Taşeron işçilerine torbadan ne çıktı?
Türkiye’de çalışma hayatının en tartışmalı sorunlarından birisi de taşeronlaşma veya alt işverenlik konusu. Mevzuatımız işverenlere, sınırlı konularda taşeronlaşmaya gitmelerine izin veriyor. Fakat uygulamada bu sınırlı konular epey aşılmış durumda. En başta devlet, hem yasaya aykırı taşeronlaşmaya gidiyor hem de taşeron işçilerini temel haklardan mahrum olarak çalıştırıyor. Ayrıca işçiler lehine verilen mahkeme kararları fiilen uygulanmayarak mağduriyet katmerleniyor. Torba Kanun’la birlikte bu soruna kısmen neşter vuruldu diyebiliriz.
ALTI TEMEL SORUN VAR
Taşeron işçilerinin gerek kamuda gerekse özel sektörde yaşadıkları sorunları altı ayrı başlıkta toplamak mümkün;
1. Esasında asıl işveren işçisi olan pek çok işçi, kağıt üzerinde taşeron işçisi olarak gösteriliyor.
2. İşe girdi-çıktı gösterilerek kıdem tazminatı ve yıllık izin hakları engelleniyor. Bu durumda pek çok taşeron işçisi mahkemelerde yıllarca hak arama mücadelesi veriyor.
3. Ücretleri, aynı işyerinde benzer işi yaptıkları asıl işçilere göre çok daha düşük.
4. İş sağlığı ve güvenliği açısından en zayıf halkayı oluşturuyorlar. Soma faciası ve akabinde yaşanan kazalar bu gerçeğin en acı örneği oldu.
5. İş güvencesinden hemen hiç yararlanamıyorlar.
6. Sendikal haklardan tamamen mahrumlar.
İşte bu temel sorunların giderilmesi için uzun süredir çalışılıyordu. Soma faciasının yaşanması, konunun vahametini bütün boyutlarıyla ortaya koyunca, taşeron konusu da Torba Kanun’a girmiş oldu. Yaşanan tartışmalardan sonra bazı başlıklarda taşeron işçilerle ilgili düzenlemeler torbaya girdi.
TORBA NELERİ ÇÖZEMEDİ?
Hemen ifade edelim ki kanun, taşeron sorununu devlet ve özel sektör açısından farklı ele almış durumda. Özel sektördeki taşeron işçileri için de bazı iyileştirmeler bulunmakla birlikte, asıl iyileştirmeler kamudaki taşeron işçileri için oldu.
İşçilerin en önemli beklentisi ise kadroya geçmekti. Fakat Torba Kanun’da bu yönde bir düzenleme yok.
KAMUDAKİ TAŞERON İŞÇİLERİNE DÖNÜK DÜZENLEMELER
Kadro verilmese de kamudaki taşeron işçileri için teselli ikramiyesi nevinden bazı iyileştirmeler yapıldı. Buna göre;
- Kamuda çalışan taşeron işçisi, hizmet konusu dışında çalıştırılamayacak. Çalıştırılması halinde oluşacak zarardan, çalıştıran amirler sorumlu olacak. Örneğin güvenlik görevlisi olarak alınan işçi büro işlerinde çalıştırılamayacak. Çalıştırılır ve bu işçi dava açarak kadroya geçerse, bunun maliyetini ilgili birim amirleri karşılayacak.
- Taşeron işçilerin çalıştığı iş kolunda, kadrolu işçiler için yapılan toplu iş sözleşmesi kapsamındaki ücret ve sosyal haklardaki iyileştirmeler, taşeron işçilere de yansıtılacak. Örneğin Devlet Su İşleri’ndeki kadrolu işçilere toplu sözleşme kapsamında zam verilmişse, bu zam taşeron işçilere de yansıtılacak. Özel sektördeki taşeron işçileri için bu hak söz konusu değil.
- Yine kamu kurumlarında her yıl ihale yenilenmesi ve alt işverenin değişmesi sebebiyle kıdem tazminatı alamayan taşeron işçileri, kıdem tazminatlarını toplam çalışma süreleri üzerinden alabilecekler. Ayrıca aynı alt işverene bağlı fakat farklı kamu kurumlarında çalışanların da tazminatı toplam çalışma süresi dikkate alınarak hesaplanacak. Kıdem tazminatları kamu kurumları tarafından ödenecek. Bu hak da kamudaki taşeron işçileri için söz konusu olup, özel sektör için bu yönde bir düzenleme yapılmadı.
TAŞERON ŞİRKETLERDE ÇALIŞAN İŞÇİLERİ NE BEKLİYOR?
- Taşeron firma değiştiği halde aynı işyerinde çalışan işçiler, yıllık izinlerini önceki çalışmaları da dikkate alınarak kullanacaklar. Kamudaki temizlik ve güvenlik işlerinde, her yıl alt işveren değiştiği için izin hakkı her yıl sıfırlanan taşeron işçileri bu düzenlemeyle izin hakkına kavuşmuş olacak. İzinlerin kullandırılıp kullandırılmadığını işveren kontrol edecek. Bu haktan özel sektör taşeron işçileri de yararlanacak.
KAZANILAN DAVALAR BAŞKA TORBAYA
- Torba Kanun, taşeron işçilerinin yaşadığı başta kıdem tazminatı olmak üzere izin ve özlük hakları konusundaki mağduriyetleri giderdi. Fakat ücret farkları, iş güvencesi ve sendikal haklar konusunda ciddi bir iyileştirme sağlamadı. Ayrıca pek çok kamu kurumunda taşeron işçilerinin kazandığı davalarla ilgili bir düzenleme yapılmadı. Oysa Karayolları Genel Müdürlüğü’ndeki taşeron işçileri kadro davasını kazanmış ve Yargıtay tarafından da karar onanmıştı.
Millet Gazetesi - 5 Kasım 2014 Çarşamba
Türkiye’de çalışma hayatının en tartışmalı sorunlarından birisi de taşeronlaşma veya alt işverenlik konusu. Mevzuatımız işverenlere, sınırlı konularda taşeronlaşmaya gitmelerine izin veriyor. Fakat uygulamada bu sınırlı konular epey aşılmış durumda. En başta devlet, hem yasaya aykırı taşeronlaşmaya gidiyor hem de taşeron işçilerini temel haklardan mahrum olarak çalıştırıyor. Ayrıca işçiler lehine verilen mahkeme kararları fiilen uygulanmayarak mağduriyet katmerleniyor. Torba Kanun’la birlikte bu soruna kısmen neşter vuruldu diyebiliriz.
ALTI TEMEL SORUN VAR
Taşeron işçilerinin gerek kamuda gerekse özel sektörde yaşadıkları sorunları altı ayrı başlıkta toplamak mümkün;
1. Esasında asıl işveren işçisi olan pek çok işçi, kağıt üzerinde taşeron işçisi olarak gösteriliyor.
2. İşe girdi-çıktı gösterilerek kıdem tazminatı ve yıllık izin hakları engelleniyor. Bu durumda pek çok taşeron işçisi mahkemelerde yıllarca hak arama mücadelesi veriyor.
3. Ücretleri, aynı işyerinde benzer işi yaptıkları asıl işçilere göre çok daha düşük.
4. İş sağlığı ve güvenliği açısından en zayıf halkayı oluşturuyorlar. Soma faciası ve akabinde yaşanan kazalar bu gerçeğin en acı örneği oldu.
5. İş güvencesinden hemen hiç yararlanamıyorlar.
6. Sendikal haklardan tamamen mahrumlar.
İşte bu temel sorunların giderilmesi için uzun süredir çalışılıyordu. Soma faciasının yaşanması, konunun vahametini bütün boyutlarıyla ortaya koyunca, taşeron konusu da Torba Kanun’a girmiş oldu. Yaşanan tartışmalardan sonra bazı başlıklarda taşeron işçilerle ilgili düzenlemeler torbaya girdi.
TORBA NELERİ ÇÖZEMEDİ?
Hemen ifade edelim ki kanun, taşeron sorununu devlet ve özel sektör açısından farklı ele almış durumda. Özel sektördeki taşeron işçileri için de bazı iyileştirmeler bulunmakla birlikte, asıl iyileştirmeler kamudaki taşeron işçileri için oldu.
İşçilerin en önemli beklentisi ise kadroya geçmekti. Fakat Torba Kanun’da bu yönde bir düzenleme yok.
KAMUDAKİ TAŞERON İŞÇİLERİNE DÖNÜK DÜZENLEMELER
Kadro verilmese de kamudaki taşeron işçileri için teselli ikramiyesi nevinden bazı iyileştirmeler yapıldı. Buna göre;
- Kamuda çalışan taşeron işçisi, hizmet konusu dışında çalıştırılamayacak. Çalıştırılması halinde oluşacak zarardan, çalıştıran amirler sorumlu olacak. Örneğin güvenlik görevlisi olarak alınan işçi büro işlerinde çalıştırılamayacak. Çalıştırılır ve bu işçi dava açarak kadroya geçerse, bunun maliyetini ilgili birim amirleri karşılayacak.
- Taşeron işçilerin çalıştığı iş kolunda, kadrolu işçiler için yapılan toplu iş sözleşmesi kapsamındaki ücret ve sosyal haklardaki iyileştirmeler, taşeron işçilere de yansıtılacak. Örneğin Devlet Su İşleri’ndeki kadrolu işçilere toplu sözleşme kapsamında zam verilmişse, bu zam taşeron işçilere de yansıtılacak. Özel sektördeki taşeron işçileri için bu hak söz konusu değil.
- Yine kamu kurumlarında her yıl ihale yenilenmesi ve alt işverenin değişmesi sebebiyle kıdem tazminatı alamayan taşeron işçileri, kıdem tazminatlarını toplam çalışma süreleri üzerinden alabilecekler. Ayrıca aynı alt işverene bağlı fakat farklı kamu kurumlarında çalışanların da tazminatı toplam çalışma süresi dikkate alınarak hesaplanacak. Kıdem tazminatları kamu kurumları tarafından ödenecek. Bu hak da kamudaki taşeron işçileri için söz konusu olup, özel sektör için bu yönde bir düzenleme yapılmadı.
TAŞERON ŞİRKETLERDE ÇALIŞAN İŞÇİLERİ NE BEKLİYOR?
- Taşeron firma değiştiği halde aynı işyerinde çalışan işçiler, yıllık izinlerini önceki çalışmaları da dikkate alınarak kullanacaklar. Kamudaki temizlik ve güvenlik işlerinde, her yıl alt işveren değiştiği için izin hakkı her yıl sıfırlanan taşeron işçileri bu düzenlemeyle izin hakkına kavuşmuş olacak. İzinlerin kullandırılıp kullandırılmadığını işveren kontrol edecek. Bu haktan özel sektör taşeron işçileri de yararlanacak.
KAZANILAN DAVALAR BAŞKA TORBAYA
- Torba Kanun, taşeron işçilerinin yaşadığı başta kıdem tazminatı olmak üzere izin ve özlük hakları konusundaki mağduriyetleri giderdi. Fakat ücret farkları, iş güvencesi ve sendikal haklar konusunda ciddi bir iyileştirme sağlamadı. Ayrıca pek çok kamu kurumunda taşeron işçilerinin kazandığı davalarla ilgili bir düzenleme yapılmadı. Oysa Karayolları Genel Müdürlüğü’ndeki taşeron işçileri kadro davasını kazanmış ve Yargıtay tarafından da karar onanmıştı.
Millet Gazetesi - 5 Kasım 2014 Çarşamba
