10 SORUDA ANNELERE YARI ZAMANLI ÇALIŞMA
Kadın çalışanlara doğum sonrası yeni izin hakları son birkaç yıldır gündemdeydi. Fakat işverenlerden gelen “İzin hakları artırılırsa biz de kadın yerine erkek işçi çalıştırırız” resti düzenlemeyi epey geciktirdi. Tüm bu tartışmalardan sonra çalışan annelere doğum sonrası yeni izinler ve yarı zamanlı çalışma hakkı getiren 6663 sayılı torba kanun geçtiğimiz hafta Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Milyonlarca anneyi yakından ilgilendiren düzenlemelerin detayları merak konusu. Bu yazıda kafaları karıştıran tüm sorulara cevap vermiş olacağız.
1. Çalışan annelere getirilen yeni izin hakları neler?
Erken doğum yapan memur: Kadın memur doğum öncesi izninden önce erken doğum yaparsa, kullanamadığı izin süresini doğumdan sonra kullanabilecek. Kadın işçiler için bu uygulama zaten vardı, memurlara da tanındı.
Evlat edinen memura doğum izni: Memurlar üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinirse, doğum sonrası verilen 8 haftalık ücretli izinden yararlanabilecek.
Doğum sonrası yarı zamanlı çalışma: Gerek memur gerekse işçi kadınlar, doğum sonrası 8 haftalık izin süresi bittikten sonra, isterlerse birinci doğumda 60 gün, ikincide 120 gün, takip eden doğumlarda 180 gün yarı zamanlı çalışabilecekler. Yani haftalık çalışma süresinin yarısı kadar işe gidecekler. Çoğul doğumlarda bu sürelere birer ay eklenecek. Ayrıca üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen işçi ve memurlar da aynı haktan yararlanabilecek.
Evlat edinen memura aylıksız izin: 2011 yılında yapılan düzenleme ile memur anne ve babaya doğum sonrasında 24 aya kadar aylıksız izin kullanma hakkı verilmişti. Şimdi aynı haktan üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen memur anne babalar da yararlanabilecekler.
İlkokula kadar yarım çalışma: Doğum izinlerini ve yarım çalışma sürelerini bitiren işçi veya memur ebeveyn, isterse çocuğu ilkokula başlayıncaya kadar yarım gün çalışmaya devam edebilecek.
2. Yarı zamanlı çalışmada ücret ne olacak?
Doğum sonrası 60 günden 180 güne kadar yarı zamanlı çalışan memurun maaşı tam olarak yatacak. Kadın işçi ise 180 güne kadar yarı zamanlı çalıştığı sürenin yarım ücretini işverenden, diğer yarısını -asgari ücret kadar- İŞKUR’dan alacak. Fakat bu yarı zamanlı çalışma ücreti en fazla 180 güne kadar verilecek. Bu sürenin bitiminden sonra çocuğun ilkokula başlayacağı tarihe kadar yarı zamanlı çalışmaya devam eden işçi veya memura, sadece işyerinde çalıştığı sürenin ücreti verilecek.
3. Aylıksız izin derece ve kademeye nasıl yansıyacak?
Doğum veya evlat edinme sebebiyle aylıksız izin kullanan kadın ve erkek memura, her yıl için bir kademe ve her üç yıl için bir derece ilerlemesi verilecek.
4. Yarı zamanlı çalışma ödeneği için şartlar neler?
Doğum veya evlat edinme sonrası 60, 120 ve 180 günlük sürede yarı zamanlı çalışan memurların bu haktan yararlanmak için çalıştıkları kuruma dilekçe vermeleri yeterli. Aynı haktan yararlanmak isteyen işçiler için ise doğum veya evlat edinme tarihinden önceki 3 yıllık sürede 600 gün primi olup olmadığına bakılacak. Bu şartı yerine getirmemiş işçiye yarı zamanlı çalışma ödeneği verilmeyecek.
5. Yarı zamanlı çalışma ödeneği için nereye başvurulacak?
Memurların kendi kurumlarına başvurmaları gerekiyor. İşçiler ise doğum veya evlat edinme sonrasında kullandıkları 8 haftalık ücretli iznin bitimini izleyen 30 gün içerisinde İŞKUR’a başvuracaklar.
6. Banka personeline yarı zamanlı çalışma hakkı var mı?
506 sayılı Kanunun geçici 20. maddesi kapsamında prim ödeyen banka ve borsa personeli de yarı zamanlı çalışma ödeneğinden yararlanabilecek.
7. Süt izni ile yarı zamanlı çalışma birlikte kullanılabilecek mi?
Doğum yapan memur ilk altı ay günde 3 saat, takip eden altı ay 1,5 saat süt izni kullanıyor. İşçi anne için bu süreler bir yıl boyunca sabit 1,5 saat uygulanıyor. Fakat yarı zamanlı çalışma izni kullanan memur veya işçi anneye ayrıca süt izni verilmeyecek.
8. İşveren yarı zamanlı çalışma izni vermek zorunda mı?
Evet. İşveren, doğum yapan veya üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen işçiye yarı zamanlı çalışma izni vermek zorunda. İşçi anne, doğum veya evlat edinme sonrası 8 haftalık ücretli iznini kullandıktan sonra 60, 120 veya 180 gün yarı zamanlı çalışıp, İŞKUR’dan ödenek alabilecek. Burada işverenin takdir hakkı yok ve bu uygulama tüm işyerleri için geçerli. Ayrıca Çalışma Bakanlığı’nın belirleyeceği bazı sektörlerde, yarı zamanlı izin süresi bittikten sonra ebeveyn isterse çocuğunun ilkokula başlayacağı tarihe kadar yarı zamanlı çalışmaya devam edebilecek. İşveren bunu geçerli fesih sebebi sayamayacak. Bakanlığın belirleyeceği sektörlerde uygulanacak olan bu izin süresinde, yarı zamanlı çalışma ödeneği verilmeyecek.
9. Annenin ölümünde izinler ne olacak?
Kadın işçinin doğumda veya doğum sonrasında ölümü halinde, doğum sonrasında kullanılmayan izin süreleri babaya kullandırılacak.
10. Uygulama ne zaman başlıyor?
Burada yer verdiğimiz hakların tamamı 12 Şubat 2016 itibariyle uygulamaya girmiş durumda. Yani şuan hamile olan, doğum yapmış veya evlat edinmiş olan tüm işçi ve memur ebeveynler bu haklardan yararlanabilecek.
Bakalım “İzin hakları artırılırsa biz de kadın yerine erkek işçi çalıştırırız” diyen işverenlerin bu düzenlemelere tepkileri ne olacak?
Dr. Sadettin ORHAN
Özgür Düşünce - 16 Şubat 2016
Kadın çalışanlara doğum sonrası yeni izin hakları son birkaç yıldır gündemdeydi. Fakat işverenlerden gelen “İzin hakları artırılırsa biz de kadın yerine erkek işçi çalıştırırız” resti düzenlemeyi epey geciktirdi. Tüm bu tartışmalardan sonra çalışan annelere doğum sonrası yeni izinler ve yarı zamanlı çalışma hakkı getiren 6663 sayılı torba kanun geçtiğimiz hafta Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Milyonlarca anneyi yakından ilgilendiren düzenlemelerin detayları merak konusu. Bu yazıda kafaları karıştıran tüm sorulara cevap vermiş olacağız.
1. Çalışan annelere getirilen yeni izin hakları neler?
Erken doğum yapan memur: Kadın memur doğum öncesi izninden önce erken doğum yaparsa, kullanamadığı izin süresini doğumdan sonra kullanabilecek. Kadın işçiler için bu uygulama zaten vardı, memurlara da tanındı.
Evlat edinen memura doğum izni: Memurlar üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinirse, doğum sonrası verilen 8 haftalık ücretli izinden yararlanabilecek.
Doğum sonrası yarı zamanlı çalışma: Gerek memur gerekse işçi kadınlar, doğum sonrası 8 haftalık izin süresi bittikten sonra, isterlerse birinci doğumda 60 gün, ikincide 120 gün, takip eden doğumlarda 180 gün yarı zamanlı çalışabilecekler. Yani haftalık çalışma süresinin yarısı kadar işe gidecekler. Çoğul doğumlarda bu sürelere birer ay eklenecek. Ayrıca üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen işçi ve memurlar da aynı haktan yararlanabilecek.
Evlat edinen memura aylıksız izin: 2011 yılında yapılan düzenleme ile memur anne ve babaya doğum sonrasında 24 aya kadar aylıksız izin kullanma hakkı verilmişti. Şimdi aynı haktan üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen memur anne babalar da yararlanabilecekler.
İlkokula kadar yarım çalışma: Doğum izinlerini ve yarım çalışma sürelerini bitiren işçi veya memur ebeveyn, isterse çocuğu ilkokula başlayıncaya kadar yarım gün çalışmaya devam edebilecek.
2. Yarı zamanlı çalışmada ücret ne olacak?
Doğum sonrası 60 günden 180 güne kadar yarı zamanlı çalışan memurun maaşı tam olarak yatacak. Kadın işçi ise 180 güne kadar yarı zamanlı çalıştığı sürenin yarım ücretini işverenden, diğer yarısını -asgari ücret kadar- İŞKUR’dan alacak. Fakat bu yarı zamanlı çalışma ücreti en fazla 180 güne kadar verilecek. Bu sürenin bitiminden sonra çocuğun ilkokula başlayacağı tarihe kadar yarı zamanlı çalışmaya devam eden işçi veya memura, sadece işyerinde çalıştığı sürenin ücreti verilecek.
3. Aylıksız izin derece ve kademeye nasıl yansıyacak?
Doğum veya evlat edinme sebebiyle aylıksız izin kullanan kadın ve erkek memura, her yıl için bir kademe ve her üç yıl için bir derece ilerlemesi verilecek.
4. Yarı zamanlı çalışma ödeneği için şartlar neler?
Doğum veya evlat edinme sonrası 60, 120 ve 180 günlük sürede yarı zamanlı çalışan memurların bu haktan yararlanmak için çalıştıkları kuruma dilekçe vermeleri yeterli. Aynı haktan yararlanmak isteyen işçiler için ise doğum veya evlat edinme tarihinden önceki 3 yıllık sürede 600 gün primi olup olmadığına bakılacak. Bu şartı yerine getirmemiş işçiye yarı zamanlı çalışma ödeneği verilmeyecek.
5. Yarı zamanlı çalışma ödeneği için nereye başvurulacak?
Memurların kendi kurumlarına başvurmaları gerekiyor. İşçiler ise doğum veya evlat edinme sonrasında kullandıkları 8 haftalık ücretli iznin bitimini izleyen 30 gün içerisinde İŞKUR’a başvuracaklar.
6. Banka personeline yarı zamanlı çalışma hakkı var mı?
506 sayılı Kanunun geçici 20. maddesi kapsamında prim ödeyen banka ve borsa personeli de yarı zamanlı çalışma ödeneğinden yararlanabilecek.
7. Süt izni ile yarı zamanlı çalışma birlikte kullanılabilecek mi?
Doğum yapan memur ilk altı ay günde 3 saat, takip eden altı ay 1,5 saat süt izni kullanıyor. İşçi anne için bu süreler bir yıl boyunca sabit 1,5 saat uygulanıyor. Fakat yarı zamanlı çalışma izni kullanan memur veya işçi anneye ayrıca süt izni verilmeyecek.
8. İşveren yarı zamanlı çalışma izni vermek zorunda mı?
Evet. İşveren, doğum yapan veya üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen işçiye yarı zamanlı çalışma izni vermek zorunda. İşçi anne, doğum veya evlat edinme sonrası 8 haftalık ücretli iznini kullandıktan sonra 60, 120 veya 180 gün yarı zamanlı çalışıp, İŞKUR’dan ödenek alabilecek. Burada işverenin takdir hakkı yok ve bu uygulama tüm işyerleri için geçerli. Ayrıca Çalışma Bakanlığı’nın belirleyeceği bazı sektörlerde, yarı zamanlı izin süresi bittikten sonra ebeveyn isterse çocuğunun ilkokula başlayacağı tarihe kadar yarı zamanlı çalışmaya devam edebilecek. İşveren bunu geçerli fesih sebebi sayamayacak. Bakanlığın belirleyeceği sektörlerde uygulanacak olan bu izin süresinde, yarı zamanlı çalışma ödeneği verilmeyecek.
9. Annenin ölümünde izinler ne olacak?
Kadın işçinin doğumda veya doğum sonrasında ölümü halinde, doğum sonrasında kullanılmayan izin süreleri babaya kullandırılacak.
10. Uygulama ne zaman başlıyor?
Burada yer verdiğimiz hakların tamamı 12 Şubat 2016 itibariyle uygulamaya girmiş durumda. Yani şuan hamile olan, doğum yapmış veya evlat edinmiş olan tüm işçi ve memur ebeveynler bu haklardan yararlanabilecek.
Bakalım “İzin hakları artırılırsa biz de kadın yerine erkek işçi çalıştırırız” diyen işverenlerin bu düzenlemelere tepkileri ne olacak?
Dr. Sadettin ORHAN
Özgür Düşünce - 16 Şubat 2016