Is ve Sosyal Guvenlik Atolyesi by Dr. Sadettin ORHAN
  • Anasayfa
  • Hizmetlerimiz
  • EmekliMatik
  • Teşvik Sorgula
  • Makaleler
  • Medya
  • English
  • Hakkımızda
  • İletişim
Resim
Türkiye'de zincir mağaza ve marketlerin SGK yükümlülükleri
Zincir mağaza ve marketler, Türkiye’de perakende sektörünün önemli aktörleridir. Geniş çalışan profili ve çok sayıda şube nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) nezdinde yoğun ve karmaşık bir yükümlülük süreciyle karşı karşıyadırlar. Zincir mağaza ve marketlerdeki iş gücü hareketliliği, vardiyalı çalışma sistemleri ve bölgesel şube yapıları, bu işletmelerin SGK işlemlerinin özenli bir şekilde yürütülmesini gerekli kılmaktadır. Aksi halde idari para cezaları ve diğer yaptırımlarla karşılaşmaları kaçınılmazdır.

Şubeli işyerlerinde bildirimlere dikkat!
  • 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre, işe giriş bildirgesi, işe başlama tarihinden en geç bir gün önce SGK’ya verilmelidir. Zincir mağaza ve marketlerde her bir şube, SGK açısından ayrı bir işyeri sayıldığından, bu bildirimin de şube bazında takip edilmesi gerekir. Aksi halde işe giriş bildirgesinin verilmemesi veya geç verilmesi halinde, 2025 yılı için bir asgari ücret (26.005,50 TL) tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. 
  • Zincir mağaza ve marketler açısından bir diğer önemli bildirim konusu, Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesidir (MUHSGK). Bu beyannamenin de yine her bir şube işyeri için ayrı verilmesi gerekir. 
  • Şube çalışanlarınının fazla mesai, prim, ikramiye gibi ödemelerinin prime esas kazanca dahil edilmemesi ya da eksik bildirilmesi, SGK denetimleri sonucunda geriye dönük borç ve ceza doğurabilmektedir.
  • Şube çalışanlarından işten ayrılan personel için en geç 10 gün içerisinde işten ayrılış bildirgesinin SGK’ya verilmesi gerekmektedir. Uygulamada sık karşılaşılan sorunlardan birisi de şubeden ayrıldığı halde, bu ayrılışa dair bildirimin geç yapılmasıdır. Bu türlü hatalara karşı, şube ile merkezi yönetim birimi arasında etkili bir koordinasyon ve bilgi akışının sağlanması gerekir.
  • Zincir mağaza ve marketlerde sıklıkla karşılaşılan bir diğer sorun da personelin eksik gün bildirimlerine dairdir. Ay içerisinde rapor, ücretsiz izin gibi sebeplerle eksik çalışması olan personelin, SGK bildiriminde bu eksik günlerin doğru girilmesi gerekir. Aksi halde olası bir denetimde yaptırımla karşılaşılması kaçınılmaz olacaktır. 
  • Bazı şubelerde personel devri hızlı olduğu için, kayıt dışı istihdam riski yüksektir. Özellikle geçici, mevsimlik veya deneme sürecindeki personelin SGK bildiriminin yapılmaması, ağır idari ve hukuki yaptırımlara yol açmaktadır. Personelin işe girişi yapıldığı halde işe gelmemesi veya personel ayrıldığı halde SGK’ya bildirimin devam etmesi gibi durumlar yaşanabilmektedir. Her iki durum da iş ve sosyal güvenlik mevzuatı açısından sorunlara yol açmaktadır. 
  • SGK’ya olan borçlar şube bazında takip edilmeli ve ödenmelidir. Aksi halde teşviklerden yararlanmada sorun yaşanabilecektir. 

Denetimler ve SGK İncelemeleri
SGK, zincir mağaza ve marketleri risk odaklı denetim planlaması kapsamında sıkça incelemektedir. Özellikle;
  • Eksik gün bildirimi yapılan çalışanlar,
  • Aynı işverene ait farklı şubelerde birden fazla sigorta kaydı olanlar,
  • İş kazası bildirimleri ile fiili durumun uyumsuzluğu,
  • Bordro, SGK tahakkuku ve puantaj uyumsuzluğu,
  • Teşviklerden yararlanmada şubeler arası muvazaalı personel aktarımları,
  • Şubeler arası geçişlerde bildirim eksikliği veya çıkış kodu hataları,
gibi konular öncelikli denetim alanlarıdır. 

Engelli kontenjanı hesabı
Öte yandan zincir mağaza ve marketlerde sorun yaşanan konulardan birisi de engelli istihdamı yükümlülüğüdür. İş Kanunu gereği, 50 ve üzeri işçi çalıştıran işyerlerinde yüzde 3 engelli personel istihdamı zorunludur. Bu kontenjan hesaplanırken;
  • Belirli ve belirsiz süreli çalışan personelin tamamı hesaplamada dikkate alınır.
  • Kısmi süreli (part-time) çalışan personel, tam süreliye dönüştürülerek hesaba dahil edilir.
  • İşyerindeki özel güvenlik elemanları toplam işçi sayısının hesabında dikkate alınmaz.
  • Toplam işçi sayısı belirlenirken, çalıştırılmakta olan engelliler toplam sayıdan düşülür.
  • Aynı il sınırları içerisinde aynı işverene bağlı birden fazla işyeri olması halinde (zincir market, mağaza), engelli kontenjanı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.
  • %3 orana göre çalıştırılması gereken engelli sayısı belirlenirken, virgülden sonra yarıma kadar olan küsuratlar dikkate alınmaz, yarım ve üstü küsuratlar tama yuvarlanır.

Örneğin işyerinizde 110 tam süreli, 20 de kısmi süreli çalışan personel varsa ve kısmi süreli personel yarım gün mesai yapıyorsa, 20 kısmi süreli personeli tam süreliye çevirdiğimizde (20 x 0,5) 10 tam süreli personele eşit olur. Bu durumda engelli kontenjanı açısından işyerinde toplam çalışan sayısı 120’dir. Bu işyerinde çalıştırılması gereken engelli personel sayısı ise 120 x 0,03 = 3,6 olup, tama yuvarlandığında 4 engelli çalıştırılması gerekmektedir.

Zincir mağaza ve marketlerin iş ve sosyal güvenlik yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmesi, yalnızca cezai riskleri azaltmakla kalmaz, aynı zamanda kurumsal itibar ve çalışan memnuniyeti açısından da önemlidir. Etkin bir iç denetim mekanizması, teknolojik çözümler ve mevzuat farkındalığı ile bu yükümlülüklerin yönetimi daha sürdürülebilir hale getirilebilir.

26.05.2025
​

Dr. Sadettin Orhan
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
E. SGK Müfettişi


Resim
Picture
Resim
Resim
Resim
Resim