Emekli aylığınızı nasıl artırırsınız? (5)
Dava açarak aylığınızı yükseltebilirsiniz
Sigortasız çalışma ya da diğer tabirle kayıtdışı istihdam, Türkiye’nin en önemli sorunlarından birisi. Son yıllardaki düşüş eğilimine rağmen hala yüksek seviyelerde. “Peki, kayıtdışı çalışma ile emekli aylıkları arasında ne alaka var?” diyenler için hemen söyleyelim, doğrudan alaka var. Kayıtdışı istihdamın iki türü var; çalışanlar SGK’ya hiç bildirilmiyorlar ya da gerçek ücretlerinden değil de daha düşük ücretle bildiriliyorlar. Her iki durumda da çalışan kişinin alacağı aylık daha düşük bağlanıyor. Diyelim ki bir işyerinde beş yıl çalıştığınız halde sadece üç yıl sigortalı olduysanız, emekli aylığınızın hesabında iki yıllık prim kaybı var demektir.
Ya da işyerinizde 2000 lira brüt ücretle çalıştığınız halde SGK’ya bildiriminiz asgari ücret şeklinde yapılmışsa, alacağınız emekli aylığı da yarı yarıya düşecek demektir. Peki kayıtdışı çalıştırılan bir kişi olarak hakkınızı aramak için nasıl bir yol takip edebilirsiniz? Takip edeceğiniz yol iki aşamalı; önce SGK’ya şikayet sonra iş/sosyal güvenlik mahkemesinde dava.
Dava açarak aylığınızı yükseltebilirsiniz
Sigortasız çalışma ya da diğer tabirle kayıtdışı istihdam, Türkiye’nin en önemli sorunlarından birisi. Son yıllardaki düşüş eğilimine rağmen hala yüksek seviyelerde. “Peki, kayıtdışı çalışma ile emekli aylıkları arasında ne alaka var?” diyenler için hemen söyleyelim, doğrudan alaka var. Kayıtdışı istihdamın iki türü var; çalışanlar SGK’ya hiç bildirilmiyorlar ya da gerçek ücretlerinden değil de daha düşük ücretle bildiriliyorlar. Her iki durumda da çalışan kişinin alacağı aylık daha düşük bağlanıyor. Diyelim ki bir işyerinde beş yıl çalıştığınız halde sadece üç yıl sigortalı olduysanız, emekli aylığınızın hesabında iki yıllık prim kaybı var demektir.
Ya da işyerinizde 2000 lira brüt ücretle çalıştığınız halde SGK’ya bildiriminiz asgari ücret şeklinde yapılmışsa, alacağınız emekli aylığı da yarı yarıya düşecek demektir. Peki kayıtdışı çalıştırılan bir kişi olarak hakkınızı aramak için nasıl bir yol takip edebilirsiniz? Takip edeceğiniz yol iki aşamalı; önce SGK’ya şikayet sonra iş/sosyal güvenlik mahkemesinde dava.
Birinci adım: SGK’ya şikayet
Eğer çalıştığınız işte hiç sigortanı yapılmadıysa ya da bazı dönemlerde boşluk varsa ya da ücretiniz SGK’ya düşük bildirildiyse, ilk yapmanız gereken SGK’ya dilekçe vermek. Bu dilekçeyi çalışırken verebileceğiniz gibi işten ayrıldıktan sonra da verebilirsiniz. Fakat çalışırken vermeniz, iddianızın ispatı açısından kolaylık sağlayacaktır. İşyerinize gelen SGK denetim elemanı, sizi işyerinde görür ve tutanağa isminizi alırsa, işiniz daha da kolay olur. SGK’ya vereceğiniz şikayet dilekçesinin ekine, iddianızı destekleyecek belgeleri koymanız da avantaj sağlar. Örneğin yüksek ücret aldığınızı gösterir yazılar, sigortasız çalıştığınız döneme dair imzanızı taşıyan belgeler gibi. SGK incelemesiyle prim gününüzün artması veya brüt kazançlarınızın yükselmesi, emekli aylığınızı da doğrudan artırmış olacak. Aşağıda sizin için hazırladığımız örnek dilekçeyi kullanabilirsiniz.
İkinci adım: Mahkeme yolu
Kimi durumlarda SGK’ya yapılan şikayetler sonuçsuz kalabiliyor. Belgelerin yetersizliği, işyeri kayıtlarının düzensizliği gibi nedenlerle SGK’nın yaptığı inceleme sonucu iddianızı ispat edememiş olabilirsiniz. Bu durumda tek alternatifiniz iş veya sosyal güvenlik mahkemesinde hizmet tespit davası açmak. Açacağınız davada aynen SGK’ya verdiğiniz şikayet dilekçesindeki iddiaları, delilleriyle birlikte mahkemeye sunacaksınız. Şikayet aşamasında sonuçsuz kalmış pek çok hizmet tespitinin yargı kararıyla çalışanlar lehine sonuçlandığını biliyoruz. Ancak hizmet tespit davası açabilmeniz için, işten ayrıldığınız yıldan itibaren beş yıllık sürenin dolmamış olması gerekiyor. Bu süreyi geçirdikten sonra dava açma imkanınız bulunmuyor. Oysa SGK’ya şikayet için böyle bir süre sınırlaması bulunmuyor. İşten ayrıldıktan sonra ne kadar yıl geçmiş olursa olsun, şikayet yoluyla SGK’dan hizmetinizin tespitini talep edebiliyorsunuz. Yine de aradan uzun yılların geçmesi halinde iddianızı ispatlama ihtimalinin zayıfladığını hatırlatmış olalım.
Hakkınız düşmeden dava açabilirsiniz
Soru: Sadettin Bey, ben bir otel işyerinde 1.6.1999-30.10.2010 yılları arasında çalıştım. Ancak bu süre zarfında hem sigorta primlerimde boşluklar var hem de ücretim SGK’ya asgari ücret üzerinden bildirilmiş. Oysa ben bu sürenin tamamında asgari ücretin iki katı civarında ücret alıyordum. Bu konuda SGK’ya dilekçe verdim ama sonuç çıkmadı. Dava açmamı tavsiye eder misiniz? Beytullah A.
Cevap: Değerli okurum, dava açmanız ve hizmetlerinizi tespit ettirmeniz halinde hem prim gününüz hem de kazancınız artmış olur. Böylece emekli aylığınıza da olumlu yansıması olacaktır. 2015 yılı sonuna kadar dava açma hakkınızı kullanmanızı tavsiye ederim.
Yarın: Emeklilikte çalışanları neler bekliyor?
