Sadettin Orhan'ın kaleminden Sporcuların Sosyal Güvenlik Rehberi
Başlarken…
Spora dair her şey yazıldı, çizildi, konuşuldu ve tartışıldı. Hele hele konu futbol olunca meselenin ele alınmayan tarafı kalmadı gibi. Fakat şimdiye kadar spora ve sporcuya sosyal güvenlik boyutuyla bakan olmadı. İşte pek çok konuda olduğu gibi bu konuda da BUGÜN Gazetesi olarak bir ilke imza atıyoruz ve spora, sporcuya bir de sosyal güvenliğin penceresinden bakıyoruz. Türk basınında ilk olan yazı dizimizde;
Amatör sporcular ne durumda?
Ülkemizde 2,5 milyondan fazla lisanslı sporcu var. Bunlardan yaklaşık 500 bini Milli Eğitim Bakanlığı, geriye kalan 2 milyon sporcumuz ise Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü lisansına sahip. MEB lisanslıların tamamı ve GSGM lisanslıların önemli bir kısmı amatör sporcu kategorisine dahil. Amatör sporcu dediğimizde sporu bir meslek edinmemiş, sözleşme ve düzenli ücret karşılığı olmaksızın sporunu icra eden kişiyi anlıyoruz. Üniversitenin futbol takımında, bir derneğe ait klüpte veya bir belediyenin takımındaki oyuncu bu kapsama giriyor.
Spor camiasının en kalabalık grubu olan amatörler, aynı zamanda en dezavantajlı kesimi oluşturuyor. Amatörlerin dezavantajını anlatabilmek adına sosyal güvenlik reformu öncesi ve sonrasına ayrı ayrı göz atmak gerekiyor.
Reformdan önce amatör sporcular
Amatör sporcular, sporu meslek edinmedikleri ve düzenli bir ücret gelirine sahip olmadıkları gerekçesiyle, reform öncesi SSK kapsamı dışında tutulmuşlardı. Fakat bu durum çok sayıda amatör sporcu için önemli bir kayıp anlamına geliyordu. İşte bu kaybı kısmen telafi etmek için amatör sporculara yönelik topluluk sigortası uygulamasına gidildi. Topluluk sigortasıyla devlet, “ben amatör sporcuları zorunlu olarak sosyal güvence kapsamına almıyorum ama isterlerse klüp, dernek veya federasyonlarla anlaşarak, sigortalı yaparım” diyordu. Ancak işin sonucuna bakıldığında bu yöntemin, amatör sporcuları sosyal güvenceye kavuşturma bakımından çok da başarılı olmadığını görüyoruz. Zira uygulamada çok az klüp ya da dernek topluluk sigortasına başvurmuştur. Kısacası, sosyal güvenlik reformundan önce amatör sporcuların durumu pek iç açıcı değildi.
Reform sonrası ne değişti?
Sosyal güvenlik reformunun 1 Ekim 2008 tarihi itibariyle yürürlüğe girmesiyle birlikte topluluk sigortası uygulamasına son verildi. Böylece, zaten sınırlı bir uygulama alanı bulan amatör sporcular için topluluk sigortası da sona ermiş oldu. Öte yandan reform kanunu olarak ifade ettiğimiz 5510 sayılı Kanun, sporcular için açıkça sigortalı sayılırlar veya sayılmazlar şeklinde bir düzenleme getirmedi. Dolayısıyla eskiden olduğu gibi, “düzenli ücret” ve bir kulübe “bağımlılık” unsurlarından yoksun olarak spor yapan amatörler, bundan sonra da zorunlu sigorta kapsamında yer almayacaklar.
Diğer taraftan reformla birlikte 18 yaş altı nüfus doğrudan genel sağlık sigortası kapsamına alındığından, amatör sporcuların büyük çoğunluğunun en azından sağlık sigortasına reformla birlikte kavuştuğunu söyleyebiliriz.
SORU-CEVAP
Yatmayan sigortam için ne yapmalıyım?
Soru: Sadettin Bey, ben bir fabrikanın amatör kümede mücadele eden futbol takımında oynuyorum. Antrenmanların dışında kalan günlerde ise fabrikada güvenlik görevlisi olarak çalışıyorum. Bize düzenli bir maaş ödenmiyor ancak cep harçlığı mahiyetinde ödemeler yapılıyor. Bazen de galibiyet sonrası cüzi bir miktar prim verildiği oluyor. Yaklaşık 2 yıldır ben bu şekilde görev yaptığım halde sigortamın yatırılmadığını öğrendim. Sigortamın ödenmesi gerekmiyor mu? Ne yapmamı önerirsiniz? F. Bakır
Cevap: Değerli okurum, verdiğiniz bilgilerden amatör statüde spor yaptığınız anlaşılıyor. Dolayısıyla fabrikanın kulübündeki sportif faaliyetinizden dolayı sigortalı olmanız gerekmiyor. Fakat diğer günlerde güvenlik görevlisi olarak çalıştığınız için ve güvenlik işi sigortalılık kapsamında bir iş olduğundan, bu günler için sigortanızın bildirilmesi gerekir. Bu konuda SGK’nın Alo 170 hattına sözlü olarak ve bulunduğunuz ildeki SGK müdürlüğüne de yazılı olarak şikayette bulunabilirsiniz.
Yarın: Profesyonel sporcuların sosyal güvenliği
Sporcular için sosyal güvenlik rehberi -2
Profesyonel sporcuların sosyal güvenliği
Dünkü yazımızda amatör sporcuları ele aldık ve genel olarak amatörlerin zorunlu sigorta dışında kaldıkları ifade ettik. Peki aynı durum profesyonel sporcular için de geçerli mi? Sporu bir meslek olarak icra eden ve kulüp, dernek, birlik veya herhangi bir şirket bünyesinde faaliyet gösteren sporcuların durumu nedir? İşte bugün bu sorulara cevap arayacağız.
Profesyonel sporcularla ilgili büyük yanılgı!
Sporcular geneli itibariyle İş Kanunu kapsamı dışında tutulmuştur. Bu durum eski iş kanununda da böyleydi, yenisinde de böyle. Fakat bundan hareketle gerek sporcularda gerekse kulüplerde şöyle bir yanlış anlama mevcut; “sporcular 4857 sayılı İş Kanununa tabi olmadığından, sigortalı yapılmaları da gerekmez”. Hemen belirtelim ki bir kimsenin iş kanununa tabi olması/olmamasıyla sosyal güvence kapsamında olması ayrı şeyler. Nitekim bu kafa karışıklığından hareketle pek çok kulüp, profesyonel sporcusunu sigortalı olarak bildirmemiştir.Oysa sporu meslek olarak icra edip, herhangi bir organizasyona bağlı spor yapan her sporcunun zorunlu olarak sigortalı olması gerekir. Burada kastedilen “sigorta” bireysel emeklilik veya diğer özel sigortalar değil, Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesinde eski adıyla SSK, yeni adıyla 4/a sigortalılığıdır.
Sosyal güvence = sağlık sigortası (mı?)
Aktif spor yaşamında özellikle profesyonel sporculara kulüplerince özel sağlık sigortası yaptırılmakta. Dolayısıyla sağlık sorunlarıyla ilgili olarak profesyonel sporcular genelde pek sıkıntı yaşamıyor. Öte yandan yine aktif spor yaşamında elde edilen gelir de profesyonel sporcu için tatmin edici olabiliyor. Bu tatmin futbolcular için daha da üst seviyelerde. Fakat buradaki yanılgı, sosyal güvencenin sadece sağlıktan ibaretmiş gibi algılanması. Oysa sosyal güvence sadece sağlık risklerine (yaralanma, sakat kalma vs) karşı değil, yaşlılık ve ölüm gibi asıl kaçınılmaz olan durumlara karşı güvence anlamına geliyor. Genç sporcu için sportif başarı ne kadar cazip ise yaşlılıkta da sağlam bir emekli aylığı o kadar cazip hale gelmekte.
Kulüpler ve sporcular ihmalkar
Aktif spor yaşamında ne kadar iyi kazanırsa kazansın, sosyal güvence her sporcu için temel bir ihtiyaç. Fakat gerek kulüplerin gerekse ‘iyi kazanan’ sporcuların ihmaliyle, zamanında bu konuya gereken özen gösterilmiyor. Zamanında uçuk transfer rakamlarıyla gündeme gelmiş kimi sporcular, bugün çok zor ekonomik şartlar altında yaşam mücadelesi veriyor. Bugün, eskiye nazaran bireysel emeklilik ve hayat sigortası gibi kimi özel sigorta enstrümanları geliştirilmiş olsa da, ‘devlet güvencesi’nden daha sağlam bir araç geliştirilebilmiş değil. Dolayısıyla bu konuda kulüplerin daha duyarlı davranması gerektiği gibi, profesyonel sporcuların da sosyal güvence konusunu ihmal etmemeleri gerekiyor.
SGK’ya bildirim nasıl yapılacak?
Profesyonel sporcular genelde sezonluk sözleşmelerle oynamakta. Tipik bir sporcu sözleşmesinde genelde sporcunun yükümlülükleri, hakları, alacağı ücret, ücretin ne şekilde ödeneceği, prim ve ikramiye gibi konular yer alır. Diyelim ki sporcu sözleşme gereği 1 Eylül 2009 ila 30 Haziran 2010 tarihleri arasında görev yapacaksa, aynı tarih aralığında da SGK’ya bildiriminin yapılması gerekir. Yine sözleşmede aylık, haftalık veya müsabaka başı ücret olarak ne kararlaştırılmışsa, o ücretin aylık brüt tutarı üzerinden bildirim yapılmalıdır. Örneğin aylık brüt 8000 TL’ye anlaşan bir sporcu, en yüksek sigorta matrahı olan 4.504,5 TL üzerinden sigortalı olarak bildirilmelidir.
Yüksek ödeme, düşük bildirim
Kulüplerin profesyonel sporcularla ilgili tek ihmali sigortasız çalıştırmak değil. Bunun yanında en fazla görülen uygulamalardan birisi, fiilen yüksek ödeme yapıldığı halde SGK’ya düşük ücretten bildirim yapılması. Bunun sonucu ise, sporcunun ilerde hak ettiğinden çok daha düşük emekli aylığı almasıdır.
SORU-CEVAP
Profesyonel basketbolcü olarak sigortalı olmam gerekmiyor mu?
Soru: Sadettin Bey, ben 2001-2002 sezonundan beri muhtelif takımlarda profesyonel basketbolcü olarak oynuyorum. Bu süre zarfında kimi kulüp sigortamızı bildirirken şuan oynamakta olduğum kulüp “SGK’nın talimatı var, sizlerin sigortalı yapılmanız gerekmiyor” şeklinde savunmada bulunuyor. SGK’nın gerçekten böyle bir talimatı var mıdır? Eğer böyle bir talimat varsa, ben kendim isteğe bağlı olarak sigortamı yatırabilir miyim? Rumuz: Pota
Cevap: Değerli okurum, ne şuan ki SGK’nın ne de önceki adıyla SSK’nın, “sporcuların sigortalı yapılması gerekmiyor” şeklinde bir talimatı yok. Aksine, profesyonel sporcuların sigortalı yapılması gerektiği yönünde talimatlar ve uygulama mevcut. Size bu savunmayı yapan kişi, kasıtlı yada bilmeden tamamıyla yanlış bilgi vermiş. Dolayısıyla profesyonel basketbolcü olarak oynadığınız sürece SGK’ya sigortalı olarak bildirilmeniz gerekiyor.
Yarın: Sigortasız çalıştırılan sporcular ne yapmalı?
Sporcular için sosyal güvenlik rehberi -3
Sigortasız çalıştırılan sporcular ne yapmalı?
Dünkü yazımızda profesyonel sporcuların sigortalı olarak SGK’ya bildirilmeleri gerektiğine ancak uygulamada kulüplerin bu konuda ihmali olduğuna değindik. Kulüplerin ihmali ya sporcuyu hiç bildirmemek ya da ödenen ücretten daha düşük bildirmek şeklinde ortaya çıkabiliyor. Her iki durum da sporcu için emeklilik ve sosyal güvence yönünden dezavantaj anlamına geliyor. Peki, hiç sigortalı bildirilmeyen veya gerçekte aldığı ücretin altında bildirimi yapılan sporcu ne yapacak? Bu durumdaki sporcuların iki alternatifi var. Birincisi, profesyonel olarak hizmet verdiği kulübü, derneği, birliği veya şirketi SGK’ya şikayet etmek. Diğer bir alternatif ise iş mahkemelerinde hizmet tespiti davası açmak.
Şikayet olursa SGK ‘kırmızı kart’ gösteriyor!
Sporcu birinci yolu takip eder ve SGK’ya şikayette bulunursa, söz konusu şikayet Sosyal Güvenlik Müfettişi tarafından inceleniyor. Bu kapsamda kulübün yasal kayıtları inceleniyor, sporcu ve tanıklar dinleniyor ve ilgili federasyondan bilgi talep ediliyor. Bu tür durumlarda genelde federasyonlar tarafından sporcu ile ilgili belgeler (sözleşme nüshaları, lisans, oyuncu listeleri vs.) müfettişe gönderiliyor. Bu belgeler resmi delil niteliği taşıdığından şikayet sonucu da geneli itibariyle sporcu lehine sonuçlanıyor. Böylece sigortalı olarak bildirilmeyen sporcunun geçmişe dönük tescili sağlanırken, kulübe de SGK tarafından yüksek tutarda idari para cezası uygulanıyor. Bir anlamda SGK, kayıtdışı sporcu çalıştıran kulübe kırmızı kart göstermiş oluyor.
Mahkeme için 5 yıla dikkat!
SGK’ya yaptığı şikayet başvurusundan sonuç alamayan sporcunun iş mahkemesinde dava açabileceğini belirttik. Fakat sporcunun bu davayı, en son sigortasız görev yaptığı kulüpten ayrıldığı yılın sonundan itibaren 5 yıl içinde açması gerekir. Aksi halde yasal süre dolmuş olacağından, dava yoluyla hizmet kazanması mümkün olmayacaktır.
Yukarıda bahsettiğimiz şikayet ve dava yolları, SGK’ya düşük ücretten bildirim durumlarında da aynen geçerlidir. Örneğin Voleybol birinci liginde oynayan bir profesyonel sporcuya aylık (ücret+prim+ikramiye vs) 10 bin TL ücret ödensin. Kulübün bu sporcuyu SGK’ya en yüksek prim matrahı olan 4.504,5 TL’den bildirmesi gerekir. Hal böyle iken eğer kulüp daha düşük ücretten bildirirse, sporcu bu durum için de şikayet ve dava yollarına başvurabilecektir.
SORU-CEVAP
Sigortasız geçen aktif spor yıllarım için ne yapabilirim?
Soru: Sadettin Bey, ben 1992 yılında profesyonel basketbol hayatıma başladım. 2001 yılı sezon sonuna kadar pek çok kulüpte oynadım. Daha sonra sağlığım elvermediği için aktif basketbolü bıraktım. Aktif olarak oynadığım yıllarda özellikle 1992-1997 yılları arasında sigortam hiç yatırılmamış. Diğer yıllarda da eksik yatırılmış. Şimdi ben bu sigortasız geçen günlerimi nasıl telafi edebilirim? Kulüpleri şikayet etsem bir sonuç alabilir miyim? M. Tezcan
Cevap: Sayın Tezcan, sigortasız çalıştırılanların başvuracağı iki yöntem vardır. İlki SGK’ya şikayette bulunmak, diğeri de iş mahkemesinde dava açmaktır. Sizin en son basketbolü bıraktığınız tarih üzerinden 5 yıldan fazla geçtiği için, şuan iş mahkemesinde dava açma hakkınız bulunmuyor. Fakat SGK’ya şikayette bulunabilirsiniz. SGK müfettişleri, Basketbol Federasyonu’ndan sizin oynadığınız kulüplerin listesini ve sözleşme nüshalarını ister. Federasyon bu bilgi ve belgeleri müfettişe gönderirse şikayetiniz olumlu sonuçlanır ve sigortasız geçen günleriniz geriye dönük olarak tescil edilir.
Yarın: Sporcu şeref aylığı nedir, kimlere verilir?
Sporcular için sosyal güvenlik rehberi – 4
Başarılı sporculara “şeref aylığı”
Ülkemizde sporun ve sportif başarının teşvik edilmesine yönelik olarak en önemli düzenlemelerden birisi geçtiğimiz yıl yapıldı. Sosyal güvenlik reformunun mimarlarından Murat Başesgioğlu, Spordan Sorumlu Devlet Bakanı olunca da boş durmadı ve Başarılı Sporculara Aylık Bağlanması İle Devlet Sporcusu Unvanı Verilmesi Hakkında Kanun’un yasalaşmasını sağladı. Böylece hem sporculara aylık bağlanması hem de ‘Devlet Sporcusu’ unvanına ilişkin uygulamaya bir standart getirilmiş oldu.
Kimler 40 yaşında emekli olabiliyor?
Uluslararası nitelikteki müsabakalarda ferdi ya da takım olarak dereceye giren amatör sporculara 40 yaşlarını doldurduktan sonra devlet bütçesinden aylık bağlanıyor. Ancak bu aylığın bağlanabilmesi için hem müsabakalar açısından hem de sporcular açısından bazı şartlar var. Müsabakalar açısından şartlar;
Diğer taraftan yine uluslararası müsabakalarda takım halinde olimpiyat veya dünya şampiyonu olmuş amatör sporcuların milli takım teknik direktör ve antrenörlerine de aynı aylık bağlanıyor.
Soru: Milli takım derecemiz var. Aylık alabilir miyiz?
Sadettin Bey, 23 Ekim Cuma günü gazetede yazınızı okudum ve size birkaç sorum olacak. Türkiye Ampute Futbol Milli Takımı olarak 02-06 Aralık tarihleri arasında Avrupa ikincisi olduk. Bu başarının bedeli olarak bizlere aylık bağlanacak mıdır? Ayrıca yedek kadrodaydım ancak esame listesinde yer aldım. Yedek oyuncular da takım oyununda bu haktan yararlanabiliyor mu? Bilgilendirirseniz sevinirim.
Cevap: Değerli okurum, Başarılı Sporculara Aylık Bağlanması İle Devlet Sporcusu Unvanı Verilmesi Hakkında Kanun gereği, takım başarınız sonucu size de aylık bağlanacak. Aylığa hak kazanabilmeniz için illa fiilen oynamış olmanız gerekmiyor. Esame listesinde bulunmanız ve yedek de olsa kadroda yer almanız yeterli. 40 yaşınızı doldurduğunuz tarihte bugün için 328 TL (2009 yılı için) aylık almaya başlayacaksınız.
Özürlü sporcuda yaş şartı yok!
Başarılı amatör sporculara aylık bağlanmasında 40 yaş sınırı mevcut. Ancak özürlü grubunda müsabakalara katılan ve özür oranı en az %40 olan sporculara aylık bağlanırken 40 yaş sınırı aranmıyor. Bu kapsamdaki bir sporcu örneğin 20 yaşında da dereceye girmişse, aylık almaya hak kazanıyor.
Sporcu şeref aylığı ne kadar?
Başarılı sporculara bağlanan şeref aylığının tutarı, sportif başarının türüne göre değişiyor. Bu anlamda bugün için bağlanacak aylığın tutarı;
· Olimpiyat oyunlarında ferdi olarak birinci olan amatör sporculara 1.092,96 TL, ikincilere 874,36 TL ve üçüncülere 765 TL,
· Dünya şampiyonalarında ferdi olarak birinci olan amatör sporculara 765 TL, ikincilere 656 TL, üçüncülere ise 546 TL,
· Avrupa şampiyonalarında ferdi olarak birinci olan amatör sporculara 546 TL, ikincilere 437 TL ve üçüncülere de 327,6 TL aylık bağlanır.
Takım derecelerinde de aylık var
Yukarıda ferdi başarı gösteren sporcular için belirtilen aylık tutarlarının her birisinin %75’i, aynı kategoride takım halinde dereceye giren sporculara bağlanır. Örneğin ferdi olarak olimpiyat birincisi olan bir güreşçiye 1.092,96 TL aylık bağlanırken, takım halinde birinci olan okçuluk takımının her bir sporcusuna da 819,72 TL aylık bağlanacaktır.
Çift aylık alınabilir!
Başarılı amatör sporculara ve ailelerine bağlanan aylıklar, bunların normal emekli aylığı ve gelirlerini almalarına engel değil. Örneğin bir kamu kurumunda memur olan çalışan bir kimse, aynı zamanda amatör güreşçi olarak uluslararası derece almış ve sporcu şeref aylığına hak kazanmışsa, hem bu aylığı hem de memuriyet emekli aylığını bir arada alabilecektir.
Yarın: Başarılı sporculara sağlık sigortası
Sporcular için sosyal güvenlik rehberi – 5
Başarılı sporcunun sağlık sigortası devletten
Dünkü yazımızda uluslararası müsabakalarda başarı kazanan sporculara ve ailelerine bağlanan aylıkları yazdık. Bu kapsamdaki amatör sporculara sadece aylık bağlanmıyor, aynı zamanda sağlık yönüyle de sigorta kapsamına alınıyor.
Başarılı amatörler GSS kapsamında sayılacak
Hali hazırda Genel Sağlık Sigortası hükümleri gereği 18 yaşın altındaki amatör sporcular doğrudan sağlık güvencesi kapsamında sayılıyor. 18 yaşın üzerindeki sporcular ise olimpiyat oyunlarında, Dünya veya Avrupa şampiyonalarında ferdi ya da takım sporlarında takım halinde birinci, ikinci ve üçüncü olmak şartıyla sağlık sigortası kapsamına alınıyor. Elde ettikleri dereceler dolayısıyla aylığa hak kazanan bu sporcular, aylık aldıkları sürece hem kendileri hem de aile bireyleri bu sağlık güvencesinden yararlanabiliyor.
18 yaş üzeri amatörler için boşluk var!
Yukarıda, 18 yaş altı amatör sporcuların GSS kapsamında sayılacağını ifade ettik. 18 yaş üstü olup da uluslararası derecesi olan sporcular da şeref aylığı sebebiyle (40 yaşından sonra olsa da) sağlık güvencesine kavuşuyordu. Peki, 18 yaş üzerinde olup da dereceye girememiş olan sporcuların sağlık güvencesi ne olacak? Aktif spor yaşamı sebebiyle sürekli sakatlık riskiyle karşı karşıya olan bu sporcuların sağlık sorunları nasıl çözülecek? Ülkemizde 2,5 milyon lisanslı sporcunun olduğunu ve bunların büyük çoğunluğunun amatör olduğunu dikkate alırsak, bu sorunun yüz binlerce kişiyi ve bunların ailelerini yakından ilgilendirdiğini söyleyebiliriz.
Spor Şurası’nda da gündeme geldi
Aslında Genel Sağlık Sigortasının yürürlüğe girmesiyle birlikte ülke nüfusumuzun tamamına yakını sağlık güvencesine kavuşmuş oldu. 1 Ekim 2008’de başlayan yeni sistem, ödeme gücü olanların prim ödeyerek, imkanı olmayanların ise ücretsiz/primsiz olarak sağlık yardımı almasını öngörüyor. Fakat buna rağmen 18 yaş üstü amatör sporcuların sağlık sigortası yönünden mağduriyetleri giderilebilmiş değil. Nitekim bu sorun geçtiğimiz yıl düzenlenen Spor Şurası’nda da gündeme getirilmişti. Öneri olarak da “zorunlu özel sağlık sigortası” sunulmuştu. Tabii ki bu öneri de dikkate alınabilir fakat sadece sağlık sigortası meseleyi çözmez.
Çözüm: Zorunlu “kısmi” sigorta
Örneğin bir müsabakada kafasına aldığı darbe ile kısmi felç geçiren ve yatağa mahkum olan bir amatör sporcu, sağlık sigortası sayesinde geçici tedavilerini yaptırabilir. Fakat yatağa mahkum olduktan sonra bu sporcuya sürekli gelir bağlanmaz. İşte bu tür riskleri de karşılamak üzere amatör sporcuların hastalık, iş kazası ve meslek hastalığı yönünden de “kısmi zorunlu sigorta” kapsamına alınması gerekir. Böylece sadece geçici rahatsızlıklar için değil, kalıcı sakatlıklara karşı da amatör sporcular güvence altına alınmış olur.
SORU-CEVAP
Özel sağlık sigortası emekliliğe geçer mi?
Soru: Sadettin Bey, ben amatör kümede mücadele eden bir belediye takımında futbol oynuyorum. Belediye bizim için özel sağlık sigortası yaptırıyor. Bu sayede ben ve eşim bazı hastanelerden yararlanabiliyoruz. Benim sormak istediğim, bu özel sağlık sigortası bizim emekliliğimiz için de geçerli midir? Coşkun Hekimoğlu
Cevap: Değerli okurum, özel sigorta şirketleri aracılığı ile yapılan sağlık sigortaları, poliçenin içeriği ile sınırlı olarak dikkate alınır. Örneğin sizin için yapılan sağlık sigortası, adı üzerinde sadece sizin ve aile bireylerinizin sağlık sorunlarını karşılamaktadır. Bunun dışında emeklilik için geçerli değildir. Bu sigorta için ödenen primler karşılığında size ilerde herhangi bir gelir veya aylık verilmez. Ancak belediye veya kendiniz ayrıca bireysel emeklilik primleri de öderseniz, ilerde gelir-aylık almanız söz konusu olabilir. Ayrıca dilerseniz SGK’ya başvurarak, isteğe bağlı sigorta kapsamında prim ödeyebilir ve bu kapsamda emekli aylığına hak kazanabilirsiniz.
Yarın: Devlet sporculuğu unvanı kimlere verilir?
Sporcular için sosyal güvenlik rehberi -6
Kimler Devlet Sporcusu sayılıyor?
Alanlarında önemli başarılara imza atmış kişilerin, devlet tarafından taltif edilmesi pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de bir gelenektir. Bu geleneğin bir tezahürü de başarılı sporculara Devlet Sporcusu unvanının verilmesidir. Bu unvanın verilmesi, geri alınması ve unvana sahip olanların aynı kavuşacakları özel haklar Başarılı Sporculara Aylık Bağlanması İle Devlet Sporcusu Unvanı Verilmesi Hakkında Kanun’da düzenlenmiştir.
Uluslar arası derece gerekiyor
Devlet sporcusu unvanının elde edilebilmesi için, Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından olimpik, paralimpik ve defolimpik spor dalları içinde kabul edilmiş spor branşlarının büyükler kategorisinde yapılan olimpiyat oyunlarında veya Dünya şampiyonalarında;
· Ferdi spor dallarında birincilik elde eden sporculara,
· Takım veya takım tasnifi yapılan spor dallarında takım halinde ilk üçe giren sporcular ile bu sporcuların milli takım teknik direktör ve antrenörlerine,
· Avrupa şampiyonalarında final oynayan milli takım sporcuları ile bunların teknik direktör ve antrenörlerine,
Devlet Sporcusu unvanı veriliyor.
Fatih Terim ve ekibi de Devlet Sporcusu sayılacak
Burada saydığımız maddelerden ikincisi, aslında yasa çalışmalarının ilk halinde bulunmuyordu. Fakat A Milli Futbol Takımımız geçtiğimiz yıl Avrupa Şampiyonasında yarı final oynayıp da üçüncü olunca, yasa tasarısına bu hüküm eklendi. Böylece geçen yıl milli takım kadrosundaki bütün futbolcular, Fatih Terim ve yardımcıları Devlet Sporcusu sayıldı. Devlet Sporcusu unvanı verileceklerin sporda şiddet, şike veya doping suçundan dolayı ömür boyu hak mahrumiyeti cezası almamış olmaları gerekir.
Unvan Cumhurbaşkanı tarafından veriliyor
Devlet Sporcusu seçilen adaylara Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu Bakanın teklifi ve Cumhurbaşkanının onayı ile Devlet Sporcusu unvanı verilir. Devlet Sporcusu seçilenlere verilen berat Cumhurbaşkanı tarafından imzalanıyor. Kanunun uygulamaya girdiği 9 Temmuz 2008 tarihinden sonra, Devlet Sporculuğu unvanını hak eden ilk sporcumuz Pekin Olimpiyatları’nda altın madalya kazanan güreşçimiz Ramazan ŞAHİN oldu.
Devlet Sporcusu unvanı; Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu Bakanın Başkanlığında Gençlik ve Spor Genel Müdürü, Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Başkanı, Türkiye Milli Paralimpik Komitesi Başkanı ve ilgili federasyon başkanından oluşacak Kurulun gerekçeli kararı, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu Bakanın teklifi ve Cumhurbaşkanının onayı ile geri alınıyor.
VIP salondan geçiş ve yeşil pasaport!
Devlet sporculuğu unvanını elde eden sporcular VIP salonlarını kullanabiliyorlar. Yine devlet sporcuları, müracaatları durumunda 5682 sayılı Pasaport Kanununun 14/A Maddesinde düzenlenen "Hususi Damgalı Pasaport" (yeşil pasaport) alabiliyor.
SORU-CEVAP
Eski sporcular da yeni haklardan yararlanacak mı?
Soru: Sadettin Bey, sizin de yazdığınız gibi geçtiğimiz yıl sporcu şeref aylığı ve devlet sporculuğu için yasa çıkartıldı. Ben güreş milli takımında 1980’li yıllarda görev yapmış ve Avrupa derecesi almış eski bir güreşçiyim. Bizim derece aldığımız yıllarda bu haklar yoktu, yeni verildi. Peki, biz bu yeni haklardan yararlanabilecek miyiz? Bunun için ne yapmamız gerekiyor? R. Umar
Cevap: Değerli okurum, Başarılı Sporculara Aylık Bağlanması İle Devlet Sporcusu Unvanı Verilmesi Hakkında Kanun’da belirtilen derecelerden birisine sahipseniz, elbette size de şeref aylığı veya devlet sporcusu unvanı verilecektir. Bu açıdan kanunda eski-yeni sporcu ayrımı yapılmamıştır. Tarafınıza aylık bağlanabilmesi için öncelikle, dereceye girdikten sonra ömür boyu hak mahrumiyeti cezası almadığınızı veya doping gibi sebeplerle derecenizin geçersiz hale gelmediğini GSGM’den belgelemeniz gerekiyor. akabinde de aylık bağlanması için Maliye Bakanlığı’na yazılı müracaat edeceksiniz.
Yarın: Sporcuların sosyal haklar bakımından sorunları
Sporcular için sosyal güvenlik rehberi-7
Sporcuların iki büyük sorunu!
Geçtiğimiz 6 gündür, yaklaşık 2,5 milyon lisanslı (amatör+profesyonel) sporcunun sosyal güvenlik haklarından ve tabi oldukları hükümlerden bahsettik. Dizimizin son günü olan bu yazımızı da sporcuların sorunlarına ayırdık. Zira sadece sporcuların haklarından bahsetmek, “bu sporcuların bu kadar hakları var da hiç mi sorunları yok?” sorusunu akla getirebilir.
Aslında son yıllarda sosyal güvenlik alanında yapılan düzenlemelerin pek çoğu sporcular da dahil halkın genelinden büyük taktir topladı. Özellikle sağlık boyutuyla artılar epey fazla. Fakat bu, maalesef sporcuların bütün sorunlarının çözüldüğü anlamına da gelmiyor.
Amatör sporcular muallakta
2,5 milyon lisanslı sporcunun çok önemli bir bölümü amatörlerden oluşuyor. Bir sporcunun amatör olarak nitelendirilmesi, aynı zamanda onun sosyal güvencesiz kalacağı anlamına geliyor. Zira sporu gelir getirici bir meslek olarak icra etmeyen veya öyle varsayılan bu kesim, SGK uygulamalarında zorunlu sigortalı sayılmıyor. Bunun anlamı ise, bu kişilerin yıllarını verdikleri sportif faaliyetlerinin geçtiği yıllar için emekliliğe dair herhangi bir hak iddia edememeleridir. Daha önceki bölümlerde de ifade ettiğimiz gibi, 18 yaş altındaki amatörler Genel Sağlık Sigortası sayesinde en azından sağlık güvencesine kavuşmuş oldu. Peki, ya 18 yaş üzeri amatörlerin durumu? İşte bu kesim en mağdur sporcular gurubunu oluşturuyor.
Spor şurasında da gündeme geldi
Amatör sporcuların sosyal güvenlik dışında kalmalarının büyük mağduriyetlere sebep olduğu hususu, geçen yıl toplanan 2008 Spor Şurası’nda da gündeme geldi. Hatta çözüm olarak Özel Zorunlu Sigorta önerildi. Kaynak olarak da Spor Toto, Loto gibi gelir kalemlerinden kaynak aktarılması öngörüldü. Belki sağlık sigortası açısından bu öneri yerinde olabilir. Ancak ömür boyu sürecek sakatlık ve malullük gibi durumlarda sporcuların gelir kaybını ve muhtaçlığını da göz önünde bulunduracak daha geniş bir formüle ihtiyaç var. Örneğin böyle bir sigorta fonu oluşturulup, içerisinde iş kazaları, meslek hastalığı, hastalık ve malullük risklerini de finanse eden bir uygulamaya gidilebilir.
Başarılı sporcular, uygulama bekliyor
Yine dizimiz içerisinde sporcuların haklarından, başarılı sporculara şeref aylığı bağlanması ve devlet sporculuğu unvanları verilmesi konularına da değindik. Bu aylık ve unvanın kimlere hangi şartlarla verildiğini anlattık. Fakat burada da çok ciddi bir beklenti ve mağduriyet söz konusu. Sayın Murat Başesgioğlu’nun bakanlığı döneminde ve Hamza Yerlikaya’nın da gayretleri ile çıkarılan Başarılı Sporculara Aylık Bağlanması İle Devlet Sporcusu Unvanı Verilmesi Hakkında Kanun, üzerinden bir yıldan fazla bir zaman geçmesine rağmen maalesef uygulanmıyor. Oysa bu kanun sayesinde aylığa hak kazanan binlerce sporcu, kanunla tanınan hakların kendilerine verilmesini bekliyor. Ancak 2009 yılı bütçesine bu kanun gereği bağlanacak aylıklarla ilgili bir ödenek konmadığı gibi, 2010 Bütçe Tasarısında da ödenek görünmüyor. Kaldı ki söz konusu kanun, Meclis’te hem iktidar hem de muhalefetin büyük desteği ile kabul edilmişti. Bu kanuna dair uygulamanın da bir an önce hayata geçirilmesi gerekiyor. Buna dair atılabilecek ilk somut adımsa, 2010 yılı bütçesine ödenek konması olmalı. Böylece kamuoyundan ve özellikle spor camiasından büyük destek gören bu adıma dair beklentiler karşılanmış olur.
SORU-CEVAP
Başarı derecem var, aylığım ne zaman bağlanacak?
Soru: Sadettin Bey, geçen yıl çıkarılan bir kanunla benim gibi uluslar arası derecesi olan sporculara aylık bağlanacağı söylendi. Hatta bununla ilgili Halter Federasyonu’na müracaatımız da oldu. Ancak aradan bir yıl geçmesine rağmen kimseden ses çıkmıyor. Bu konuda bir sorun mu var? Varsa kimden kaynaklanıyor? Nazmi Canik
Cevap: Değerli okurum, dikkat ederseniz bugünkü yazımızda tam da sizin sorunuza değindik. Maalesef sizin gibi binlerce sporcu bu kanunla umutlandı fakat dediğiniz gibi bir yıldan fazla bir süredir uygulama başlatılmadı. Umarız 2010 yılı bütçesinde gerekli düzenleme yapılır da siz ve sizin durumunuzdaki sporcularımız aylık ve diğer haklarına kavuşmuş olur.
Spora dair her şey yazıldı, çizildi, konuşuldu ve tartışıldı. Hele hele konu futbol olunca meselenin ele alınmayan tarafı kalmadı gibi. Fakat şimdiye kadar spora ve sporcuya sosyal güvenlik boyutuyla bakan olmadı. İşte pek çok konuda olduğu gibi bu konuda da BUGÜN Gazetesi olarak bir ilke imza atıyoruz ve spora, sporcuya bir de sosyal güvenliğin penceresinden bakıyoruz. Türk basınında ilk olan yazı dizimizde;
- Genç yaşlarında transfer ücretleri ile rekorlar kıran sporcular acaba emeklilikte hangi şartlara tabiler?
- Amatör sporcuların sosyal güvenlikte profesyonellerden farkı ne?
- 2,5 milyon lisanslı sporcunun sosyal güvencesi ne alemde?
- Hayati risklerle karşı karşıya olan sporcuların sağlık sigortası var mı?
- Yıldız sporculara kesenin ağzını açan kulüpler, sosyal güvence konusunda üzerine düşeni yapıyor mu?
- Başarılı sporculara devlet bütçesinden yapılan sosyal yardımlar neler?
- Sosyal güvenlik reformu sporcuları nasıl etkiledi?
- Sporcu şeref aylığı ve devlet sporculuğu unvanı kimlere veriliyor?
Amatör sporcular ne durumda?
Ülkemizde 2,5 milyondan fazla lisanslı sporcu var. Bunlardan yaklaşık 500 bini Milli Eğitim Bakanlığı, geriye kalan 2 milyon sporcumuz ise Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü lisansına sahip. MEB lisanslıların tamamı ve GSGM lisanslıların önemli bir kısmı amatör sporcu kategorisine dahil. Amatör sporcu dediğimizde sporu bir meslek edinmemiş, sözleşme ve düzenli ücret karşılığı olmaksızın sporunu icra eden kişiyi anlıyoruz. Üniversitenin futbol takımında, bir derneğe ait klüpte veya bir belediyenin takımındaki oyuncu bu kapsama giriyor.
Spor camiasının en kalabalık grubu olan amatörler, aynı zamanda en dezavantajlı kesimi oluşturuyor. Amatörlerin dezavantajını anlatabilmek adına sosyal güvenlik reformu öncesi ve sonrasına ayrı ayrı göz atmak gerekiyor.
Reformdan önce amatör sporcular
Amatör sporcular, sporu meslek edinmedikleri ve düzenli bir ücret gelirine sahip olmadıkları gerekçesiyle, reform öncesi SSK kapsamı dışında tutulmuşlardı. Fakat bu durum çok sayıda amatör sporcu için önemli bir kayıp anlamına geliyordu. İşte bu kaybı kısmen telafi etmek için amatör sporculara yönelik topluluk sigortası uygulamasına gidildi. Topluluk sigortasıyla devlet, “ben amatör sporcuları zorunlu olarak sosyal güvence kapsamına almıyorum ama isterlerse klüp, dernek veya federasyonlarla anlaşarak, sigortalı yaparım” diyordu. Ancak işin sonucuna bakıldığında bu yöntemin, amatör sporcuları sosyal güvenceye kavuşturma bakımından çok da başarılı olmadığını görüyoruz. Zira uygulamada çok az klüp ya da dernek topluluk sigortasına başvurmuştur. Kısacası, sosyal güvenlik reformundan önce amatör sporcuların durumu pek iç açıcı değildi.
Reform sonrası ne değişti?
Sosyal güvenlik reformunun 1 Ekim 2008 tarihi itibariyle yürürlüğe girmesiyle birlikte topluluk sigortası uygulamasına son verildi. Böylece, zaten sınırlı bir uygulama alanı bulan amatör sporcular için topluluk sigortası da sona ermiş oldu. Öte yandan reform kanunu olarak ifade ettiğimiz 5510 sayılı Kanun, sporcular için açıkça sigortalı sayılırlar veya sayılmazlar şeklinde bir düzenleme getirmedi. Dolayısıyla eskiden olduğu gibi, “düzenli ücret” ve bir kulübe “bağımlılık” unsurlarından yoksun olarak spor yapan amatörler, bundan sonra da zorunlu sigorta kapsamında yer almayacaklar.
Diğer taraftan reformla birlikte 18 yaş altı nüfus doğrudan genel sağlık sigortası kapsamına alındığından, amatör sporcuların büyük çoğunluğunun en azından sağlık sigortasına reformla birlikte kavuştuğunu söyleyebiliriz.
SORU-CEVAP
Yatmayan sigortam için ne yapmalıyım?
Soru: Sadettin Bey, ben bir fabrikanın amatör kümede mücadele eden futbol takımında oynuyorum. Antrenmanların dışında kalan günlerde ise fabrikada güvenlik görevlisi olarak çalışıyorum. Bize düzenli bir maaş ödenmiyor ancak cep harçlığı mahiyetinde ödemeler yapılıyor. Bazen de galibiyet sonrası cüzi bir miktar prim verildiği oluyor. Yaklaşık 2 yıldır ben bu şekilde görev yaptığım halde sigortamın yatırılmadığını öğrendim. Sigortamın ödenmesi gerekmiyor mu? Ne yapmamı önerirsiniz? F. Bakır
Cevap: Değerli okurum, verdiğiniz bilgilerden amatör statüde spor yaptığınız anlaşılıyor. Dolayısıyla fabrikanın kulübündeki sportif faaliyetinizden dolayı sigortalı olmanız gerekmiyor. Fakat diğer günlerde güvenlik görevlisi olarak çalıştığınız için ve güvenlik işi sigortalılık kapsamında bir iş olduğundan, bu günler için sigortanızın bildirilmesi gerekir. Bu konuda SGK’nın Alo 170 hattına sözlü olarak ve bulunduğunuz ildeki SGK müdürlüğüne de yazılı olarak şikayette bulunabilirsiniz.
Yarın: Profesyonel sporcuların sosyal güvenliği
Sporcular için sosyal güvenlik rehberi -2
Profesyonel sporcuların sosyal güvenliği
Dünkü yazımızda amatör sporcuları ele aldık ve genel olarak amatörlerin zorunlu sigorta dışında kaldıkları ifade ettik. Peki aynı durum profesyonel sporcular için de geçerli mi? Sporu bir meslek olarak icra eden ve kulüp, dernek, birlik veya herhangi bir şirket bünyesinde faaliyet gösteren sporcuların durumu nedir? İşte bugün bu sorulara cevap arayacağız.
Profesyonel sporcularla ilgili büyük yanılgı!
Sporcular geneli itibariyle İş Kanunu kapsamı dışında tutulmuştur. Bu durum eski iş kanununda da böyleydi, yenisinde de böyle. Fakat bundan hareketle gerek sporcularda gerekse kulüplerde şöyle bir yanlış anlama mevcut; “sporcular 4857 sayılı İş Kanununa tabi olmadığından, sigortalı yapılmaları da gerekmez”. Hemen belirtelim ki bir kimsenin iş kanununa tabi olması/olmamasıyla sosyal güvence kapsamında olması ayrı şeyler. Nitekim bu kafa karışıklığından hareketle pek çok kulüp, profesyonel sporcusunu sigortalı olarak bildirmemiştir.Oysa sporu meslek olarak icra edip, herhangi bir organizasyona bağlı spor yapan her sporcunun zorunlu olarak sigortalı olması gerekir. Burada kastedilen “sigorta” bireysel emeklilik veya diğer özel sigortalar değil, Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesinde eski adıyla SSK, yeni adıyla 4/a sigortalılığıdır.
Sosyal güvence = sağlık sigortası (mı?)
Aktif spor yaşamında özellikle profesyonel sporculara kulüplerince özel sağlık sigortası yaptırılmakta. Dolayısıyla sağlık sorunlarıyla ilgili olarak profesyonel sporcular genelde pek sıkıntı yaşamıyor. Öte yandan yine aktif spor yaşamında elde edilen gelir de profesyonel sporcu için tatmin edici olabiliyor. Bu tatmin futbolcular için daha da üst seviyelerde. Fakat buradaki yanılgı, sosyal güvencenin sadece sağlıktan ibaretmiş gibi algılanması. Oysa sosyal güvence sadece sağlık risklerine (yaralanma, sakat kalma vs) karşı değil, yaşlılık ve ölüm gibi asıl kaçınılmaz olan durumlara karşı güvence anlamına geliyor. Genç sporcu için sportif başarı ne kadar cazip ise yaşlılıkta da sağlam bir emekli aylığı o kadar cazip hale gelmekte.
Kulüpler ve sporcular ihmalkar
Aktif spor yaşamında ne kadar iyi kazanırsa kazansın, sosyal güvence her sporcu için temel bir ihtiyaç. Fakat gerek kulüplerin gerekse ‘iyi kazanan’ sporcuların ihmaliyle, zamanında bu konuya gereken özen gösterilmiyor. Zamanında uçuk transfer rakamlarıyla gündeme gelmiş kimi sporcular, bugün çok zor ekonomik şartlar altında yaşam mücadelesi veriyor. Bugün, eskiye nazaran bireysel emeklilik ve hayat sigortası gibi kimi özel sigorta enstrümanları geliştirilmiş olsa da, ‘devlet güvencesi’nden daha sağlam bir araç geliştirilebilmiş değil. Dolayısıyla bu konuda kulüplerin daha duyarlı davranması gerektiği gibi, profesyonel sporcuların da sosyal güvence konusunu ihmal etmemeleri gerekiyor.
SGK’ya bildirim nasıl yapılacak?
Profesyonel sporcular genelde sezonluk sözleşmelerle oynamakta. Tipik bir sporcu sözleşmesinde genelde sporcunun yükümlülükleri, hakları, alacağı ücret, ücretin ne şekilde ödeneceği, prim ve ikramiye gibi konular yer alır. Diyelim ki sporcu sözleşme gereği 1 Eylül 2009 ila 30 Haziran 2010 tarihleri arasında görev yapacaksa, aynı tarih aralığında da SGK’ya bildiriminin yapılması gerekir. Yine sözleşmede aylık, haftalık veya müsabaka başı ücret olarak ne kararlaştırılmışsa, o ücretin aylık brüt tutarı üzerinden bildirim yapılmalıdır. Örneğin aylık brüt 8000 TL’ye anlaşan bir sporcu, en yüksek sigorta matrahı olan 4.504,5 TL üzerinden sigortalı olarak bildirilmelidir.
Yüksek ödeme, düşük bildirim
Kulüplerin profesyonel sporcularla ilgili tek ihmali sigortasız çalıştırmak değil. Bunun yanında en fazla görülen uygulamalardan birisi, fiilen yüksek ödeme yapıldığı halde SGK’ya düşük ücretten bildirim yapılması. Bunun sonucu ise, sporcunun ilerde hak ettiğinden çok daha düşük emekli aylığı almasıdır.
SORU-CEVAP
Profesyonel basketbolcü olarak sigortalı olmam gerekmiyor mu?
Soru: Sadettin Bey, ben 2001-2002 sezonundan beri muhtelif takımlarda profesyonel basketbolcü olarak oynuyorum. Bu süre zarfında kimi kulüp sigortamızı bildirirken şuan oynamakta olduğum kulüp “SGK’nın talimatı var, sizlerin sigortalı yapılmanız gerekmiyor” şeklinde savunmada bulunuyor. SGK’nın gerçekten böyle bir talimatı var mıdır? Eğer böyle bir talimat varsa, ben kendim isteğe bağlı olarak sigortamı yatırabilir miyim? Rumuz: Pota
Cevap: Değerli okurum, ne şuan ki SGK’nın ne de önceki adıyla SSK’nın, “sporcuların sigortalı yapılması gerekmiyor” şeklinde bir talimatı yok. Aksine, profesyonel sporcuların sigortalı yapılması gerektiği yönünde talimatlar ve uygulama mevcut. Size bu savunmayı yapan kişi, kasıtlı yada bilmeden tamamıyla yanlış bilgi vermiş. Dolayısıyla profesyonel basketbolcü olarak oynadığınız sürece SGK’ya sigortalı olarak bildirilmeniz gerekiyor.
Yarın: Sigortasız çalıştırılan sporcular ne yapmalı?
Sporcular için sosyal güvenlik rehberi -3
Sigortasız çalıştırılan sporcular ne yapmalı?
Dünkü yazımızda profesyonel sporcuların sigortalı olarak SGK’ya bildirilmeleri gerektiğine ancak uygulamada kulüplerin bu konuda ihmali olduğuna değindik. Kulüplerin ihmali ya sporcuyu hiç bildirmemek ya da ödenen ücretten daha düşük bildirmek şeklinde ortaya çıkabiliyor. Her iki durum da sporcu için emeklilik ve sosyal güvence yönünden dezavantaj anlamına geliyor. Peki, hiç sigortalı bildirilmeyen veya gerçekte aldığı ücretin altında bildirimi yapılan sporcu ne yapacak? Bu durumdaki sporcuların iki alternatifi var. Birincisi, profesyonel olarak hizmet verdiği kulübü, derneği, birliği veya şirketi SGK’ya şikayet etmek. Diğer bir alternatif ise iş mahkemelerinde hizmet tespiti davası açmak.
Şikayet olursa SGK ‘kırmızı kart’ gösteriyor!
Sporcu birinci yolu takip eder ve SGK’ya şikayette bulunursa, söz konusu şikayet Sosyal Güvenlik Müfettişi tarafından inceleniyor. Bu kapsamda kulübün yasal kayıtları inceleniyor, sporcu ve tanıklar dinleniyor ve ilgili federasyondan bilgi talep ediliyor. Bu tür durumlarda genelde federasyonlar tarafından sporcu ile ilgili belgeler (sözleşme nüshaları, lisans, oyuncu listeleri vs.) müfettişe gönderiliyor. Bu belgeler resmi delil niteliği taşıdığından şikayet sonucu da geneli itibariyle sporcu lehine sonuçlanıyor. Böylece sigortalı olarak bildirilmeyen sporcunun geçmişe dönük tescili sağlanırken, kulübe de SGK tarafından yüksek tutarda idari para cezası uygulanıyor. Bir anlamda SGK, kayıtdışı sporcu çalıştıran kulübe kırmızı kart göstermiş oluyor.
Mahkeme için 5 yıla dikkat!
SGK’ya yaptığı şikayet başvurusundan sonuç alamayan sporcunun iş mahkemesinde dava açabileceğini belirttik. Fakat sporcunun bu davayı, en son sigortasız görev yaptığı kulüpten ayrıldığı yılın sonundan itibaren 5 yıl içinde açması gerekir. Aksi halde yasal süre dolmuş olacağından, dava yoluyla hizmet kazanması mümkün olmayacaktır.
Yukarıda bahsettiğimiz şikayet ve dava yolları, SGK’ya düşük ücretten bildirim durumlarında da aynen geçerlidir. Örneğin Voleybol birinci liginde oynayan bir profesyonel sporcuya aylık (ücret+prim+ikramiye vs) 10 bin TL ücret ödensin. Kulübün bu sporcuyu SGK’ya en yüksek prim matrahı olan 4.504,5 TL’den bildirmesi gerekir. Hal böyle iken eğer kulüp daha düşük ücretten bildirirse, sporcu bu durum için de şikayet ve dava yollarına başvurabilecektir.
SORU-CEVAP
Sigortasız geçen aktif spor yıllarım için ne yapabilirim?
Soru: Sadettin Bey, ben 1992 yılında profesyonel basketbol hayatıma başladım. 2001 yılı sezon sonuna kadar pek çok kulüpte oynadım. Daha sonra sağlığım elvermediği için aktif basketbolü bıraktım. Aktif olarak oynadığım yıllarda özellikle 1992-1997 yılları arasında sigortam hiç yatırılmamış. Diğer yıllarda da eksik yatırılmış. Şimdi ben bu sigortasız geçen günlerimi nasıl telafi edebilirim? Kulüpleri şikayet etsem bir sonuç alabilir miyim? M. Tezcan
Cevap: Sayın Tezcan, sigortasız çalıştırılanların başvuracağı iki yöntem vardır. İlki SGK’ya şikayette bulunmak, diğeri de iş mahkemesinde dava açmaktır. Sizin en son basketbolü bıraktığınız tarih üzerinden 5 yıldan fazla geçtiği için, şuan iş mahkemesinde dava açma hakkınız bulunmuyor. Fakat SGK’ya şikayette bulunabilirsiniz. SGK müfettişleri, Basketbol Federasyonu’ndan sizin oynadığınız kulüplerin listesini ve sözleşme nüshalarını ister. Federasyon bu bilgi ve belgeleri müfettişe gönderirse şikayetiniz olumlu sonuçlanır ve sigortasız geçen günleriniz geriye dönük olarak tescil edilir.
Yarın: Sporcu şeref aylığı nedir, kimlere verilir?
Sporcular için sosyal güvenlik rehberi – 4
Başarılı sporculara “şeref aylığı”
Ülkemizde sporun ve sportif başarının teşvik edilmesine yönelik olarak en önemli düzenlemelerden birisi geçtiğimiz yıl yapıldı. Sosyal güvenlik reformunun mimarlarından Murat Başesgioğlu, Spordan Sorumlu Devlet Bakanı olunca da boş durmadı ve Başarılı Sporculara Aylık Bağlanması İle Devlet Sporcusu Unvanı Verilmesi Hakkında Kanun’un yasalaşmasını sağladı. Böylece hem sporculara aylık bağlanması hem de ‘Devlet Sporcusu’ unvanına ilişkin uygulamaya bir standart getirilmiş oldu.
Kimler 40 yaşında emekli olabiliyor?
Uluslararası nitelikteki müsabakalarda ferdi ya da takım olarak dereceye giren amatör sporculara 40 yaşlarını doldurduktan sonra devlet bütçesinden aylık bağlanıyor. Ancak bu aylığın bağlanabilmesi için hem müsabakalar açısından hem de sporcular açısından bazı şartlar var. Müsabakalar açısından şartlar;
- Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından olimpik, paralimpik ve defolimpik spor dalları içinde kabul edilmiş dalların birinde büyükler kategorisinde mücadele etmek,
- Olimpiyat oyunlarında, Dünya veya Avrupa şampiyonalarında ferdi ya da takım sporlarında takım halinde birinci, ikinci ve üçüncü olmak.
- Dereceye girdikten sonra ömür boyu hak mahrumiyeti cezası almadıkları veya doping gibi sebeplerle derecelerinin geçersiz hale gelmediğini GSGM’den belgelemeleri,
- Aylık alacakları süre içerisinde Türk vatandaşlığını korumaları,
Diğer taraftan yine uluslararası müsabakalarda takım halinde olimpiyat veya dünya şampiyonu olmuş amatör sporcuların milli takım teknik direktör ve antrenörlerine de aynı aylık bağlanıyor.
Soru: Milli takım derecemiz var. Aylık alabilir miyiz?
Sadettin Bey, 23 Ekim Cuma günü gazetede yazınızı okudum ve size birkaç sorum olacak. Türkiye Ampute Futbol Milli Takımı olarak 02-06 Aralık tarihleri arasında Avrupa ikincisi olduk. Bu başarının bedeli olarak bizlere aylık bağlanacak mıdır? Ayrıca yedek kadrodaydım ancak esame listesinde yer aldım. Yedek oyuncular da takım oyununda bu haktan yararlanabiliyor mu? Bilgilendirirseniz sevinirim.
Cevap: Değerli okurum, Başarılı Sporculara Aylık Bağlanması İle Devlet Sporcusu Unvanı Verilmesi Hakkında Kanun gereği, takım başarınız sonucu size de aylık bağlanacak. Aylığa hak kazanabilmeniz için illa fiilen oynamış olmanız gerekmiyor. Esame listesinde bulunmanız ve yedek de olsa kadroda yer almanız yeterli. 40 yaşınızı doldurduğunuz tarihte bugün için 328 TL (2009 yılı için) aylık almaya başlayacaksınız.
Özürlü sporcuda yaş şartı yok!
Başarılı amatör sporculara aylık bağlanmasında 40 yaş sınırı mevcut. Ancak özürlü grubunda müsabakalara katılan ve özür oranı en az %40 olan sporculara aylık bağlanırken 40 yaş sınırı aranmıyor. Bu kapsamdaki bir sporcu örneğin 20 yaşında da dereceye girmişse, aylık almaya hak kazanıyor.
Sporcu şeref aylığı ne kadar?
Başarılı sporculara bağlanan şeref aylığının tutarı, sportif başarının türüne göre değişiyor. Bu anlamda bugün için bağlanacak aylığın tutarı;
· Olimpiyat oyunlarında ferdi olarak birinci olan amatör sporculara 1.092,96 TL, ikincilere 874,36 TL ve üçüncülere 765 TL,
· Dünya şampiyonalarında ferdi olarak birinci olan amatör sporculara 765 TL, ikincilere 656 TL, üçüncülere ise 546 TL,
· Avrupa şampiyonalarında ferdi olarak birinci olan amatör sporculara 546 TL, ikincilere 437 TL ve üçüncülere de 327,6 TL aylık bağlanır.
Takım derecelerinde de aylık var
Yukarıda ferdi başarı gösteren sporcular için belirtilen aylık tutarlarının her birisinin %75’i, aynı kategoride takım halinde dereceye giren sporculara bağlanır. Örneğin ferdi olarak olimpiyat birincisi olan bir güreşçiye 1.092,96 TL aylık bağlanırken, takım halinde birinci olan okçuluk takımının her bir sporcusuna da 819,72 TL aylık bağlanacaktır.
Çift aylık alınabilir!
Başarılı amatör sporculara ve ailelerine bağlanan aylıklar, bunların normal emekli aylığı ve gelirlerini almalarına engel değil. Örneğin bir kamu kurumunda memur olan çalışan bir kimse, aynı zamanda amatör güreşçi olarak uluslararası derece almış ve sporcu şeref aylığına hak kazanmışsa, hem bu aylığı hem de memuriyet emekli aylığını bir arada alabilecektir.
Yarın: Başarılı sporculara sağlık sigortası
Sporcular için sosyal güvenlik rehberi – 5
Başarılı sporcunun sağlık sigortası devletten
Dünkü yazımızda uluslararası müsabakalarda başarı kazanan sporculara ve ailelerine bağlanan aylıkları yazdık. Bu kapsamdaki amatör sporculara sadece aylık bağlanmıyor, aynı zamanda sağlık yönüyle de sigorta kapsamına alınıyor.
Başarılı amatörler GSS kapsamında sayılacak
Hali hazırda Genel Sağlık Sigortası hükümleri gereği 18 yaşın altındaki amatör sporcular doğrudan sağlık güvencesi kapsamında sayılıyor. 18 yaşın üzerindeki sporcular ise olimpiyat oyunlarında, Dünya veya Avrupa şampiyonalarında ferdi ya da takım sporlarında takım halinde birinci, ikinci ve üçüncü olmak şartıyla sağlık sigortası kapsamına alınıyor. Elde ettikleri dereceler dolayısıyla aylığa hak kazanan bu sporcular, aylık aldıkları sürece hem kendileri hem de aile bireyleri bu sağlık güvencesinden yararlanabiliyor.
18 yaş üzeri amatörler için boşluk var!
Yukarıda, 18 yaş altı amatör sporcuların GSS kapsamında sayılacağını ifade ettik. 18 yaş üstü olup da uluslararası derecesi olan sporcular da şeref aylığı sebebiyle (40 yaşından sonra olsa da) sağlık güvencesine kavuşuyordu. Peki, 18 yaş üzerinde olup da dereceye girememiş olan sporcuların sağlık güvencesi ne olacak? Aktif spor yaşamı sebebiyle sürekli sakatlık riskiyle karşı karşıya olan bu sporcuların sağlık sorunları nasıl çözülecek? Ülkemizde 2,5 milyon lisanslı sporcunun olduğunu ve bunların büyük çoğunluğunun amatör olduğunu dikkate alırsak, bu sorunun yüz binlerce kişiyi ve bunların ailelerini yakından ilgilendirdiğini söyleyebiliriz.
Spor Şurası’nda da gündeme geldi
Aslında Genel Sağlık Sigortasının yürürlüğe girmesiyle birlikte ülke nüfusumuzun tamamına yakını sağlık güvencesine kavuşmuş oldu. 1 Ekim 2008’de başlayan yeni sistem, ödeme gücü olanların prim ödeyerek, imkanı olmayanların ise ücretsiz/primsiz olarak sağlık yardımı almasını öngörüyor. Fakat buna rağmen 18 yaş üstü amatör sporcuların sağlık sigortası yönünden mağduriyetleri giderilebilmiş değil. Nitekim bu sorun geçtiğimiz yıl düzenlenen Spor Şurası’nda da gündeme getirilmişti. Öneri olarak da “zorunlu özel sağlık sigortası” sunulmuştu. Tabii ki bu öneri de dikkate alınabilir fakat sadece sağlık sigortası meseleyi çözmez.
Çözüm: Zorunlu “kısmi” sigorta
Örneğin bir müsabakada kafasına aldığı darbe ile kısmi felç geçiren ve yatağa mahkum olan bir amatör sporcu, sağlık sigortası sayesinde geçici tedavilerini yaptırabilir. Fakat yatağa mahkum olduktan sonra bu sporcuya sürekli gelir bağlanmaz. İşte bu tür riskleri de karşılamak üzere amatör sporcuların hastalık, iş kazası ve meslek hastalığı yönünden de “kısmi zorunlu sigorta” kapsamına alınması gerekir. Böylece sadece geçici rahatsızlıklar için değil, kalıcı sakatlıklara karşı da amatör sporcular güvence altına alınmış olur.
SORU-CEVAP
Özel sağlık sigortası emekliliğe geçer mi?
Soru: Sadettin Bey, ben amatör kümede mücadele eden bir belediye takımında futbol oynuyorum. Belediye bizim için özel sağlık sigortası yaptırıyor. Bu sayede ben ve eşim bazı hastanelerden yararlanabiliyoruz. Benim sormak istediğim, bu özel sağlık sigortası bizim emekliliğimiz için de geçerli midir? Coşkun Hekimoğlu
Cevap: Değerli okurum, özel sigorta şirketleri aracılığı ile yapılan sağlık sigortaları, poliçenin içeriği ile sınırlı olarak dikkate alınır. Örneğin sizin için yapılan sağlık sigortası, adı üzerinde sadece sizin ve aile bireylerinizin sağlık sorunlarını karşılamaktadır. Bunun dışında emeklilik için geçerli değildir. Bu sigorta için ödenen primler karşılığında size ilerde herhangi bir gelir veya aylık verilmez. Ancak belediye veya kendiniz ayrıca bireysel emeklilik primleri de öderseniz, ilerde gelir-aylık almanız söz konusu olabilir. Ayrıca dilerseniz SGK’ya başvurarak, isteğe bağlı sigorta kapsamında prim ödeyebilir ve bu kapsamda emekli aylığına hak kazanabilirsiniz.
Yarın: Devlet sporculuğu unvanı kimlere verilir?
Sporcular için sosyal güvenlik rehberi -6
Kimler Devlet Sporcusu sayılıyor?
Alanlarında önemli başarılara imza atmış kişilerin, devlet tarafından taltif edilmesi pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de bir gelenektir. Bu geleneğin bir tezahürü de başarılı sporculara Devlet Sporcusu unvanının verilmesidir. Bu unvanın verilmesi, geri alınması ve unvana sahip olanların aynı kavuşacakları özel haklar Başarılı Sporculara Aylık Bağlanması İle Devlet Sporcusu Unvanı Verilmesi Hakkında Kanun’da düzenlenmiştir.
Uluslar arası derece gerekiyor
Devlet sporcusu unvanının elde edilebilmesi için, Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından olimpik, paralimpik ve defolimpik spor dalları içinde kabul edilmiş spor branşlarının büyükler kategorisinde yapılan olimpiyat oyunlarında veya Dünya şampiyonalarında;
· Ferdi spor dallarında birincilik elde eden sporculara,
· Takım veya takım tasnifi yapılan spor dallarında takım halinde ilk üçe giren sporcular ile bu sporcuların milli takım teknik direktör ve antrenörlerine,
· Avrupa şampiyonalarında final oynayan milli takım sporcuları ile bunların teknik direktör ve antrenörlerine,
Devlet Sporcusu unvanı veriliyor.
Fatih Terim ve ekibi de Devlet Sporcusu sayılacak
Burada saydığımız maddelerden ikincisi, aslında yasa çalışmalarının ilk halinde bulunmuyordu. Fakat A Milli Futbol Takımımız geçtiğimiz yıl Avrupa Şampiyonasında yarı final oynayıp da üçüncü olunca, yasa tasarısına bu hüküm eklendi. Böylece geçen yıl milli takım kadrosundaki bütün futbolcular, Fatih Terim ve yardımcıları Devlet Sporcusu sayıldı. Devlet Sporcusu unvanı verileceklerin sporda şiddet, şike veya doping suçundan dolayı ömür boyu hak mahrumiyeti cezası almamış olmaları gerekir.
Unvan Cumhurbaşkanı tarafından veriliyor
Devlet Sporcusu seçilen adaylara Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu Bakanın teklifi ve Cumhurbaşkanının onayı ile Devlet Sporcusu unvanı verilir. Devlet Sporcusu seçilenlere verilen berat Cumhurbaşkanı tarafından imzalanıyor. Kanunun uygulamaya girdiği 9 Temmuz 2008 tarihinden sonra, Devlet Sporculuğu unvanını hak eden ilk sporcumuz Pekin Olimpiyatları’nda altın madalya kazanan güreşçimiz Ramazan ŞAHİN oldu.
Devlet Sporcusu unvanı; Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu Bakanın Başkanlığında Gençlik ve Spor Genel Müdürü, Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Başkanı, Türkiye Milli Paralimpik Komitesi Başkanı ve ilgili federasyon başkanından oluşacak Kurulun gerekçeli kararı, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu Bakanın teklifi ve Cumhurbaşkanının onayı ile geri alınıyor.
VIP salondan geçiş ve yeşil pasaport!
Devlet sporculuğu unvanını elde eden sporcular VIP salonlarını kullanabiliyorlar. Yine devlet sporcuları, müracaatları durumunda 5682 sayılı Pasaport Kanununun 14/A Maddesinde düzenlenen "Hususi Damgalı Pasaport" (yeşil pasaport) alabiliyor.
SORU-CEVAP
Eski sporcular da yeni haklardan yararlanacak mı?
Soru: Sadettin Bey, sizin de yazdığınız gibi geçtiğimiz yıl sporcu şeref aylığı ve devlet sporculuğu için yasa çıkartıldı. Ben güreş milli takımında 1980’li yıllarda görev yapmış ve Avrupa derecesi almış eski bir güreşçiyim. Bizim derece aldığımız yıllarda bu haklar yoktu, yeni verildi. Peki, biz bu yeni haklardan yararlanabilecek miyiz? Bunun için ne yapmamız gerekiyor? R. Umar
Cevap: Değerli okurum, Başarılı Sporculara Aylık Bağlanması İle Devlet Sporcusu Unvanı Verilmesi Hakkında Kanun’da belirtilen derecelerden birisine sahipseniz, elbette size de şeref aylığı veya devlet sporcusu unvanı verilecektir. Bu açıdan kanunda eski-yeni sporcu ayrımı yapılmamıştır. Tarafınıza aylık bağlanabilmesi için öncelikle, dereceye girdikten sonra ömür boyu hak mahrumiyeti cezası almadığınızı veya doping gibi sebeplerle derecenizin geçersiz hale gelmediğini GSGM’den belgelemeniz gerekiyor. akabinde de aylık bağlanması için Maliye Bakanlığı’na yazılı müracaat edeceksiniz.
Yarın: Sporcuların sosyal haklar bakımından sorunları
Sporcular için sosyal güvenlik rehberi-7
Sporcuların iki büyük sorunu!
Geçtiğimiz 6 gündür, yaklaşık 2,5 milyon lisanslı (amatör+profesyonel) sporcunun sosyal güvenlik haklarından ve tabi oldukları hükümlerden bahsettik. Dizimizin son günü olan bu yazımızı da sporcuların sorunlarına ayırdık. Zira sadece sporcuların haklarından bahsetmek, “bu sporcuların bu kadar hakları var da hiç mi sorunları yok?” sorusunu akla getirebilir.
Aslında son yıllarda sosyal güvenlik alanında yapılan düzenlemelerin pek çoğu sporcular da dahil halkın genelinden büyük taktir topladı. Özellikle sağlık boyutuyla artılar epey fazla. Fakat bu, maalesef sporcuların bütün sorunlarının çözüldüğü anlamına da gelmiyor.
Amatör sporcular muallakta
2,5 milyon lisanslı sporcunun çok önemli bir bölümü amatörlerden oluşuyor. Bir sporcunun amatör olarak nitelendirilmesi, aynı zamanda onun sosyal güvencesiz kalacağı anlamına geliyor. Zira sporu gelir getirici bir meslek olarak icra etmeyen veya öyle varsayılan bu kesim, SGK uygulamalarında zorunlu sigortalı sayılmıyor. Bunun anlamı ise, bu kişilerin yıllarını verdikleri sportif faaliyetlerinin geçtiği yıllar için emekliliğe dair herhangi bir hak iddia edememeleridir. Daha önceki bölümlerde de ifade ettiğimiz gibi, 18 yaş altındaki amatörler Genel Sağlık Sigortası sayesinde en azından sağlık güvencesine kavuşmuş oldu. Peki, ya 18 yaş üzeri amatörlerin durumu? İşte bu kesim en mağdur sporcular gurubunu oluşturuyor.
Spor şurasında da gündeme geldi
Amatör sporcuların sosyal güvenlik dışında kalmalarının büyük mağduriyetlere sebep olduğu hususu, geçen yıl toplanan 2008 Spor Şurası’nda da gündeme geldi. Hatta çözüm olarak Özel Zorunlu Sigorta önerildi. Kaynak olarak da Spor Toto, Loto gibi gelir kalemlerinden kaynak aktarılması öngörüldü. Belki sağlık sigortası açısından bu öneri yerinde olabilir. Ancak ömür boyu sürecek sakatlık ve malullük gibi durumlarda sporcuların gelir kaybını ve muhtaçlığını da göz önünde bulunduracak daha geniş bir formüle ihtiyaç var. Örneğin böyle bir sigorta fonu oluşturulup, içerisinde iş kazaları, meslek hastalığı, hastalık ve malullük risklerini de finanse eden bir uygulamaya gidilebilir.
Başarılı sporcular, uygulama bekliyor
Yine dizimiz içerisinde sporcuların haklarından, başarılı sporculara şeref aylığı bağlanması ve devlet sporculuğu unvanları verilmesi konularına da değindik. Bu aylık ve unvanın kimlere hangi şartlarla verildiğini anlattık. Fakat burada da çok ciddi bir beklenti ve mağduriyet söz konusu. Sayın Murat Başesgioğlu’nun bakanlığı döneminde ve Hamza Yerlikaya’nın da gayretleri ile çıkarılan Başarılı Sporculara Aylık Bağlanması İle Devlet Sporcusu Unvanı Verilmesi Hakkında Kanun, üzerinden bir yıldan fazla bir zaman geçmesine rağmen maalesef uygulanmıyor. Oysa bu kanun sayesinde aylığa hak kazanan binlerce sporcu, kanunla tanınan hakların kendilerine verilmesini bekliyor. Ancak 2009 yılı bütçesine bu kanun gereği bağlanacak aylıklarla ilgili bir ödenek konmadığı gibi, 2010 Bütçe Tasarısında da ödenek görünmüyor. Kaldı ki söz konusu kanun, Meclis’te hem iktidar hem de muhalefetin büyük desteği ile kabul edilmişti. Bu kanuna dair uygulamanın da bir an önce hayata geçirilmesi gerekiyor. Buna dair atılabilecek ilk somut adımsa, 2010 yılı bütçesine ödenek konması olmalı. Böylece kamuoyundan ve özellikle spor camiasından büyük destek gören bu adıma dair beklentiler karşılanmış olur.
SORU-CEVAP
Başarı derecem var, aylığım ne zaman bağlanacak?
Soru: Sadettin Bey, geçen yıl çıkarılan bir kanunla benim gibi uluslar arası derecesi olan sporculara aylık bağlanacağı söylendi. Hatta bununla ilgili Halter Federasyonu’na müracaatımız da oldu. Ancak aradan bir yıl geçmesine rağmen kimseden ses çıkmıyor. Bu konuda bir sorun mu var? Varsa kimden kaynaklanıyor? Nazmi Canik
Cevap: Değerli okurum, dikkat ederseniz bugünkü yazımızda tam da sizin sorunuza değindik. Maalesef sizin gibi binlerce sporcu bu kanunla umutlandı fakat dediğiniz gibi bir yıldan fazla bir süredir uygulama başlatılmadı. Umarız 2010 yılı bütçesinde gerekli düzenleme yapılır da siz ve sizin durumunuzdaki sporcularımız aylık ve diğer haklarına kavuşmuş olur.
