: 30 yıl görev yapan şube müdürü emekli maaşı
Emeklilik tarihi: 15.4.2013
Hizmet süresi: 30 yıl
Derece-Kademe: 1-4
Gösterge: 1500
Ek Gösterge: 2200
Kıdem yılı: 25
Bağlanacak emekli aylığı: 1.538 TL
Burada yaptığımız hesaplamalar 2008/Ekim ayından önce göreve başlayan ve 5434 sayılı Kanuna tabi olan memurlar için geçerli. Bu tarihten sonra göreve başlayanlar 5510 sayılı Kanuna tabiler ve aylıkları diğer sigortalılarla aynı şekilde hesaplanıyor.
175 lira maaşlara ne zaman yansır?
Soru: Sadettin Bey, ben memur emeklisiyim. En son yapılan toplu görüşmelerde memurlara ve memur emeklilerine 175 lira zam yapılması kararlaştırıldı. Bu zam biz emeklilere ne zaman yansıtılır? Ayrıca emeklilere 175 değil de daha az yansıyacağı ifade ediliyor. Bu doğru mudur? Metin C.
Cevap: Değerli okurum, yapılan zamlar 2014 ve 2015 yıllarını kapsayacak şekilde uygulanacak. Yani memur ve memur emeklilerine 2014/Ocak itibariyle yansıyacak. Emeklilere 175 liranın tamamı değil, aylık bağlama oranına göre yaklaşık 130-140 lirası yansır.
Yarın: Memur emekli aylığı nasıl yükselir? SSK’lıların aylıkları nasıl hesaplanır?
Emekli aylığını artırma yolları
Türkiye’de modern anlamda emekli aylığına ilk olarak askerler kavuştu. 1866 yılında kurulan tekaüt (emeklilik) sandığı, askerlere emekli aylığı bağlıyor, ölümleri halinde bu aylıklar dul ve yetimlerine kalıyordu. Askerin birden fazla eşi varsa, maaşından biraz daha fazla prim kesiliyor ama bütün eşlerine maaş bağlanıyordu. Daha sonra sivil memurlara da aynı hak verildi ve devlet memurlarının sosyal güvenlik sorunu daha Osmanlı döneminde çözülmüş oldu.
Diğer toplum kesimleri memurlar kadar nasipli değillerdi. Emeklilik hakkı için işçilerin 1946, esnafın 1971 ve ‘milletin efendisi’ köylünün 1984 yılını beklemesi gerekti. Sosyal güvenliğin gelişimindeki bu çarpıklık, hemen her 10 yılda bir yapılan reformlarla daha da karmaşık hale geldi. Fakat son yapılan reform, memurların yüz yıldan fazla süren ayrıcalıklı statüsüne son vererek, 1 Ekim 2008 sonrası sisteme giren memur, işçi, esnaf ve köylüyü hemen hemen eşitledi.
19 milyon emekliliği bekliyor
Bugün, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarına göre Türkiye’de yaklaşık 18,7 milyon çalışan ve 10,4 milyon emeklimiz var. Yani yaklaşık 19 milyon kişi emeklilik için çalışıyor, hatta gün sayıyor. Bir an önce emekli olmak ve emekli aylığı gibi garanti bir gelire kavuşmak hemen herkesin hayali. Peki milyonlarca insanın yaşlılık döneminde tek gelir kaynağı olan emekli aylığı nasıl hesaplanıyor? Emekli aylığını düşüren ya da yükselten faktörler neler? İşte vatandaşın emekli aylığına dair en fazla merak ettiği soruları ve cevaplarını bu yazı dizimizde topladık.
· Emekli aylığınız nasıl hesaplanıyor?
· SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı aylıkları arasında fark var mı?
· 2008 sonrası çalışmalarınız aylığınızı nasıl etkiliyor?
· Bağ-Kur’dan SSK’ya geçmek aylığınızı etkiliyor mu?
· İsteğe bağlı ödeyenlere ne kadar aylık bağlanıyor?
· Engelli ve malulen emekli olanların kaybı var mı?
· Doğum, askerlik ve yurtdışı borçlanması emekli aylığınızı nasıl etkiliyor? Borçlanırken nelere dikkat etmelisiniz?
· Çalıştıkça aylığı düşenler kimler?
· Emekli aylığınızı yükseltmek için neler yapabilirsiniz?
· Emekli olduktan sonra çalışırsanız aylığınız nasıl etkileniyor?
· Emekli aylıklarına haciz uygulanır mı?
· Dul ve yetim aylıkları nasıl hesaplanıyor?
Bütün bu soruların cevabını ve daha fazlasını yazı dizimizde bulacaksınız. Ayrıca dizi boyunca sizlerden gelen sorulara da cevap vereceğiz.
Emekli aylığınız nasıl hesaplanıyor?
Kimse eline kağıdı kalemi alıp hazırlık yapmasın! Çünkü size emekli aylığı hesaplamayı öğretme gibi bir amacımız yok. Ki zaten bir yazı dizisiyle bunu yapamayız. Fakat kafanızdaki soru işaretlerini dağıtmak için, emekli aylığınızı belirleyen, düşüren, artıran ve miktarını etkileyen hususları bilmeniz gerekiyor. zira ömrünüzün büyük bir kısmında geçim kaynağınız olacak nasıl belirlendiğini bilmek en doğal hakkınız.
Emekli aylıkları 2000 yılına kadar tüm çalışanlar için (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) gösterge ve katsayı sistemine göre hesaplanıyordu. 1999 yılında yapılan reformla, memurlar için yine aynı sistem korunurken, SSK’lı ve Bağ-Kur’lular için yeni bir sisteme geçildi. Daha sonra 1 Ekim 2008 itibariyle yine emeklilik hesabında bazı değişiklikler yapıldı. Hal böyle olunca SSK’lı ve Bağ-Kur’lar için üç ayrı dönemden oluşan karmaşık bir sistem ortaya çıktı. Şimdi sırasıyla memur, işçi ve Bağ-Kur’lunun aylık hesabına göz atalım.
Memurun aylığı nasıl hesaplanıyor?
Esasında en basit hesaplama memur emekli aylığı hesabıdır. Zira hesaplama için memurun derece, kademe, hizmet süresi ve ek göstergesini bilmek yeterlidir. Bu yüzden her memur, daha göreve başladığında ilerde alacağı emekli maaşını yaklaşık olarak bilir. Memur emekli aylığı hesaplanırken;
- Memurun 657 sayılı Kanunun 43. Maddesindeki gösterge rakamı,
- Aynı kanunun ekindeki I ve II sayılı cetveldeki ek gösterge rakamı,
- Her yıl güncellenen memur maaş katsayısı,
- Taban aylığı ve kıdem aylığı,
- Memurun unvanına göre 5434 sayılı Kanunun ek 70. Maddesinde yer alan oran,
- Özel hizmet tazminatı,
- Varsa diğer tazminatları (makam, görev, temsil),
- Ve memurun hizmet süresi dikkate alınır.
Burada memur maaşını en fazla etkileyen faktör ek gösterge rakamıdır. Bu da memurun unvanına bağlı olarak değişir. Yine memurun unvanına bağlı olarak makam, temsil ve görev tazminatları da emekli aylığına yansıtılır. Bir öğretmen ve şube müdürü için örnek hesaplama yaparak konuyu somutlaştırmış olalım.
Örnek: 30 yıl görev yapan öğretmenin emekli maaşı
Emeklilik tarihi: 15.6.2013
Hizmet süresi: 30 yıl
Derece-Kademe: 1-4
Gösterge: 1500
Ek Gösterge: 3000
Kıdem yılı: 25
Bağlanacak emekli aylığı: 1.538 TL
Örnek: 30 yıl görev yapan şube müdürü emekli maaşı
Emeklilik tarihi: 15.4.2013
Hizmet süresi: 30 yıl
Derece-Kademe: 1-4
Gösterge: 1500
Ek Gösterge: 2200
Kıdem yılı: 25
Bağlanacak emekli aylığı: 1.538 TL
Burada yaptığımız hesaplamalar 2008/Ekim ayından önce göreve başlayan ve 5434 sayılı Kanuna tabi olan memurlar için geçerli. Bu tarihten sonra göreve başlayanlar 5510 sayılı Kanuna tabiler ve aylıkları diğer sigortalılarla aynı şekilde hesaplanıyor.
175 lira maaşlara ne zaman yansır?
Soru: Sadettin Bey, ben memur emeklisiyim. En son yapılan toplu görüşmelerde memurlara ve memur emeklilerine 175 lira zam yapılması kararlaştırıldı. Bu zam biz emeklilere ne zaman yansıtılır? Ayrıca emeklilere 175 değil de daha az yansıyacağı ifade ediliyor. Bu doğru mudur? Metin C.
Cevap: Değerli okurum, yapılan zamlar 2014 ve 2015 yıllarını kapsayacak şekilde uygulanacak. Yani memur ve memur emeklilerine 2014/Ocak itibariyle yansıyacak. Emeklilere 175 liranın tamamı değil, aylık bağlama oranına göre yaklaşık 130-140 lirası yansır.
Yarın: Memur emekli aylığı nasıl yükselir? SSK’lıların aylıkları nasıl hesaplanır?
