KIDEM TAZMİNATINDA 4 DÜĞÜM!
Yaklaşık olarak kırk yıldır tartışılan fakat bir türlü hayata geçirilemeyen kıdem tazminatı fonu, yeni hükümetle birlikte tekrar çalışma hayatının gündemine oturdu. Geçtiğimiz yıllarda hazırlanan taslak, son olarak 2013 yılında dönemin Çalışma Bakanı Faruk Çelik tarafından tartışmaya açılmış fakat sendikaların direnciyle karşılanmıştı. 10. Çalışma Meclisi toplantısında da işçi ve işveren tarafın üzerinde uzlaştığı bir formül bulunamayınca taslak rafa kaldırıldı. 15 milyon işçiyi doğrudan ilgilendiren konu bugünlerde yeniden tartışmaya açıldı. Fakat kıdem tazminatı fonuyla ilgili dört başlıkta halen tartışma bitmiş değil.
1. Her yıla kaç günlük ücret ödenecek? Mevcut uygulamada işçinin çalıştığı her yıl için 30 günlük brüt ücrettutarında tazminat ödeniyor. Yeni sistemde bunun kaç gün olacağı henüz netlik kazanmadı. İşveren, fonda 30 günlük ücreti kabul etmiyor, bunun düşürülmesini istiyor. İşçi sendikaları ise “29 güne bile razı olmayız” noktasında direniyor. Bu konuda orta yolun bulunup bulunmayacağı merak konusu.
2. Yönetim kimde olacak? Fonun yönetim şekli, özerkliği ve yönetimde işçi, işveren ve devlet temsilinin nasıl olacağı da cevap bekleyen sorulardan. Özellikle 90’lı yıllardan kalma kötü fon tecrübeleri, işçi kesimini tedirgin ediyor. “Ya kıdem tazminatı fonunun sonu da tasarrufu teşvik veya konut edindirme fonu gibi olursa” endişesi henüz giderilebilmiş değil. Ayrıca işsizlik sigortası fonunda devletin tek taraflı tasarrufları da bu endişeleri artıran faktörlerden birisi.
3. Kazanılmış haklar ne olacak? Fon sistemine geçildikten sonra, daha önce çalışma hayatına girmiş işçilerin kıdem alacaklarının ne olacağı merak konusu. Özellikle sendikalı işçiler bu konuda gönülsüz. Çünkü mevcut uygulamada kıdem tazminatlarını sorunsuz alıyorlar ve fona geçişi kazanılmış hakları açısından risk olarak görüyorlar.
4. Tazminat şartları ne olacak? Bugünkü uygulamada işçi; işten çıkarılma, haklı nedenle istifa, askerlik, kadın işçinin evlenmesi, emeklilik ve ölüm olmak üzere altı farklı durumda tazminata hak kazanıyor. Yeni sistemde zorunlu askerlik ve kadın işçinin evlenmesi tazminata hak kazandırmıyor. Fakat kendi isteğiyle işten ayrılma veya işverenin iflası gibi durumlarda kıdem tazminatına koruma sağlıyor.
KIDEMDE UZLAŞMA SAĞLANACAK MI?
Bugünkü kıdem tazminatı uygulaması, kamu işçileri ile özel sektörde büyük ölçekli iş yerlerinde çalışan işçiler için sorunsuz işliyor diyebiliriz. Fakat bunların dışındaki büyük çoğunluk için aynı şeyi söylemek mümkün değil. İş mahkemelerindeki davaların önemli bir kısmı kıdem tazminatını alamayan işçilerin taleplerinden oluşuyor.
Ayrıca konunun kayıtdışı istihdam, iş gücü piyasası etkinliği ve çalışma barışı açısından da masaya yatırılması gerekiyor. Dolayısıyla gerek işveren gerekse işçi tarafının, meseleye bütüncül bakarak mevcut sorunların çözümüne katkı sağlayacak bir yaklaşımla masaya oturması şart. Tabii şuan kafaları karıştıran bu dört başlığın da netleştirilmesi gerekiyor.
MAAŞINIZI PRİM GÜNÜNÜZ BELİRLER
SORU: Sadettin Bey ben 02.07.1980 doğumluyum. İlk işe giriş tarihim 17.10.2000 ve bugüne kadar 4.537 prim günüm oldu. Emeklilik tarihimi sorguladığımda 7000 gün prim ve 60 yaşı doldurmam gerektiği söyleniyor. Ya da 25 yıl sigortalılık süresi, 4500 gün prim ve 60 yaş gözüküyor. Buna göre ben bugün itibariyle artık prim ödemesem bile 60 yaşında emekli olabilir miyim? Eğer olabilirsem 4500 günle emekli olmamla 7000 günle emekli olmam arasında fark olur mu? Bora O.
CEVAP: Değerli okurum, size verilen bilgi doğrudur. 8 Eylül 1999 tarihinden sonra ilk defa sigortalı olan erkekler 7000 gün ve 60 yaşı tamamlayarak emekli olurlar. Bir diğer alternatif ise yine 60 yaşı tamamlamak şartıyla 4.500 gün ve 25 yıl sigortalılık süresiyle emekliliktir. Siz 4.500 günü tamamladığınız için bundan sonra hiç prim ödemeseniz bile 60 yaşınızı dolduracağınız 2.7.2040 tarihinde emekli olabilirsiniz. 7000 gün yerine 4.500 günle emekli olursanız, emekli aylığınız yaklaşık yüzde 30 daha düşük bağlanır. Bunun dışında başka bir farklılık olmaz.
STAJ SİGORTASINA BORÇLANMA YOK
SORU: Sadettin Bey, bizler staj sigortası ile çalışma hayatına başlayan yüz binlerce meslek liseliler olarak staj sigortası borçlanması istiyoruz. Bizim staj yaptığımız sürede SSK’ya kaydımız yapıldı fakat emeklilik primlerimiz ödenmediği için emeklilik tarihimiz hesaplanırken staj sigortamız dikkate alınmıyor. Biz staj süremize ait emeklilik primlerimizi cebimizden ödeyerek borçlanmak istiyoruz. Bu konunun son torba kanuna girme ihtimali var mıdır? Esin M.
CEVAP: Değerli okurum, sizinle aynı durumda olan 500 binden fazla kişi var. Son yıllarda bu konu pek çok defa gündeme gelmekle birlikte şu ana kadar çözülmedi. Son torba kanun da TBMM’de kabul edildi ve yasalaştı. Staj sigortası konusu bu torbaya da girmedi.
ESNAFTAN DESTEK PRİMİ KESİLMEYECEK
SORU: Sadettin Bey, ben SSK emeklisiyim ve emeklilik sonrasında kendime ait kırtasiye dükkânı açtım. Emekli aylığımdan halen yüzde 10 oranında destek primi kesiliyor. 2016 yılında kesinti olmayacağı söyleniyordu fakat Ocak ayı maaşımdan da kesinti yapıldı. Bu kesinti ne zaman kaldırılacak? Celal K.
CEVAP: Celal Bey, son torba kanunda emekli esnaf ve şirket ortaklarından kesilen destek priminin kaldırılması düzenlemesi yer aldı. Söz konusu düzenleme Ocak ayı sonunda yasalaştığı için Şubat ayından itibaren yürürlüğe girmiş olacak. Yani Şubat ayında alacağınız maaşınızda ve sonraki maaşlarınızda yüzde 10’luk kesinti olmayacak.
Özgür Düşünce - 2 Şubat 2016
Yaklaşık olarak kırk yıldır tartışılan fakat bir türlü hayata geçirilemeyen kıdem tazminatı fonu, yeni hükümetle birlikte tekrar çalışma hayatının gündemine oturdu. Geçtiğimiz yıllarda hazırlanan taslak, son olarak 2013 yılında dönemin Çalışma Bakanı Faruk Çelik tarafından tartışmaya açılmış fakat sendikaların direnciyle karşılanmıştı. 10. Çalışma Meclisi toplantısında da işçi ve işveren tarafın üzerinde uzlaştığı bir formül bulunamayınca taslak rafa kaldırıldı. 15 milyon işçiyi doğrudan ilgilendiren konu bugünlerde yeniden tartışmaya açıldı. Fakat kıdem tazminatı fonuyla ilgili dört başlıkta halen tartışma bitmiş değil.
1. Her yıla kaç günlük ücret ödenecek? Mevcut uygulamada işçinin çalıştığı her yıl için 30 günlük brüt ücrettutarında tazminat ödeniyor. Yeni sistemde bunun kaç gün olacağı henüz netlik kazanmadı. İşveren, fonda 30 günlük ücreti kabul etmiyor, bunun düşürülmesini istiyor. İşçi sendikaları ise “29 güne bile razı olmayız” noktasında direniyor. Bu konuda orta yolun bulunup bulunmayacağı merak konusu.
2. Yönetim kimde olacak? Fonun yönetim şekli, özerkliği ve yönetimde işçi, işveren ve devlet temsilinin nasıl olacağı da cevap bekleyen sorulardan. Özellikle 90’lı yıllardan kalma kötü fon tecrübeleri, işçi kesimini tedirgin ediyor. “Ya kıdem tazminatı fonunun sonu da tasarrufu teşvik veya konut edindirme fonu gibi olursa” endişesi henüz giderilebilmiş değil. Ayrıca işsizlik sigortası fonunda devletin tek taraflı tasarrufları da bu endişeleri artıran faktörlerden birisi.
3. Kazanılmış haklar ne olacak? Fon sistemine geçildikten sonra, daha önce çalışma hayatına girmiş işçilerin kıdem alacaklarının ne olacağı merak konusu. Özellikle sendikalı işçiler bu konuda gönülsüz. Çünkü mevcut uygulamada kıdem tazminatlarını sorunsuz alıyorlar ve fona geçişi kazanılmış hakları açısından risk olarak görüyorlar.
4. Tazminat şartları ne olacak? Bugünkü uygulamada işçi; işten çıkarılma, haklı nedenle istifa, askerlik, kadın işçinin evlenmesi, emeklilik ve ölüm olmak üzere altı farklı durumda tazminata hak kazanıyor. Yeni sistemde zorunlu askerlik ve kadın işçinin evlenmesi tazminata hak kazandırmıyor. Fakat kendi isteğiyle işten ayrılma veya işverenin iflası gibi durumlarda kıdem tazminatına koruma sağlıyor.
KIDEMDE UZLAŞMA SAĞLANACAK MI?
Bugünkü kıdem tazminatı uygulaması, kamu işçileri ile özel sektörde büyük ölçekli iş yerlerinde çalışan işçiler için sorunsuz işliyor diyebiliriz. Fakat bunların dışındaki büyük çoğunluk için aynı şeyi söylemek mümkün değil. İş mahkemelerindeki davaların önemli bir kısmı kıdem tazminatını alamayan işçilerin taleplerinden oluşuyor.
Ayrıca konunun kayıtdışı istihdam, iş gücü piyasası etkinliği ve çalışma barışı açısından da masaya yatırılması gerekiyor. Dolayısıyla gerek işveren gerekse işçi tarafının, meseleye bütüncül bakarak mevcut sorunların çözümüne katkı sağlayacak bir yaklaşımla masaya oturması şart. Tabii şuan kafaları karıştıran bu dört başlığın da netleştirilmesi gerekiyor.
MAAŞINIZI PRİM GÜNÜNÜZ BELİRLER
SORU: Sadettin Bey ben 02.07.1980 doğumluyum. İlk işe giriş tarihim 17.10.2000 ve bugüne kadar 4.537 prim günüm oldu. Emeklilik tarihimi sorguladığımda 7000 gün prim ve 60 yaşı doldurmam gerektiği söyleniyor. Ya da 25 yıl sigortalılık süresi, 4500 gün prim ve 60 yaş gözüküyor. Buna göre ben bugün itibariyle artık prim ödemesem bile 60 yaşında emekli olabilir miyim? Eğer olabilirsem 4500 günle emekli olmamla 7000 günle emekli olmam arasında fark olur mu? Bora O.
CEVAP: Değerli okurum, size verilen bilgi doğrudur. 8 Eylül 1999 tarihinden sonra ilk defa sigortalı olan erkekler 7000 gün ve 60 yaşı tamamlayarak emekli olurlar. Bir diğer alternatif ise yine 60 yaşı tamamlamak şartıyla 4.500 gün ve 25 yıl sigortalılık süresiyle emekliliktir. Siz 4.500 günü tamamladığınız için bundan sonra hiç prim ödemeseniz bile 60 yaşınızı dolduracağınız 2.7.2040 tarihinde emekli olabilirsiniz. 7000 gün yerine 4.500 günle emekli olursanız, emekli aylığınız yaklaşık yüzde 30 daha düşük bağlanır. Bunun dışında başka bir farklılık olmaz.
STAJ SİGORTASINA BORÇLANMA YOK
SORU: Sadettin Bey, bizler staj sigortası ile çalışma hayatına başlayan yüz binlerce meslek liseliler olarak staj sigortası borçlanması istiyoruz. Bizim staj yaptığımız sürede SSK’ya kaydımız yapıldı fakat emeklilik primlerimiz ödenmediği için emeklilik tarihimiz hesaplanırken staj sigortamız dikkate alınmıyor. Biz staj süremize ait emeklilik primlerimizi cebimizden ödeyerek borçlanmak istiyoruz. Bu konunun son torba kanuna girme ihtimali var mıdır? Esin M.
CEVAP: Değerli okurum, sizinle aynı durumda olan 500 binden fazla kişi var. Son yıllarda bu konu pek çok defa gündeme gelmekle birlikte şu ana kadar çözülmedi. Son torba kanun da TBMM’de kabul edildi ve yasalaştı. Staj sigortası konusu bu torbaya da girmedi.
ESNAFTAN DESTEK PRİMİ KESİLMEYECEK
SORU: Sadettin Bey, ben SSK emeklisiyim ve emeklilik sonrasında kendime ait kırtasiye dükkânı açtım. Emekli aylığımdan halen yüzde 10 oranında destek primi kesiliyor. 2016 yılında kesinti olmayacağı söyleniyordu fakat Ocak ayı maaşımdan da kesinti yapıldı. Bu kesinti ne zaman kaldırılacak? Celal K.
CEVAP: Celal Bey, son torba kanunda emekli esnaf ve şirket ortaklarından kesilen destek priminin kaldırılması düzenlemesi yer aldı. Söz konusu düzenleme Ocak ayı sonunda yasalaştığı için Şubat ayından itibaren yürürlüğe girmiş olacak. Yani Şubat ayında alacağınız maaşınızda ve sonraki maaşlarınızda yüzde 10’luk kesinti olmayacak.
Özgür Düşünce - 2 Şubat 2016
