Emekli aylığınızı nasıl artırırsınız? (2)
Memur emekli maaşı nasıl yükselir?
Dizimizin dünkü bölümünde memurların emekli aylığı hesabına yer vermiştik. Bir memurun emekli aylığı ağırlıklı olarak unvanına bağlı olduğundan, maaşı yükseltmenin en temel yolu görevde yükselme ve unvan değişikliği sınavlarından geçiyor. Memurluktan şube müdürlüğüne veya uzmanlığa yükselmek gibi. Aylığı artırmanın daha kestirme yolu ise daire başkanı, il müdürü ve üzeri bürokratik görevlere atanmak. Görevde yükselmeler memurun gayretine bağlıyken, üst düzey atamalar siyasi iradenin takdirine bağlı. Bunun yanında memurun 25 yıldan sonra çalışacağı her ilave bir yıl, emekli aylığını %1 oranında artırır. Ayrıca asker ve polis gibi bazı memurların fiili ve itibari hizmet zamları da emekli aylıklarını yükseltir. Bunların dışında memurun kendi iradesiyle emekli aylığını etkileme imkanı bulunmuyor.
2008 reformu memuru nasıl etkiledi?
Sosyal güvenlik reformu, memurları 2008/Ekim öncesi başlayan ve bu tarihten sonra başlayan şeklinde ikiye böldü. 2008/Ekim öncesi göreve başlayan eski memurların emekli maaşları dünkü açıkladığımız şekilde belirleniyor. Yeni memurların ya da diğer tabirler 4/c sigortalılarının maaşları çok daha basit hesaplanıyor: Ortalama Aylık Kazanç X Aylık Bağlama Oranı = Emekli Aylığı. Örneğin 2000 lira brüt ücretle 25 yıl çalıştıysanız, emekli aylığınız 1000 lira olacak. 30 yıl çalıştıysanız 1.200 lira olacak. Yani çalıştığınız her yıl için aylığınız %2 artacak.
Yeni memur dezavantajlı
2008/Ekim sonrası uygulanan sistemin çalışanları yeni şartlarda eşitlediğinden bahsetmiştik. Hal böyle olunca yeni memurların 2008/Ekim öncesi göreve başlayan memurlara nazaran bazı kayıpları oldu. Buna göre 2008/Ekim ayı başı itibariyle göreve başlayan yeni memurların kayıpları;
- Aylık bağlama oranı 25 yıl için eski memurlarda %75 iken, yeni memurlarda bu oran %50 olacak. Bu da yeni memurun emekli aylığını %30 oranında düşürecek.
- Eski memurlar emekli aylığı olarak en az taban aylığı kadar, yani 2013 yılı için 1.130 TL alırken, yeni memurlar için 2040’lı yıllarda bağlanacak taban aylık asgari ücretin %35’i kadar olacak.
- Eski memur fiili olarak 10 yıllık hizmetini doldurduktan sonra istifa ederek Emekli Sandığı’na isteğe bağlı kesenek ödeyebilirken, yeni memurun isteğe bağlı primleri Bağ-Kur gibi sayılıyor.
- Eski memur vefat ettiğinde, aylık almayan dul eşe %75 oranında maaş bağlanırken, yeni memurun vefatı sonucu dul eşine bağlanacak maaş, dul eş çalışıyorsa %50, çalışmıyorsa %75 olacak.
Memur emekli maaşı nasıl yükselir?
Dizimizin dünkü bölümünde memurların emekli aylığı hesabına yer vermiştik. Bir memurun emekli aylığı ağırlıklı olarak unvanına bağlı olduğundan, maaşı yükseltmenin en temel yolu görevde yükselme ve unvan değişikliği sınavlarından geçiyor. Memurluktan şube müdürlüğüne veya uzmanlığa yükselmek gibi. Aylığı artırmanın daha kestirme yolu ise daire başkanı, il müdürü ve üzeri bürokratik görevlere atanmak. Görevde yükselmeler memurun gayretine bağlıyken, üst düzey atamalar siyasi iradenin takdirine bağlı. Bunun yanında memurun 25 yıldan sonra çalışacağı her ilave bir yıl, emekli aylığını %1 oranında artırır. Ayrıca asker ve polis gibi bazı memurların fiili ve itibari hizmet zamları da emekli aylıklarını yükseltir. Bunların dışında memurun kendi iradesiyle emekli aylığını etkileme imkanı bulunmuyor.
2008 reformu memuru nasıl etkiledi?
Sosyal güvenlik reformu, memurları 2008/Ekim öncesi başlayan ve bu tarihten sonra başlayan şeklinde ikiye böldü. 2008/Ekim öncesi göreve başlayan eski memurların emekli maaşları dünkü açıkladığımız şekilde belirleniyor. Yeni memurların ya da diğer tabirler 4/c sigortalılarının maaşları çok daha basit hesaplanıyor: Ortalama Aylık Kazanç X Aylık Bağlama Oranı = Emekli Aylığı. Örneğin 2000 lira brüt ücretle 25 yıl çalıştıysanız, emekli aylığınız 1000 lira olacak. 30 yıl çalıştıysanız 1.200 lira olacak. Yani çalıştığınız her yıl için aylığınız %2 artacak.
Yeni memur dezavantajlı
2008/Ekim sonrası uygulanan sistemin çalışanları yeni şartlarda eşitlediğinden bahsetmiştik. Hal böyle olunca yeni memurların 2008/Ekim öncesi göreve başlayan memurlara nazaran bazı kayıpları oldu. Buna göre 2008/Ekim ayı başı itibariyle göreve başlayan yeni memurların kayıpları;
- Aylık bağlama oranı 25 yıl için eski memurlarda %75 iken, yeni memurlarda bu oran %50 olacak. Bu da yeni memurun emekli aylığını %30 oranında düşürecek.
- Eski memurlar emekli aylığı olarak en az taban aylığı kadar, yani 2013 yılı için 1.130 TL alırken, yeni memurlar için 2040’lı yıllarda bağlanacak taban aylık asgari ücretin %35’i kadar olacak.
- Eski memur fiili olarak 10 yıllık hizmetini doldurduktan sonra istifa ederek Emekli Sandığı’na isteğe bağlı kesenek ödeyebilirken, yeni memurun isteğe bağlı primleri Bağ-Kur gibi sayılıyor.
- Eski memur vefat ettiğinde, aylık almayan dul eşe %75 oranında maaş bağlanırken, yeni memurun vefatı sonucu dul eşine bağlanacak maaş, dul eş çalışıyorsa %50, çalışmıyorsa %75 olacak.
SSK’lıların aylıkları nasıl hesaplanıyor?
Bugün için emeklilik talebinde bulunan SSK’lıların geneli, 2000 öncesi çalışması bulunan kişilerden oluşuyor. Dolayısıyla bu kişilerin aylıkları hesaplanırken 2000 öncesi çalışmaları ayrı, 2000-2008/Ekim arası ayrı ve 2008/Ekim sonrası için ayrı olmak üzere üç farklı hesaplama yapılıyor. Üç ayrı hesaplamayla bulunan kısmi aylıklar birleştirilince, kişinin bugünkü aylığı bulunmuş oluyor. SSK’lının emekli aylığı hesaplanırken;
- 2000 yılından önceki çalışmalar gösterge sistemine göre dikkate alınıyor. Bu dönemdeki prim gününüz toplam çalışmanız içerisinde ne kadar fazlaysa, bağlanacak aylık o kadar yüksek oluyor. Zira bu dönemde aylık bağlama oranı diğer dönemlere göre oldukça yüksek.
- 1990-2000 arasında boşluğu olan ya da bu dönemde asgari ücretten prim ödemiş olanların maaşı, diğerlerine göre daha düşük bağlanıyor.
- 2000 yılı öncesinin kısmi aylığı bulunup da bugünkü değerine güncellenince, sıra 01.01.2000 – 30.09.2008 dönemi kısmi aylığının hesabına geliyor. Bu dönemde gösterge sisteminin yerine TÜFE ve gelişme hızından oluşan Güncelleme Katsayısı sistemine geçildi ve aylık bağlama oranı düşürüldü. Dolayısıyla emekli aylığınızın miktarını bu dönemdeki çalışmalarınız daha az etkiliyor. Prim gününüz ve ortalama kazancınız esas alınarak bu döneme ait kısmi aylığız bulunuyor.
- Sıra geldi 2008/Ekim sonrası yani sosyal güvenlik reformundan sonraki kısmi aylığınızın hesabına. Bu dönemde de Güncelleme Katsayısı kullanılıyor fakat gelişme hızının tamamı değil %30’u dikkate alınıyor. Ayrıca aylık bağlama oranı da yıllık %2’ye düşürüldü. Dolayısıyla toplam çalışmalarınız içerisinde aylığınızı en az bu dönemdeki çalışmalarınız etkiliyor. Hatta bazı çalışanlar için çalıştıkça emekli aylığı düşüyor. Bu konuya dizimizin ilerleyen bölümlerinde değineceğiz.
- 2008/Ekim sonrasına ait kısmi aylığınız da bulununca, üç döneme ait kısmi aylıklar birleştiriliyor ve bugünkü aylığınız bulunuyor.
Bugün için emeklilik talebinde bulunan SSK’lıların geneli, 2000 öncesi çalışması bulunan kişilerden oluşuyor. Dolayısıyla bu kişilerin aylıkları hesaplanırken 2000 öncesi çalışmaları ayrı, 2000-2008/Ekim arası ayrı ve 2008/Ekim sonrası için ayrı olmak üzere üç farklı hesaplama yapılıyor. Üç ayrı hesaplamayla bulunan kısmi aylıklar birleştirilince, kişinin bugünkü aylığı bulunmuş oluyor. SSK’lının emekli aylığı hesaplanırken;
- 2000 yılından önceki çalışmalar gösterge sistemine göre dikkate alınıyor. Bu dönemdeki prim gününüz toplam çalışmanız içerisinde ne kadar fazlaysa, bağlanacak aylık o kadar yüksek oluyor. Zira bu dönemde aylık bağlama oranı diğer dönemlere göre oldukça yüksek.
- 1990-2000 arasında boşluğu olan ya da bu dönemde asgari ücretten prim ödemiş olanların maaşı, diğerlerine göre daha düşük bağlanıyor.
- 2000 yılı öncesinin kısmi aylığı bulunup da bugünkü değerine güncellenince, sıra 01.01.2000 – 30.09.2008 dönemi kısmi aylığının hesabına geliyor. Bu dönemde gösterge sisteminin yerine TÜFE ve gelişme hızından oluşan Güncelleme Katsayısı sistemine geçildi ve aylık bağlama oranı düşürüldü. Dolayısıyla emekli aylığınızın miktarını bu dönemdeki çalışmalarınız daha az etkiliyor. Prim gününüz ve ortalama kazancınız esas alınarak bu döneme ait kısmi aylığız bulunuyor.
- Sıra geldi 2008/Ekim sonrası yani sosyal güvenlik reformundan sonraki kısmi aylığınızın hesabına. Bu dönemde de Güncelleme Katsayısı kullanılıyor fakat gelişme hızının tamamı değil %30’u dikkate alınıyor. Ayrıca aylık bağlama oranı da yıllık %2’ye düşürüldü. Dolayısıyla toplam çalışmalarınız içerisinde aylığınızı en az bu dönemdeki çalışmalarınız etkiliyor. Hatta bazı çalışanlar için çalıştıkça emekli aylığı düşüyor. Bu konuya dizimizin ilerleyen bölümlerinde değineceğiz.
- 2008/Ekim sonrasına ait kısmi aylığınız da bulununca, üç döneme ait kısmi aylıklar birleştiriliyor ve bugünkü aylığınız bulunuyor.
Ahmet Bey’in emekli aylığı
Yaptığımız açıklamalardan hareketle bir örnek hesaplama yapalım. Bir fabrikada asgari ücretle çalışan Ahmet Bey, Eylül ayı içerisinde emeklilik başvurusu yapıyor. Bakalım Ahmet Bey’e ne kadar aylık bağlanacak?
Ahmet Bey’in Emekli Aylığı
İşe başlama tarihi: 1.1.1975
İşten çıkış tarihi: 13.9.2013
Emeklilik talep tarihi: 13.9.2013
2000 öncesi prim günü: 2.200
2000 – 2008/Ekim arası prim günü: 1.400
2008/Ekim sonrası prim günü: 1.400
Toplam prim günü: 5000
Ahmet Bey’in emekli aylığı: 742,12 TL
Aylıklar neden farklı oluyor?
Soru: Sadettin Bey, babam geçtiğimiz aylarda 6200 günle emekli oldu. genelde primleri asgari ücretten yatmıştı. Aynı işyerinde yine hemen hemen babamla aynı prim günüyle emekli olan arkadaşına 890 lira bağlanırken, babama 765 lira aylık bağlandı. Bu hesaplamaya itiraz edebilir miyiz? Bize nasıl bir tavsiyede bulunursunuz? Sami U.
Cevap: Değerli okurum, prim günü aynı olan kişilere aynı emekli aylığının bağlanması gerekmez. Bu primlerin ne kadarı 2000 öncesine, ne kadarı 2000-2008 arasında ve ne kadarı 2008/Ekim sonrasında geçmiş buna bakmak gerekir. Babanızın 2000 öncesi çalışması daha fazla ve kazançları asgari ücret değil de daha yüksek olsaydı emekli aylığı daha yüksek olacaktı. Örneğin 2008/Ekim sonrası hiç çalışmasaydı, aylığı 900 liraya kadar çıkabilirdi.
Yarın: SSK emekli aylığınızı nasıl yükseltebilirsiniz?
