MADEN VE TAŞ OCAKLARI İŞLETMELERİNDE VE TÜNEL YAPIMINDA ALINACAK
İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN TÜZÜK
Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 13.8.1984, No : 84/8428
Dayandığı Kanunun Tarihi : 25.8.1971, No : 1475
Yayımlandığı R. Gazetenin Tarihi : 22.10.1984, No : 18553
Yayımlandığı Düsturun Tertibi : 5, Cildi : 24, S. 2024
BİRİNCİ KISIM
Kapsam, Deyimler ve Genel Hükümler
Kapsam
Madde 1 – Doğada element, bileşik veya karışım halinde bulunan maddelerin araştırılması, işletmeye hazırlanması,
işletilmesi, çıkarılması ve zenginleştirilmesinde çalışan işyerlerinde, taş ocaklarında ve tünel yapımında, işçi sağlığı ve iş
güvenliği mevzuatında genel olarak öngörülenler yanında alınması gerekli sağlık ve güvenlik önlemleri bu Tüzükte
gösterilmiştir.
Deyimler
Madde 2 – Bu Tüzükte geçen deyimlerden; Açık işletme, yerüstündeki işletmeleri, Alçak gerilim, 42 - 1000 volt
arasındaki gerilimleri,
Akrosaj, dik ve eğimli kuyuların dip ve başlarıyla ara katlardaki manevra yerlerini, bu yerlerde bulunan düzenleri,
Alev sızdırmaz (antigrizüto) aygıt, içine girebilecek grizunun patlaması halinde, hasara uğramaksızın, alevin
sızmasını ve ortamdaki grizu veya kömür tozunun tutuşmasını ya da patlamasını önleyecek şekilde yapılmış aygıtı,
Askıya almak, bir kademenin hazırlanmasından sonra kendi ağırlığıyla göçmesini sağlamak üzere altının
boşaltılmasını,
Ateşleme, kazı işlerinde deliklere doldurulmuş olan patlayıcı maddelerin patlatılmasını,
Ateşleyici (barutçu), bu Tüzükte yazılı patlayıcı madde kullanılması koşullarını yerine getirmek üzere, yeterlik
belgesine sahip, en az ilkokul mezunu kişiyi,
Ayak, maden içerisinde iki galeri arasında cephe halinde üretim yapılanyeri,
Baca, maden içerisinden sürülen galeriyi,
Başaşağı (desandr), yeraltında başaşağı sürülen eğimli yolları,
Baraj, yeraltında yangın, su, zararlı gaz ve diğer tehlikeleri önleyici engelleri,
Bür, yerüstüyle bağlantısı olmayan kuyuyu,
Cep (niş), galeri, varagel ve vinç dip ve başlarıyla ara katlarında ve ızgaralarda görevli işçilerin ve ateşleme
görevlilerinin korunmaları amacıyla serbestçe sığınabilecekleri biçimde yapılan yuvaları,
Çatlak (kavlak), ana kütleden ayrılmış, her an düşebilecek parçaları,
Çatlak (kavlak) sökümü, bir kademenin kazı işlerinin devamı sırasında ana kitleden ayrılmış, düşebilecek durumdaki
parçaların temizlenmesini,
Daimi nezaretçi, fenni nezaretçinin emir ve talimatı altında görev yapan ve Maden Kanununun 82 nci maddesine
göre atanmış kimseyi,
Dekapaj, kazısı yapılacak maden ve taş kitlesi veya tabakasının üzerini kaplayan örtü tabakasının kaldırılmasını,
Dolgu (ramble), yeraltında açılan boşlukların dolgu malzemesiyle doldurulmasını,2804
Fenni nezaretçi, işçi sağlığı ve iş güvenliği gereklerinin yerine getirilmesinden ve işletmenin teknik esaslar
çerçevesinde çalıştırılmasından sorumlu, maden mevzuatına göre görevlendirilmiş maden mühendisini veya maden yüksek
mühendisini,
Freno, varagel üzerinde taşımayı sağlayan sistemi,
Gerilimin etkin (efikas) değeri, alternatif akımda gerilimin tepe değerinin 1,41 e bölünmesinden elde edilecek değeri,
Grizu, metanın havayla karışımını,
Hava köprüsü (krosing), bir hava akımının diğer bir hava akımı yoluna karışmadan belirlenmiş doğrultuda gitmesini
sağlayan geçidi,
Kademe, açık işletmelerde belirli aralık, kot ve eğimlerle meydana getirilen basamak şeklindeki çalışma yerlerini,
Karakol, vinç ve varagel baş ve diplerinde kurulan koruyucu düzeni,
Karo, maden işletmeleri için gerekli hizmetlerin yapıldığı yerüstü tesislerinin bulunduğu alanı,
Kendiliğinden emniyetli aygıt, içinde normal çalışması sırasında meydana gelebilecek herhangi bir ark veya
kıvılcımın ortamda bulunan yanıcı gaz veya buharları patlatmayacağı biçimde yapılmış aygıtı,
Kişisel koruyucular, çalışanların iş kazasına uğramalarını veya meslek hastalıklarına tutulmalarını önlemek üzere,
çalışılan yerin özelliğine ve yürürlükteki mevzuata göre çalışma süresince kullanmak zorunda oldukları gözlük, maske, baret,
koruyucu ayakkabı, eldiven, yağmurluk, emniyet kemeri vb.koruyucuları,
Küçük gerilim, 42 volta kadar olan gerilimleri,
Lağım, taş içerisinde sürülen galeriyi,
Maden ocağı, kuyuları ve giriş çıkış yollarıyla yeraltındaki bütün kazıları, bu kazılardan çıkan pasanın çıkartıldığı
yatımlı ve düz galerileri, diğer yolları ve üretim yerlerini, çıkarma (ihraç), taşıma, havalandırma tesislerini, yeraltında
kullanılan enerjinin sağlanmasında ve iletilmesinde kullanılan sabittesisleri, (Kendine özgü havalandırma tesisi bulunan her
maden ocağı bağımsızbir ocak sayılır. Ancak, ayrı havalandırma tesisleri bulunmakla birlikte,aynı işverene ait olup bir elden
yönetilen ve yeraltından birbirlerine bağlı olan birden çok maden ocağı tek bir ocak kabul edilir.)
Molet, kuyularda vinç halatını yönlendiren özel makarayı,
Nefeslik, ocak havasının giriş ve çıkış yolunu,
Nezaretçi, fenni nezaretçi tarafından gerekli görülen işleri yürütmek veya bunları gözetim altında bulundurmak üzere
yazılı olarak görevlendirilen, gerekli deneyim ve teknik bilgiye sahip, en az ilkokul mezunu kişiyi,
Paraşüt, asansörlerde çekme halatının kopması halinde kafesin düşmesini önleyecek düzeni,
Potkabaç, kazı işlemini kolaylaştırmak amacıyla alında derinlemesine açılan boşluğu,
Rekup, ana galeriden maden yatağını kesme amacıyla sürülen ikincil galerileri,
Röset, kuyu ve başaşağıların (desandr) dip ve başlarının katlardaki yatay yollarla olan bağlantı yerlerini,
Sıkılama, lağım deliklerine patlayıcı madde konulduktan sonra kalan boşluğun gerektiği biçimde doldurulmasını,
Şev, kademe alın ve yüzlerindeki eğimi,
Şövelman, kuyu ağzındaki asansör kulesini,
Topuk, yeraltı işletmeleriyle açık işletmelerde güvenlik için bırakılan maden kısımlarını,2805
Varagel, dolu araba aşağıya inerken boş arabanın yukarıya çıkmasını sağlayan ve karşılıklı ağırlık esasına göre,
eğimli düzey üzerinde fren ve halat kullanılarak yapılan taşıma yerini,
Yüksek gerilim, 1000 voltun üstündeki gerilimleri,
Bakanlık, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
ifade eder.
Kurma izni ve işletme belgesi
Madde 3 – Bu Tüzük kapsamında olup ilk kez işletmeye açılacak veya bir yılı aşan bir süreyle durdurulduktan sonra
yeniden çalıştırılacak işyerleri için, bölge çalışma müdürlüğüne başvurularak kurma izni ve işletme belgesi alınması gerekir.
Fenni nezaretçinin denetimi
Madde 4 – Fenni nezaretçi, en az 15 günde bir, ocağın işçi çalıştırılan yerlerini denetlemek, sonucunu, noterce onaylı
fenni nezaretçi rapor defterine, öngöreceği öneri ve önlemlerle birlikte yazıp imzalamak zorundadır. Denetimin
yapılmamasından, öneri ve önlemlerin yerine getirilmemesinden işveren sorumludur.
İKİNCİ KISIM
Maden Ocaklarında Yeraltı İşleri
BİRİNCİ BÖLÜM
Yollar, Merdivenler ve Haritalar
Yollar
Madde 5 – Ocakların giriş ve çıkış yollarının sürekli olarak açık ve bakımlı durumda bulundurulması, çalışanlara
öğretilmesi, gerekli yerlerde yolların gittiği yerleri gösterir levha ve işaretlerin konulması ve bunların korunması zorunludur.
İki yol zorunluluğu
Madde 6 – Hazırlık devresi dışında, yeraltı çalışmalarının yapıldığı yerler, en az iki ayrı yolla yerüstüne bağlanır. Bu
yollar arasındaki topuk, 30 metreden aşağı olamaz; yolların ağızları aynı çatı altında bulundurulamaz.
Kuyular arasında bağlantı
Madde 7 – Bağlantı yolları birbirine yakın iki kuyudan oluşan ocaklarda, kuyular arasında, başkaca güvenli bir yol
bulunmadığı takdirde, kuyuların en derin katında bağlantı kurulur.
Merdiven zorunluluğu
Madde 8 – Derinliği 50 metreden az olan kuyularda, işçilerin çıkabileceği, sağlam ve bakımlı bir merdiven
bulunması zorunludur.
Çıkarma (ihraç) kuyularının bağlanması
Madde 9 – Dik ve eğimli çıkarma kuyularının rösetleri, bir taraftan diğer tarafa güvenle geçmeyi sağlayacak, uygun
bir geçit yoluyla birbirine bağlanacaktır.
Kuyu merdivenleri
Madde 10 – Kuyu merdivenleri, çıkarma bölmelerinden ayrı bir bölme içinde bulunacaktır.
Merdivenlerin nitelikleri
Madde 11 – Kuyu merdivenlerinin basamak aralıkları 30 santimetreden, eğimleri 80 dereceden, dinlenme
sahanlıkları arası 10 metreden çok olmayacaktır.
Merdivenlerin başları, sahanlık ve rösetlerden en az bir metre yukarıya kadar yükseltilecek veya tutamaklar
yapılacaktır.
Malzeme taşınması
Madde 12 – Merdivenlerden inip çıkanlar, beraberlerindeki malzemeyi, düşmemesi için, olanak varsa, üzerlerine
tespit ederler.2806
İmalat haritaları
Madde 13 – Maden ocaklarında, imalat haritaları her ayın sonunda işlenir; gerekçe raporu ve imalat defteriyle
birlikte teftişe yetkili memurlara gösterilmek üzere hazır bulundurulur.
İKİNCİ BÖLÜM
Patlayıcı Maddeler
Kullanılabilecek patlayıcı maddeler
Madde 14 – Maden ve taş ocaklarıyla tünel yapımında, ancak, Bakanlığın izin verdiği türden patlayıcı maddeler
kullanılabilir
Grizulu, kömür tozlu ocaklarla kükürt ocaklarında kullanılacak patlayıcı maddelerin, bu ocakların güvenliğinin
gerektirdiği nitelikte olması gerekir.
Patlayıcı maddelerin teslim alınması vb. işler
Madde 15 – Patlayıcı maddelerin teslim alınması, taşınması, depolanması, dağıtılması, geri alınması vb. işler, bu
amaçla eğitilmiş ve fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmiş kimseler tarafından, ilgili mevzuat hükümlerine göre yapılır.
Ocakta kullanılacak patlayıcı maddeler, güvenlik önlemleri altında yetkili ve sorumlu bir kimse nezaretinde, derhal,
patlayıcı madde deposuna taşınır.
Patlayıcı maddelerin ateşlenmesi
Madde 16 – Patlayıcı maddeleri, bu amaçla eğitilmiş, fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmiş ve en az ilkokul
mezunu, yeterlik belgesine sahip ateşleyicilerden başkasının alması ve ateşlemesi yasaktır.
Bozuk patlayıcı maddeler
Madde 17 – Donmuş veya bozulmuş patlayıcı maddeler, yeraltına sokulmaz; yeraltı depolarında bozulanlar derhal
dışarı çıkarılır; özel ve güvenli bir yere konur.
Bu nitelikteki patlayıcı maddeler, fenni nezaretçinin emir ve talimatı gereğince, ilgili mevzuat hükümlerine göre
yokedilir.
Patlayıcı madde depolarında güvenlik önlemleri
Madde 18 - Yeraltındaki patlayıcı madde depoları, bir patlama halinde, işçilerin çalıştığı yerlere, yollara ve ana
havalandırma yoluna zarar vermeyecek ve işçiler için tehlike yaratmayacak uzaklıkta olacaktır.
Bu depolara, Bakanlıktan izin alınmadan 150 kilogram dinamit ve 300 adet kapsülden fazlası konulamaz.
Patlayıcı maddeler, depolar arasında orijinal ambalajlarında taşınır ve depolarda orijinal ambalajlarında bulundurulur.
50 kilogramdan az patlayıcı madde bulunan depolara ana yoldan 90 derecelik bir, daha çok patlayıcı madde bulunan
depolara 90 derecelik iki dirsek oluşturan bir yolla girilecek; patlayıcı madde, deponun son kısmına konacaktır. Bir patlama
olasılığına karşı, patlayıcı madde depolarının karşısına, dirseklerden en azüç metre derinlikte hız kesici cepler yapılacaktır.
Depo çatlak ve göçük yapmayacak, olabildigince su sızdırmayacak, alt ve üstkattaki çalışmalara zarar vermeyecek ve
çalışmalardan zarar görmeyecek bir yerde yapılacaktır.
Deponun bulunduğu galerinin ağzından 50 metre ötesine kadar, ahır kurulması, yanıcı ve yangına yol açabilecek
maddelerin konulması yasaktır.
Yeraltı deposunda, sıcaklık, 8 dereceden aşağı ve 30 dereceden yukarı olmayacaktır.
Patlayıcı madde dağıtımı, depo çıkışındaki özel bir cepte yapılacak buralarda statik elektrik boşalmasına karşı
gereken önlemler alınacaktır. Patlayıcı maddeler, yapım ve ocağa geliş tarihlerine göre dağıtılacak ve kullanılacaktır.2807
Kapsüller ve diğer patlayıcı maddeler
Madde 19 – Kapsüllerle diğer patlayıcı maddeler, aynı kap içinde bir arada bulundurulamaz ve taşınamaz; ancak,
ayrı bölmelerde bulundurulmak koşuluyla ateşleyicilerin taşıdıkları sandıklarda bir arada taşınabilirler.
Patlayıcı maddelere ilişkin yönerge
Madde 20 – Patlayıcı maddelerin taşınması ve depo edilmesine ilişkin esaslar, fenni nezaretçi tarafından
hazırlanacak yönergeyle saptanır. Bu yönergeninhazırlanmasında, ilgili mevzuat hükümleriyle birlikte, aşağıdaki hususlar
gözönünde tutulur:
a) Tesisler ve genel durum planları,
b) Nem, bozulma ve donmaya karşı korunma,
c) Tecrit (ayırma),
d) Havalandırma,
e) Patlama ve yangına karşı alınacak önlemler,
f) Yangın halinde gaz ve dumanların boşaltılması.
Depoya girme yasağı
Madde 21 – Fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmemiş veya izin verilmemiş kimselerin patlayıcı madde
deposuna girmesi yasaktır.
Kullanılacak patlayıcı maddenin taşınması
Madde 22 – Kullanılmak üzere dağıtılmış bulunan patlayıcı maddeler, ancak, ateşleyiciler veya fenni nezaretçilerce
görevlendirilmiş kişiler tarafından, ateşleyici gözetiminde, özel sandıklar içinde taşınır. Sandıklar tahtadan veya bu işe
elverişli yalıtkan malzemeden yapılmış olacak; özel kilit düzeni bulunacaktır. Bunların içine başka bir madde konulamaz.
Ateşleyici, manyeto ve sandıkların anahtarlarını kendi üzerinde bulundurur.
Ateşleyicinin vücudundaki statik elektriğin boşaltılması için gerekli önlemler alınır.
Bir kişinin taşıyabileceği patlayıcı madde miktarı, 10 kilogramı geçemez. Patlayıcı maddelerin elektrik lokomotifleri
(trolley) ile taşınmaları, fenni nezaretçi tarafından hazırlanıp Bakanlıkça onaylanan yönerge esaslarına göre yapılır.
Patlayıcı madde kayıt defteri
Madde 23 – Patlayıcı madde depolarında, bir patlayıcı madde kayıt defteri tutulur. Deftere, patlayıcı maddelerin
teslim alınma, dağıtılma ve geri alınmalarına ilişkin bilgilerle birlikte bu işlerle ilgili, sorumlu ve yetkili kimselerin adı ve
sicil numaraları yazılır.
Kayıt defterinin hesap dengesi her gün yapılır ve stoklarla karşılaştırıldıktan sonra, depo sorumlusu, teslim eden ve
teslimalan tarafından imzalanır.
Patlayıcı maddelerin korunması
Madde 24 – Patlayıcı maddeler, depolanma ve kullanma yerinden başka yere götürülemez.
Ateşleyiciler, patlayıcı madde sandıklarını, nezaretçinin de uygun göreceği güvenilir bir işçiye teslim eder veya ocak
içinde bu iş için özel olarak hazırlanmış ceplerdeki kilitli sandık veya dolaplara koyarlar.
Patlayıcı maddenin kaybı veya çalınması fenni nezaretçi ve daimi nezaretçiye derhal haber verilecek; sorumlular
hakkında gerekli işlem yapılacaktır.
Tüketim defteri
Madde 25 – Ateşleyiciler, bir tüketim defteri tutmak ve her ateşlemeden sonra kullandıkları patlayıcı maddeleri bu
deftere yazmak zorundadırlar.
Her vardiya sonunda, ateşleyiciler tarafından bu defterin dengesi sağlanır ve ateşleyiciyle lağım atılan yerdeki usta
tarafından imzalanır.2808
Doldurma ve sıkılama
Madde 26 – Patlayıcı madde, lağım deliği iyice temizlendikten, gerekli hallerde yastık maddesi yerleştirildikten
sonra doldurulur ve sıkılandıktan sonra ateşlenir.
Sıkılama maddesinin boyu 40 santimetreye kadar olan kartuşlar için, 35 santimetredir. Fazla her kartuş için, kartuş
boyunun yarısı kadar, sıkılama maddesi eklenir.
Patlayıcı maddenin boyu, delik derinliğinin yarısını geçemez. Artan boşluk, sıkılama maddesiyle doldurulur.
Nezaretçiler, sıkılama madde ve gereçlerini ateşleme yerinin yakınında bulunduracaklardır.
Lağım deliklerinin doldurulması ve sıkılanması, bizzat ateşleyici veya onun gözetim ve sorumluluğu altında bu
konuda deneyimli usta tarafından yapılır.
Kartuşlar, lağım deliklerine, şekillerinin bozulmamasına özen gösterilerek zorlanmadan sokulur. Sıkılama, iletken
olmayan özel çubuklarla yapılır.
Fitiller, kapsüller, özel kapsül pensesiyle sıkıştırılır. Kapsüller, kartuşlara, ateşleme yapılacağı sırada yerleştirilir ve
lağım delikleri, ancak, ateşlenecekleri zaman doldurulur.
Kapsül telinin temizlenmesi, bağlanması, ateşlenmesi
Madde 27 – Kapsül tellerinin uçlarının temizlenmesi, birbirlerine ve ateşleme tellerine bağlanması ve ateşlenmesi
işini bizzat ateşleyici yapar.
Lağım atılacak yeri en son ateşleyici terkeder.
Beşten çok lağımın aynı zamanda ateşlenmesi, seri halinde, elektrikle yapılır.
Yanıcı ve parlayıcı gazlar bulunan, tozların yanması ve patlaması tehlikesi olan ocaklarda, fitille ateşleme yapılamaz.
Elektrikli kapsülle ateşleme
Madde 28 – Elektrikli kapsülle ateşleme yapılan yerlerde lağım deliklerine teknik amonyum nitratın
doldurulmasında kullanılan pinomatik ve mekanik araçlar uygun biçimde topraklanır.
Ateşlemede güvenlik önlemleri
Madde 29 – Ateşleyici, ateşleme tellerini manyetoya bağlamadan, fitil kullanılmasına izin verilen ocaklarda bunları
ateşlemeden önce, lağım atılacak yere gelen bütün yol ağızlarına nöbetçi konulup konulmadığını, işçilerin geçişlerine
kapatılıp kapatılmadığını denetler.
Bu işte görevlendirilecek yeteri sayıda işçi bulunamazsa, yol ağızları, uygun bir şekilde kapatılacaktır.
Ateşleyici, ateşlemeyi, o civarda bulunanların savrulacak parçalardan korunacak biçimde sığındıklarından emin
olduktan, "lağım var" diye 3 kez bağırıp nöbetçilerden de aynı cevabı aldıktan sonra yapacaktır.
Yol ağızlarına konacak nöbetçiler ve engeller, ateşleyici izin vermedikçe kaldırılmayacak ve gidiş ve gelişe izin
verilmeyecektir.
Karşılıklı çalışılan baca ve tüneller
Madde 30 – Karşılıklı çalışılarak birbirine yaklaşan baca ve tünellerindelinmesinde, tehlike sınırına girildiği zaman,
daimi nezaretçi, delinme işinin sona ermesine kadar, karşı baca ve tünelde çalışmayı durdurur; güvenlik önlemlerini alır;
yeniden çalışmaya başlanıncaya kadar girilmesine olanak vermeyecek biçimde kapatır. Baca ve tünel, delinme
tamamlanıncaya kadar havalandırılır.
Sığınaklar ve korunma tesisleri
Madde 31 – Atılan lağımla savrulacak parçalara karşı korunmaya elverişli bulunmayan yerlerde, uygun sığınaklar ve
korunma tesisleri yapılır.2809
Patlamamış patlayıcı maddeler
Madde 32 – Lağım deliğinde patlamamış patlayıcı maddenin kaldığı veya bundan kuşkulanıldığı takdirde, elektrikle
ateşlemede en az 5 dakika, fitil vb, ile ateşlemede en az bir saat geçmeden ateşleme alanına kimse giremez.
Patlamamış patlayıcı madde artıkları, bir nezaretçinin sorumluluğu altında,olanak varsa, o lağımı delen usta
tarafından, patlamamış lağım deliğinin en az 30 santimetre yakınında,ona paralel başka bir delik delinip doldurularak
ateşlenir.
Delinme, doldurulma, ateşleme ve pasanın kaldırılması sırasında, çalışma alanında, görevlilerden başkasının
bulunması yasaktır.
Patlamamış kartuş ve kapsüller bulunması olasılığına karşı, pasalar elle kaldırılır ve kartuş ve kapsüller aranır;
bulunamadığı takdirde, bu pasanın doldurulduğu araba, katarlara bağlanmaz.
Bu arabaların üzerine tehlike işareti konur; güvenlik önlemleri altında, tek olarak ocak dışına çıkarılır; dikkatle
boşaltılır ve bulunacak patlayıcı maddeler, ambara teslim edilir.
Ateşleyici, lağım deliğinde kalan patlamamış patlayıcı maddeleri zararsız hale sokamazsa, bacadaki çalışmayı
durdurur; kendisinden sonraki vardiya ateşleyicisine durumu bildirerek bacayı teslim eder ve nezaretçiye gerekli bilgileri
bizzat verir.
Lağım atılan yere girilmesi
Madde 33 – Lağım atıldıktan sonra duman ve gazlar iyice temizlenmedikçe ve ateşleyiciyle yetkili kimseler
tarafından dikkatle muayene edilip tehlike kalmadığı bildirilmedikçe, bu yere hiç kimsenin girmesine izin verilmez.
Eski delikler
Madde 34 – Geri tepmeyle boşalmış veya patlamaya rağmen kalmış lağım delikerini, kısmen veya tamamen
kazımak, oyarak temizlemek veya daha fazla derinleştirmek yahut yakınlarında bu deliklere rastlayacak biçimde yeni delikler
açmak yasaktır.
Elektrikli ateşleme araçları
Madde 35 – Elektrikli ateşleme araçları, en az ayda bir kez muayene edilir ve güvenle işler durumda tutulur.
Bu araçlar, yalnız, ateşleyiciler tarafından kullanılır ve kapsül telleri, ancak, atım yapılacağı zaman ateşleme
kablosuna bağlanır.
Doldurulacak lağım sayısı, aracın patlatabileceği kapsül sayısının yarısını geçemez.
Grizulu ve kömür tozlu ocaklarda grizuya karşı güvenlikli elektrikli ateşleme aracı kullanılacaktır.
Ateşleme kabloları
Madde 36 – Ateşleme kablosu olarak, yalnız, izole edilmiş elektrik iletkenleri kullanılır. Çıplak teller, ancak, alından
itibaren 50 metreye kadar ve izolatörler üzerine çekilmiş olmak koşuluyla kullanılabilir.
Rutubetsiz yerlerde, izolatör yerine, kuru ağaç veya başka bir yalıtkan takoz kullanılabilir.
Ateşleme kablolarının diğer elektrik iletkenleriyle temasını önleyici önlemler alınır.
Ateşleme bağlantıları
Madde 37 – Ateşlemeden önce, bütün bağlantılar gözden geçirilir. İletkenlerin kısa devre yapıp yapmadıkları özel
ölçme aygıtlarıyla denetlenir; bunun manyeto ve pille yapılması yasaktır.
Ani gaz çıkan bacalarda, özel önlemler alınmakla birlikte, lağımlar, seri olarak bağlanır.2810
İletkenler güvenliği sağlayacak uzunlukta olmalı ve ateşleme aracına, ateşleme yapılacağı zaman bağlanmalıdır.
Gecikmeli kapsüller
Madde 38 – Gecikmeli kapsüllerin kullanılmasına ilişkin esaslar aşağıda gösterilmiştir:
a) Kapsüller, bu konuda eğitilmiş ve sınavda başarı göstermiş ateşleyiciler tarafından kullanılır;
b) Ateşleyici, adi kapsülle gecikmeli kapsülü bir arada taşıyamaz ve birlikte kullanamaz;
c) Gecikmeli kapsüller, kömür ocaklarında, ancak, taş içerisinde yapılan ateşlemelerde kullanılabilir;
d) Kömür ocaklarında ani grizu çıkmasından kuşkulanılıyorsa veya lağımlar kömür damarına yaklaşıyorsa, gecikmeli
kapsül yerine emniyetli kapsül kullanılır;
e) Yeraltı ocaklarında kullanılmasına izin verilen her türlü patlayıcı madde, gecikmeli kapsüllerle de kullanılabilir;
f) Bina ve tesislere yakın açık işletmelerde, büyük atımlar, kademeli ateşleme sağlayan yöntemlerle yapılacak;
atımlarda gecikmeli kapsül kullanılacaktır;
g) Kartuş içerisine sokulan kapsül, kendi teliyle ilmik atılmak suretiyle kartuşa sıkıca bağlanacaktır;
Kullanılabilecek kapsüller
Madde 39 – a) Kömür ocaklarında, lağımlar, yalnızca, elektrikli kapsülle ateşlenebilir.
b) Kömür ve kükürt ocaklarında, alüminyum kovanlı kullanılamaz.
c) Birlikte kullanılacak elektrikli kapsüller aynı dirençte olacak, buna olanak yoksa, dirençler arasındaki fark, ± 0,25
Ohmu geçmeyecektir.
Patlayıcı madde kullanma yasağı
Madde 40 – a) Emniyet lambası veya metan detektörleriyle yapılan ölçümlerde % 1 veya daha çok metan bulunan
kısımlarda,
b) Grizu bulunması muhtemel ve grizu kontrolu yapılamayan eski ve yeni imalat boşlukları ve çatlakları olan
yerlerde,
c) Tıkanmış kömür, bür ve siloların açılmasında,
d) Kapatılmış yangın barajlarının açılmasında,
patlayıcı madde kullanılması yasaktır.
Grizu ölçümü
Madde 41 – Ateşleyici, grizulu ocaklarda, lağım deliklerini doldurmadan önce, 25 metre yarı çapındaki bir alan
içinde ve özellikle tavandaki boşluklar,çatlaklar ve oyuklarda grizu ölçmesi yapar.
Bu ölçmede, % 1 metan tespit edillirse, lağımlar doldurulamaz.
Ateşleyici, lağımların doldurulmasından sonra ve ateşlemeden önce, ölçmeyi tekrarlar. Metan oranı % 1 in
altındaysa, lağımları ateşler, üstündeyse, % 1 in altına düşünceye kadar ateşlemez. Kömür tozu bulunan, kömür tozu
bulunmamakla birlikte tehlikeli kömür tozu oluşabilecek kömür damarlarının bulunduğu ocaklarda, ateşlenecek yerlerde,
lağım delikleri doldurulmadan önce taş tozu serpmek, sulamak gibi koruyucu önlemler alınır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Tahkimat ve DolguTahkimat zorunluluğu
Madde 42 – Bütün yeraltı işlerinde, taş, toprak, kömür, cevher vb. maddelerin kayma ve düşmelerini önlemek üzere,
uygun ve yeterli tahkimat yapılır.
Bu sırada, yıkılma ve düşme tehlikesi bulunan askıdaki bütün maddeler düşürülür veya tahkimatla düşmeleri önlenir.
Tavanlarda ve yanlarda boşluklar varsa, bunlar sıkıca doldurulur ve sıkıştırılır.2811
Tahkimatın onarımı, değiştirilmesi, ileri alınması ve sökülmesi sırasında, parça düşmelerini önleyecek özel önlemler
alınır.
Bu tahkimat, fenni nezaretçilerin, işin özelliğine göre belirleyeceği teknik esasları kapsayan yönergeye uygun olarak
yapılacaktır.
Tahkimatın sökülmesi
Madde 43 – Tahkimatın sökülmesi, güvenlik kurallarına uygun yöntemlerle, uygun araç ve gereç kullanılarak,
nezaretçinin görevlendirdiği bir ustanın sorumluluğu altında, güvenli bir uzaklıkta ve yerde yapılır.
Tahkimat malzemesi bulundurma zorunluluğu
Madde 44 – İşveren, tahkimat için yeterli ve uygun malzemeyi sağlamaktan, daimi nezaretçi, bu malzemeyi
işyerlerinde gerektiğinde kolaylıkla yararlanılabilecek biçimde sürekli olarak hazır bulundurmaktan sorumludurlar.
Tahkimatın denetimi
Madde 45 – Nezaretçiler, çalışılan yerin güvenilir şekilde tahkimini, gereğinde derhal onarımını, değiştirilmesini
veya takviyesini sağlayacak önlemleri alırlar.
Nezaretçiler ve ilgili işçiler, sık sık ve özellikle uzunca bir duraklamadan sonraki işe başlamalarda, çalışılan yerin
tavanını ve tahkimatını muayane ederler.
Eğimli damarlardaki tahkimat
Madde 46 – Eğimli damarlarda, bağlar, orta direklar ve domuz damları, damarın eğimine göre tabakaların muhtemel
kayma vb. hareketlerini önleyecek etkili önlemler alınarak ve en yüksek mukavemeti sağlayacak biçimde yapılır.
Geçici tahkimatın sökülmesi
Madde 47 – Kalın ve çok eğimli damarlarda, kazı sırasında açılan boşluğa yapılan geçici özel tahkimat, ancak,
kazının bitiminden ve yönergeye uygun, alına yakın, asıl tahkimat yapıldıktan sonra sökülür.
Yönergenin bulunacağı yerler
Madde 48 – Her ocakta bu Tüzüğün 42 nci maddesine göre hazırlanacak yönerge, mühendis ve nezaretçilerin rapor
defterinde bulundurulur.
Dolgu işlemi
Madde 49 – Dolgu işlerinin her aşaması, fenni nezaretçi veya daimi nezaretçi tarafından düzenlenir ve yönetilir.
Tam ve kısmi dolgu duvarları, tavana iyice sıkıştırılır.
Kısmi dolgu duvarları uygun aralıklarda, iş güvenliği gereklerine ve teknolojiye uygun olarak yapılır. Bir daha
kullanılmayacak olan yollar, terk edilmeden önce, gerektiğinde, sıkıca doldurulur.
Dolgu zorunluluğu
Madde 50 – Ocak grizulu veya damar kendi kendine yanmaya elverişli ise dolgulu ayaklarda, ayak arkaları ve başka
nedenlerle meydana gelen boşluklar, sıkıca doldurulur ve diğer güvenlik önlemleri alınır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Taşıma
Yolların nitelikleri
Madde 51 – Taşıt yolları yeterli boyutlarda, uygun eğimde, düzgün kesitli ve olanakların elverdiği ölçüde düz
doğrultulu yapılır.
Mekanik manevra ve özel taşıma düzeni dışında, demiryollarında, eğim, % 05'i geçemez.
Demiryollarının nitelikleri
Madde 52 – Demiryolları, kullanılan taşıt araçlarına uygun kesitte seçilmiş ve tekniğine göre döşenmiş olacaktır.2812
Taşımadan sorumlu nezaretçi
Madde 53 – Fenni nezaretçi, ocağın tüm taşıma tesislerinden, bunların iyi çalışmasından ve bu işle görevli işçilerin
çalışmalarından sorumlu olmak üzere nezaretçilerden birini görevlendirir.
Yönerge
Madde 54 – Fenni nezaretçi, ocaklarda kullanılacak mekanik taşıt sistemine, sistemin çalışmasına, özel işaretleşme
kurallarına, arabaların yönetimine ve durdurulmasına, arabalara binmesine izin verilen kancacıların uymak zorunda oldukları
kurallara, yoldan çıkan ve devrilen arabaların yola konulmasında uygulanacak esaslara, asılacak uyarı levhalarına ilişkin
hükümleri kapsayacak biryönerge hazırlar.
Yönerge ve yönergenin öngördüğü uyarı levhaları, uygun yerlere asılır ve tüm ocak personeline öğretilir.
Yollardaki aralıklar
Madde 55 – Arabaların kancalandığı veya, kancalarının çözüldüğü yerlerle doldurma ve boşaltma merkezlerinde,
araçlarla galeri yan duvarları arasında, bir yolda birden çok demiryolu varsa, araçlar arasında, en az 60 santimetrelik serbest
bir aralık bulunması zorunludur. Araçlarla galeri yan duvarları arasındaki 60 santimetrelik aralığın, galeri tabanından itibaren,
180 santimetre yüksekliğe kadar, azalmadan devam etmesi gerekir.
Yaya yolları ve cepler
Madde 56 – Taşıma elle, hayvanla veya bir mekanik araçla yapıldığı takdirde, galeri tabanından 180 santimetre
yüksekliğe kadar, araçlarla galeri yan duvarlarından birisi arasında, en az 60 santimetrelik yaya yolu bırakılır.
Saniyede 1,5 metreyi geçmeyen hızla taşıma yapılan yollarda, bu hüküm uygulanmaz. Ancak, bu gibi yollarda
tehlikesiz dolaşmak, arabaların yanından güvenli bir şekilde geçmek olanağı sağlanmalıdır.
Yaya yolu bırakılmasına olanak yoksa ve taşıma sırasında işçilerin geliş ve gidişine veya çalışmasına izin verilmişse,
yolların yan duvarlarında, 50 metre aralarla, en az iki kişinin sığınabileceği cepler yapılır. Taşımanın bantlarla yapıldığı
yollar, bu hükmün dışındadır.
Ceplerin yeterli boyutlarda olması, kireçle badana edilmesi veya başka bir biçimde kolayca görülür bir hale
getirilmesi, içlerinin boş ve temiz tutulması gerekir.
Badanalama ve aydınlatma
Madde 57 – Önemli taşıma işleri yapılan yollar, garajlar, rösetler, makaslar ve yol kavşakları, arabaların
kancalandığı veya kancaların çözüldüğü yerler, kireçle badanalanır ve yeterli düzeyde aydınlatılır.
Taşıma yolları temiz tutulur, yol üzerinde kömür, taş veya cevher parçaları ve gidiş gelişi zorlaştırıcı engeller
bulunmamasına özen gösterilir.
Araçlara binme yasağı
Madde 58 – Fenni nezaretçinin belirleyeceği özel durumlar dışında, dolu ve boş arabalara, bunlara bağlı araçlara ve
bağlama yerlerine (koşumlara), tamponların üstüne, hiç kimse binemez.
Araçların kancalandığı yerler ve alınacak önlemler
Madde 59 – Arabaların kancalandığı veya kancalarının çözüldüğü yollar, olabildiğince, eğimsiz olacaktır.
Arabaların kancalanması, hareketlerinin düzenlenmesi, kancaların çözülmesi ve istenildiğinde durdurulması için,
gerekiyorsa, işveren tarafından, köstekler, durdurucular, kaydırıcılar (kızaklar) ve bu işe elverişli benzeri araç ve gereçler
sağlanır.2813
Taşıma yollarında arabaların ve özellikle katarların yoldan kaçmalarını önlemek, işçilerin araba kaçmalarından
doğacak tehlikelerden korunmalarını sağlamak üzere, gerekli güvenlik önlemleri alınır.
İşaret lambaları
Madde 60 – Sürekli aydınlatılmayan yollarda, arabacılar ve seyisler, lambalarını, önden görülecek biçimde kendi
üzerlerinde taşırlar veya katara tesbitederler.
Lokomotiflerin önünde beyaz veya sarı, hayvanla yapılan taşımalar dahil katarların son arabalarında, kolay görülür,
kırmızı bir işaret lambası bulundurulacaktır.
Kancalama
Madde 61 – Yükleme yerleri, akrosajlar ve manevra yerleri dışında, katar halindeki arabaların kancalanması
zorunludur. 1,5 ton ve daha çok yük taşıyan vagonlarda kancalama, tampona mekanik bir düzenle kenetlenecek biçimde
olacaktır.
Arabaların birbirlerine kancalanmasının ve çözülmesinin güvenle yapılabilmesi için bütün güvenlik önlemleri
alınacaktır.
Katar hareket halindeyken arabaların kancalanması ve kancalarının çözülmesi yasaktır.
Yoldan çıkan arabalar
Madde 62 – Hayvanlarla yapılan taşımalarda koşumlar çözülmeden, mekanik araçlarla yapılan taşımalarda katar
tamamen durdurulup kanca çözülmeden, vinç ve varagellerde vinç ve frenolar durdurulmadan, halatlarla yapılan geçici
taşımalarda ise, halatların hareketleri durmadan yoldan çıkan arabalar yola konulamazlar.
Tamponlar ve tutamaklar
Madde 63 – Arabalarda en az 10 santimetrelik tamponlar, bunların elle sürülmesi gerekenlerinde tutamaklar
bulunacaktır.
Toplu araba sürme yasağı
Madde 64 – Elle sürülen arabalar arasındaki uzaklık, en az 15 metre olacaktır. Elle yapılan manevralar, bu hükmün
dışındadır.
Kömür ve kükürt ocaklarında kullanılacak lokomotifler
Madde 65 – Kömür ve kükürt ocaklarında, benzinli lokomotiflerin ve benzinle çalışan araçların kullanılması
yasaktır.
Arızalı lokomotifler
Madde 66 – Arızalı lokomotif çalıştırılamaz. Çalışmasında, motorunun sesinde anormallik bulunan, fazla duman
çıkaran, kıvılcım sıçratan lokomotifler derhal bakıma alınır.
Lokomotiflerde egzoz gazlarının tehlikesine karşı, uygun sistemler kullanılması zorunludur.
Yağ artıkları ve yağlı üstüpüler
Madde 67 – Mekanik taşıyıcı kullanılan ocaklarda, yağ artıkları ve yağlı üstüpüler, kapalı kaplarda bulundurulur ve
her vardiya sonunda ocak dışına çıkartılır.
Yangın söndürme aygıtları
Madde 68 – Lokomotif istasyonları ve garajlarında, yeteri kadar yangın söndürme aygıtı ve düzeni bulundurulur;
bunlar 6 ayda en az bir kez muayene edilir ve muayene tarihleri üzerlerine yazılır.
Lokomotiflerin bakımı
Madde 69 – Lokomotiflerin günlük veya devri bakım ve muayeneleri, yönergesine göre ve yetkili kimseler
tarafından yapılır.
Süzgeç plakalarının (egzoz antigrizu düzeni) bakımına dikkat edilecek; sık sık temizlenecek ve gerektiğinde
değiştirilecektir.2814
Muayene sonuçlarıyla işlemelerindeki arızalar ve düzensizlikler özel bakım defterine yazılacak; bakım işlerinden
sorumlu kişilerce imzalanacaktır.
Bakım yönergesi
Madde 70 – Fenni nezaretçi, lokomotiflerin günlük ve devri bakım ve muayeneleriyle, yakıtların ocak içerisinde
taşınmasında ve varillerin doldurulup boşaltılmasında alınacak önlemlere ilişkin bir yönerge hazırlar.
Akaryakıt maddeleri
Madde 71 – Akaryakıt maddeleri, ocağa, kapalı, sızdırmaz madeni variller içinde veya sarnıçlı vagonlarla sokulur ve
boşaltılan kaplar, derhal ocaktan dışarı çıkartılır.
Akaryakıtın sızdırmaz, kapalı madeni varillerden veya sarnıçlı vagonlardan depoya veya lokomotife aktarılması,
ancak, doldurma istasyonunda ve bir tulumbayla yapılır.
Doldurma istasyonları ve garajlar
Madde 72 – Doldurma istasyonu ve lokomotif garajı, taşıma yollarından ayrı olarak ve yanmaz maddelerden yapılır.
İstasyonlar, yeterli biçimde aydınlatılır ve havalandırılır. Buraların mum, petrol ve karpit lambası gibi açık alevli ışık
kaynaklarıyla aydınlatılması yasaktır.
Doldurma istasyonlarının hava dönüş yolu
Madde 73 – Doldurma istasyonlarının hava dönüş yolu, yangında, zararlı gazların doğrudan ana hava dönüş yoluna
gidebileceği biçimde düzenlenir.
Basınçlı hava lokomotiflerinde günlük muayene
Madde 74 – Basınçlı hava lokomotifleri, her gün, sefere çıkmadan, sürücü tarafından muayene edilir.
İşletme basıncının muayenesi
Madde 75 – Basınçlı hava lokomotiflerinin hava depoları, bir yetkili tarafından, haftada en az bir kez, işletme
basıncının 1,5 katı basınç altında muayene edilir.
Lokomotifin manometresi daima işler durumda bulundurulur.
Silindirler ve ilk hareket ısıtıcıları
Madde 76 – Silindirler ve ilk hareket ısıtıcıları, önemli onarımlardan sonra ve herhalde, 4 yılda bir, tamamen
sökülerek içten ve dıştan temizlenir. Uygunsıcaklıktaki yağla yıkanır ve basınç deneyine tabi tutulur. Bu muayene ve
deneysonuçlarıyla 75 inci maddede belirtilen deney sonuçları, bakım defterine yazılır; defter yetkililerce denetlenir.
Doldurma odaları ve istasyonları
Madde 77 – Akümülatörlü lokomotiflerin akümülatörlerinin ocak içerisinde doldurulmaları ve değiştirilmeleri
aşağıda belirtilen koşullarda ve doldurma istasyonlarında yapılır:
a) Doldurma odaları ve istasyonları, amaca uygun biçimde donatılmış olacaktır;
b) Buralar, iyice havalandırılacak ve çıkan hava doğrudan ana hava dönüş yoluna verilmiş olacaktır;
c) Oda ve istasyonlar, yanmaz malzemeden yapılacaktır;
d) Elektrolitle yapmalara karşı koruma önlemleri alınacaktır;
e) Elektrik tesisatı bu gibi yerler için kabul edilir tipten olacak; aydınlatma armatörlerinin bakımı düzenli olarak
yapılacaktır.
Elektrikli lokomotiflerin kullanılması
Madde 78 – Elektrikli lokomotiflerle taşıma, Bakanlığın iznine bağlıdır.
Grizu ve kömür tozu tehlikesi olan ocaklarda kullanılacak elektrikli lokomotiflerin Bakanlığın kabul ettiği tipten
olması gereklidir.2815
Trolley telleriyle demiryolları arasındaki uzaklık
Madde 79 – Galeri tavanları, trolley telleriyle demiryolları arasındaki uzaklığın, Bakanlıkça yürürlüğe konulacak
yönetmelikte öngörülenin % 10 undan aşağı düşmesine engel olacak biçimde tahkim edilir.
Elektrikli lokomotiflerin kullanılma koşulları
Madde 80 – Taşıma yollarındaki hava içinde patlamaya neden olabilecek miktarda kömür tozu bulunan veya metan
oranı % 03 ü geçen kömür ocaklarıyla kükürttozu bulunan kükürt ocaklarında, elektrikli lokomotifler kullanılamaz. Bunlar
dışındaki ocaklarda elektrikli lokomotifler;
a) Demiryolları ve trolley telleri arasındaki uzaklığın yönetmeliğine uygun bulunması,
b) Manevra yerleri, katarların karşılaştığı yerler ve makaslarda trolley tellerinin akım taşıyıp taşımadığının iyice
görülür ışık sistemli işaretlerle belirtilmiş,
olması koşuluyla kullanılır.
Halatlı taşımada işaretleşme düzeni
Madde 81 – Halatlarla ve sabit makinalarla yapılan taşımalarda, makiniste gerekli işareti vermek için, yol boyunca,
uygun noktalarda, yeterli işaretleşme düzeni bulundurulur.
Koruyucu zorunluluğu
Madde 82 – Halatın yönünü değiştirmekte kullanılan her boyuttaki makaralar ve dönen diğer kısımlar, koruyucular
içine alınır.
Halatlı taşımada kancalama ve kanca çözme
Madde 83 – Halatla yapılan taşımalarda, hareket halindeyken, arabaları kancalamak ve kancalarını çözmek yasaktır.
Çancı ve vinççiler
Madde 84 – Çan ve vinç kullanacak kişilerin sağlıklı ve deneyimli olmaları, fenni nezaretçi tarafından bunları
kullanabileceklerine ilişkin olarak düzenlenmiş bir belgeye sahip bulunmaları zorunludur.
Freno ve vinçlerin tesbiti
Madde 85 – Freno ve vinçler, çalıştıkları yerlere sağlamca tespit olunur.
Varagel diplerinde boş araba beklenirken, halatın boşta kalan kancası, sağlamca tespit edilmiş bir halkaya takılır.
Frenoların yapılışına ilişkin esaslar
Madde 86 – Frenolarda, yatak, yuva, küçük makaralar ve dönen kısımlar, yanmaz malzemeden yapılmış ve yerlerine
iyice tespit edilmiş olacaktır.
Frenocuların duracağı yer
Madde 87 – Frenocular, frenoyu freno halatı doğrultusunda olmayan bir ceptedurarak kullanırlar.
Araba taşıyıcısı
Madde 88 – Fenni nezaretçi, araba taşıyıcısı (şaryoportör) kullanılan yerlerde, bunların kullanılmasına ait esasları
kapsayan bir yönerge hazırlar ve ilgililerin bu yönerge hükümlerine göre hareket etmelerini sağlar.
Durdurucu düzen
Madde 89 – Bütün varagel ve vinç başlarında ve ara katlarda, arabaların kaçmasına engel olacak karakol veya
durdurucu bir düzen kurulur.
Vinç ve varagellerde işaretleşme düzeni
Madde 90 – Vinç ve varagellerin dip ve başlarıyla ara katlar arasında yönergeye uygun işaretler vermeye yarayacak
özel bir işaretleşme düzeni bulundurulur.2816
Duraklamalar ve yoldan çıkmalar
Madde 91 – Duraklamalarda ve her vardiya sonunda, makinist makinayı veya vinci çalıştıran hareket ettirici kuvveti
keser ve frenin iyice sıkılmış olup olmadığını muayene eder.
Yoldan çıkmış veya zorunlu bir nedenle varagel ve vinç içinde durmuş bir arabanın kendi kendine hareket etmemesi
için, vinççi veya saççılar gerekli önlemleri alırlar.
Yoldan çıkan arabayı yola koyan ve bunun manevrasını yapan işçiler, yol üstünden çekilmeden ve kendilerini
tamamen güvenlik altına almadan taşımaya başlanmaz.
Konveyörlerin yerleştirilmesi
Madde 92 – Konveyörler, altlarında, üstlerinde ve her iki yanlarında, uygun, serbest bir alan kalacak ve tahkimata
sürtünmeyecek taşıyıcı araçla yan duvarlardan biri arasında en az 60 santimetre genişlikte, her türlü engelden arınmışbir geçit
bırakılacak biçimde yerleştirilir.
Konveyörlerin gerekli Kısımlarının tesbit ve tahkimi, ayak tahkimatından tamamen ayrı olarak yapılır.
Yanabilir konveyörlere karşı önlemler
Madde 93 – Yanabilir konveyörlerin bulunduğu yol boyunca ve bu taşıyıcıların motorlarının bulunduğu yerlerde,
yeteri kadar yangın söndürme araç, gereç ve malzemesi bulundurulur.
Konveyörlerin işaretleşme düzeni
Madde 94 – Konveyörler, makiniste işaret vermek üzere, işaretleşme araçlarıyla veya konveyörlere her hangi bir
noktada durdurabilecek bir düzenle donatılır.
Bu araçlar çalışırken bir sorumlunun sürekli gözetimi altında bulundurulur.
Konveyörlerde güvenlik önlemleri
Madde 95 – Konveyörlerin tehlikeli kısımları, özellikle baş ve kuyruk tamburları, uygun ve güvenlikli bir koruyucu
altında bulundurulur.
Hazırlık bacaları dışındaki konveyörlerin alt ve üstünden geçilmesi zorunlu olan yerlerde, özel güvenlik önlemleri
alınır.
Konveyör üzerindeki kırıcılar, güvenlik yönünden, koruyucularla donatılır.
Bu kısımların tehlikesiz bir biçimde temizlenmeleri sağlanır ve temizlik,olanak varsa, otomatik olarak yapılır.
Bantlar hareketteyken bu gibi kısımların el veya el araçlarıyla temizlenmeleri yasaktır.
Konveyörlerin eğimi ve özel önlemler
Madde 96 – Konveyörlerin eğimi, konveyörler üzerinde taşınan madde veya malzemenin kayması sonucu tehlike
yaratabilecek derecedeyse, bu tehlikeyi önleyecek özel önlemler alınır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
İşçilerin Yeraltında Taşınması
Özel taşıma galerisi
Madde 97 – Olanak varsa, işçilerin gidiş gelişleri ve taşınmaları için, cevher ve malzeme taşıma galerilerinden başka
galeriler ayrılır.
Yolların güvenliği
Madde 98 – İşçilerin taşınmasına ve gidiş gelişine ayrılan galeriler, yollar ve geçitler, yeter genişlikte ve yükseklikte
olacak; sürekli olarak denetlenecek ve güvenli olmaları sağlanacaktır.
İşçilerin binemeyecekleri araçlar
Madde 99 – Bakanlığın izni olmadıkça, işçilerin maden ve malzeme taşınan araçlarla taşınmaları yasaktır. Bu
yasak, galerilerin dip ve baş kısımlarına, ızgara lara ve fenninezaretçinin gerekli göreceği diğer yerlere yazılır. Buna
aykırı davranışlardan, ilgisine göre, makinistler, vinççiler, saççılar ve işaretçiler sorumludurlar. İşbaşında hastalananlar,
kazaya uğrayanlar, kurtarma ekipleri vefenni nezaretçinin bakım, muayene ve deneme işleriyle görevlendirdikleri hakkında
bu yasak uygulanmaz.2817
Girilmesi yasak yerler
Madde 100 – Ocakların girilmesi yasaklanan kısımları, uyarı levhalarıyla belirtilir.
Bu levhaların, tüm işçiler tarafından kolayca görülecek ve anlaşılacak biçimde yapılmış ve yerleştirilmiş olmaları
gerekir.
Düz veya az eğimli yol
Madde 101 – Eğimleri 3 dereceyi geçmeyen yollar, düz veya az eğimli yol sayılır.
Yürüyerek iniş çıkışın yasak olduğu haller
Madde 102 – Freno ve vinçlerle taşıma yapılırken işçilerin yürüyerek iniş çıkışı yasaktır.
Vinç ve varagellere girebilme
Madde 103 – Vinç ve varagellere, ancak, taşıma durdurulduğu zaman ve saççının izni alınarak girilir.
İlgililer, bu durumlarda, önceden, gerekli güvenlik önlemlerini alırlar.
Basamaklar ve merdivenler
Madde 104 – İşçilerin gidiş gelişlerine izin verilen ve eğimleri 25 - 45 derece arasında olan yollarda, tabana
basamaklar yapılır veya merdivenler kurulur.
Basamaklar ve merdivenler boyunca, korkuluk olarak kullanılmak üzere, uygun malzemeden yapılmış, sağlam bir
tutamak bulundurulur.
Eğim 45 dereceyi geçtiği takdirde, merdiven, ayrıca, en az 25 metrede birdinlenme sahanlığı yapılması zorunludur.
Eğim 70 dereceyi geçerse, dinlenme sahanlıkları arası en çok 10 metredir.
Basamak ve merdivenler, kurtarma ekiplerinin kolayca geçebilecekleri genişlikte olacaktır.
İşçilerin mekanik araçlarla taşınması
Madde 105 – İşçilerin mekanik araçlarla taşınması, işveren tarafından düzenlenmiş ve Bakanlıkça onaylanmış
yönergeye göre yapılır. Bu yönergede, işyerinin özelliğine göre, her vagonda ve her katarda taşınacak en çok işçi sayısı ve
katarın hızı gösterilecektir.
Mekanik taşıma donatımının denetimi
Madde 106 – İşçilerin taşınmalarında kullanılan bütün mekanik donatım, sağlam yapılmış olacak; haftada en az bir
kez denetlenecek; güvenli bir biçimde bulundurulacaktır.
Katar nezaretçisi
Madde 107 – İşçi taşıyan her katar, özel olarak görevlendirilmiş bir nezaretçinin emrine verilir, vereceği emirlere
uyulur.
İşçilerin taşındığı vagonlar
Madde 108 – İşçilerin taşındığı elektrikli katarlardaki vagonların çatısı uygun şekilde topraklanacak; üzerindeki
akım taşıyan iletkenlerle teması önlenecek; gerekli koruma düzenleri bulunacaktır.
İşçilerin arabalara toplu olarak inip bindiği istasyonlarda, iniş ve biniş süresince, trolley hattında akım kesilir ve
hattın akımsız olup olmadığını gösterecek özel bir ışık bulundurulur.
Her katarın önüne kuvvetli bir projektör, arkasına kırmızı bir işaret lambasıyla gereğinde kedi gözü konur.2818
İnip binme yerlerinin aydınlatılması
Madde 109 – İşçi taşınması yapıldığı sürece, taşıma araçlarına binilip inilen yerler iyice aydınlatılacaktır.
Yasaklar
Madde 110 – Hareket halindeki araçlara binip inmek ve içinde işçi bulunan vagonlarla dışarıya taşacak türde
malzeme taşımak yasaktır.
ALTINCI BÖLÜM
Kuyularda Taşıma
Çıkarma (ihraç) tesisleri
Madde 111 – Çıkarma tesislerinin tüm bölümleri sağlam olacak ve yeterli dayanıklılıkta ve tehlikesiz çalışabilir
durumda tutulacaktır.
Bu tesislerde meydana gelen hasar ve arızalar, derhal, nezaretçiye haber verilecektir.
Günlük bakım
Madde 112 – Fenni nezaretçi tarafından kuyuların bakımı için görevlendirilen yeterlikli kimseler, makinaların dış
parçalarını, kuyu kayıtlarını moletleri, zincirleri, kafesleri, bağlama yerlerini (koşumlar), ocaklarda işçilerin iniş ve çıkışında
kullanılan benzeri tesis ve düzeni, günde en az bir kez muayene ederek, muayene sonuçlarını, bakım defterine yazıp imzalar
ve yetkililerindenetimine hazır bulundururlar.
İşçilerin kuyulardan indirilip çıkartılmasıyla ilgili hususlar, fenni nezaretçi tarafından yazılı olarak belirlenir ve
ilgililere duyurulur.
Vagon kaçmalarının önlenmesi
Madde 113 – Vagonların kuyuya kaçmalarını önlemek için gerekli yerlere, kapı, karakol veya mandallar yerleştirilir.
Bunların onarım vb. nedenlerle kaldırılması halinde, kuyu ağzına geçici engeller konur.
Otomatik düzenli olmayan kuyubaşı, kuyudibi ve röset kapıları, kafesin,yerine tamamen oturmasından önce
açılmalarını önleyecek bir düzenle donatılır.
Kuyuların temizliği
Madde 114 – Kuyularda, kömür, cevher, toz, buz ve su gibi maddelerin birikmesine meydan verilmez.
Dışardan veya yanlardan sızan suların kuyu içine akmasını önleyici önlemler alınır.
Bağlantılar ve uzaklıklar
Madde 115 – İçinde kafes veya skip kullanılan bütün kuyularda, kayıtların ve traverslerin bağlantıları, yeterli
sağlamlıkta yapılır.
Kafesler ve kafeslerle kuyu duvarları arasındaki uzaklık, kafeslerin serbest ve güvenli iniş çıkışlarına izin verecek
biçimde olmalıdır.
Kafeslerde güvenlik düzeni
Madde 116 – Kafes yukarı rösetteyken kafesin üstüyle moletler arasında yeterli bir uzaklık bulundurulur ve kafesin
molete çarpmaması için, şövelmana otomatik enerji kesici mandal, tampon vb. bir güvenlik düzeni konur. Bu güvenlik
düzeninin iyi işleyip işlemediği her gün denetlenir; bakımı yapılır; sonuç bakım defterine yazılır.
Kafeslerin durma yerlerinin ayarlanması
Madde 117 – Kuyu dibi su havuzu yapılması gereken yerlerde, kafeslerden aşağıda bulunanın tabanıyla havuzun üst
düzeyi arasındaki uzaklık, kuyu ağzında bulunan kafesin tavanıyla kafesin molete çarpmasını önlemek üzere şövelmana
konan mandal, durdurucu veya otomatik akım kesici arasındaki uzaklığa eşit olmalıdır.2819
Havuz merdiveni
Madde 118 – Havuzlar, en yakın akrosajla veya uygun bir çıkış galerisiyle bağlantı sağlayacak bir merdivenle
donatılır.
Mandalların yerleştirilmesi
Madde 119 – Mandallar, kalkık (açık) durumlarında kafesin serbestçe hareketine engel olmayacak biçimde
yerleştirilir.
Kafesin hareketi sırasında mandalların kalkık kalması, inik (kapalı) oldukları zaman kafeslerin üzerlerine güvenli bir
biçimde oturması ve kendiliğinden hareket etmemesi için gerekli güvenlik önlemleri alınır.
Moletler ve halat yuvaları
Madde 120 – Moletlerin çapları ve halat yuvaları, kullanılan halatın ve halatı oluşturan tellerin çapları ve malzeme
cinsleri gözönünde tutularak ilgili standartlara göre belirlenecektir.
Çıkarma makinaları
Madde 121 – Çıkarma makinaları, güçleri dışında yüklenmeyecek; sağlam temellere sıkıca tespit edilmiş bulunacak;
insan ve malzemenin düzenli ve güvenli indirilip çıkarılmalarını sağlayacak biçimde yapılmış olacak; daima çalışır, sağlam
ve bakımlı bir şekilde bulundurulacaktır.
Tamburu boşa alınabilen vinçler
Madde 122 – Tamburu boşa alınabilen kavramalı vinçler, frenler sıkılmadan tamburun boşa alınması, kavrama
bağlanmadan ve güvenli bir surette kilitlenmeden frenlerin gevşetilmesi mümkün olmayacak biçimde uygun bir kilit
düzeniyle donatılır.
Fren sistemleri, enerji kesilmesinde otomatik çalışacak biçimde olacaktır.
Köpe makaraları
Madde 123 – Köpe makaraları, kullanılan halatın yapısı ve çapıyla orantılı büyüklükte ve halatın makaradan
atlaması olasılığını önleyecek biçimde olacaktır.
Tambur ve makaraların nitelikleri
Madde 124 – Tamburlarda ve makaralarda pik (font) mil kullanmak yasaktır.
Tambur ve makaraların kenarları, halatın kaymasını önleyecek biçimde yapılmış olacaktır.
Tamburlarda halatın ucu tambur üzerine uygun bir biçimde tespit edilmiş olacak ve kafes en alt noktadayken tambura
en az 3 kez dolanmış bulunacaktır.
Çıkarma makinalarında kod göstergesi ve işaretleşme düzeni
Madde 125 – Çıkarma makinalarında uygun bir kod (seviye) göstergesiyle otomatik olarak çalışan sesli bir
işaretleşme düzeni bulunacaktır.
Tambur üzerine ve köpe makaralarında halat üzerine, kuyu içindeki önemli noktaları gösterir işaretler konur.
Halatın her ayarlanmasında, kod göstergesi ve işaretleşme düzeni muayene edilir ve ayarlanır.
Hız göstergeleri
Madde 126 – Ana çıkarma kuyularında, işçilerin iniş çıkışlarına yarayan tesisler, otomatik hız göstergeleriyle
donatılır.
Tambur milleri üzerindeki fren düzeni
Madde 127 – Vinçlerin tambur milleri (şaftları) üzerindeki fren düzeni;
a) Çift kafesle çalışıldığında, iniş ve çıkış yönünde,
b) Tek kafesle çalışıldığında yalnız iniş yönünde,
Dinamik ve statik toplam yükün en fazla olduğu durumda, kafesi, derhal durdurabilecek nitelikte olmalıdır.2820
Vinçler, güç sistemindeki aksamalarda, frenlerin otomatik olarak harekete geçmelerini sağlayacak bir sistemle
donatılacaktır.
Otomatik hız ayarlayıcı ve molet koruma düzeni
Madde 128 – İnsan taşınmasında kullanılan ve hızı saniyede 6 metreden çokolan çıkarma makinaları, otomatik hız
ayarlayıcı ve otomatik molet koruma düzeniyle donatılır.
Hız ayarlayıcı ve koruma düzeninin bağlanması
Madde 129 – Çıkarma makinalarına sabit olarak bağlanmış olmayan otomatik hız ayarlayıcı ve molet koruma
düzeninin, her iniş çıkışta ya otomatik olarakya da makinist tarafından makinaya bağlanmaları sağlanır. Çancının kolay
görebileceği bir yere bu bağlantının yapıldığını gösterecek bir otomatik gösterge konur.
Gösterge, otomatik hız ayarlayıcının ve molet koruma düzeninin makinaya iyi bağlandığını göstermedikçe, kimsenin
kafese girmesine izin verilmez.
Duraklamalardan sonra insan taşınması
Madde 130 – 4 saatten çok süren duraklamalardan sonra, insan taşınmasına,ancak, taşıma yapılan noktalar arasında
iniş çıkış denemeleri yapılıp arıza olmadığı belirlendikten sonra izin verilebilir.Yapılan deneme ve sonucu bir rapor defterine
yazılır.
Kafeslerin nitelikleri
Madde 131 - Kafes tavanları kalınlığı 5 milimetreden az olmayan saçlarla kaplanır. Kafesin her katında işçilerin
tutunabilmeleri için tutamaklar bulunur.
İşçi taşınması süresince kafesin kapıları, kafesin dışına hiç bir şey taşmayacak, dışarıya açılmayacak ve çarpmaların
etkisiyle veya kendiliğinden açılmayacak biçimde düzenlenir ve kapalı tutulur.
Araba taşımalarında, kafes, arabaların dışarıya kaymasını önleyecek mandal vb. yeterli bir düzenle donatılır.
Taşınabilecek işçi sayısı
Madde 132 – Her kafeste veya kafesin her katında taşınabilecek işçi sayısı, teknik esas ve gereklere uygun olarak,
fenni nezaretçi tarafından tespit edilir ve kuyubaşlarıyla rösetlere asılır.
Paraşüt düzeni
Madde 133 – Halatların veya bağlama düzeninin kopması, kayması vb. durumlarda, kafeslerde ani düşmeleri
önlemek üzere, bir paraşüt düzeninin bulunması zorunludur. Bunların yapım, tesis, bakım, deneme ve denetim kuralları
Bakanlıkça belirlenir. Halat kayıtlı kuyular bu madde kapsamı dışındadır.
Güvenlik katsayısı
Madde 134 – Taşıma halatıyla kafes arasındaki bağlayıcı parçaların (koşum düzeni) maruz kalabilecekleri dinamik
çarpma ve gerilmeler de hesaba katılmış olmak koşuluyla, yapımda uygulanacak güvenlik katsayısı, kafesin taşıyacağı en çok
statik yüke nazaran en az 12 olacaktır. Güvenlik zincirleri kullanılması gerektiğinde, zincirler, merkez askı çubuğunun
kopması olasılığına karşı, kafesin maruz kalacağı çarpmanın olabildiğince hafif olmasını sağlayabilecek boyda olacaktır.
Halatların ve karşı ağırlıkla kafes arasındaki bağlayıcı parçaların güvenliğini sağlayacak gerekli önlemler, ayrıca
alınacaktır.
Koşum düzeninin muayenesi
Madde 135 – Taşıyıcı halatla kafes arasındaki koşum düzeni, altı ayda en az bir kez, zincirler, ayırma kancaları ve
diğer parçalar sökülmek, parçaların kesitleri uygun aletlerle ölçülmek suretiyle aşınma pas ve çatlak bulunup bulunmadığı
yönünden muayene edilecektir.2821
Muayeneler ve parça değiştirmeleri, yetkili uzmanların gözetimi altında yapılır.
Bütün bağlama düzeni, yapımcı firmanın taahhüt ettiği süre ve esaslar içerisinde kalmak üzere, işletmenin çalışma
koşullarına göre, fenni nezaretçi tarafından belirlenecek bir devreden sonra değiştirilir.
Ancak, malzemelerin sağlamlık deneyleri yapıldıktan ve güvenli çalışabilirliği belirlendikten sonra, Bakanlıktan izin
alınması koşuluyla, çalışma süresi uzatılabilir.
Bağlama ve koşum parçalarının tamamının veya bir kısmının değiştirilmeleri halinde, hizmete konmadan önce,
uygun ve yeterli bir yükleme deneyiyle dayanıklıkları ölçülür.
Muayene ve deneylerin sonuçları, rapor defterine yazılır.
Koşum düzeninin kopması
Madde 136 – Kafesle, taşıyıcı halat veya karşı ağırlık halatının arasındaki koşum düzeninin herhangi bir kısmı
koparsa, kopan kısmın bütün parçaları fenni nezaretçi veya onun görevlendireceği bir uzman tarafından muayene edilir ve
sonuç rapor defterine yazılır.
Bu parçalar, gerektiğinde, ilgili ve yetkililerce incelenebilmek üzere enaz 6 ay süreyle saklanır.
Taşıyıcı halatların nitelikleri
Madde 137 – TSE standartlarına uygun olmayan taşıyıcı halatlar kullanılamaz.
Alım tarihi üzerinden iki yıl geçen halatlar ve halatı oluşturan teller üzerinde, kullanılmadan önce, bir uzmanın
denetim ve sorumluluğu altında, Bakanlıkça kabul edilecek esaslara uygun biçimde, çekilme, bükülme ve burulma deneyleri
yapılır.
Her taşıyıcı halat için, yapımcı firma tarafından verilecek halatın niteliklerine ilişkin belgenin bir örneği, halat kayıt
defterine geçirildikten sonra dosyada saklanır.
Halatlarda güvenlik katsayıları
Madde 138 – Tamburlu veya makaralı makinalar üzerinde kullanılan taşıyıcı halatların güvenlik katsayıları, maruz
kalacakları dinamik yorgunluklar hesaba katılmış olmak koşuluyla, taşıyabilecekleri en fazla statik yüke göre, malzeme
taşınmasında 6 dan, insan taşınmasında 8 den aşağı düşürülemez.
Halat uçlarının zaman zaman kesilmesine olanak vermeyen çıkarma sisteminde (köpe) kullanılan halatların güvenlik
katsayısı, malzeme taşınmasında 7 den, insan taşınmasında 9,5 dan aşağı olamaz.
İnsan taşınmasında kullanılacak halatlar
Madde 139 – İnsan taşınmasındaki en ağır yük, malzeme taşınmasındaki en ağır yükün % 75 ini geçemez.
Her taşıyıcı halat, insan taşıması için hizmete konulmadan önce, taşınması öngörülen yükle en az 20 kez taşıma
deneyine tabi tutulur.
Bu deneyi izleyen muayenede, bir kusur veya arıza görülürse, insan taşıması yapılamaz.
Yukarıdaki hükümler, halat uçlarının kesilmesinden ve koşumların değiştirilmesinden sonra da uygulanır.
Halatlar, Bakanlığın izni olmadan insan taşımasında 18 aydan çok kullanılamaz.
Ekleme (matiz) yapılmış halatların, insan taşımasında kullanılması yasaktır.
Halatların muayeneleri
Madde 140 – Taşıyıcı ve karşı ağırlık halatları;
a) Hergün, saniyede bir metreyi geçmeyen bir hızla seyrederken,
b) Her hafta, saniyede yarım metreyi geçmeyen bir hızla seyrederken,
c) Her ay durdurularak,
yetkililerce, bol ışık altında muayene edilir.2822
Aylık muayenelerden önce halatlardaki yağlar ve diğer pislikler, tellerin durumu ve aşınma dereceleri iyice
görülebilecek biçimde temizlenir, aşındıkları belirlenen veya görülen bölümleri ve herhalde en az 100 metrelik bir bölümü
incelenir.
Üç gün çalıştırılmayan halatlar
Madde 141 – Üç günden fazla süreyle çalıştırılmayan halatlar, çalıştırılmadan önce muayene edilir ve sonuçları halat
defterine işlenerek imzalanır.
Halatlarda uç kesme
Madde 142 – Deney için belirli zamanlarda parça kesilmesine olanak bulunmayan çıkarma sistemleri dışında, her
halatın bağlantı yerlerinden en az ikişer metrelik parçalar kesilerek koşum yenilenir.
Bu kesilme ve yenileme, halatın hizmete konduğu ilk yıl içinde üç ayda, daha sonraki yıllarda iki ayda bir yapılır.
Kesilen parçaların açılarak yapılacak muayenelerinde, tellerde fazla kırıklık ve paslanma görülürse, halatlar, parça
kesilerek tekrar muayene edilir.
Kuyruk halatları
Madde 143 – Kuyruk halatları, nitelikleri, tabi tutulacakları deneyler, kullanma süreleri ve koşulları yönünden TSE
standartlarına uygun olacaktır.
Hizmetten çıkarılmış olan taşıyıcı halatlar, muayene sonucunda sağlam ve arızasız oldukları belirlenmedikçe, kuyruk
halatı olarak kullanılamaz.
Kuyruk halatı için güvenlik önlemleri
Madde 144 – Kuyruk halatının kuyu dibindeki bölümü, diğer uçtaki kafesin şövelman içerisindeki en yüksek
noktaya kadar çıkmasına yetecek uzunlukta olacaktır.
Kuyruk halatında boşalma ve gam oluşmaması için gerekli önlemler alınır. Havuzda toplanan suyun kuyruk halatının
suya girmesine olanak vermeyecek bir düzeyde tutulmasına özen gösterilir.
Kuyruk halatlarının muayeneleri 140 ncı maddede öngörülen esaslara göre yapılır.
İşaretleşme düzeni
Madde 145 – Kuyularda, rösetler ve dış rösetle vinç dairesi arasında bir işaretleşme düzeni bulundurulur.
İç rösetten dış rösete verilen bütün işaretler kuyubaşı çancısına, çancı tarafından da vinç makinistine ulaştırılır.
İşaretleşme düzeni sesliyse, işaret, hem veren hem alan tarafından duyulacak biçimde yapılır.
İki çıkarma tesisi bulunan kuyularda sesli işaret araçları kullanılmışsa,bu tesislerden her biri, ayrıca, ışıklı işaret
düzeniyle de donatılır. İki çıkarma tesisinin ses işaretlerinin tonları, birbirinden belirgin biçimde farklı olacaktır.
İşaretleşme düzenindeki bozukluklar
Madde 146 – İşaretleşme düzenindeki bozukluklar, derhal, sorumlu nezaretçiye haber verilir ve geciktirilmeksizin
onarılır.
Çok katlı kafeslerde işaretleşme düzeni
Madde 147 – Bir kafesin birden çok katında insan taşınmaktaysa, iç ve dış rösetlerin her katı, esas yükleme
istasyonuna bir işaretleşme düzeniyle bağlanır ve hareket işareti, ancak, yükleme istasyonundaki indirme ve bindirme
bittikten ve kapılar iyice kapandıktan sonra verilir.
Elektrikli işaretleşme düzeni, inme ve binme bitmeden ve kapılar kapanmadan kafeslerin hareket ettirilmesine olanak
vermeyecek biçimde yapılır.
Telefon bağlantısı
Madde 148 – Başka düzenlerle güvenli işaretleşme olanağı yoksa, rösetler ve dış rösetle vinç dairesi birbirlerine
telefonla bağlanır.2823
Açılmakta olan kuyularda işaretleşme düzeni
Madde 149 – Açılmakta olan kuyuların derinlikleri 20 metreyi geçince, kuyudibine, ağızla kuyudibi arasındaki
rösetlere ve kuyubaşına uygun bir işaretleşme düzeni konur.
Çancılar
Madde 150 – İnsan taşıması yapılan kuyuların başlarında, diplerinde ve ara rösetlerinde sürekli olarak, yetiştirilmiş
çancılar bulundurulur.
Çancılar, işaretlerin güvenli ve anlaşılır biçimde verilmesinden sorumludurlar.
İşaretleşme esasları
Madde 151 – İşaretleşme esasları yönergeyle belirlenir.
Bu yönergede;
Durdurma (stop) işaretinin, bir vuruş,
Çekme (vira) işaretinin, iki vuruş,
Bırakma (laçka) işaretinin, üç vuruş,
(İnsan geliyor) işaretinin, dört vuruş,
olarak gösterilmesi zorunludur.
Yönergede belirlenen işaretleşme tablosu uygun yerlere görülür biçimde asılır. Tabloda gösterilenler dışında işaret
verilemez.
İşaretleşme düzenlerinin muayenesi
Madde 152 – İşaretleşme düzenleri, sorumlularca, 6 ayda en az bir kez muayene edilir; sonuç rapor defterine yazılır
ve imzalanır.
İnsan taşınmasının koşulları
Madde 153 – Tek çıkarma sistemli kuyularda insan taşınması süresince, malzeme taşınması yasaktır. İki çıkarma
sistemli kuyularda kompartmanların birinde insan taşınırken diğerinde malzeme taşınabilir.
Ancak, Bakanlıkça izin verilen özel durumlarda, fenni nezaretçinin yönergesi çerçevesinde, kafeslerin ayrı katlarında,
aynı zamanda insan ve malzeme taşınabilir.
Kafes içerisinde malzeme taşınmasıyla görevlendirilmiş olanların malzeme taşınan kafeslerde inip çıkmaları için
ayrıca izin alınması gerekmez.
Makinist yardımcısı
Madde 154 – Otomatik hız ayarlayıcısı ve molet koruma düzeni bulundurulması zorunlu olmayan çıkarma
makinalarında, makinistten başka gerekli hallerde makinayı durduracak, yeterlikli bir makinist yardımcısı bulundurulur.
Makinist, makinasını her terk edişinde, önce enerjiyi keser ve makinayı frenle emniyete alır.
İnsan taşınabilecek araçlar
Madde 155 – Kafesler ve Bakanlıktan özel izin alınmış skiplerden başka araçlarla insan taşınması yasaktır.
Kazılmakta olan kuyular, onarım ve kurtarma işleri yapılan dahili kuyular ve havalandırma kuyuları bu yasağın
dışındadır. Bu durumda, fenni nezaretçi, güvenliği sağlayacak bütün önlemleri alır.
İnsan çıkarma makinalarında hız
Madde 156 - Otomatik hız ayarlayıcısı bulunan çıkarma sistemleriyle yapılacak insan taşımalarında, kafeslerin hızı,
saniyede 12 metreyi, otomatik hız ayarlayıcısı bulunmayan, ancak, kafesin kuyubaşına yaklaştığını bildiren sesli işaret düzeni
ve uzaklık göstergesi bulunan makinalarda ise, 6 metreyi geçemez.
Makinistin çalışırken kolaylıkla görebileceği bir yere, insan taşınmasında verilebilecek en yüksek hızı gösteren bir
levha asılarak gerektiğinde bu levhaya hızın azaltılması gereken noktalar işaret edilir.2824
Kafesin hızıyla bu hıza göre uyulacak güvenlik kuralları, fenni nezaretçi tarafından hazırlanıp Bakanlıkça
onaylanacak yönergede gösterilir.
Yardımcı ışık sistemi
Madde 157 – Elektrikle aydınlatılan makina dairelerinde, sürekli olarak veya ana ışığın kesilmesi halinde devreye
sokulabilecek yardımcı bir ışık sisteminin bulundurulması zorunludur.
Kuyularda arıza
Madde 158 – Kuyularda veya kuyu tesisatında herhangi bir arıza meydana geldiğinde, insan taşınmasına başlanmaz;
başlanmışsa durdurulur.
Makinistlerin nitelikleri
Madde 159 – Çıkarma makinaları makinistliğinde çalıştırılacakların sağlıklı, güvenilir, deneyimli, yeterlik belgesi
verilmiş kimseler olması gerekir.
YEDİNCİ BÖLÜM
Havalandırma
Hava akımı sağlanması
Madde 160 – İşçilerin çalıştırıldığı bütün yeraltı işyerlerinde, çalışma koşullarını ve işçilerin çalışma yeteneklerini
korumaya, hava sıcaklığının sağlığa zararlı düzeye yükselmesini önlemeye, grizu ve diğer zararlı gaz ve dumanları zararsız
bir orana indirmeye yeterli, sürekli, güvenlik gereklerine uygun, temiz hava akımı sağlanır.
Bunun için üretime başlamadan önce, her ocakta, uygun bir havalandırma sistemi kurulması zorunludur.
Hava hızı
Madde 161 – İnsan ve malzeme taşımasında kullanılan kuyularda, lağımlarda, ana nefeslik yollarında, eğimli ve düz
yollarda, hava hızı, saniyede 8 metreyi geçemez.
İçinde çalışılamayacak hava
Madde 162 – Havasında % 19 dan az oksijen, % 2 den çok metan, % 05 den çok karbondioksit ve diğer tehlikeli
gazlar bulunan yerlerde çalışılamaz.
Oksijen miktarı azalan veya yanıcı, parlayıcı ve zararlı diğer gazlarınkarışmasıyla bozulan yahut çok ısınan hava
akımları, diğer çalışma yerlerinden geçmesine meydan verilmeden, derhal ve en kısa yoldan, ocak dışına atılır.
İşçileri, havanın bozulmasından, ısınmasından ve oksijen azalmasından ilerigelen olumsuz etkilerden korumak için,
gerekirse, çalışma alanı ve zamanı sı-nırlanır.
Havalandırma sisteminde değişiklik
Madde 163 – Fenni nezaretçinin izni olmadan ve görevli nezaretçi ve işçiler dışındaki işçiler dışarı çıkarılmadan,
ocağın genel havalandırma sisteminde esaslı herhangi bir değişiklik yapılamaz.
Acil durumlarda, sorumlu nezaretçiler, gerekli ve zorunlu önlemleri hemen alırlar ve durumu, derhal, fenni
nezaretçiye bildirirler.
Barajlar, hava köprüleri ve kapılar
Madde 164 – Ana hava giriş ve çıkış yolları arasında bulunan barajlar, hava köprüleri ve kapılar, bir patlama veya
yangın halinde kolayca yıkılmayacak sağlamlıkta yapılmış olacaktır.
Hava geçiş yolları
Madde 165 – Bütün hava geçiş yollarının yeterli kesitte yapılması ve sık sık denetlenmesi zorunludur.
Kısa devreyi önleyici düzen
Madde 166 – Vantilatör ve aspiratörlerle dışardaki hava arasındaki kısa devreyi önlemek için, havanın dışardan
ocağa verilmesine ve ocaktan dışarı atılmasına yarayan bütün kuyu ve yolların dışarıya açılan kısımları gerekli düzenle
donatılır.2825
Vantilatör ve aspiratörlerin yerleştirilmesi
Madde 167 – Vantilatör ve aspiratörler, yol veya kuyu ağızlarından güvenlikli uzaklıkta bulunacaktır. Sistem bir
bina içindeyse, bina, hava kanalı ve infilak kapağı, yangına dayanıklı malzemeden yapılmış olacaktır.
Vantilatör ve aspiratör, gerektiğinde, hava akımını ters yöne çevirebilecek tipte düzenlenmiş olacaktır.
Vantilatör ve aspiratörlerde bir su manometresi ve olanak varsa, basınç değişikliklerini otomatik olarak kaydedecek
bir düzen bulundurulacaktır.
Vantilatör ve aspiratörler için işaret düzeni
Madde 168 – Ana vantilatörlerin ve aspiratörlerin sürekli olarak gözetim altında bulundurulmadığı yerlerde, içinde
sürekli insan bulunan bir yere, bunların çalışmasındaki eksiklikleri derhal haber verecek bir işaret düzeni konur.
Bu düzen, ilgili nezaretçi tarafından her hafta muayene edilir; sonuçları havalandırma defterine yazılıp imzalanır.
Hava akımının yönlendirilmesi
Madde 169 – Mekanik havalandırma sistemi kullanılan ocaklarda, hava akımı, olanak varsa, doğal hava akımı
doğrultusunda yönlendirilir.
Kapılar ve perdeler
Madde 170 – Ocak havalandırma sistemi, havayı bir tarafa yönlendirmek veya bölmek için kullanılan kapı sayısını
en aza indirecek biçimde düzenlenir.
Çok işlek galerilerde, ana hava giriş çıkışları arasındaki bağlantı galerilerinde ve önemli ölçüde hava kaybına
uğranılabilecek yerlerde, uygun aralıklarla konulmuş olmak koşuluyla, yeterli sayıda kapı yapılır.
Bunlardan en az birinin sürekli kapalı kalması için gerekli önlemler alınır veya kapılar kendiliklerinden kapanacak
biçimle ayarlanır.
Havalandırma kapısı yerine, hava perdelerinin kullanılması, ancak iş gereği havalandırma kapıları yapılamayan yerler
için kabul edilir.
Bu gibi yerlerdeki hava perdeleri, yeterli sayıda olmalı ve taşıma sırasında en az birinin kapalı kalması sağlanmalıdır.
Taşıma yollarında yapılan hava ölçü kasalarının ve kapı kasalarının iç ölçüleri, geçecek araçların üstünden ve yaya
yolu tarafından en az 60 santimetre daha yüksek ve daha geniş olacaktır.
Hava ölçümü ve analizi
Madde 171 – Ocaklarda yeterli sayıda hava ölçme istasyonu yapılır ve daha sıkı hükümlere bağlanan ocaklar
dışında, bu istasyonlarda, ayda en az bir kez, ana ve kısmi hava akımlarının hızı, geçen hava miktarı ölçülür. Numune
alınmasına ve analiz yapılmasına kesin olarak gerek olmayan durumlar dışında, her havalandırma bölgesinde, ayda birden az
olmamak üzere, düzenli aralıklarla,hava numunesi alınır ve analizi yapılır.
Bu ölçü ve analizlerin sonuçları, havalandırma defterine yazılır.
Terkedilen ve havalandırılamayan yerler
Madde 172 – Terkedilen veya yeterince havalandırılamayan yerler, işçilerin girmesini önleyecek biçimde kapatılır ve
üzerlerine uyarı işareti konur.
Çalışmanın bittiği yerlerle terk edilmiş katlar, çalışılan yerlerden ve hava yollarından topuk veya gaz sızdırmaz
barajlarla ayrılır. Buna olanak yoksa, buralardan gelecek pis hava, en kısa yoldan nefesliğe verilerek dışarı atılır.
Buralar, nezaretcilerce, her vardiyada denetlenir. 2826
Havalandırma planı
Madde 173 – Her ocakta, hava dağılım şebekesini, akımın yönünü, ana kapıların ve ölçme istasyonlarının yer ve
durumlarını ve buna ilişkin diğer bilgileri kapsayan bir havalandırma planı bulundurulur.
Havalandırma sisteminin denetimi
Madde 174 – Fenni nezaretçi, havalandırma sisteminin genel denetimi ve hava ölçüm ve analizleri için yeterli sayıda
ve nitelikte nezaretçi görevlendirerek, söz konusu denetim, ölçüm ve analizlerin düzenli olarak yapılmasını sağlar.
Sıcaklığın ve nem oranının ölçülmesi
Madde 175 – Ocağın çeşitli kısımlarında, sıcaklık ve nem oranı düzenli olarak ölçülür.
Hava sıcaklığının sağlığa zararlı düzeye yükselmemesi için gerekli önlemler alınır. Bu düzeye yaklaşıldığında, ölçme
işlemi, her gün, gerekli görülecek aralıklarla yapılır ve ölçme sonuçları havalandırma defterine yazılır.
Söz konusu koşulların sağlık için tehlikeli olması halinde, çalışma, geçici olarak durdurulur.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Grizu Tehlikesi Olan Ocaklar
Grizulu ocaklar
Madde 176 – Ocağın bütün kısımlarında, her gün, her vardiyada, fenni nezaretçi veya bu hususta yetiştirilmiş yetkili
kimseler tarafından, emniyet lambası veya metan dedektörüyle, grizu ölçmeleri yapılır. Bu ölçmelerde, eser miktarda bile
olsa metan saptanan ocaklar, grizulu ocak kabul edilir ve buralarda,Tüzüğün bu tür ocaklarda alınmasını öngördüğü tüm
önlemler alınır.
Grizu ölçmelerinin sonuçları, noterce onaylı emniyet defterine, ölçmeyi yapan tarafından yazılır ve imzalanır.
Kontrol sondajları
Madde 177 – Bacalar, grizu bulunabilecek eski çalışma yerlerinde veya ani grizu boşalabilecek yönlerde devam
ettirildiği takdirde, ilk önce, yukarıda kimaddede sözü edilen kimselerin gözetiminde en az 25 metre boyunda kontrol
ondajları yapılır.
Diğer zararlı gazların bulunduğu ocaklarda yapılacak kontrol sondajlarının boyu, 5 metredir.
Kontrol sondaj deliklerinde, grizu veya diğer zararlı gazların varlığı anlaşılırsa, iş durdurulur; işçiler söz konusu yeri
terk ederler; giriş yeri kapatılır, durum yetkililere derhal bildirilir.
Havalandırma kısımları
Madde 178 – Ocaklar, gereği kadar bağımsız havalandırma kısımlarına ayrılır; özellikle tehlikeli yerler, bağımsız
olarak havalandırılır.
Havalandırmanın yönü
Madde 179 – Havalandırma esas itibariyle aşağıdan yukarıya doğru yapılır. Zorunluluk halinde, Bakanlıktan izin
alınarak, yukarıdan aşağıya doğru havalandırma yapılabilir.
Eğimi hiç bir kısımda % 10 u geçmeyen, kesitinin herhangi bir noktasında grizu toplanmasına olanak bulunmayan ve
grizu birikimini önleyecek hava akımı sağlanan galeriler, havalandırma bakımından düz sayılır.
Bölme ve borularla havalandırma
Madde 180 – Hazırlık işleri veya grizu birikimlerini dağıtmak amacıyla yapılan işler dışında, bölmeyle veya
borularla havalandırma yasaktır.2827
Grizu birikintilerinin temizlenmesi
Madde 181 – Önemli grizu birikintileri, tehlike doğurmayacak biçimde ve büyük bir dikkatle temizlenir.
Temizleme, fenni nezaretçi veya görevlendireceği nezaretçinin yönergesine göre yapılır.
Pek az miktarda bile olsa, grizu birikmeleri, doğrudan basınçlı hava verilerek giderilemez.
Çıplak alev, çıplak ateş ve ark
Madde 182 – Kömür ve kükürt ocaklarında veya patlayabilecek gaz ve toz saptanan diğer ocaklarda, çıplak alevli
veya tek kafesli lamba kullanılamaz.
Bu ocaklarda kaynak yapılması, kaynakla kesim yapılması veya başka bir amaçla çıplak ateş veya ark kullanılması
Bakanlığın onaylıyacağı esaslara uygunolarak yürütülür.
Emniyet lambaları ve dedektörler
Madde 183 – İşveren, her havalandırma bölgesinde, emniyet lambalarına ve metan dedektörlerine ek olarak, bilgi ve
deneyimine güvenilen işçiler ve nezaretçiler tarafından kullanılacak olan ve diğer zararlı gazları ölçen dedektörleri
sağlamakla yükümlüdür.
Emniyet lambaları veya dedektörleri kullanacaklara, bunların kullanılma yöntemleri önceden öğretilecektir.
Ölçüyü yapanlar, sonuçlarını, derhal, özel cep defterlerine yazacak ve rapor defterine aynen işleyerek
imzalayacaklardır.
Aynı hava akımında çalışabilecek yerlerin sayısı
Madde 184 – Aynı hava akımı üzerinde bulunan ve aynı anda çalışılan yerlerin sayısı, hava miktarına ve grizu
çıkışına göre düzenlenir.
Aynı hava akımından yararlanan ayaklarda ve damar içindeki düz ve eğimli yollarda, metan oranı % 1,5 u, bunların
bağlandığı hava dönüş yollarında % 1 i geçemez.
Boşlukların doldurulması
Madde 185 – Dolgu uygulanan ayak gerilerinde boşluk bırakılmamasına dikkat edilir. Dolgular iyice sıkıştırılır;
olabildiğince hava sızdırmayacak biçimdeyapılır; tavandaki bütün boşluklar doldurulur.
Göçertme metodu uygulanan durumlarda, tavanın süratle ve tamamen göçertilmesi sağlanır. Tavan düşürülünceye
kadar üretim durdurulur.
Karbonmonoksit maskesi
Madde 186 – Grizulu ve yangına elverişli kömür damarlarının bulunduğu ocaklarda, tüm işçiler, çalışma süresince,
yanlarında karbonmonoksit maskesi taşımak zorundadırlar. Alınması gerekli görülen diğer güvenlik önlemleri, Bakanlıkça,
bu Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak bir yıl içinde çıkarılacak yönetmelikte belirtilir.
Yerüstü önlemleri
Madde 187 – Yerüstünde, ocaktan çıkan grizu veya diğer zararlı gazların tehlike yaratmalarını önlemek üzere gerekli
güvenlik önlemleri alınır.
İki havalandırma grubu zorunluluğu
Madde 188 – Bütün grizulu ocaklarda, herbiri tek başına ocağın havalandırılmasını sağlayacak güçte, birinin
herhangi bir nedenle durması halinde, diğeri derhal, çalışacak durumda, iki havalandırma grubu bulunacaktır.
Vantilatör ve aspiratörlerin arızalanması
Madde 189 – Vantilatör ve aspiratörlerin arızalanması halinde, durum, derhal fenni nazeretçiye, yoksa, görev
başında bulunan sorumlu nezaretçiye bildirilir.2828
Nezaretçi, işçilerin güvenliği için gerekli bütün önlemleri derhal alır ve gerektiğinde ocağın tamamını veya bir
kısmını boşaltır.
Boşaltılan ocaklara veya kısımlarına, ancak, fenni nezaretçi veya görev başında bulunan en üst dereceli sorumlu
nezaretçinin izniyle öngöreceği güvenlik önlemlerine uyularak girilebilir.
İki enerji kaynağına bağlanma
Madde 190 – Vantilatörler ve aspiratörler, ancak, fenni nezaretçinin emriyle durdurulur. Ana vantilatör ve
aspiratörler birbirinden bağımsız iki ayrıenerji kaynağına bağlanırlar. Birinin durması halinde, diğerinin ocak
havalandırılmasını aksatmayacak en kısa sürede çalışması sağlanır.
Havasında % 2 den çok metan bulunan yerler
Madde 191 – Havasında % 2 den çok metan saptanan ocaklarda veya ocak kısımlarında, işçilerin kurtarılması ve
grizunun temizlenmesi dışında çalışma yapmak yasaktır. Metan oranının çalışma ortamında sık sık değiştiği hallerde, metan
oranına göre ayarlı, ses ve ışık uyarısı yapan metan dedektörü bulundurulacak veya bir merkezden izlenebilecek otomatik
kontrol sistemi kurulacaktır.
Metan oranının % 2 yi aştığını ilk gören, bacadaki çalışmayı durdurur; durumu sorumlu nezaretçiye bildirir.
Kurtarma, bir tehlikeyi önleme veya giderme amacıyla çalışılması gereken ve içinde tehlikeli derecede grizu birikmiş
bulunan yerlerdeki işler, fenni nezaretçinin emir ve yönergesine uygun biçimde, özel olarak görevlendirilen nezaretçinin
sürekli denetimi altında bu iş için yetiştirilmiş ve seçilmiş kimseler tarafından yapılır.
Boşaltılan ocaklar ve ocak kısımları
Madde 192 – Grizu ve tehlikeli gazlar bulunduğu için boşaltılmış olan ocaklar veya ocak kısımları, içine
girilmeyecek biçimde kapatılır.
Kurtarma işleri dışında, fenni nezaretçiden veya nezaretçilerden başka hiç kimse, emir almadan, bu yerlere giremez.
Grizu ölçümleri
Madde 193 – Bütün grizulu ocakların, havalandırma planında saptanan istasyonlarında, en geç 10 günde bir hava
ölçmeleri yapılır. Havada % 1 den çok metan saptandığında, bu oran, % 1 in altına düşünceye kadar, ölçümler aralıksız
sürdürülür.
Hava akımını etkileyecek yeni bir galeri delinmesi, kapılarda değişiklik yapılması, vb. nedenlerle hava akımının ana
kollarından birinin yönünde veya miktarında önemli bir değişikliğin veya değişiklik ihtimalinin söz konusu olması halinde,
hava ve grizu ölçmeleri yenilenir.
Genel hava ölçmelerine ek olarak, hava çıkış yollarında, metan miktarı, her gün ölçülür ve bütün ölçümler
havalandırma defterine yazılarak imzalanır.
DOKUZUNCU BÖLÜM
Kömür Tozları ve Toz Patlamalarına Karşı Alınacak Önlemler
Patlamaya elverişli kömür tozlarının saptanması
Madde 194 – Fenni nezaretçi, bir ocakta patlamaya elverişli kömür tozu bulunup bulunmadığını saptayarak gerekli
önlemleri almakla yükümlüdür.
Tozumaya karşı önlemler
Madde 195 – Kömür ocaklarında, gerekli görülen yerlerde, tozumayı önlemekve tozu bastırmak üzere su kullanılır;
taş tozu serpilir veya başkaca etkili önlemler alınır.2829
Arabaların niteliği
Madde 196 – Kömür ocaklarındaki arabalar, içlerinden kömür tozu dökülmeyecek biçimde olacaktır.
Toz birikintilerinin yokedilmesi
Madde 197 – İçlerinde sürekli taşıma yapılan ve dolaşılan galerilerde, ana hava yollarındaki tehlikeli toz birikintileri,
belirli zamanlarda, ıslatılarak toplanır veya başka yollarla yokedilir.
Üretim, yükleme, taşıma, aktarma ve boşaltma yapılan yerlerde, tozun havaya yayılmasını önlemek için, pülverize su
fisketeleri konur.
Yerüstündeki önlemler
Madde 198 – Hava giriş kuyusundan kömür tozu girmesini önlemek üzere yerüstünde gerekli önlemler alınır.
Ayrıca, kuyular ve çevreleri, belirli aralıklarla, toz birikintilerinden temizlenir.
Tozların havaya karışmasına engel olacak önlemler alınmadıkça, ocak dışında, hava giriş kuyusuna 80 metreden daha
yakın eleme ve ayıklama tesisi kurulamaz.
Aylık denetim
Madde 199 – Tozlu kömür ocaklarının tavan, taban ve çevresindeki toz, ayda en az bir kez denetlenerek gerekli
önlemler alınır.
Toz defteri
Madde 200 – Taş tozu kullanılan ocaklarda özel bir toz defteri tutulur. Bu deftere toz numunesi alınan yerler ve
alınma tarihleri, numuneler içinde bulunan yanıcı madde miktarını saptamak için yapılan deney sonuçları, ocağın çeşitli
kısımlarında hangi tarihlerde taş tozu kullanıldığı yazılır.
Taş tozu serpme
Madde 201 – Taş tozu serpme işlemi (şistleme), bu iş için özel olarak yetiştirilmiş ve görevlendirilmiş bir
nezaretçinin gözetiminde yapılır.
Patlamaya elverişli kömür tozu varsa, bütün vardiya süresince taş tozu serpilir.
Ayak alınlarındaki taş tozu serpme işleri dışında, diğer bütün şistlemeler, en az sayıda işçi çalıştırılan vardiyada,
makinalarla şistleme ise, çevrede kimsenin bulunmadığı zamanlarda ve havanın gidiş yönünde yapılır. Şistlemede çalışan
bütün işçilere kişisel koruyucular verilir.
Taş tozu oranı
Madde 202 – Taş tozu serpme işlemi, kömür tozunun yanma ve patlama etkisini yokedecek veya azaltacak oranda ve
uygun nitelikteki maddelerle yapılır.
Taş tozu, bu oranı sürekli olarak koruyacak biçimde ve uygun aralıklarla serpilir.
Doğal koşulların gereksiz kıldığı durumlar dışında girilip çıkılan ve içerisinde dolaşılan galerilere de taş tozu serpilir.
Taş tozu kullanılmadan önce, tahkimat üzerleri de dahil olmak üzere, tavanda, yanlarda ve yerde bulunan kömür tozu
birikintileri temizlenir.
Taş tozunun niteliği
Madde 203 – Kullanılacak taş tozu, olabildiğince nem tutmayacak, silis içermeyecek, içinde % 1,5 dan çok organik
madde bulunmayacak ve sağlığa zararlı etki yapmayacak nitelikte olmalıdır.
Taş tozu, inceliği ve dağılım özelliği bakımından belirli aralıklarla denetlenir. Bozulmuş veya çamurlaşmış taş tozu
birikintileri toplanarak ocaktan dışarıya çıkarılır.2830
Patlamanın yayılmasına karşı önlemler
Madde 204 – Kömür ocaklarında meydana gelecek patlamaların başka kısımlara yayılmalarını önlemek için iki veya
daha çok üretim panosunun bağlı olduğu ana hava giriş ve dönüş (nefeslik) yollarının uygun yerlerine taş tozuyla durdurucu
barajlar yapılır veya galeri tavanına, patlamanın etkisiyle boşalabilecek su kapları yerleştirilir.
Barajların yapılacağı yerler
Madde 205 – Durdurucu barajlar, yolun tamamen serbest bir kısmında, tavana yakın ancak, toz yığınının tepe
noktasıyla tavan arasında yeterli bir aralık kalması sağlanacak biçimde yapılır.
Bu barajlarda, her zaman yeteri kadar taş tozu bulundurulur. Barajlar üzerindeki taş tozunun niteliklerine uygun
bulunup bulunmadığı, üzerinde kömürtozlarının birikip birikmediği sık sık denetlenir.
Barajların havalandırma planında gösterilmesi
Madde 206 – Durdurucu barajların yerleri, havalandırma planında gösterilir; ayrıca yıllık imalat haritalarına
işaretlenir.
Durdurucu barajların yapım tarihleriyle baraj üzerindeki taş tozlarının değiştirildikleri tarihler, toz defterine yazılır.
ONUNCU BÖLÜM
Madenci Lambaları
Ocaklarda kullanılacak lambalar
Madde 207 – Grizulu veya grizu ihtimali bulunan ocaklarda kullanılacak emniyet lambalarıyla elektrik lambaları,
Bakanlıkça kabul edilen tipte olacaktır.
Emniyet lambası kullanılması zorunlu olmayan grizusuz kömür ve kükürtocaklarında, ancak, alevi muhafazalı lamba
kullanılabilir.
Ocaklarda kullanılacak bütün lambalar numaralandırılır. Bacalarda ve ateşleyicilerde, yanar durumda, birer emniyet
lambası bulundurulur.
Nezaretçiler, elektrik lambası kullandıkları takdirde bile, yanlarında metan dedektörü veya yanar halde bir emniyet
lambası bulundurmak zorundadırlar.
İşçiler, aldıkları lambayı, lambahaneye geri verirler. Başka bir lamba verdikleri takdirde bunun nedenini açıklarlar.
Emniyet lambalarında, yakıt olarak, yalnız benzin kullanılır.
Emniyet lambalarının bakım ve muayenesi
Madde 208 – Lambahanede ve ocak ağzında lambalar, sorumlu nezaretçiler tarafından tek tek muayene edilir;
kusurlu bulunanlar işçilere verilmez ve ocağa sokulmaz. Kusurlu lambalar işçiler tarafından da alınmaz. Lambalar,
havalandırma ve basınçlı hava borularının karşısına konulamaz; buralarda tutulamaz; ocak içinde açılamaz; dikkatle ve
özenle kullanılır.
Çalışma sırasında bozulan lambalar, derhal, usulüne göre söndürülerek değiştirilmek üzere lambahaneye geri verilir.
Çakmaklı emniyet lambası
Madde 209 – Grizu tehlikesi bulunan ocaklarda, hiç kimseye, çakmaklı emniyet lambası verilemez.2831
Lamba kablosu ve yanma süresi
Madde 210 – Barete takılacak cinsten elektrikli (akümülatörlü) lambalar, çalışma sırasında, zorunlu haller dışında,
baretten çıkarılamaz; elde veya başka bir yerde taşınamaz.
Lamba kabloları yeterli uzunlukta olacak; gergin olarak kullanılmayacaktır.
Ocak lambalarının yanma süresi, en az 10 saat olmalıdır.
Lambahane
Madde 211 – Lambaların bakımı, onarımı ve muhafazası yerüstündeki özel bir lambahanede yapılır.
Lambahaneler, tamamen yanmaz malzemeden yapılacak; uygun biçimde aydınlatılıp havalandırılacak; içinde yeteri
kadar yangın söndürme aygıtı ve malzemesi bulundurulacaktır.
Lambahane işleri
Madde 212 – Lambahaneye görevliler dışında izinsiz kimse giremez. Benzinli lamba bulunan lambahanede, soba,
fırın, ocak ve açık ateş bulundurmak ve sigara içmek yasaktır.
Benzinli lambaların bakımı, onarımı, temizlenmesi ve hazırlanması dağıtım yerinden ayrı bir yerde yapılır.
Lambalara benzin doldurma işleri, bu işe ayrılmış, özel yerlerde yapılır.
Kıvılcım çıkarabilecek lambaların sökülmesi, temizlenmesi, onarımı ve doldurulması, benzin lambalarına ayrılan
yerlerde yapılamaz; tamamen ayrı bir bölümde ve kıvılcım yaratmayacak tipte malzemeyle kaplanmış masa üzerinde, uygun
aletlerle yapılır.
Akümülatörlere konulacak kimyasal maddelerin ve çözeltilerinin, doldurma yerinden ayrı ve kilitli bir yerde
saklanması gereklidir. Buraya lambahanede görevli ve sorumlu kişilerden başkası giremez.
Lambahanelerin kapılarına bu yasakları gösterir okunaklı levhalar asılır.
Karpit lambaları
Madde 213 – Karpit lambaları, ancak, yanma ve patlama tehlikesi bulunmayan ocaklarda kullanılabilir.
Karpit taşı, günlük ihtiyaçtan fazla olmamak üzere, sızdırmaz, kapaklı vemadeni kaplar içerisinde yeraltına götürülür.
Bu kaplar, yeraltında, nemden korunmak üzere, tahta ızgaralar veya kasalar üzerinde bulundurulur.
Lambahane sorumlusu ve lambahane defteri
Madde 214 – Her lambahane sorumlu ve güvenilir bir elemanın emrine verilir. Lambahane sorumlusu, lambaların
bakımından ve korunmasından sorumludur. Her lambanın bozukluğu, bu sorumluya bildirilir.
Fenni nezaretçi, belirli aralıklarla, lambahaneyi denetler veya denetletir.
Lambahane sorumlusu tarafından bir lamba dağıtım defteri tutulur. Bu deftere, her vardiyada lamba alanların adları,
sicil numaraları ve aldıkları lambaların numaraları yazılır.
ONBİRİNCİ BÖLÜM
Su Baskınlarına Karşı Alınacak Önlemler
Sulara ilişkin bilgilerin haritalara işlenmesi
Madde 215 – Fenni nezaretçi, eski çalışma yerlerini ocak içinde veya çevresinde su bulunması muhtemel tabakaları,
faylar ve su kaynakları gibi doğal ve arızi su birikintilerinin durumunu genişliği ve derinliğiyle ilgili bütün bilgileri, ayrıntılı
olarak toplamak ve yıllık imalat haritalarına işlemek zorundadır.2832
Kontrol sondajları
Madde 216 – Çalışılmakta olan yerler yakınında, su birikmelerinden, eski çalışma yerleri ve sularda zararlı gazların
bulunduğundan kuşkulanılıyorsa, bu gibi yerlerde, uzunlukları 25 metreden aşağı olmamak üzere, alın yönünde, kontrol
sondajı yapılır.
Deniz, göl, nehir altında bulunan madenlerdeki çalışmalar, Bakanlıkça hazırlanacak yönetmelik esaslarına göre
yürütülür.
Emniyet topuğu, çözünebilir taş, jips ve tuz yatakları
Madde 217 – Suyla dolu olduğu bilinen veya bundan kuşkulanılan arazi tabakaları altındaki ocaklarda, bir emniyet
topuğu bırakılır.
Bu topuğun kalınlığı ve diğer özellikleri, her özel durum için Bakanlığın onayıyla belirlenir.
İşletmeye elverişli derinlikteki kömür veya maden damarlarının çözünebilir taş veya jips yatakları altında bulunduğu
yerlerde, yeryüzünde sondaj yapılmışsa, burası terk edilmeden önce, damarlar veya üzerlerindeki sondaj delikleri, çözünebilir
taş ve jips yataklarına önemli miktarda su girmesine engel olacakbiçimde tıkanır.
İşletmeye uygun derinlikteki maden damarları üzerinde bulunan tuz tabakaları, sondaj deliklerinden çözme
yöntemiyle işletilemez.
Öngörülen önlemlerin Bakanlıklara bildirilmesi
Madde 218 – Su baskını veya akıcı kum tehlikesi bulunan ocaklarda, işçisağlığı ve iş güvenliği yönünden öngörülen
önlemlerin neler olduğu, işverence belirlenip Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığına bildirilir.
Ocak ağızları, dış su baskınları ve heyelan gibi doğal afetlerin etkisinden zarar görmeyecek yerlerde seçilir.
Durumdaki değişiklikler nedeniyle yeni tehlikelerle karşı karşıya kalan ocaklarda, gerekli güvenlik önlemleri, ayrıca, alınır.
Kükürtlü hidrojene karşı önlemler
Madde 219 – Kükürtlü hidrojen yaydığı belirlenen suyun boşaltılması sırasında, bu gaza karşı özel önlemler alınır.
ONİKİNCİ BÖLÜM
Yangınlar
Önlemlerin alınması
Madde 220 – Fenni nezaretçi, ocaklarda yangınlara karşı gerekli bütün önlemleri alır. Bunun için gereken araç ve
gereçler ocaklarda hazır bulundurulur.
24 saatte 50 den çok işçi çalıştıran her ocakta, işçiler arasından, bir yangın ekibi oluşturulması zorunludur.
Ayrıca, fenni nezaretçi tarafından, yangın söndürme düzeninin ve yangın söndürme ekibinin çalışma şekli ve
yöntemiyle ilgili esasları kapsayan bir yönerge hazırlanır.
Kolay yanabilen maddelerin temizlenmesi
Madde 221 – Çıkarma kuleleri, kuyubaşı binaları ve yeraltı vinç ve freno dairelerinin yağ, kükürt, kömür tozu vb.
kolay yanabilecek maddelerden temizlenmesi zorunludur.
Kendiliğinden yanan madenler
Madde 222 – Kendiliğinden yanmaya elverişli madenlerde, fenni nezaretçi, işyerinin özelliğinin gerektirdiği
güvenlik esaslarını belirleyen ayrı bir yönerge hazırlar. Bu gibi ocaklarda, ocağın, panoların hava giriş ve çıkış yollarında
bekleme barajları yapılır ve bunların yerleri planlarda gösterilir.2833
Bu barajların kapatılabilmesi için gerekli bütün malzeme, baraj yanındahazır bulundurulur.
Çalışma yapılmayan zamanlar ve devreler
Madde 223 – Kömür ve kükürt ocaklarıyla yangına elverişli ocaklarda, çalışma yapılmayan zamanlarda bile,
kendiliğinden kızışma veya yanma olup olmadığıyeterlikli bir nezaretçi tarafından denetlenir.
Tatil gibi herhangi bir nedenle çalışılmayan bir devreyi izleyen günlerde ise, bu muayene yapılmadan çalışmaya
kesinlikle başlanamaz.
Bina ve tesislerin yangına dayanıklı malzemeden yapılması
Madde 224 – İlk kazı işlemi dışında, kuyuların tahkimatı, kuyubaşı tesisleri, binalar yangına dayanıklı malzemeden
yapılacaktır.
Ocakiçi vinç, freno ve makina daireleriyle yeraltı atölyeleri ve bunların eklentileri, ateşe dayanıklı biçimde yapılır.
Çıkarma kuleleri ve kuyubaşı binaları, ancak, Bakanlığın izniyle ahşap olarak yapılabilir. Buralarda yanıcı, parlayıcı
ve patlayıcı malzeme bulundurulamaz.
Yangın söndürme araç ve gereçleri
Madde 225 – Ocak içinde kullanılacak yangın söndürme araç ve gereçleri, kapalı yerlerde kullanılmasına Bakanlığın
izin verdiği tiplerden olacaktır. Bunlar, 6 ayda bir muayene edilerek, çalışır durumda olmaları sağlanacak; muayene ve
doldurma tarihleri üzerlerine yazılacaktır.
Öğretim
Madde 226 – Yangın söndürme araç ve gereçlerinin kullanılış biçimi, yangın ekiplerine ve bunların konulduğu yerde
çalışanlara öğretilir.
Malzemenin denetimi
Madde 227 – Yangına karşı kullanılmak üzere bulundurulan malzemeler, ayda en az bir kez, sorumlu nezaretçiler
tarafından denetlenir.
Basınçlı su
Madde 228 – Ocakların yangına elverişli kısımlarında, yangınlara karşı kullanılmak üzere, basınçlı ve bol su
bulundurulacak; su tesisleri her zaman kullanılabilir durumda olacaktır.
Yangında yapılacak işler
Madde 229 – Yangın çıktığını gören her ocak personeli, olanak varsa, derhal, yangını söndürmeye çalışır ve en yakın
nezaretçiye haber verir. Olay, ayrıca, yetkili ve sorumlulara ve Bakanlığa da derhal duyurulur. Yangında çıkan zehirleyici,
boğucu, yanıcı gazlara karşı gerekli önlemler, fenni nezaretçi tarafından alınır.
Yangın ve duman tehlikesi beliren yerler
Madde 230 – İşçiler, yangın ve duman tehlikesi beliren yerlerden hemen uzaklaştırılır ve buralara girilmesi fenni
nezaretçinin iznine bağlıdır.
Barajların denetimi
Madde 231 – Yangın sahalarını terk ve tecrit edilmiş ocak kısımlarından ayıran barajlar, düzenli olarak denetlenir.
Denetim sonuçları, iş güvenliği rapor defterine yazılır.
Barajların açılması
Madde 232 – Barajlarla kapatılmış bölümlerin yeniden açılmasının güvenlik yönünden sakıncalı görülmemesi
halinde, açma işlemi, Bakanlığın izni üzerine fenni nezaretçinin yönergesi çerçevesinde yapılır.
Barajlar açılırken kurtarma araç ve gereçleriyle donatılmış bir kurtarma ekibi hazır bulundurulur.2834
ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Kuyuların Kazılması, Derinleştirilmesi Sırasında,
Taşıma ve İşaretleşme Düzeni
Muayene ve denetimler
Madde 233 – Kuyuların güvenlik işlerinden sorumlu nezaretçi, bu Tüzükte öngörülen muayene ve denetimlere ek
olarak, 24 saatte en az bir kez, kuyuların genel durumuyla, döşemelerin, sahanlıkların ve tulumbaların kuyu içerisinde
asılmasına yarayan düzen, araç ve gereçleri muayene ederek ve denetleyerek kuyu rapor defterine yazar.
Düşmelere karşı önlemler
Madde 234 – Kuyularda, işçilerin iskele, döşeme veya sahanlıklardan kuyubaşı ve röset ağızlarından düşmelerine ve
yukardan düşecek şeylerin isçilere ve havalandırma sistemine zarar vermesine karşı bütün önlemler alınır.
İşin öngörülen esaslara göre yürütülmesi
Madde 235 – Fenni nezaretçi tarafından görevlendirilen bir nezaretçi, kendi vardiyası süresince, bu bölümde
düzenlenen işlerin, işçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden, kendisine iletilen esaslara göre yürütülmesinden sorumludur.
Nezaretçinin kuyudan ayrılması
Madde 236 – Vardiya sonunda kuyudan en son nezaretçi çıkar ve kendi ekibiniizleyen ekibin nezaretçisi inmeden
kuyudan ayrılamaz.
Boşaltılan kuyulara inme
Madde 237 – Lağım atılmaları vb. nedenlerle çalışmaların durdurulup işçilerin dışarıya çıkarıldığı hallerde,
nezaretçi, kuyuyu denetlemeden güvenlik bakımından yeterli bulmadan hiç kimsenin kuyuya inmesine izin verilmez.
Su, akıcı kum ve eski imalat tabakaları
Madde 238 – Tehlikeli miktarda su, akıcı kum ve eski imalat tabakaları arasında kazılmakta olan kuyularda,
çalışanların gerektiğinde kuyudan derhal çıkmalarını sağlayacak önlemler alınır.
Taşıma işlerinde uygulanacak hükümler
Madde 239 – Kazılmakta ve derinleştirilmekte olan kuyularda, Tüzüğün İkinci Kısmının Altıncı Bölümünde yer alan
hükümler uygulanır.
50 metre derinliğe inildiğinde yapılacak işler
Madde 240 – Kazma veya derinleştirme sırasında 50 metre derinliğe inildiğinde, kuyular içinde kayıtlar tesis edilir.
Kuyu ağzında ve işçi bulunan katlarda, ancak, kova veya malzemenin geçmesi istenildiğinde açılan, bunlar geçince
hemen kapanan, özel mekanik düzenli kapaklar bulundurulur. Bu kapaklar çevresinde çalışan işçiler, emniyet kemeri
kullanırlar.
İş süresince kuyubaşı yeterince aydınlatılır.
Kod göstergesi ve frenler
Madde 241 – Kazılmakta ve derinleştirilmekte olan kuyularda, çıkarma makinaları, 125 inci maddede öngörülen kod
göstergesi ve 127 nci maddede öngörülen fren düzeniyle donatılır.
İşaretleşme düzeni
Madde 242 – Kazılmakta ve derinleştirilmekte olan kuyularda, Tüzüğün 145 inci maddesinde sözü edilen
işaretleşme düzeninin kurulması zorunludur.
İndirilmekte ve çıkarılmakta olan kovalar
Madde 243 – Aşağı indirilmekte olan kovaların, kuyu içindeki veya dibindekiişçilere çarpmaması için gerekli
önlemler alınır. Kovalar, yukarı çekilmeyebaşlanmadan önce, hareketsiz hale getirilir.2835
Kovalar, ağızlarından 20 santimetre eksik doldurulur; dış yanlarına ve özellikle diplerine yapışmış olan taş vb.
maddelerden iyice temizlenir.
Kovayla insan taşınması
Madde 244 – Kuyu ağzındaki veya katlardaki özel kapılar kapanmadan kovalarla kuyuya inilip çıkılamaz.
Kuyu kontrolu yapanlar dışında, hiç kimse kovanın kenarına binemez.
Kovayla insan taşımalarında emniyet kemeri kullanılması zorunludur.
İnsan taşımasında kullanılan kovaların hızı, saniyede 1,5 metreyi geçemez.
Bu hız, Bakanlığın izniyle arttırılabilir.
Kısmen veya tamamen malzeme yüklü kova içinde insan taşınamaz. Karşılıklı olarak çift kovayla çalışılıyorsa, insan
taşınırken hiç bir kovayla malzeme taşınamaz.
Fenni nezaretçi tarafından alınacak önlemler
Madde 245 – Fenni nezaretçi, kuyularda, malzeme taşınması, özellikle kovaların kullanılması ve işaretleşmeler
yönünden gerekli önlemleri alır.
ÜÇÜNCÜ KISIM
BİRİNCİ BÖLÜM
Elektrikle İlgili Genel Hükümler
Elektrik şebekesi planı ve kullanım yönergesi
Madde 246 – Ocak yönetim yerinde, elektrik şebekesini ve şebekedeki sabit aygıt ve tesislerin yerlerini gösterir,
ölçekli, ayrıntılı ve en son durumu gösterir bir plan bulundurulur.
Yetkisiz kimselerin elektrik aygıtlarını almasının ve kullanmasının yasak olduğunu, yangın anında yapılacak işleri,
elektrik çarpmasında ilk yardımı,elektrik devresini kesmekle görevli kişilerle haberleşme biçimini ve gerekli diğer bilgileri
içeren yönerge, uygun yerlere asılır.
Elektrik rapor defteri
Madde 247 – Her işyerinde bir elektrik rapor defteri bulundurulur. Bu deftere, bu Tüzük uyarınca, elektrikle ilgili
olarak yapılacak bütün muayene, denetim ve deneylerin sonuçlarıyla, işveren ve elektrik yetkilileri tarafından gerekli görülen
diğer hususlar ve bilgiler ayrıntılı olarak yazılır.
Yedek aydınlatma aracı
Madde 248 – Elektrikle aydınlatılmakta olup ışıkların sönmesinin tehlikeli olabileceği yerlerde, yeteri kadar, uygun
yedek aydınlatma aracı bulundurulur.
Elektrikli aygıtların yerleştirilmesi
Madde 249 – İnsan eliyle kullanılan veya yönetilen elektrikli aygıtların denetlemelerinin yapılabilmesi için, en az 60
santimetre genişliğinde, serbest, kolay ve güvenlikle dolaşılabilecek yolların bulundurulması ve aygıtlar üzerindeki kumanda
ve manevra kollarının kolaylıkla işletilebilecek biçimde düzenlenmesi gereklidir.
Yağlı transformatörler ve yağlı devre kesiciler
Madde 250 – Yağlı transformatörler ve yağlı devre kesiciler, ocak içinde havalandırılması sağlanmış, yangına
dayanıklı, ayrı oda, hücre veya bölmelere konur. Bu gibi yerler, bir göçük halinde oluşacak tehlikeleri karşı dayanaklı yapılır
ve suya karşı korunur.
Buralara, yanıcı, parlayıcı, patlayıcı ve aşındırıcı maddeler konulamaz.
Yangın tehlikesi oluşturmayacak biçimde yapılmış olmayan veya bu niteliklerini yitiren aygıtların konuldukları
odalar, hücreler, bölmeler ve bunların ayrıntıları, yanıcı malzemeden yapılamaz. Bu gibi yerlerde, yanıcı tozların birikmesi
kesinlikle önlenir ve sık sık temizlenir.2836
Yangın söndürme araç ve gereçleri
Madde 251 – Kablo, telefon ve işaret aygıtlarından başka elektrikli aygıtlar bulunan yerlerde veya yakınlarında,
uygun yangın söndürme araç ve gereçleri bulundurulur.
Mevzuata ve standartlara uygunluk
Madde 252 – Bütün elektrikli aygıtlar, iletkenler ve elektrik hatları, ilgili mevzuata ve standartlara uygun olacaktır.
Bunların her türlü dış etkenlere dayanabilecek biçimde yerleştirilmesine ve güvenlikle çalıştırılmasına dikkat
edilecektir.
Ölçü, kontrol, gösterge, uyarı ve kumanda aygıtları
Madde 253 – Elektrik tesisleri, uygun ölçü, kontrol, gösterge, uyarı ve kumanda aygıtlarıyla donatılır.
Ana devre kesicisi
Madde 254 – Elektrikli aygıtlar, çevrenin sıcaklığı da hesaba katılarak, ancak, önceden saptanmış bulunan en yüksek
sıcaklıkta çalışabilecek biçimde kurulur ve kullanılır.
Ocağın dışında, bütün elektrik akımını güvenlikle kesmeye yarayan bir ana devre kesicisi kurulur.
Devre yüklüyken, ayırıcı (seksiyonel) ile devre kesmek yasaktır; kesim, kesinlikle devre kesiciyle yapılacaktır.
Yüklü bulunan bir devreye ait devre kesicinin manevrası, ancak sorumlusu tarafından yapılabilir.
Kısmi devre kesicisi
Madde 255 – Gerektiğinde kullanılmak üzere, uygun yerlere, herhangi bir şebeke kısmının akımını tamamen
kesecek devre kesicileri yerleştirilir.
Parafudr vb. koruyucular
Madde 256 – Yeraltındaki tesis ve aygıtları, gerilimin aşırı yükselmelerine karşı korumak amacıyla, yerüstünde,
gerekli yerlere, parafudr vb. koruyucular yerleştirilir.
Telefon bağlantısı
Madde 257 – Yerüstündeki ana dağıtım istasyonuyla gerekli görülen ocakiçi istasyonları birbirine telefonla bağlanır.
Projelerin Bakanlıkça onaylanması
Madde 258 – Tesisat projesi Bakanlıkça onaylanmayan ocaklarda elektrik enerjisi kullanılamaz.
İKİNCİ BÖLÜM
Gaz ve Toz patlaması tehlikesi bulunan ocaklarda elektrikle ilgili önlemler
Yalıtkanlar, kablolar, yalıtkanlık direncinin azalmasına karşı önlemler
Madde 259 – Yalıtkan malzemeler kullanılacakları yerlerin özellikleri gözönünde bulundurularak seçilir.
Ocakiçi elektrik şebekeleri veya hatlarında, dış kılıfı yanmayan veya kendi kendine yanmayı sürdürmeyen,
standartlara uygun ve verilecek yüke yeterli kesitte ocakiçi kabloları kullanılır.
Ocakiçi elektrik tesisatının akım taşıyan kısımları, topraktan tamamen yalıtılmış olacak ve yalıtkanlık direncinin bu
konudaki mevzuatta belirtilen düzeyin altına düşmemesi sağlanacaktır.
Yalıtkanlık direncinin herhangi bir nedenle azalması olasılığına karşı, nötr topraklı sistemler toprak kaçak
rölesi, nötr yalıtılmış sistemler, yalıtkanlık kontrolü yapan röle ve aygıtlarla donatılmış olacak; bunların çalışıp
çalışmadıkları, sürekli olarak denetlenecektir.2837
Topraklamadan başka önlem alınmayan yerler
Madde 260 – Topraklamadan başka koruyucu önlem alınmayan yerlerde, 261, 263, 264 üncü maddeler hükümleri
uygulanır.
Topraklama hatları
Madde 261 – Çalışma gerilimi küçük gerilimin üstündeyse, elektrik kaçağı yapabilecek elektrikli aygıtlar ve madeni
kısımlar, topraklamayla güvenlik altına alınır.
Ocakiçi şebekesine ve buna bağlı devrelere ait topraklama iletkenlerinde kesiklik veya kopukluk bulunmayacak;
kablo ekleme kutuları veya başlıklarında, güvenli biçimde köprüleme yapılacaktır. Bağlantı yerlerinde boya, oksit ve pas
nedeniyle topraklama direncinin yükselmesine izin verilmeyecektir.
Topraklamanın yapılışı
Madde 262 – Elektrik tesisatıyla ilgili mevzuat, başka bir topraklama sistemine izin vermedikçe, ocakiçi şebekesinin
herhangi bir noktasındaki topraklama, ancak, ocak dışındaki bir topraklama tesisiyle birleştirilerek yapılabilir.
Elektrik tehlikelerine karşı korunma
Madde 263 – a) Küçük geriliminin üstündeki şebekelerde, hatlar, dokunabilecek yükseklikteyse, elektrik yalıtımı
sağlanır ve mekanik etkilere karşı gerekli önlemler alınır. Bakanlığın izniyle tesis edilecek trolley hatları bu hükmün
dışındadır.
b) Elektrikli aygıtların kapakları, yerlerine güvenli biçimde tesbit edilmiş olacaktır.
c) Zırhlı kabloların zırhları mekaniksel ve elektriksel olarak aygıtın gövdesine güvenli biçimde bağlanacaktır.
d) Koruma için kullanılan kafes ve tel örgüler sağlam yapılmış ve delikleri önleyecek ölçüde küçük olacaktır.
Aşırı güçlere karşı koruma
Madde 264 – a) Her şebeke ve devredeki akımın nominal değeri üstüne çıkmasına karşı gerekli otomatik koruma
aygıtları (devre kesiciler) kullanılacaktır.
b) Devre kesiciler, bağlı oldukları devrelerin akımını güvenlikle ve süratle kesebilecek biçimde seçilmiş olacaktır.
c) Devre kesiciler, dış etkilere karşı korunmuş bulunacaktır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Elektrikli Aygıtlar, İletkenler, Tesisler ve Patlamalara Karşı Alınacak Önlemler
Yağlı aygıtların kurulabileceği yerler
Madde 265 – Yağlı aygıtların kurulduğu yerlerde, yağların belirli ve zararsız bir yerde toplamasını sağlayan
önlemler alınacaktır.
Buraların çalışılan yerlerden olabildiğince uzak olmasına özen gösterilecektir.
Transformatörün kurulacağı yerler ve güç girişi
Madde 266 – Güç transformatörlerinin bulundukları yerler, bunların meydana getirdikleri sıcaklığı giderecek
biçimde havalandırılır.
Her güç transformatörünün girişi, bağımsız olarak ana şebekeden kesilebilecek biçimde düzenlenir. Ancak, gerilimin
hepsinde birden aynı zamanda kesilmesi gereken sürekli olarak paralel bağlı transformatör gruplarında, bu hüküm
uygulanmaz.
Devre kesicilerin özellikleri
Madde 267 – Devre kesiciler, devreyi otomatik olarak kestiklerinde, kendi kendilerine tekrar kapanmayacak
özellikte olacaktır.2838
Yüksek gerilimli ve yağlı devre kesicilerin kurulacakları yerler
Madde 268 – Yüksek gerilimli devre kesiciler ve yağlı devre kesiciler, özel yerlerde kurulacaktır.
Devre kesicilerin korunma düzenleri
Madde 269 – Devre kesiciler, aşırı akıma, kısa devreye, toprak kaçağına karşı korunmuş olacaklardır. Nört yalıtılmış
sistemlerde, bu kesicilerin yalıtkanlık direnci, kontrol düzenleriyle donatılacaktır.
Motorların korunması
Madde 270 – Aşırı akım ve nötr topraklı sistemlerde, motorlar, toprak kaçak röleleriyle donatılmış, otomatik yol
vericilerle korunacaktır.
İletkenler ve kablolar
Madde 271 – Her işyerinde, o işyerinin özelliklerine göre seçilen elektrik iletkenleri veya kabloları kullanılır.
Elde taşınır aygıtlar
Madde 272 – Küçük gerilimin üstünde çalışan elde taşınır elektrikli aygıtların, yumuşak kablolar içinde, uygun
kesitte topraklama iletkeni bulunacaktır.
Bu kablolar üzerindeki madeni koruyucular, tek başlarına, topraklama iletkeni yerine kullanılmaz.
Yumuşak kabloların gerilim aldığı noktalarda, uygun devre kesicileri veya otomatik anahtarlar bulunacaktır.
Kuyu içindeki ve dibindeki kablolar
Madde 273 – Kuyu içindeki ve dibindeki elektrik kabloları, sürtmelere, çarpmalara ve üstlerine düşebilecek
cisimlere karşı korunmuş olacaktır.
Ulaşım yollarındaki kablolar ve elektrikli aygıtlar
Madde 274 – Ocakiçi ulaşım yollarındaki kablolar ve elektrikli aygıtlar, yoldan geçen araçlardan,arabalardan ve
hareketli aygıtlardan zarar görmeyecek bir uzaklıkta kurulmuş ve korunmuş olacaktır. Bunlar, taramalarda, özel olarak
güvenlik altına alınacaktır.
Fiş - priz için önlemler
Madde 275 – Küçük gerilimi aşan tesisatta fiş-prizin birbirinden ayrılmasını, fişin yerinden oynamasını önleyecek
bir güvenlik düzeni bulundurulur.
Devre gerilimi kesilmeden fiş yerinden çıkarılamaz.
Devre geriliminin uzaktan kumandayla kesildiği elektrikli kilitleme düzenleri, bu hükmün dışındadır.
Prizlerin yapılışı
Madde 276 – Prizler, fiş çıkarıldığında, gerilim altında bulunan kısımlarına dokunulamayacak nitelikte olacaktır.
Küçük gerilimlerde kullanılan fişler
Madde 277 – Küçük gerilimlerde kullanılan madeni fişlerin boyutları ve biçimleri, daha üst gerilimlerde
kullanılanlardan farklı olacaktır.
Küçük gerilime bağlanma
Madde 278 – El lambaları ve topraklanmayan elde taşınır aygıtların küçük gerilime bağlanması zorunludur.
Akım kesici düzen
Madde 279 – Elde taşınabilir ve hareketli aygıtlar ve makinalar üzerindeki akım kesici düzen ya bu aygıt ve
makinaların sabit birer parçaları halinde olacak ya da uzaktan kumandalı akımın kesilmesini sağlayan kumanda anahtarı
aygıtın üzerinde bulunacaktır.2839
Aydınlatma şebekesi gerilimi
Madde 280 – Aydınlatma şebekelerinde, gerilim, 250 voltu geçmeyecektir.
Lambalar sağlam ve saydam bir koruyucuyla örtülecek; ayrıca, sağlam bir kafes içine alınacaktır.
Ayaklar içinde kullanılan aydınlatma lambaları ve kablolar için, Bakanlığınözel izni gereklidir.
Patlama tehlikesi bulunan ocaklardaki aygıtlar
Madde 281 – Grizu veya kömür tozu patlama tehlikesi bulunan ocaklarda kullanılacak bütün elektrikli aygıtlar, alev
sızdırmaz nitelikte olacaktır.
İşaretleşme kabloları çekilmesi
Madde 282 – Özel bir düzenle aynı zamanda işaretleşme ve telefon konuşmaları için kullanılması hali dışında, işaret
kabloları içinde, telefon devrelerine ayrılmış hatlardan başka, elektrik hattı bulundurulamaz.
İşaretleşme kablolarının nitelikleri
Madde 283 – İşaretleşme aygıtlarının ve telefonların enerji kaynakları, güvenlik koşullarına uygun nitelikte
olacaktır.
Kuyu içindeki işaretleşmelerde, çarpma ve darbelere karşı dayanaklı kablolar kullanılacaktır.
Birbirinden bağımsız olan çıkarma sistemlerinin işaretleşme iletkenleri ortak bir kılıf içinde bulundurulamaz.
Ana çıkarma tesisleri makina dairesinde, işaretleşme devrelerinde meydana gelebilecek herhangi bir aksaklığı açıkça
gösterebilecek bir düzen bulundurulur.
Yüksek gerilimin düşürülmesi
Madde 284 – Dağıtım, yüksek gerilimli ise, alçak gerilime düşürülerek kullanılır. Ancak, güçleri 50 kilovatı aşan,
güvenlik önlemleri alınmış sabit elektrik motorları, bu hükmün dışındadır.
Otomatik kesilme
Madde 285 – Alternatif akım şebekesinin devreleri, toprak kaçak akımı, o devre için tesbit edilen değerin % 15 ini
geçtiğinde, otomatik olarak kesilecek biçimde düzenlenir.
Topraklama
Madde 286 – Yüksek gerilimli şebekelere bağlı aygıtlar, kontrol ve ölçü aletleriyle kabloların madeni dış kılıfları
topraklamayla güvenlik altına alınır.
Nötr izoleli sistemlerle tesis edilen ve sürekli yalıtım kontrol devre aygıtlarıyla donatılmış bağımsız şebekeler, bu
hükmün dışındadır.
Grizulu ocaklarda elektrik enerjisi kullanılması
Madde 287 – Ani grizu boşalması olasılığı bulunan ocaklarda, onaylı belgesiolan, taşınabilir elektrik lambaları
dışında elektrik enerjisi, ancak, Bakanlıkça yürürlüğe konacak yönetmelik esaslarına göre kullanılır.
Alev sızdırmaz aygıtlar
Madde 288 – Grizulu ocaklarda, ancak, özel belgesi bulunan alev sızdırmaz özellikte aygıtlar kullanılır. Kullanım
sırasında, bu Tüzükte öngörülen güvenlik koşullarına uyulması zorunludur.
Elektrikli aygıtların belgeleri
Madde 289 – Grizu veya kömür tozu veya her ikisinin birden patlama tehlikesi olan yerlerde kullanılacak bütün
elektrikli aygıtların, Bakanlıkça kabul edilmiş bir test istasyonundan verilmiş, alev sızdırmaz veya kendiliğinden emniyetli
nitelikte olduklarına ilişkin belgeleri bulunacaktır.2740
Elektriksel ve mekanik kilitlenme
Madde 290 – Devrelere, fiş - priz düzeniyle alçak gerilim verilmekteyse fiş ve priz, akım taşıdıkları sırada
birbirinden ayrılmayacak biçimde elektriksel ve mekanik olarak kilitlenecektir.
Fiş - priz biçiminde yapılmış olan kablo ekleme ve bağlantı başlıkları gerilim kesilmeden, birbirlerinden
ayrılmayacaklardır.
Alev sızdırmaz aygıtların muayenesi
Madde 291 – Alev sızdırmaz veya kendiliğinden emniyetli aygıtlar, bu niteliklerini yetirdiklerinde, kullanılamazlar.
Alev sızdırmaz veya kendiliğinden emniyetli aygıt ve malzemeler, bu niteliklerini yitirip yitirmedikleri yönünden 5
yılda en az bir kez, test istasyonlarında muayene edilir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, söz konusu muayeneler için, gerekli
görülen bölgelerde, yeter sayıda teknik personelle donatılmış, test istasyonları kurar ve çalıştırır veya bu muayeneler,
Bakanlıkça yetkisi kabul edilmiş bir istasyonda yapılır.
Grizulu yerlerde yapılacak işler
Madde 292 – Denetim sonucunda, grizu bulunmadığı tesbit edilmiş olmadıkça, devre gerilim altındayken, hiçbir
aygıtın koruyucusu açılamaz ve hiçbir iletken çıplak olarak havayla temas ettirilemez.
Yukarıdaki hükümler, grizuyu ateşleyemeyecek biçimde yapılmış olan telefon, işaret devreleri vb. devrelere
uygulanmaz.
Alev sızdırmaz aygıtların açılması
Madde 293 – Alev sızdırmaz aygıtların koruyucularına özen gösterilerek kullanılır ve bunlar, ancak, yetkili
elektrikçiler tarafından açılır.
Alev sızdırmaz koruyucunun birleşim yüzeyleri veya soğutucu levhalar arasındaki açıklık, aygıtın sertifikasında
belirtilenden çok olamaz. Soğutucu levhaların arası daima temiz tutulur; tıkanmasına ve genişlemesine izin verilmez.
Grizulu yerlerde topraklama ve kısa devre
Madde 294 – Gerilimi kesilen kısımların topraklanmasına veya bu kısımlarda kısa devre yapılmasına, ancak, grizu
bulunmadığı kesinlikle kanıtlandıktan sonra, yetkili elektrikçi tarafından izin verilir ve işin sonuna kadar grizu sürekli kontrol
edilir.
Alev sızdırmaz aygıtlarda onarımlar
Madde 295 – Yapılan onarımlar, aygıtların alev sızdırmaz özelliklerini değiştirmeyecektir.
Alev sızdırmaz aygıtların parçaları, aynı özellikte yedek parçalarla değiştirilir. Alev sızdırmaz aygıtların
koruyucularında hiçbir değişiklik yapılamaz.
Aygıtlar üzerinde değişiklik yapmak zorunlu olduğunda, bu değişiklik için291 inci maddede sözü edilen istasyona
başvurularak belge alınması zorunludur.
Alev sızdırmazlık nitelikleri konusunda kuşku duyulan aygıtların bu istasyonlara gönderilmesi işverenin
sorumluluğundadır.
Metan oranının % 1,5 u geçmesi
Madde 296 – Genel havasındaki metan oranı % 1,5 u geçen yerlerdeki iletkenlerin ve elektrikli aygıtların gerilimi
derhal kesilir ve koşullar düzelmedikçe yeniden verilmez.
Elektrik tesisatının kontrolu
Madde 297 – Bütün elektrikli aygıtlarla kablolar ve ayrıntıları, haftada en az bir kez, dışından kontrol edilir, yılda en
az bir kez, yalıtkanlık kontroluna tabi tutulur.2841
Sürekli yalıtım kontrolu yapan aygıtlarla donatılmış devreler, bu hükmün dışındadır.
Ocağın bütün elektrik tesisatı, yılda en az bir kez, baştan aşağı kontrol edilir.
Bütün elektrikli aygıtlar ve kablolar, çalışmaya başlamadan önce kullananlarca kontrol edilir.
Alev sızdırmaz aygıtlar, gerektiği kadar sık ve düzenli aralıklarla, elektrikle işleyen konveyörlerle yükleyici motorlar
da yerleri değiştirildiğinde, kontrol edilir.
Bütün koruyucu röle ve devrelere, ayda en az bir kez, deney uygulanır.
Deney ve kontrol aletleri
Madde 298 – Deney ve kontrol aletleri, normal kullanışları sırasında tehlike yaratmayacak tipte yapılmış olacaktır.
Kabloların kontrolu
Madde 299 – Yapılan kontrol ve deneylerde tehlike yaratacak biçimda hasara uğramış veya bozulmuş oldukları
görülen kablolar, derhal onarıma alınır veya sağlamlarıyla değiştirilir.
Hasara uğramış veya bozulmuş kablolar, esaslı biçimde onarılıp kontrol edilmedikçe, ocak içinde tekrar
kullanılamaz.
Onarımlar izola bantlarla yapılamaz.
Yumuşak kablolar, 3 ayda en az bir kez, bulundukları yerlerde kontrol edilir ve son kontrol tarihiyle sonuçları rapor
defterine yazılır.
Elektrikli aygıtların kilitlenmesi
Madde 300 – Elektrikli aygıtların yetkisiz kişilerce oynanması tehlike yaratacak kumanda kolları, özel anahtarı
bulunan kilitlerle kilitlenir, bu sağlanamazsa aygıtlar, kapısı kilitlenebilen bir bölmeye yerleştirilir.
Anahtarlar sorumlu kişilere teslim edilir.
Alev sızdırmaz aygıtların civataları
Madde 301 – Alev sızdırmaz aygıtların kapak civataları eksiksiz olacak ve tamamen sıkılmış durumda bulunacaktır.
Yetkisiz kişilerce sökülmesini engellemek üzere, civata başları özel şekilli veya özel anahtarlarla sökülebilecek yuvalara
gömülü olacaktır.
Gerilimin kesilmesi
Madde 302 – Kullanılmayan iletkenlerin ve aygıtların gerilimi kesilir. Ancak,yüksek gerilimli aygıtlarda, gerilimin
kesilmesi, aygıtın nem almasına veya iç terlemeye neden oluyor, bundan dolayı yalıtkanlık direncinde azalma meydana
geliyorsa, gerilim kesilmez ve üzerlerine gerilim olduğunu gösteren bir uyarı levhası asılır.
İstasyonlara girme yasağı
Madde 303 – Yetkisiz ve izinsiz kişiler, tali istasyona veya transformatör odasına giremezler. Durum, uyarı
levhalarıyla belirtilir.
Yağların kontrolü
Madde 304 – Yağlı aygıtlarda bulunan yağın miktarı ve niteliği, sürekli olarak kontrol edilir. Yağlar, yılda en az bir
kez, yalıtkanlık testine tabi tutulur.
Üzerinde çalışılacak elektrik tesisatı
Madde 305 – Üzerinde çalışma yapılacak elektrik tesisatının besleme kaynaklarından ayrılması ve topraklanması
gerekir. Bu gibi yerlere gerilim veren devre kesicileri açık durumda kilitlenmedikçe veya çalışılan yere gerilim verilmesi
başka bir yolla kesin olarak önlenmedikçe, çalışma yapılamaz.2842
Arıza ve tehlike
Madde 306 – Arıza veya tehlike yüzünden gerilimin her kesilişinde, derhal, yetkili elektrikçiye haber verilir ve
nedenleri, elektrik rapor defterine yazılarak imzalanır.
Onarımlar
Madde 307 – Onarımlar, yalnız yetki verilen elektrikçiler tarafından veya bunların yönetim ve sorumlulukları altında
yapılır.
Elektrikli aygıtlar, her onarımdan sonra, kontrol edilip denenmeden hizmete konulamaz.
Aygıtlarda bozukluk ve düzensizlik
Madde 308 – Koruyucularında bozukluk olan veya çalışmasında düzensizlik görülen aygıtların gerilimi, derhal
kesilir; bunlar, bozukluk veya düzensizlik giderilmeden kullanılamaz.
İlgili diğer mevzuat
Madde 309 – Elektrik tesisatının işletilmesiyle ilgili olarak, bu Tüzükte öngörülenler yanında ilgili diğer mevzuat
hükümleri de uygulanacaktır.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Makinalar ve Mekanik Malzemeler
Makinaların ve mekanik malzemelerin genel nitelikleri
Madde 310 – Yeraltı işlerinde kullanılan makinalar ve mekanik malzemeler, olabildiğince ocakların gerektirdiği
niteliklere sahip olacak; bu Tüzükte belirtilmeyen nitelikleri yönündense, sınai kuruluşlarda, bunların plan, yapım, kuruluş,
bakım, kontrol ve deneme çalışmalarına ilişkin olarak uygulanmakta olan teknik esaslara uygun bulunacaktır.
Koruyucu altına alma
Madde 311 – Volanlar, dişliler, kayışlar ve makinaların hareket eden diğer parçaları, güvenli biçimde koruyucu
altına alınacaktır.
Günlük ve haftalık kontrol
Madde 312 – Ayak alınlarında, ayak dip yollarında ve mekanik taşıma yapılanana yollarda çalışan makinaların
koruyucu düzenleri hergün, diğer bütün makinalar ve mekanik düzenler ise haftada en az bir kez, yetkili bir nezaretçi
tarafından kontrol edilir.
Tehlikeli konumda olan uzaktan kumandalı makinalar
Madde 313 – Gelip geçenler için tehlike yaratabilecek konumda olan, uzaktan kumandalı makinaların üzerine, uyarı
levhaları konur ve bunlar, durdurma düzenleriyle donatılır.
İçten yanmalı motorlar
Madde 314 – İçten yanmalı motorların, ocak içerisinde kullanılabilmeleri, ancak, Bakanlığın kabul ettiği tipten
olmalarına veya iznine bağlıdır.
Buhar kazanı ve buhar çıkaran tesisler
Madde 315 – Ocak içinde vulkanizasyona yarayan ve teknik koşullara uygun olan aygıtlar dışında, buhar kazanı
veya buhar çıkaran başka bir tesis yapılamaz.
Kompresörlerin kurulması, çıkarılması, bakımı ve korunması
Madde 316 – Yeraltında kullanılacak basınçlı havayı sağlayacak kompresörün kurulması, çalıştırılması, bakımı ve
korunmasında aşağıdaki esaslara uyulur: 2843
a) Kompresöre giren hava, olabildiğince kuru, temiz ve serin olacaktır;
b) Kompresör içindeki havanın en yüksek sıcaklığı, kompresörün yağlanması için kullanılan yağın parlama
noktasından, en az 30 derece düşük olacaktır;
c) Hava sıcaklığının aşırı yükselmesi veya kompresörün soğutma sisteminde kullanılan sıvının dolaşımında bir
kesilme meydana gelmesi durumunda, kompresörde, otomatik olarak veya makinist tarafından durdurulmasını sağlayacak
birdüzen bulunacaktır;
d) Kuyu diplerine boruyla gönderilen basınçlı havanın, olabildiğince kuru ve serin olmasına dikkat edilecektir;
e) Kompresörlerin yağlanması için kullanılacak yağlar, standartlara uygunolacaktır.
Basınçlı hava depoları
Madde 317 - Ocak içinde ve dışında kullanılacak basınçlı hava depolarının yapımı, malzeme ve donanımı,
standartlara uygun olacaktır.
BEŞİNCİ KISIM
BİRİNCİ BÖLÜM
Tehlike Hali, Tehlike ve Kazanın Bildirilmesi İlk Yardım,
Kurtarma ve Güvenlik Teşkilatı
Tehlike halinde yapılacak işler
Madde 318 – İşçilerin hayatı, sağlığı veya ocak için tehlikeli bir durum gören herkes, olanak varsa, bunu giderecek
önlemleri, derhal alır. Başaramazsa, burada çalışan işçilere durumu ve tehlikeli bölgeden çekilmeleri gereğini bildirir ve en
yakın nezaretçiye hemen haber verir.
İşçilerin çıkarılması
Madde 319 – Tehlikenin giderilmesi için özel olarak görevlendirilmiş bir nezaretçinin emri altında çalıştırılanların
dışında, işçiler, tehlike belirtisigörülen yerlerden derhal çıkarılırlar.
Tehlike durumunun bildirilmesi
Madde 320 – İşi biten vardiyanın nezaretçileri, kendilerinden sonraki nezaretçilere denetimleri altında yapılacak
işlerdeki tehlike ihtimalleri ve alınması gerekli önlemler hakkında bilgi verirler ve durumu rapor defterine yazarlar.
Fenni nezaretçiye duyurma
Madde 321 – Ocakta meydana gelen ölümler, ağır yaralanmalarla işçi sağlığını, iş güvenliğini ve iş düzenini
sarsacak nitelikteki olaylar, hemen fenni nezaretçiye duyurulur.
Tehlike sırasında ve sonrasında alınacak önlemler
Madde 322 – Tehlike sırasında işçilerin ileri geçmemeleri gereken noktalar, fenni nezaretçi veya yardımcıları
tarafından, belirlenerek açıkça işaretlenir.
Tehlikenin giderildiğinin bildirilmesinden sonra, fenni nezaretçi tarafından, söz konusu yerde, tehlikenin niteliğine
göre gerekli denetimler yapılıp güvenliğin sağlandığı belirlenmeden çalışmaya başlanamaz.
Tehlikelerin ve kazaların Bakanlıklara bildirilmesi
Madde 323 – İşçi sağlığı ve iş güvenliğini sarsacak tehlikeler, can kaybına, ağır yaralanmaya veya zehirlenmeye
neden olan kazalar, işveren tarafından, derhal, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığına bildirilir.
Bu bildirim, yerel makamlara, genel hükümler çerçevesinde yapılması gerekli bildirme zorunluluğunu ortadan
kaldırmaz.2844
7 günden çok iş göremezlikle sonuçlanan iş kazaları, nedenleriyle birlikte,yazılı olarak, yukarıda belirtilen
makamlara bildirilir.
Teknik incelemelere esas olacak bildirim
Madde 324 – Yeraltı yangını, taşıyıcı halatın kopması, kafesin molete çarpması, su baskını, gazların veya tozların
yanması veya patlaması, işletmenin normal çalışmalarını kısmen veya tamamen durduracak nitelikteki göçükler vb.
nitelikteki olaylar, yaralanma olmasa bile, teknik incelemelere esas olmak üzere, derhal, yukarıdaki maddede yazılı
makamlara bildirilir.
İlk yardım kursu
Madde 325 – Ocakta çalışan işçilerin, 3 kişiden az olmamak üzere, en az % 5'i ilk yardım kurslarında yetiştirilir.
Olanak varsa, daima, aynı işçi grubuyla birlikte çalışmaları sağlanır. Bunlar yılda bir kez, geliştirme kursuna gönderilir ve bu
husus kurs belgesine yazılır.
İlk yardım ekibinde bulunanların adları, ilk yardım odasına ve ocak dışındaki ilan tahtalarına bir liste halinde
asılacaktır.
İlk yardım malzemesi
Madde 326 – Yeraltında kullanılacak ilk yardım malzemesi, uygun kaplar içerisinde, ilk yardım görevlileri
tarafından korunur.
İlk yardım malzemesi, haftada bir kez, ocak dışına çıkarılarak denetlenir ve eksikleri tamamlanır. Bu malzeme, en
geç 3 ay içinde ocak dışındaki malzemeyle değiştirilir.
Ocaktan çıkarılan malzeme, sağlık yönünden sakıncası yoksa, ocak dışında kullanılabilir.
İlk yardım odası
Madde 327 – Ocağın merkezi bir yerinde bağımsız bir ilk yardım odası kurulur. Önemli yaralanma, zehirlenme ve
hastalanma gibi durumlarda, bu ilk yardım odasına, derhal, olanak varsa, telefonla haber verilir. Bir doktor veya hastabakıcı
istenip istenmediği ve yaralının ocak dışına taşınmakta olup olmadığı bildirilir.
İşveren hasta veya yaralının hastaneye veya evine taşınması için uygun bir araç sağlamakla yükümlüdür.
Kazaya uğrayanların taşınmasına ilişkin önlemler
Madde 328 – Kafesleri düz konmuş bir sedyeyi almayacak kadar dar olan kuyularda, kazaya uğrayanların sağlık
durumlarının daha çok ağırlaşmasına meydan vermeden dışarı çıkarılması için, uygun önlemler önceden alınır.
İlk yardım odasına başvuru
Madde 329 – Yarası hafif ve pansumanı yapılmış bile olsa, yaralanan kimse, işyerinden ayrılmadan önce, ilk yardım
odasına başvurarak durumunu bildirir.
İlk yardımla ilgili denetimler
Madde 330 – İşveren, ilk yardım odalarını, malzemesini, yaralı taşıma düzenini, ayda en az bir kez denetler.
Görülen arızalar ve eksiklikler, derhal giderilir.
İKİNCİ BÖLÜM
Kurtarma ve İş Güvenliği Teşkilatı
Kazada yapılacak işler
Madde 331 – Ocaklarda meydana gelen patlama, yangın vb. önemli olaylarda, kurtarmanın ve gerekli diğer işlerin
iyi yürütülmesini sağlamak amacıyla, fennine zaretçi gerekli önlemleri alır.2845
Bu gibi olayların meydana geldiği işyerlerinde, fenni nezaretçi ve işverenler, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
mühendisleri olay yerine gelinceye kadar, gerekli önlemleri alarak kurtarma çalışmalarını yapmak zorundadırlar.
Önlemin niteliğini belirlemede fenni nezaretçiyle Bakanlık mühendisleri arasında anlaşmazlık olursa, Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanlığı temsilcisinin öngördüğü önlem ve öneriler, onun yönetimi altında uygulanır. Durum tutanakla saptanır.
İşveren, bu önlemlerin alınması için gerekli işçi, araç, malzeme ve parayı fenni nezaretçinin ve Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanlığı temsilcisinin emirlerine hazır bulundurmak zorundadır.
Kurtarma istasyonları
Madde 332 – Maden ocaklarında, bir kurtarma istasyonu kurulması zorunludur. Ancak, yarıçapı en çok 50 kilometre
olan alan içinde bulunan maden işletmeleri, merkezi bir yerde, ortaklaşa bir kurtarma istasyonu kurabilirler.
Bu hüküm, aynı işletmenin çeşitli ocakları için de geçerlidir.
İşletmeler merkez kurtarma istasyonlarının kuruluş ve yönetim giderlerini, çalıştırdıkları işçilerin sayısına göre,
aralarında paylaşırlar.
Kurulacak kurtarma istasyonlarının kuruluş yerlerine, yöneticilerine, kurtarma ekiplerinin oluşumuna, kurtarıcıların
niteliklerine ilişkin esasların ve belgelerin Bakanlıkça uygun görülmesi gereklidir.
Kurtarma Eğitimi
Madde 333 – Ocaklarda çalışan işçilerin, 10 kişiden az olmamak üzere, en az % 3 ü, gerektiğinde kurtarma işinde
görevlendirilmek üzere, önceden eğitilir.
Bunlardan, kurtarma istasyonunda görevlendirilmeyenler, normal işlerine devam ederler.
Kurtarma istasyonunda ve ocaklardaki kurtarma ekibinde bulunanların sayıları, adları, adresleri ve çalıştıkları
vardiyaları gösteren listeler, kurtarma istasyonlarında bulundurulur.
Kurtarma istasyonunda yönetim ve denetim
Madde 334 – Kurtarma istasyonu, bir maden yüksek mühendisi veya maden mühendisiyle kurtarma işlerinde
yetişmiş ve ocak içerisinde de bu gibi işlerde en az 3 yıl uygulama görmüş bir nezaretçinin yönetim ve denetimi altında
bulunur.
Kurtarıcıların seçilmesi
Madde 335 – Kurtarma işinde yetiştirilecek elemanlar, sağlık durumları, soğukkanlılıkları, dayanıklılıkları, bu işe
yatkınlıkları, genel bilgileri, daimi kurtarıcılar ve ocaklardaki personelle işbirliği yapma yetenekleri bakımından dikkatle
seçilir.
Kurtarıcılar, en az ilkokul mezunu ve özellikle ocakiçi işlerinde 2 yıl veya daha çok deneyimli olacaklar ve kurtarma
istasyonu yönetimi tarafından verilmiş bir belgeye sahip bulunacaklardır.
Yılda bir kez yapılacak sağlık muayenesinde, işe elverişli oldukları tesbit edilmeyenler, kurtarıcılık görevinde
çalıştırılamazlar.
Kurtarıcı eğiticileri
Madde 336 – Kurtarma istasyonlarında, kurtarıcıları yetiştirecek eğitimciler bulundurulur.
Kurtarma işinde yetiştirilmek üzere seçilenler, kurslara katılmak zorundadırlar.
Yeterlik belgesi kazanmış kurtarıcılar, 6 ayda en az bir nazari ve uygulamalı geliştirme kurslarına gönderilirler; bu
husus belgelerine yazılır.2846
Kurtarma istasyonlarında bulundurulacak araç ve gereç
Madde 337 – Kurtarma istasyonlarında bulundurulacak araç ve gereçlerin cins ve miktarını Bakanlık belirler.
Aygıtlar ve ölçü aletleri
Madde 338 – Kurtarma istasyonlarındaki aygıtlar ve ölçü aletleri, her an kullanılmaya hazır durumda
bulundurulacaktır.
Kurtarma istasyonu yönergesi
Madde 339 – Kurtarma istasyonu nezaretçisi veya mühendisi tarafından, istasyonun yönetimine, kurtarma
ekiplerinin oluşumuna ve eğitimine, kazanın duyurulmasına, kazada yapılacak işlere, yararlanılacak araçlara, araç ve
gereçlerin onarım, bakım ve korunmasına ilişkin bir yönerge hazırlanır. Merkez kurtarma istasyonlarına ilişkin yönergenin
birer örneği bağlı ocaklara gönderilir.
Kurtarma planı
Madde 340 – Her ocakta kurtarıcıların yararlanması için belli başlı kapıları, barajları, hava köprülerini, hava akımını
ayarlayan düzeni ve telefon istasyonlarını gösterir bir plan bulundurulur; bir örneği kurtarma istasyonuna gönderilir.
Planda, hava giriş ve çıkış yolları değişik renklerde gösterilir.
Kurtarıcıların kullanacağı işaretler
Madde 341 – Kurtarmada kullanılacak işaretler, bütün ocaklar için tek tip olarak belirlenir ve eğitimleri sırasında
kurtarıcılara öğretilir.
Güvenlik başmühendisliği, mühendisliği ve nezaretçisi
Madde 342 – İşçi sağlığı ve iş güvenliği konularında inceleme ve denetimleri yapmak, sonuçlarına göre gerekli
önlemleri almak ve önerilerde bulunmak üzere, işveren tarafından, 300 den az işçi çalıştırılan her ocağa bir güvenlik nezaretçisi, 300 den çok işçi çalıştırılan her ocağa bir güvenlik mühendisi atanır. Birden çok güvenlik mühendisi bulunan
işletmelerde, ayrıca, bu güvenlik mühendislerinin bağlı bulunacağı bir güvenlik başmühendisliği kurulur.
Güvenlik başmühendis ve mühendislerine güvenlik işleri dışında görev verilemez.
Bunların maden yüksek mühendisi veya mühendisi olmaları, güvenlik başmühendisinin en az 3, güvenlik
mühendisinin ve nezaretçinin en az 2 şer yıllık ocak çalışmalarının bulunması ya da bu süre kadar güvenlikle ilgili bir görev
yapmış olmaları zorunludur.
Güvenlik mühendisi, çalışmaların, işçi sağlığı ve iş güvenliği gereklerine uygun olarak sürdürülmesi için fenni
nezaretçiyle işbirliği yapar; görüş veönerilerini fenni nezaretçiye ve bağlı bulunduğu güvenlik başmühendisliğine bildirir.
Kaza istatistikleri
Madde 343 – Ocak yönetimi, iş kazalarını, nedenleriyle birlikte, işyerindeki kaza defterine, günü gününe yazacak ve
istatistiklerini, yıl sonunda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'na
gönderecektir.
ALTINCI KISIM
Çeşitli Hükümler
Telefon haberleşmesi
Madde 344 – Bir vardiyasında en az 50 işçi çalıştırılan veya ocak ağzından itibaren 1000 metre uzaklığa kadar
yayılmış olan ocaklarda, uygun yerlere, ocağın çeşitli bölümleri ve ocakiçiyle dışı arasında haberleşmeyi sağlayacak
yetersayıda telefon konur.2847
Ocağa konulacak olan telefon santralları, hava giriş kısmında güvenlikli bir yere yerleştirilir.
Ocaklara girme yasağı
Madde 345 – Ocak yönetimince yazılı izin verilmemiş kimseler ocağa giremezler. Yazılı izin almış olanlar ise,
ocağa, ancak, yetkili bir kişinin eşliğinde girebilirler.
Ocağa sokulamayacak maddeler
Madde 346 – Ocaklara kesici, yaralayıcı, öldürücü silahlarla alkollü içki sokulamaz. Kömür ve kükürt ocaklarıyla
yangın tehlikesi olan ocaklarda tütün içilemez. Bu ocaklara sigara, pipo, puro, kibrit, çakmak vb. madde ve malzemeler
sokulamaz.
Fenni nezaretçi, bunların ocağa sokulup sokulmadığını anlamak için, ocağa girenlerin üstlerini arattırır. Üstlerinin
aranmasına engel olanlar, ocağa sokulamaz.
Tesis, tahkim ve onarım işleri
Madde 347 – Tesis, tahkim ve onarım işleri yapacak olanlar için gerekli güvenlik önlemleri alınır. Döşemeler, en
çok yüke karşı uygun bir güvenlik katsayısı alınarak yapılır.
Döşemelerde ahşap malzeme kullanılmışsa, bunlar, nezaretçi tarafından, ayda en az bir kez, muayene edilir.
Kuyu içinde yapılan tesis, tahkim ve onarım işlerinde, işçilerin tek başına çalıştırılması yasaktır.
Emniyet kemerleri ve düşmelere karşı önlemler
Madde 348 – Silolara, bürlere, ferelere (eğimli küçük galeri ve kuyular) vb. yerlere, ancak, emniyet kemeri
bağlamak gibi güvenlik önlemleri alınarak girilir.
Dik damarlardaki çalışma yerleri, kömür, cevher ve taş parçalarının düşmesine karşı özel olarak korunur.
İşçilerin tek başına çalıştırılamayacağı yerler
Madde 349 – Bir kaza meydana geldiğinde kolayca görülemeyecek ve yardıma koşulamıyacak yerlerde, tek başına
işçi çalıştırılamaz.
Ocağa girenlerin deftere yazılması
Madde 350 – Çalışmak üzere yeraltına gidenlerin adları, her gün, özel bir deftere yazılır. Bulundukları yerler olanak
ölçüsünde bu deftere gösterilir. Deftere yazılmayanlar ocağa sokulmaz.
Vardiya sonu
Madde 351 – Vardiyanın sorumlu nezaretçisi, kendisinden sonraki nezaretçinin haberi bulunması durumu dışında,
vardiyanın sonunda, ekibindeki her işçinin, ocaktan çıkmasını sağlamak yükümlüdür.
Defterler ve kayıtlar
Madde 352 – Bu Tüzükte öngörülen defter ve kayıtların tutulmasından ve saklanmasından işveren sorumludur.
YEDİNCİ KISIM
BİRİNCİ BÖLÜM
Maden ve Taş Ocakları Açık İşletmeleri
Kitle ve blok kayması ve parça düşmesi
Madde 353 – Kazı yapılan ve lağım atılan kademe cepheleri, şantiyeler, işçilerin geçtiği bunlara yakın yollar, taşım
yolları, kitle ve blok kayması ve parça düşmesi olasılığı yönünden ilgili nezaretçi tarafından sürekli olarak denetlenir. Varsa,
tehlike giderilmeden bu işle görevlendirilen işçilerden başkası buralarda çalıştırılamaz.2848
Yıldırım düşmesi tehlikesi
Madde 354 – Yıldırım düşmesi tehlikesi varsa, elektrikli kapsülle ateşleme yapılan yerüstü işletmelerinde, lağım
delikleri, gerekli önlemler alınmadan doldurulamaz. Tehlike lağımın doldurulması sırasında meydana gelmişse, doldurma
işlemi derhal durdurulur; patlamanın olağan etki alanı dışına çıkılır ve tehlike geçinceye kadar bu alana kimsenin girmemesi
için gerekli önlemler alınır.
Kademe dipleri
Madde 355 – Kademe diplerinde, işçilerin yemek yemeleri, dinlenmeleri, patlayıcı maddeleri ve sandıklarını
koymaları yasaktır.
Çatlak sökümü
Madde 356 – Ateşlemelerden ve donmaları izleyen arazi gevşemesi kar, yağmur vb. doğal olaylardan sonra, yeniden
işe başlamalarda, kademe yüzleri ve çevresi, bu işe ayrılmış deneyimli işçiler tarafından yukarıdan başlanıp aşağıya doğru
sürdürülmek suretiyle, çatlak sökümü yapılarak temizlenir.
Kademe alınlarında çalışma
Madde 357 – Kazı yada lağımlarla oyularak kademe alınlarının askıya alınması (ters ıskarpa) suretiyle çalışılması
yasaktır.
Malzeme yığınları ve artıkları
Madde 358 – Kademe düzlüklerinde, malzeme yığınları ve artıkları, işçilerin tehlike anında kaçarak kurtulmalarını
engellemeyecek biçimde düzenlenecektir.
Şevlerde çatlak sökümü
Madde 359 – Yüksekliği 5 metre ve eğimi 30 dereceden çok olan şevlerde,çatlak sökümü vb. çalışmalarda, işçilere
emniyet kemerleriyle baret, emniyet ayakkabısı vb. kişisel koruyucular verilir.
Emniyet kemerlerinin bağlı olduğu halat uçları, kademe üzerinde bulunan sağlam ber yere bağlanır.
Emniyet kemerleri halatlarının yıpranıp yıpranmadıkları, kullanılmadan önce muayene edilir ve bunlar belirli
aralıklarla deneyden geçirilir.
Kademe yüksekliği ve şev
Madde 360 – Elle kazı ve yükleme yapılan açık işletmelerde kademe yüksekliği, 3 metreyi, şev sağlam arazide 60
dereceyi, çöküntülü ve ezik arazide, kum, çakıl ve dere tortuları olan yerlerde, killi tabakalarda, ayrışıma uğramış kalkerlerde,
parçalanmış volkanik taş ve tüflerde 45 dereceyi, kaygan ve sulu yerlerde 30 dereceyi geçemez.
İKİNCİ BÖLÜM
Mekanik Olarak Çalışılan Açık İşletmeler
Makina çalıştırılan kademelerin yüksekliği
Madde 361 – Kazıcı ve doldurucu makinaların çalıştırıldığı ve derin lağım deliklerinin uygulandığı kademelerin
yüksekliği, 360 ıncı madde hükmüne tabi olmaksızın, kullanılan kazıcı ve doldurucu makinaların bu yüksekliklerine veya
lağım deliklerinin boyuna göre artırılabilir.
Kademe düzlüğü
Madde 362 – Kademe düzlüğü, atımlardan sonra bile, makinaların rahatlıkla ve güvenle manevra yapabilmelerine
olanak verecek ve çalışan işçiler için tehlike oluşturmayacak genişlikte olmalıdır.2849
Yönerge
Madde 363 – Kazıcı ve doldurucu makinaların çalıştırıldığı veya derin lağım deliklerinin uygulandığı işletmelerde,
işveren veya fenni nezaretçi tarafından, aşağıdaki ayrıntıları içeren bir yönerge hazırlanır:
a) Kademelere verilecek en çok yükseklik,
b) Güvenle çalışmaya olanak verecek kademe düzlüğü genişliği,
c) Çalışılan yerin özelliğine, Jeolojik, tektonik yapısına ve fiziksel özelliğine göre kademelere verilmesi gereken şev
derecesi,
d) Lağım atılacak yerin özelliğine göre, lağım derinliği, lağım aralıkları ve lağım deliğiyle kademe yüzünün dibi
arasındaki uzaklık ve buna göre konulması gereken patlayıcı madde miktarı,
e) Ateşleme sırasında işçilerin ve makinaların güvenlikleri için alınması gereken önlemler,
f) Makinaların çalışma koşulları, manevra yerleri, yükleme, taşıma ve boşaltma işlerinde uygulanacak güvenlik
önlemleri,
g) Patlayıcı madde doldurma, sıkılama ve ateşleme sırasında alınacak güvenlik önlemleri,
h) Çalışma yerlerine görevlilerden başkalarının girmesine karşı önlemler,
i) Patlayıcı maddelerin depolanması, kullanılacakları yere güvenli biçimde taşınması ve kullanılmalarına ilişkin
önlemler.
Tıkanıklıkların giderilmesi
Madde 364 – Huni, kuyu, oluk ve silolarda meydana gelecek tıkanıklıklar, sağlam döşenmiş ızgaralar, güvenlikli
geçit köprüleri ve işçilerin düşmelerini önleyecek diğer önlemler alınarak giderilir.
Aydınlatma
Madde 365 – Gece çalışmaları yapılan yerler yeterli biçimde aydınlatılır.
SEKİZİNCİ KISIM
Maden İşletmeleri ve Taş Ocakları Karoları
Çukurlar
Madde 366 – İşletme sahasında meydana gelen çukurların çevresi, gece ve gündüz görülebilecek biçimde, korkuluk,
tel örgü vb. engellerle çevrilir ve gerektiğinde aydınlatılır.
Karolara ve işletme tesislerine, işyeri amirinin izni olmadan görevlilerden başkası giremez.
Kuyubaşı havuz, kule, baca, dam ve çatılarda güvenlik önlemleri
Madde 367 – Kuyubaşları, su havuzları, soğutma kuleleri ve havuzlarıyla, aşındırıcı veya sıcak sıvılar bulunan depo,
sarnıç gibi yerlerin çevrelerine, sağlam korkuluk vb. engeller yapılır.
Merdivenler sağlam olacak, kenarlarında dayanıklı merdiven korkulukları bulunacaktır.
İskele çevrelerinde, en az 90 santimetrelik korkuluklar olacaktır.
Baca, dam, çatı gibi yüksek, kaymaya ve düşmeye elverişli yerlerde çalışan işçilerin güvenliğini sağlamak üzere,
iskele, koruma parmaklığı veya korkuluklar yapılacaktır.2850
Bu önlemlerin alınmasına olanak yoksa, işçilerin bellerine emniyet kemerleri takılacak ve bunlar sabit bir yere
sağlamca bağlanacaktır.
Pis sular, gazlar, dumanlar
Madde 368 – Kapalı devre solunum maskeleri kullanılmıyorsa, pis su, gaz ve dumanların bulunduğu depolara,
işçiler, ancak, iyice havalandırılıp temizlendiğine emin olduktan sonra sokulurlar.
Buraların havası, işçinin çalıştığı sürece, denetim altında bulundurulur.
Ateşleme sırasında güvenlik önlemleri
Madde 369 – Yol, bina, köprü, elektrik, telgraf, telefon, havai hat vb.sabit tesislere, 70 metre uzaklık içerisinde,
patlayıcı madde kullanmak yasaktır. Ateşleme sırasında işçilerin ve sözü edilen tesislerin korunmaları için gerekli güvenlik
önlemleri alınır.
DOKUZUNCU KISIM
İşverenin, Nezaretçilerin ve Maden İşçilerinin Görevleri ve Teftişleri
Fenni nezaretçi yardımcısı
Madde 370 – Çalıştırılan işçi sayısı, 24 saatte 300’ü geçen ocaklarda, fenni nezaretçiye yardımcı olmak üzere bir ve
artan her 200 işçi için, ayrıca bir yardımcı atanır. Bunların maden mühendisi olması gereklidir.
Fenni nezaretçilerin nitelikleri
Madde 371 – Fenni nezaretçi görevini üstlenecek maden yüksek mühendisi veya mühendisinin bir maden
işletmesinin teknik işlerinde, en az 5 yıllık deneyiminin bulunması zorunludur.
Grizulu veya kendiliğinden yanmaya elverişli kömür damarlarının bulunduğu işletmelerde görevlendirilecek fenni
nezaretçilerin, bu 5 yıllık süreyi, aynı nitelikteki ocaklarda geçirmiş olmaları gerekir.
Daimi nezaretçi
Madde 372 – Daimi nezaretçinin, sürekli olarak, işletmede bulunması zorunludur.
Elektrik tesislerinden sorumlu olanlar
Madde 373 – Toplam gücü 100 kilovatın üstünde veya buna eşit beygir gücünde motorların veya herhangi birinin
gücü 25 kilovatı geçen makinaların yahut yüksek gerilimin kullanıldığı işletmelerde, makina ve tesisler, bu işlerde en az 3 yıl
çalışmış bir elektrik yüksek mühendisi veya mühendisinin sorumluluğuna verilir.
Yukarıda belirlenenlerden aşağı güçteki tesisler, an az ikinci sınıf yeterlik belgesine sahip bir elektrikçinin
sorumluluğu altında bulunur.
Deneyimli işçiler
Madde 374 – Ocak içinde, herhangi bir işte, en az 6 ay çalıştıktan sonra,bu işi yalnız başına yapabileceklerine ve
ocağın güvenlik ve çalışma koşullarına uyum sağladıklarına yetkililerce kanaat getirilen işçiler, deneyimli işçi sayılırlar.
Deneyimi ve meslek bilgisi olmayan kimseler, meslek bilgisi olan bir kimsenin gözetimi ve rehberliği olmadan,
kendisi veya diğer işçiler için önemli derecede tehlikeli olabilecek ocak işlerinde çalıştırılamazlar.
Mevzuata emirlere ve talimata uyma zorunluluğu
Madde 375 – Ocaklarda, yeraltında ve tünellerde çalışanlar, işçi sağlığı ve iş güvenliği bakımından, ilgili mevzuatın
öngördüğü esaslara ve işverenin bunlara uygun olarak vereceği emir ve talimata uymak zorundadırlar.2851
Güvenlik denetimleri
Madde 376 – Her vardiyada, en az iki kez, ocağın her yerinde, nezaretçiler tarafından, güvenlik denetimleri yapılır.
Bu denetimlerde, zararlı ve tehlikeli gaz ve tozların ve yangın belirtilerinin bulunup bulunmadığı, havalandırma
düzeni, tahkimatın durumu, tehlikeli yerlerdeki uyarı işaretleri, taşıma tesislerinin normal çalışıp çalışmadığı vb. hususlar
incelenir.
Ocağın güvenlik denetimleri yönünden bölünmesi
Madde 377 – Her ocak, güvenlik denetimlerin eksiksiz ve kolay yapılabilmelerini sağlayacak büyüklükte kısımlara
bölünür.
Çalışılmayan zamanlardan sonra yapılacak denetim
Madde 378 – Tek vardiyayla çalışılmakta olması veya tatil gibi bir nedenle çalışılmayan bir zamandan sonra, işçiler
ocağa girmeden önce, ocağın heryeri, nezaretçi tarafından güvenlik yönünden denetlenir; güvenlik koşullarının varlığı
saptanmadan ocağa girilmesine izin verilmez. Durum rapor defterine yazılır.
ONUNCU KISIM
Son Hükümler
İşletmenin terkedildiğinin bildirilmesi
Madde 379 – İşletme hakkı sahibi, işletmenin tümünü veya bir kısmını terketmeden önce, durumu ve nedenlerini, en
geç bir ay içinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bildirir.
Tozla mücadele yönetmeliği
Madde 380 – Bakanlıkça, bu Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak, en çok bir yıl içinde, maden ve taş
ocakları işletmelerinde ve tünel yapımında tozla mücadeleyle ilgili bir yönetmelik çıkartılır.
Radyoaktif maddeler
Madde 381 – Radyoaktif maden ve minerallerin arama, üretim ve çıkarılmasıyla ilgili çalışmalarda, bunların zararlı
etkilerini giderici, önleyici ya dakoruyucu önlemler alınır.
Bakanlıkça onaylanacak yönergeler
Madde 382 – Bu Tüzükte işverenlere hazırlanıp Bakanlıkça onaylanacağı öngörülen yönergeler, Tüzüğün yayımı
gününden başlayarak, altı ay içinde, Bakanlığın onayına sunulur.
Geçici Madde 1 – Bu Tüzüğün yürürlüğe girmesinden önce, ocaklarda Bakanlığın izni alınmadan yapılmış elektrik
tesisatı projelerinin, Tüzüğün yürürlüğe girmesinden başlayarak bir yıl içinde, Bakanlığın onayına sunulması zorunludur.
Yürürlük
Madde 383 – 25/8/1971 günlü ve 1475 sayılı İş Kanununun 74 üncü maddesine dayanılarak hazırlanmış ve
Danıştayca incelenmiş bulunan bu Tüzük'ün 186 ncı maddesinde yeralan işçilerin karbonmonoksit maskeleri taşımalarına
ilişkin hüküm, Tüzük'ün Resmi Gazete'de yayımı gününden 2 yıl, 191 inci maddesinin birinci fıkrasında yeralan metan
dedektörüne ilişkin hüküm bir yıl sonra, diğer hükümleri Resmi Gazete'de yayımı gününde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 384 – Bu Tüzük hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN TÜZÜK
Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 13.8.1984, No : 84/8428
Dayandığı Kanunun Tarihi : 25.8.1971, No : 1475
Yayımlandığı R. Gazetenin Tarihi : 22.10.1984, No : 18553
Yayımlandığı Düsturun Tertibi : 5, Cildi : 24, S. 2024
BİRİNCİ KISIM
Kapsam, Deyimler ve Genel Hükümler
Kapsam
Madde 1 – Doğada element, bileşik veya karışım halinde bulunan maddelerin araştırılması, işletmeye hazırlanması,
işletilmesi, çıkarılması ve zenginleştirilmesinde çalışan işyerlerinde, taş ocaklarında ve tünel yapımında, işçi sağlığı ve iş
güvenliği mevzuatında genel olarak öngörülenler yanında alınması gerekli sağlık ve güvenlik önlemleri bu Tüzükte
gösterilmiştir.
Deyimler
Madde 2 – Bu Tüzükte geçen deyimlerden; Açık işletme, yerüstündeki işletmeleri, Alçak gerilim, 42 - 1000 volt
arasındaki gerilimleri,
Akrosaj, dik ve eğimli kuyuların dip ve başlarıyla ara katlardaki manevra yerlerini, bu yerlerde bulunan düzenleri,
Alev sızdırmaz (antigrizüto) aygıt, içine girebilecek grizunun patlaması halinde, hasara uğramaksızın, alevin
sızmasını ve ortamdaki grizu veya kömür tozunun tutuşmasını ya da patlamasını önleyecek şekilde yapılmış aygıtı,
Askıya almak, bir kademenin hazırlanmasından sonra kendi ağırlığıyla göçmesini sağlamak üzere altının
boşaltılmasını,
Ateşleme, kazı işlerinde deliklere doldurulmuş olan patlayıcı maddelerin patlatılmasını,
Ateşleyici (barutçu), bu Tüzükte yazılı patlayıcı madde kullanılması koşullarını yerine getirmek üzere, yeterlik
belgesine sahip, en az ilkokul mezunu kişiyi,
Ayak, maden içerisinde iki galeri arasında cephe halinde üretim yapılanyeri,
Baca, maden içerisinden sürülen galeriyi,
Başaşağı (desandr), yeraltında başaşağı sürülen eğimli yolları,
Baraj, yeraltında yangın, su, zararlı gaz ve diğer tehlikeleri önleyici engelleri,
Bür, yerüstüyle bağlantısı olmayan kuyuyu,
Cep (niş), galeri, varagel ve vinç dip ve başlarıyla ara katlarında ve ızgaralarda görevli işçilerin ve ateşleme
görevlilerinin korunmaları amacıyla serbestçe sığınabilecekleri biçimde yapılan yuvaları,
Çatlak (kavlak), ana kütleden ayrılmış, her an düşebilecek parçaları,
Çatlak (kavlak) sökümü, bir kademenin kazı işlerinin devamı sırasında ana kitleden ayrılmış, düşebilecek durumdaki
parçaların temizlenmesini,
Daimi nezaretçi, fenni nezaretçinin emir ve talimatı altında görev yapan ve Maden Kanununun 82 nci maddesine
göre atanmış kimseyi,
Dekapaj, kazısı yapılacak maden ve taş kitlesi veya tabakasının üzerini kaplayan örtü tabakasının kaldırılmasını,
Dolgu (ramble), yeraltında açılan boşlukların dolgu malzemesiyle doldurulmasını,2804
Fenni nezaretçi, işçi sağlığı ve iş güvenliği gereklerinin yerine getirilmesinden ve işletmenin teknik esaslar
çerçevesinde çalıştırılmasından sorumlu, maden mevzuatına göre görevlendirilmiş maden mühendisini veya maden yüksek
mühendisini,
Freno, varagel üzerinde taşımayı sağlayan sistemi,
Gerilimin etkin (efikas) değeri, alternatif akımda gerilimin tepe değerinin 1,41 e bölünmesinden elde edilecek değeri,
Grizu, metanın havayla karışımını,
Hava köprüsü (krosing), bir hava akımının diğer bir hava akımı yoluna karışmadan belirlenmiş doğrultuda gitmesini
sağlayan geçidi,
Kademe, açık işletmelerde belirli aralık, kot ve eğimlerle meydana getirilen basamak şeklindeki çalışma yerlerini,
Karakol, vinç ve varagel baş ve diplerinde kurulan koruyucu düzeni,
Karo, maden işletmeleri için gerekli hizmetlerin yapıldığı yerüstü tesislerinin bulunduğu alanı,
Kendiliğinden emniyetli aygıt, içinde normal çalışması sırasında meydana gelebilecek herhangi bir ark veya
kıvılcımın ortamda bulunan yanıcı gaz veya buharları patlatmayacağı biçimde yapılmış aygıtı,
Kişisel koruyucular, çalışanların iş kazasına uğramalarını veya meslek hastalıklarına tutulmalarını önlemek üzere,
çalışılan yerin özelliğine ve yürürlükteki mevzuata göre çalışma süresince kullanmak zorunda oldukları gözlük, maske, baret,
koruyucu ayakkabı, eldiven, yağmurluk, emniyet kemeri vb.koruyucuları,
Küçük gerilim, 42 volta kadar olan gerilimleri,
Lağım, taş içerisinde sürülen galeriyi,
Maden ocağı, kuyuları ve giriş çıkış yollarıyla yeraltındaki bütün kazıları, bu kazılardan çıkan pasanın çıkartıldığı
yatımlı ve düz galerileri, diğer yolları ve üretim yerlerini, çıkarma (ihraç), taşıma, havalandırma tesislerini, yeraltında
kullanılan enerjinin sağlanmasında ve iletilmesinde kullanılan sabittesisleri, (Kendine özgü havalandırma tesisi bulunan her
maden ocağı bağımsızbir ocak sayılır. Ancak, ayrı havalandırma tesisleri bulunmakla birlikte,aynı işverene ait olup bir elden
yönetilen ve yeraltından birbirlerine bağlı olan birden çok maden ocağı tek bir ocak kabul edilir.)
Molet, kuyularda vinç halatını yönlendiren özel makarayı,
Nefeslik, ocak havasının giriş ve çıkış yolunu,
Nezaretçi, fenni nezaretçi tarafından gerekli görülen işleri yürütmek veya bunları gözetim altında bulundurmak üzere
yazılı olarak görevlendirilen, gerekli deneyim ve teknik bilgiye sahip, en az ilkokul mezunu kişiyi,
Paraşüt, asansörlerde çekme halatının kopması halinde kafesin düşmesini önleyecek düzeni,
Potkabaç, kazı işlemini kolaylaştırmak amacıyla alında derinlemesine açılan boşluğu,
Rekup, ana galeriden maden yatağını kesme amacıyla sürülen ikincil galerileri,
Röset, kuyu ve başaşağıların (desandr) dip ve başlarının katlardaki yatay yollarla olan bağlantı yerlerini,
Sıkılama, lağım deliklerine patlayıcı madde konulduktan sonra kalan boşluğun gerektiği biçimde doldurulmasını,
Şev, kademe alın ve yüzlerindeki eğimi,
Şövelman, kuyu ağzındaki asansör kulesini,
Topuk, yeraltı işletmeleriyle açık işletmelerde güvenlik için bırakılan maden kısımlarını,2805
Varagel, dolu araba aşağıya inerken boş arabanın yukarıya çıkmasını sağlayan ve karşılıklı ağırlık esasına göre,
eğimli düzey üzerinde fren ve halat kullanılarak yapılan taşıma yerini,
Yüksek gerilim, 1000 voltun üstündeki gerilimleri,
Bakanlık, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
ifade eder.
Kurma izni ve işletme belgesi
Madde 3 – Bu Tüzük kapsamında olup ilk kez işletmeye açılacak veya bir yılı aşan bir süreyle durdurulduktan sonra
yeniden çalıştırılacak işyerleri için, bölge çalışma müdürlüğüne başvurularak kurma izni ve işletme belgesi alınması gerekir.
Fenni nezaretçinin denetimi
Madde 4 – Fenni nezaretçi, en az 15 günde bir, ocağın işçi çalıştırılan yerlerini denetlemek, sonucunu, noterce onaylı
fenni nezaretçi rapor defterine, öngöreceği öneri ve önlemlerle birlikte yazıp imzalamak zorundadır. Denetimin
yapılmamasından, öneri ve önlemlerin yerine getirilmemesinden işveren sorumludur.
İKİNCİ KISIM
Maden Ocaklarında Yeraltı İşleri
BİRİNCİ BÖLÜM
Yollar, Merdivenler ve Haritalar
Yollar
Madde 5 – Ocakların giriş ve çıkış yollarının sürekli olarak açık ve bakımlı durumda bulundurulması, çalışanlara
öğretilmesi, gerekli yerlerde yolların gittiği yerleri gösterir levha ve işaretlerin konulması ve bunların korunması zorunludur.
İki yol zorunluluğu
Madde 6 – Hazırlık devresi dışında, yeraltı çalışmalarının yapıldığı yerler, en az iki ayrı yolla yerüstüne bağlanır. Bu
yollar arasındaki topuk, 30 metreden aşağı olamaz; yolların ağızları aynı çatı altında bulundurulamaz.
Kuyular arasında bağlantı
Madde 7 – Bağlantı yolları birbirine yakın iki kuyudan oluşan ocaklarda, kuyular arasında, başkaca güvenli bir yol
bulunmadığı takdirde, kuyuların en derin katında bağlantı kurulur.
Merdiven zorunluluğu
Madde 8 – Derinliği 50 metreden az olan kuyularda, işçilerin çıkabileceği, sağlam ve bakımlı bir merdiven
bulunması zorunludur.
Çıkarma (ihraç) kuyularının bağlanması
Madde 9 – Dik ve eğimli çıkarma kuyularının rösetleri, bir taraftan diğer tarafa güvenle geçmeyi sağlayacak, uygun
bir geçit yoluyla birbirine bağlanacaktır.
Kuyu merdivenleri
Madde 10 – Kuyu merdivenleri, çıkarma bölmelerinden ayrı bir bölme içinde bulunacaktır.
Merdivenlerin nitelikleri
Madde 11 – Kuyu merdivenlerinin basamak aralıkları 30 santimetreden, eğimleri 80 dereceden, dinlenme
sahanlıkları arası 10 metreden çok olmayacaktır.
Merdivenlerin başları, sahanlık ve rösetlerden en az bir metre yukarıya kadar yükseltilecek veya tutamaklar
yapılacaktır.
Malzeme taşınması
Madde 12 – Merdivenlerden inip çıkanlar, beraberlerindeki malzemeyi, düşmemesi için, olanak varsa, üzerlerine
tespit ederler.2806
İmalat haritaları
Madde 13 – Maden ocaklarında, imalat haritaları her ayın sonunda işlenir; gerekçe raporu ve imalat defteriyle
birlikte teftişe yetkili memurlara gösterilmek üzere hazır bulundurulur.
İKİNCİ BÖLÜM
Patlayıcı Maddeler
Kullanılabilecek patlayıcı maddeler
Madde 14 – Maden ve taş ocaklarıyla tünel yapımında, ancak, Bakanlığın izin verdiği türden patlayıcı maddeler
kullanılabilir
Grizulu, kömür tozlu ocaklarla kükürt ocaklarında kullanılacak patlayıcı maddelerin, bu ocakların güvenliğinin
gerektirdiği nitelikte olması gerekir.
Patlayıcı maddelerin teslim alınması vb. işler
Madde 15 – Patlayıcı maddelerin teslim alınması, taşınması, depolanması, dağıtılması, geri alınması vb. işler, bu
amaçla eğitilmiş ve fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmiş kimseler tarafından, ilgili mevzuat hükümlerine göre yapılır.
Ocakta kullanılacak patlayıcı maddeler, güvenlik önlemleri altında yetkili ve sorumlu bir kimse nezaretinde, derhal,
patlayıcı madde deposuna taşınır.
Patlayıcı maddelerin ateşlenmesi
Madde 16 – Patlayıcı maddeleri, bu amaçla eğitilmiş, fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmiş ve en az ilkokul
mezunu, yeterlik belgesine sahip ateşleyicilerden başkasının alması ve ateşlemesi yasaktır.
Bozuk patlayıcı maddeler
Madde 17 – Donmuş veya bozulmuş patlayıcı maddeler, yeraltına sokulmaz; yeraltı depolarında bozulanlar derhal
dışarı çıkarılır; özel ve güvenli bir yere konur.
Bu nitelikteki patlayıcı maddeler, fenni nezaretçinin emir ve talimatı gereğince, ilgili mevzuat hükümlerine göre
yokedilir.
Patlayıcı madde depolarında güvenlik önlemleri
Madde 18 - Yeraltındaki patlayıcı madde depoları, bir patlama halinde, işçilerin çalıştığı yerlere, yollara ve ana
havalandırma yoluna zarar vermeyecek ve işçiler için tehlike yaratmayacak uzaklıkta olacaktır.
Bu depolara, Bakanlıktan izin alınmadan 150 kilogram dinamit ve 300 adet kapsülden fazlası konulamaz.
Patlayıcı maddeler, depolar arasında orijinal ambalajlarında taşınır ve depolarda orijinal ambalajlarında bulundurulur.
50 kilogramdan az patlayıcı madde bulunan depolara ana yoldan 90 derecelik bir, daha çok patlayıcı madde bulunan
depolara 90 derecelik iki dirsek oluşturan bir yolla girilecek; patlayıcı madde, deponun son kısmına konacaktır. Bir patlama
olasılığına karşı, patlayıcı madde depolarının karşısına, dirseklerden en azüç metre derinlikte hız kesici cepler yapılacaktır.
Depo çatlak ve göçük yapmayacak, olabildigince su sızdırmayacak, alt ve üstkattaki çalışmalara zarar vermeyecek ve
çalışmalardan zarar görmeyecek bir yerde yapılacaktır.
Deponun bulunduğu galerinin ağzından 50 metre ötesine kadar, ahır kurulması, yanıcı ve yangına yol açabilecek
maddelerin konulması yasaktır.
Yeraltı deposunda, sıcaklık, 8 dereceden aşağı ve 30 dereceden yukarı olmayacaktır.
Patlayıcı madde dağıtımı, depo çıkışındaki özel bir cepte yapılacak buralarda statik elektrik boşalmasına karşı
gereken önlemler alınacaktır. Patlayıcı maddeler, yapım ve ocağa geliş tarihlerine göre dağıtılacak ve kullanılacaktır.2807
Kapsüller ve diğer patlayıcı maddeler
Madde 19 – Kapsüllerle diğer patlayıcı maddeler, aynı kap içinde bir arada bulundurulamaz ve taşınamaz; ancak,
ayrı bölmelerde bulundurulmak koşuluyla ateşleyicilerin taşıdıkları sandıklarda bir arada taşınabilirler.
Patlayıcı maddelere ilişkin yönerge
Madde 20 – Patlayıcı maddelerin taşınması ve depo edilmesine ilişkin esaslar, fenni nezaretçi tarafından
hazırlanacak yönergeyle saptanır. Bu yönergeninhazırlanmasında, ilgili mevzuat hükümleriyle birlikte, aşağıdaki hususlar
gözönünde tutulur:
a) Tesisler ve genel durum planları,
b) Nem, bozulma ve donmaya karşı korunma,
c) Tecrit (ayırma),
d) Havalandırma,
e) Patlama ve yangına karşı alınacak önlemler,
f) Yangın halinde gaz ve dumanların boşaltılması.
Depoya girme yasağı
Madde 21 – Fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmemiş veya izin verilmemiş kimselerin patlayıcı madde
deposuna girmesi yasaktır.
Kullanılacak patlayıcı maddenin taşınması
Madde 22 – Kullanılmak üzere dağıtılmış bulunan patlayıcı maddeler, ancak, ateşleyiciler veya fenni nezaretçilerce
görevlendirilmiş kişiler tarafından, ateşleyici gözetiminde, özel sandıklar içinde taşınır. Sandıklar tahtadan veya bu işe
elverişli yalıtkan malzemeden yapılmış olacak; özel kilit düzeni bulunacaktır. Bunların içine başka bir madde konulamaz.
Ateşleyici, manyeto ve sandıkların anahtarlarını kendi üzerinde bulundurur.
Ateşleyicinin vücudundaki statik elektriğin boşaltılması için gerekli önlemler alınır.
Bir kişinin taşıyabileceği patlayıcı madde miktarı, 10 kilogramı geçemez. Patlayıcı maddelerin elektrik lokomotifleri
(trolley) ile taşınmaları, fenni nezaretçi tarafından hazırlanıp Bakanlıkça onaylanan yönerge esaslarına göre yapılır.
Patlayıcı madde kayıt defteri
Madde 23 – Patlayıcı madde depolarında, bir patlayıcı madde kayıt defteri tutulur. Deftere, patlayıcı maddelerin
teslim alınma, dağıtılma ve geri alınmalarına ilişkin bilgilerle birlikte bu işlerle ilgili, sorumlu ve yetkili kimselerin adı ve
sicil numaraları yazılır.
Kayıt defterinin hesap dengesi her gün yapılır ve stoklarla karşılaştırıldıktan sonra, depo sorumlusu, teslim eden ve
teslimalan tarafından imzalanır.
Patlayıcı maddelerin korunması
Madde 24 – Patlayıcı maddeler, depolanma ve kullanma yerinden başka yere götürülemez.
Ateşleyiciler, patlayıcı madde sandıklarını, nezaretçinin de uygun göreceği güvenilir bir işçiye teslim eder veya ocak
içinde bu iş için özel olarak hazırlanmış ceplerdeki kilitli sandık veya dolaplara koyarlar.
Patlayıcı maddenin kaybı veya çalınması fenni nezaretçi ve daimi nezaretçiye derhal haber verilecek; sorumlular
hakkında gerekli işlem yapılacaktır.
Tüketim defteri
Madde 25 – Ateşleyiciler, bir tüketim defteri tutmak ve her ateşlemeden sonra kullandıkları patlayıcı maddeleri bu
deftere yazmak zorundadırlar.
Her vardiya sonunda, ateşleyiciler tarafından bu defterin dengesi sağlanır ve ateşleyiciyle lağım atılan yerdeki usta
tarafından imzalanır.2808
Doldurma ve sıkılama
Madde 26 – Patlayıcı madde, lağım deliği iyice temizlendikten, gerekli hallerde yastık maddesi yerleştirildikten
sonra doldurulur ve sıkılandıktan sonra ateşlenir.
Sıkılama maddesinin boyu 40 santimetreye kadar olan kartuşlar için, 35 santimetredir. Fazla her kartuş için, kartuş
boyunun yarısı kadar, sıkılama maddesi eklenir.
Patlayıcı maddenin boyu, delik derinliğinin yarısını geçemez. Artan boşluk, sıkılama maddesiyle doldurulur.
Nezaretçiler, sıkılama madde ve gereçlerini ateşleme yerinin yakınında bulunduracaklardır.
Lağım deliklerinin doldurulması ve sıkılanması, bizzat ateşleyici veya onun gözetim ve sorumluluğu altında bu
konuda deneyimli usta tarafından yapılır.
Kartuşlar, lağım deliklerine, şekillerinin bozulmamasına özen gösterilerek zorlanmadan sokulur. Sıkılama, iletken
olmayan özel çubuklarla yapılır.
Fitiller, kapsüller, özel kapsül pensesiyle sıkıştırılır. Kapsüller, kartuşlara, ateşleme yapılacağı sırada yerleştirilir ve
lağım delikleri, ancak, ateşlenecekleri zaman doldurulur.
Kapsül telinin temizlenmesi, bağlanması, ateşlenmesi
Madde 27 – Kapsül tellerinin uçlarının temizlenmesi, birbirlerine ve ateşleme tellerine bağlanması ve ateşlenmesi
işini bizzat ateşleyici yapar.
Lağım atılacak yeri en son ateşleyici terkeder.
Beşten çok lağımın aynı zamanda ateşlenmesi, seri halinde, elektrikle yapılır.
Yanıcı ve parlayıcı gazlar bulunan, tozların yanması ve patlaması tehlikesi olan ocaklarda, fitille ateşleme yapılamaz.
Elektrikli kapsülle ateşleme
Madde 28 – Elektrikli kapsülle ateşleme yapılan yerlerde lağım deliklerine teknik amonyum nitratın
doldurulmasında kullanılan pinomatik ve mekanik araçlar uygun biçimde topraklanır.
Ateşlemede güvenlik önlemleri
Madde 29 – Ateşleyici, ateşleme tellerini manyetoya bağlamadan, fitil kullanılmasına izin verilen ocaklarda bunları
ateşlemeden önce, lağım atılacak yere gelen bütün yol ağızlarına nöbetçi konulup konulmadığını, işçilerin geçişlerine
kapatılıp kapatılmadığını denetler.
Bu işte görevlendirilecek yeteri sayıda işçi bulunamazsa, yol ağızları, uygun bir şekilde kapatılacaktır.
Ateşleyici, ateşlemeyi, o civarda bulunanların savrulacak parçalardan korunacak biçimde sığındıklarından emin
olduktan, "lağım var" diye 3 kez bağırıp nöbetçilerden de aynı cevabı aldıktan sonra yapacaktır.
Yol ağızlarına konacak nöbetçiler ve engeller, ateşleyici izin vermedikçe kaldırılmayacak ve gidiş ve gelişe izin
verilmeyecektir.
Karşılıklı çalışılan baca ve tüneller
Madde 30 – Karşılıklı çalışılarak birbirine yaklaşan baca ve tünellerindelinmesinde, tehlike sınırına girildiği zaman,
daimi nezaretçi, delinme işinin sona ermesine kadar, karşı baca ve tünelde çalışmayı durdurur; güvenlik önlemlerini alır;
yeniden çalışmaya başlanıncaya kadar girilmesine olanak vermeyecek biçimde kapatır. Baca ve tünel, delinme
tamamlanıncaya kadar havalandırılır.
Sığınaklar ve korunma tesisleri
Madde 31 – Atılan lağımla savrulacak parçalara karşı korunmaya elverişli bulunmayan yerlerde, uygun sığınaklar ve
korunma tesisleri yapılır.2809
Patlamamış patlayıcı maddeler
Madde 32 – Lağım deliğinde patlamamış patlayıcı maddenin kaldığı veya bundan kuşkulanıldığı takdirde, elektrikle
ateşlemede en az 5 dakika, fitil vb, ile ateşlemede en az bir saat geçmeden ateşleme alanına kimse giremez.
Patlamamış patlayıcı madde artıkları, bir nezaretçinin sorumluluğu altında,olanak varsa, o lağımı delen usta
tarafından, patlamamış lağım deliğinin en az 30 santimetre yakınında,ona paralel başka bir delik delinip doldurularak
ateşlenir.
Delinme, doldurulma, ateşleme ve pasanın kaldırılması sırasında, çalışma alanında, görevlilerden başkasının
bulunması yasaktır.
Patlamamış kartuş ve kapsüller bulunması olasılığına karşı, pasalar elle kaldırılır ve kartuş ve kapsüller aranır;
bulunamadığı takdirde, bu pasanın doldurulduğu araba, katarlara bağlanmaz.
Bu arabaların üzerine tehlike işareti konur; güvenlik önlemleri altında, tek olarak ocak dışına çıkarılır; dikkatle
boşaltılır ve bulunacak patlayıcı maddeler, ambara teslim edilir.
Ateşleyici, lağım deliğinde kalan patlamamış patlayıcı maddeleri zararsız hale sokamazsa, bacadaki çalışmayı
durdurur; kendisinden sonraki vardiya ateşleyicisine durumu bildirerek bacayı teslim eder ve nezaretçiye gerekli bilgileri
bizzat verir.
Lağım atılan yere girilmesi
Madde 33 – Lağım atıldıktan sonra duman ve gazlar iyice temizlenmedikçe ve ateşleyiciyle yetkili kimseler
tarafından dikkatle muayene edilip tehlike kalmadığı bildirilmedikçe, bu yere hiç kimsenin girmesine izin verilmez.
Eski delikler
Madde 34 – Geri tepmeyle boşalmış veya patlamaya rağmen kalmış lağım delikerini, kısmen veya tamamen
kazımak, oyarak temizlemek veya daha fazla derinleştirmek yahut yakınlarında bu deliklere rastlayacak biçimde yeni delikler
açmak yasaktır.
Elektrikli ateşleme araçları
Madde 35 – Elektrikli ateşleme araçları, en az ayda bir kez muayene edilir ve güvenle işler durumda tutulur.
Bu araçlar, yalnız, ateşleyiciler tarafından kullanılır ve kapsül telleri, ancak, atım yapılacağı zaman ateşleme
kablosuna bağlanır.
Doldurulacak lağım sayısı, aracın patlatabileceği kapsül sayısının yarısını geçemez.
Grizulu ve kömür tozlu ocaklarda grizuya karşı güvenlikli elektrikli ateşleme aracı kullanılacaktır.
Ateşleme kabloları
Madde 36 – Ateşleme kablosu olarak, yalnız, izole edilmiş elektrik iletkenleri kullanılır. Çıplak teller, ancak, alından
itibaren 50 metreye kadar ve izolatörler üzerine çekilmiş olmak koşuluyla kullanılabilir.
Rutubetsiz yerlerde, izolatör yerine, kuru ağaç veya başka bir yalıtkan takoz kullanılabilir.
Ateşleme kablolarının diğer elektrik iletkenleriyle temasını önleyici önlemler alınır.
Ateşleme bağlantıları
Madde 37 – Ateşlemeden önce, bütün bağlantılar gözden geçirilir. İletkenlerin kısa devre yapıp yapmadıkları özel
ölçme aygıtlarıyla denetlenir; bunun manyeto ve pille yapılması yasaktır.
Ani gaz çıkan bacalarda, özel önlemler alınmakla birlikte, lağımlar, seri olarak bağlanır.2810
İletkenler güvenliği sağlayacak uzunlukta olmalı ve ateşleme aracına, ateşleme yapılacağı zaman bağlanmalıdır.
Gecikmeli kapsüller
Madde 38 – Gecikmeli kapsüllerin kullanılmasına ilişkin esaslar aşağıda gösterilmiştir:
a) Kapsüller, bu konuda eğitilmiş ve sınavda başarı göstermiş ateşleyiciler tarafından kullanılır;
b) Ateşleyici, adi kapsülle gecikmeli kapsülü bir arada taşıyamaz ve birlikte kullanamaz;
c) Gecikmeli kapsüller, kömür ocaklarında, ancak, taş içerisinde yapılan ateşlemelerde kullanılabilir;
d) Kömür ocaklarında ani grizu çıkmasından kuşkulanılıyorsa veya lağımlar kömür damarına yaklaşıyorsa, gecikmeli
kapsül yerine emniyetli kapsül kullanılır;
e) Yeraltı ocaklarında kullanılmasına izin verilen her türlü patlayıcı madde, gecikmeli kapsüllerle de kullanılabilir;
f) Bina ve tesislere yakın açık işletmelerde, büyük atımlar, kademeli ateşleme sağlayan yöntemlerle yapılacak;
atımlarda gecikmeli kapsül kullanılacaktır;
g) Kartuş içerisine sokulan kapsül, kendi teliyle ilmik atılmak suretiyle kartuşa sıkıca bağlanacaktır;
Kullanılabilecek kapsüller
Madde 39 – a) Kömür ocaklarında, lağımlar, yalnızca, elektrikli kapsülle ateşlenebilir.
b) Kömür ve kükürt ocaklarında, alüminyum kovanlı kullanılamaz.
c) Birlikte kullanılacak elektrikli kapsüller aynı dirençte olacak, buna olanak yoksa, dirençler arasındaki fark, ± 0,25
Ohmu geçmeyecektir.
Patlayıcı madde kullanma yasağı
Madde 40 – a) Emniyet lambası veya metan detektörleriyle yapılan ölçümlerde % 1 veya daha çok metan bulunan
kısımlarda,
b) Grizu bulunması muhtemel ve grizu kontrolu yapılamayan eski ve yeni imalat boşlukları ve çatlakları olan
yerlerde,
c) Tıkanmış kömür, bür ve siloların açılmasında,
d) Kapatılmış yangın barajlarının açılmasında,
patlayıcı madde kullanılması yasaktır.
Grizu ölçümü
Madde 41 – Ateşleyici, grizulu ocaklarda, lağım deliklerini doldurmadan önce, 25 metre yarı çapındaki bir alan
içinde ve özellikle tavandaki boşluklar,çatlaklar ve oyuklarda grizu ölçmesi yapar.
Bu ölçmede, % 1 metan tespit edillirse, lağımlar doldurulamaz.
Ateşleyici, lağımların doldurulmasından sonra ve ateşlemeden önce, ölçmeyi tekrarlar. Metan oranı % 1 in
altındaysa, lağımları ateşler, üstündeyse, % 1 in altına düşünceye kadar ateşlemez. Kömür tozu bulunan, kömür tozu
bulunmamakla birlikte tehlikeli kömür tozu oluşabilecek kömür damarlarının bulunduğu ocaklarda, ateşlenecek yerlerde,
lağım delikleri doldurulmadan önce taş tozu serpmek, sulamak gibi koruyucu önlemler alınır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Tahkimat ve DolguTahkimat zorunluluğu
Madde 42 – Bütün yeraltı işlerinde, taş, toprak, kömür, cevher vb. maddelerin kayma ve düşmelerini önlemek üzere,
uygun ve yeterli tahkimat yapılır.
Bu sırada, yıkılma ve düşme tehlikesi bulunan askıdaki bütün maddeler düşürülür veya tahkimatla düşmeleri önlenir.
Tavanlarda ve yanlarda boşluklar varsa, bunlar sıkıca doldurulur ve sıkıştırılır.2811
Tahkimatın onarımı, değiştirilmesi, ileri alınması ve sökülmesi sırasında, parça düşmelerini önleyecek özel önlemler
alınır.
Bu tahkimat, fenni nezaretçilerin, işin özelliğine göre belirleyeceği teknik esasları kapsayan yönergeye uygun olarak
yapılacaktır.
Tahkimatın sökülmesi
Madde 43 – Tahkimatın sökülmesi, güvenlik kurallarına uygun yöntemlerle, uygun araç ve gereç kullanılarak,
nezaretçinin görevlendirdiği bir ustanın sorumluluğu altında, güvenli bir uzaklıkta ve yerde yapılır.
Tahkimat malzemesi bulundurma zorunluluğu
Madde 44 – İşveren, tahkimat için yeterli ve uygun malzemeyi sağlamaktan, daimi nezaretçi, bu malzemeyi
işyerlerinde gerektiğinde kolaylıkla yararlanılabilecek biçimde sürekli olarak hazır bulundurmaktan sorumludurlar.
Tahkimatın denetimi
Madde 45 – Nezaretçiler, çalışılan yerin güvenilir şekilde tahkimini, gereğinde derhal onarımını, değiştirilmesini
veya takviyesini sağlayacak önlemleri alırlar.
Nezaretçiler ve ilgili işçiler, sık sık ve özellikle uzunca bir duraklamadan sonraki işe başlamalarda, çalışılan yerin
tavanını ve tahkimatını muayane ederler.
Eğimli damarlardaki tahkimat
Madde 46 – Eğimli damarlarda, bağlar, orta direklar ve domuz damları, damarın eğimine göre tabakaların muhtemel
kayma vb. hareketlerini önleyecek etkili önlemler alınarak ve en yüksek mukavemeti sağlayacak biçimde yapılır.
Geçici tahkimatın sökülmesi
Madde 47 – Kalın ve çok eğimli damarlarda, kazı sırasında açılan boşluğa yapılan geçici özel tahkimat, ancak,
kazının bitiminden ve yönergeye uygun, alına yakın, asıl tahkimat yapıldıktan sonra sökülür.
Yönergenin bulunacağı yerler
Madde 48 – Her ocakta bu Tüzüğün 42 nci maddesine göre hazırlanacak yönerge, mühendis ve nezaretçilerin rapor
defterinde bulundurulur.
Dolgu işlemi
Madde 49 – Dolgu işlerinin her aşaması, fenni nezaretçi veya daimi nezaretçi tarafından düzenlenir ve yönetilir.
Tam ve kısmi dolgu duvarları, tavana iyice sıkıştırılır.
Kısmi dolgu duvarları uygun aralıklarda, iş güvenliği gereklerine ve teknolojiye uygun olarak yapılır. Bir daha
kullanılmayacak olan yollar, terk edilmeden önce, gerektiğinde, sıkıca doldurulur.
Dolgu zorunluluğu
Madde 50 – Ocak grizulu veya damar kendi kendine yanmaya elverişli ise dolgulu ayaklarda, ayak arkaları ve başka
nedenlerle meydana gelen boşluklar, sıkıca doldurulur ve diğer güvenlik önlemleri alınır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Taşıma
Yolların nitelikleri
Madde 51 – Taşıt yolları yeterli boyutlarda, uygun eğimde, düzgün kesitli ve olanakların elverdiği ölçüde düz
doğrultulu yapılır.
Mekanik manevra ve özel taşıma düzeni dışında, demiryollarında, eğim, % 05'i geçemez.
Demiryollarının nitelikleri
Madde 52 – Demiryolları, kullanılan taşıt araçlarına uygun kesitte seçilmiş ve tekniğine göre döşenmiş olacaktır.2812
Taşımadan sorumlu nezaretçi
Madde 53 – Fenni nezaretçi, ocağın tüm taşıma tesislerinden, bunların iyi çalışmasından ve bu işle görevli işçilerin
çalışmalarından sorumlu olmak üzere nezaretçilerden birini görevlendirir.
Yönerge
Madde 54 – Fenni nezaretçi, ocaklarda kullanılacak mekanik taşıt sistemine, sistemin çalışmasına, özel işaretleşme
kurallarına, arabaların yönetimine ve durdurulmasına, arabalara binmesine izin verilen kancacıların uymak zorunda oldukları
kurallara, yoldan çıkan ve devrilen arabaların yola konulmasında uygulanacak esaslara, asılacak uyarı levhalarına ilişkin
hükümleri kapsayacak biryönerge hazırlar.
Yönerge ve yönergenin öngördüğü uyarı levhaları, uygun yerlere asılır ve tüm ocak personeline öğretilir.
Yollardaki aralıklar
Madde 55 – Arabaların kancalandığı veya, kancalarının çözüldüğü yerlerle doldurma ve boşaltma merkezlerinde,
araçlarla galeri yan duvarları arasında, bir yolda birden çok demiryolu varsa, araçlar arasında, en az 60 santimetrelik serbest
bir aralık bulunması zorunludur. Araçlarla galeri yan duvarları arasındaki 60 santimetrelik aralığın, galeri tabanından itibaren,
180 santimetre yüksekliğe kadar, azalmadan devam etmesi gerekir.
Yaya yolları ve cepler
Madde 56 – Taşıma elle, hayvanla veya bir mekanik araçla yapıldığı takdirde, galeri tabanından 180 santimetre
yüksekliğe kadar, araçlarla galeri yan duvarlarından birisi arasında, en az 60 santimetrelik yaya yolu bırakılır.
Saniyede 1,5 metreyi geçmeyen hızla taşıma yapılan yollarda, bu hüküm uygulanmaz. Ancak, bu gibi yollarda
tehlikesiz dolaşmak, arabaların yanından güvenli bir şekilde geçmek olanağı sağlanmalıdır.
Yaya yolu bırakılmasına olanak yoksa ve taşıma sırasında işçilerin geliş ve gidişine veya çalışmasına izin verilmişse,
yolların yan duvarlarında, 50 metre aralarla, en az iki kişinin sığınabileceği cepler yapılır. Taşımanın bantlarla yapıldığı
yollar, bu hükmün dışındadır.
Ceplerin yeterli boyutlarda olması, kireçle badana edilmesi veya başka bir biçimde kolayca görülür bir hale
getirilmesi, içlerinin boş ve temiz tutulması gerekir.
Badanalama ve aydınlatma
Madde 57 – Önemli taşıma işleri yapılan yollar, garajlar, rösetler, makaslar ve yol kavşakları, arabaların
kancalandığı veya kancaların çözüldüğü yerler, kireçle badanalanır ve yeterli düzeyde aydınlatılır.
Taşıma yolları temiz tutulur, yol üzerinde kömür, taş veya cevher parçaları ve gidiş gelişi zorlaştırıcı engeller
bulunmamasına özen gösterilir.
Araçlara binme yasağı
Madde 58 – Fenni nezaretçinin belirleyeceği özel durumlar dışında, dolu ve boş arabalara, bunlara bağlı araçlara ve
bağlama yerlerine (koşumlara), tamponların üstüne, hiç kimse binemez.
Araçların kancalandığı yerler ve alınacak önlemler
Madde 59 – Arabaların kancalandığı veya kancalarının çözüldüğü yollar, olabildiğince, eğimsiz olacaktır.
Arabaların kancalanması, hareketlerinin düzenlenmesi, kancaların çözülmesi ve istenildiğinde durdurulması için,
gerekiyorsa, işveren tarafından, köstekler, durdurucular, kaydırıcılar (kızaklar) ve bu işe elverişli benzeri araç ve gereçler
sağlanır.2813
Taşıma yollarında arabaların ve özellikle katarların yoldan kaçmalarını önlemek, işçilerin araba kaçmalarından
doğacak tehlikelerden korunmalarını sağlamak üzere, gerekli güvenlik önlemleri alınır.
İşaret lambaları
Madde 60 – Sürekli aydınlatılmayan yollarda, arabacılar ve seyisler, lambalarını, önden görülecek biçimde kendi
üzerlerinde taşırlar veya katara tesbitederler.
Lokomotiflerin önünde beyaz veya sarı, hayvanla yapılan taşımalar dahil katarların son arabalarında, kolay görülür,
kırmızı bir işaret lambası bulundurulacaktır.
Kancalama
Madde 61 – Yükleme yerleri, akrosajlar ve manevra yerleri dışında, katar halindeki arabaların kancalanması
zorunludur. 1,5 ton ve daha çok yük taşıyan vagonlarda kancalama, tampona mekanik bir düzenle kenetlenecek biçimde
olacaktır.
Arabaların birbirlerine kancalanmasının ve çözülmesinin güvenle yapılabilmesi için bütün güvenlik önlemleri
alınacaktır.
Katar hareket halindeyken arabaların kancalanması ve kancalarının çözülmesi yasaktır.
Yoldan çıkan arabalar
Madde 62 – Hayvanlarla yapılan taşımalarda koşumlar çözülmeden, mekanik araçlarla yapılan taşımalarda katar
tamamen durdurulup kanca çözülmeden, vinç ve varagellerde vinç ve frenolar durdurulmadan, halatlarla yapılan geçici
taşımalarda ise, halatların hareketleri durmadan yoldan çıkan arabalar yola konulamazlar.
Tamponlar ve tutamaklar
Madde 63 – Arabalarda en az 10 santimetrelik tamponlar, bunların elle sürülmesi gerekenlerinde tutamaklar
bulunacaktır.
Toplu araba sürme yasağı
Madde 64 – Elle sürülen arabalar arasındaki uzaklık, en az 15 metre olacaktır. Elle yapılan manevralar, bu hükmün
dışındadır.
Kömür ve kükürt ocaklarında kullanılacak lokomotifler
Madde 65 – Kömür ve kükürt ocaklarında, benzinli lokomotiflerin ve benzinle çalışan araçların kullanılması
yasaktır.
Arızalı lokomotifler
Madde 66 – Arızalı lokomotif çalıştırılamaz. Çalışmasında, motorunun sesinde anormallik bulunan, fazla duman
çıkaran, kıvılcım sıçratan lokomotifler derhal bakıma alınır.
Lokomotiflerde egzoz gazlarının tehlikesine karşı, uygun sistemler kullanılması zorunludur.
Yağ artıkları ve yağlı üstüpüler
Madde 67 – Mekanik taşıyıcı kullanılan ocaklarda, yağ artıkları ve yağlı üstüpüler, kapalı kaplarda bulundurulur ve
her vardiya sonunda ocak dışına çıkartılır.
Yangın söndürme aygıtları
Madde 68 – Lokomotif istasyonları ve garajlarında, yeteri kadar yangın söndürme aygıtı ve düzeni bulundurulur;
bunlar 6 ayda en az bir kez muayene edilir ve muayene tarihleri üzerlerine yazılır.
Lokomotiflerin bakımı
Madde 69 – Lokomotiflerin günlük veya devri bakım ve muayeneleri, yönergesine göre ve yetkili kimseler
tarafından yapılır.
Süzgeç plakalarının (egzoz antigrizu düzeni) bakımına dikkat edilecek; sık sık temizlenecek ve gerektiğinde
değiştirilecektir.2814
Muayene sonuçlarıyla işlemelerindeki arızalar ve düzensizlikler özel bakım defterine yazılacak; bakım işlerinden
sorumlu kişilerce imzalanacaktır.
Bakım yönergesi
Madde 70 – Fenni nezaretçi, lokomotiflerin günlük ve devri bakım ve muayeneleriyle, yakıtların ocak içerisinde
taşınmasında ve varillerin doldurulup boşaltılmasında alınacak önlemlere ilişkin bir yönerge hazırlar.
Akaryakıt maddeleri
Madde 71 – Akaryakıt maddeleri, ocağa, kapalı, sızdırmaz madeni variller içinde veya sarnıçlı vagonlarla sokulur ve
boşaltılan kaplar, derhal ocaktan dışarı çıkartılır.
Akaryakıtın sızdırmaz, kapalı madeni varillerden veya sarnıçlı vagonlardan depoya veya lokomotife aktarılması,
ancak, doldurma istasyonunda ve bir tulumbayla yapılır.
Doldurma istasyonları ve garajlar
Madde 72 – Doldurma istasyonu ve lokomotif garajı, taşıma yollarından ayrı olarak ve yanmaz maddelerden yapılır.
İstasyonlar, yeterli biçimde aydınlatılır ve havalandırılır. Buraların mum, petrol ve karpit lambası gibi açık alevli ışık
kaynaklarıyla aydınlatılması yasaktır.
Doldurma istasyonlarının hava dönüş yolu
Madde 73 – Doldurma istasyonlarının hava dönüş yolu, yangında, zararlı gazların doğrudan ana hava dönüş yoluna
gidebileceği biçimde düzenlenir.
Basınçlı hava lokomotiflerinde günlük muayene
Madde 74 – Basınçlı hava lokomotifleri, her gün, sefere çıkmadan, sürücü tarafından muayene edilir.
İşletme basıncının muayenesi
Madde 75 – Basınçlı hava lokomotiflerinin hava depoları, bir yetkili tarafından, haftada en az bir kez, işletme
basıncının 1,5 katı basınç altında muayene edilir.
Lokomotifin manometresi daima işler durumda bulundurulur.
Silindirler ve ilk hareket ısıtıcıları
Madde 76 – Silindirler ve ilk hareket ısıtıcıları, önemli onarımlardan sonra ve herhalde, 4 yılda bir, tamamen
sökülerek içten ve dıştan temizlenir. Uygunsıcaklıktaki yağla yıkanır ve basınç deneyine tabi tutulur. Bu muayene ve
deneysonuçlarıyla 75 inci maddede belirtilen deney sonuçları, bakım defterine yazılır; defter yetkililerce denetlenir.
Doldurma odaları ve istasyonları
Madde 77 – Akümülatörlü lokomotiflerin akümülatörlerinin ocak içerisinde doldurulmaları ve değiştirilmeleri
aşağıda belirtilen koşullarda ve doldurma istasyonlarında yapılır:
a) Doldurma odaları ve istasyonları, amaca uygun biçimde donatılmış olacaktır;
b) Buralar, iyice havalandırılacak ve çıkan hava doğrudan ana hava dönüş yoluna verilmiş olacaktır;
c) Oda ve istasyonlar, yanmaz malzemeden yapılacaktır;
d) Elektrolitle yapmalara karşı koruma önlemleri alınacaktır;
e) Elektrik tesisatı bu gibi yerler için kabul edilir tipten olacak; aydınlatma armatörlerinin bakımı düzenli olarak
yapılacaktır.
Elektrikli lokomotiflerin kullanılması
Madde 78 – Elektrikli lokomotiflerle taşıma, Bakanlığın iznine bağlıdır.
Grizu ve kömür tozu tehlikesi olan ocaklarda kullanılacak elektrikli lokomotiflerin Bakanlığın kabul ettiği tipten
olması gereklidir.2815
Trolley telleriyle demiryolları arasındaki uzaklık
Madde 79 – Galeri tavanları, trolley telleriyle demiryolları arasındaki uzaklığın, Bakanlıkça yürürlüğe konulacak
yönetmelikte öngörülenin % 10 undan aşağı düşmesine engel olacak biçimde tahkim edilir.
Elektrikli lokomotiflerin kullanılma koşulları
Madde 80 – Taşıma yollarındaki hava içinde patlamaya neden olabilecek miktarda kömür tozu bulunan veya metan
oranı % 03 ü geçen kömür ocaklarıyla kükürttozu bulunan kükürt ocaklarında, elektrikli lokomotifler kullanılamaz. Bunlar
dışındaki ocaklarda elektrikli lokomotifler;
a) Demiryolları ve trolley telleri arasındaki uzaklığın yönetmeliğine uygun bulunması,
b) Manevra yerleri, katarların karşılaştığı yerler ve makaslarda trolley tellerinin akım taşıyıp taşımadığının iyice
görülür ışık sistemli işaretlerle belirtilmiş,
olması koşuluyla kullanılır.
Halatlı taşımada işaretleşme düzeni
Madde 81 – Halatlarla ve sabit makinalarla yapılan taşımalarda, makiniste gerekli işareti vermek için, yol boyunca,
uygun noktalarda, yeterli işaretleşme düzeni bulundurulur.
Koruyucu zorunluluğu
Madde 82 – Halatın yönünü değiştirmekte kullanılan her boyuttaki makaralar ve dönen diğer kısımlar, koruyucular
içine alınır.
Halatlı taşımada kancalama ve kanca çözme
Madde 83 – Halatla yapılan taşımalarda, hareket halindeyken, arabaları kancalamak ve kancalarını çözmek yasaktır.
Çancı ve vinççiler
Madde 84 – Çan ve vinç kullanacak kişilerin sağlıklı ve deneyimli olmaları, fenni nezaretçi tarafından bunları
kullanabileceklerine ilişkin olarak düzenlenmiş bir belgeye sahip bulunmaları zorunludur.
Freno ve vinçlerin tesbiti
Madde 85 – Freno ve vinçler, çalıştıkları yerlere sağlamca tespit olunur.
Varagel diplerinde boş araba beklenirken, halatın boşta kalan kancası, sağlamca tespit edilmiş bir halkaya takılır.
Frenoların yapılışına ilişkin esaslar
Madde 86 – Frenolarda, yatak, yuva, küçük makaralar ve dönen kısımlar, yanmaz malzemeden yapılmış ve yerlerine
iyice tespit edilmiş olacaktır.
Frenocuların duracağı yer
Madde 87 – Frenocular, frenoyu freno halatı doğrultusunda olmayan bir ceptedurarak kullanırlar.
Araba taşıyıcısı
Madde 88 – Fenni nezaretçi, araba taşıyıcısı (şaryoportör) kullanılan yerlerde, bunların kullanılmasına ait esasları
kapsayan bir yönerge hazırlar ve ilgililerin bu yönerge hükümlerine göre hareket etmelerini sağlar.
Durdurucu düzen
Madde 89 – Bütün varagel ve vinç başlarında ve ara katlarda, arabaların kaçmasına engel olacak karakol veya
durdurucu bir düzen kurulur.
Vinç ve varagellerde işaretleşme düzeni
Madde 90 – Vinç ve varagellerin dip ve başlarıyla ara katlar arasında yönergeye uygun işaretler vermeye yarayacak
özel bir işaretleşme düzeni bulundurulur.2816
Duraklamalar ve yoldan çıkmalar
Madde 91 – Duraklamalarda ve her vardiya sonunda, makinist makinayı veya vinci çalıştıran hareket ettirici kuvveti
keser ve frenin iyice sıkılmış olup olmadığını muayene eder.
Yoldan çıkmış veya zorunlu bir nedenle varagel ve vinç içinde durmuş bir arabanın kendi kendine hareket etmemesi
için, vinççi veya saççılar gerekli önlemleri alırlar.
Yoldan çıkan arabayı yola koyan ve bunun manevrasını yapan işçiler, yol üstünden çekilmeden ve kendilerini
tamamen güvenlik altına almadan taşımaya başlanmaz.
Konveyörlerin yerleştirilmesi
Madde 92 – Konveyörler, altlarında, üstlerinde ve her iki yanlarında, uygun, serbest bir alan kalacak ve tahkimata
sürtünmeyecek taşıyıcı araçla yan duvarlardan biri arasında en az 60 santimetre genişlikte, her türlü engelden arınmışbir geçit
bırakılacak biçimde yerleştirilir.
Konveyörlerin gerekli Kısımlarının tesbit ve tahkimi, ayak tahkimatından tamamen ayrı olarak yapılır.
Yanabilir konveyörlere karşı önlemler
Madde 93 – Yanabilir konveyörlerin bulunduğu yol boyunca ve bu taşıyıcıların motorlarının bulunduğu yerlerde,
yeteri kadar yangın söndürme araç, gereç ve malzemesi bulundurulur.
Konveyörlerin işaretleşme düzeni
Madde 94 – Konveyörler, makiniste işaret vermek üzere, işaretleşme araçlarıyla veya konveyörlere her hangi bir
noktada durdurabilecek bir düzenle donatılır.
Bu araçlar çalışırken bir sorumlunun sürekli gözetimi altında bulundurulur.
Konveyörlerde güvenlik önlemleri
Madde 95 – Konveyörlerin tehlikeli kısımları, özellikle baş ve kuyruk tamburları, uygun ve güvenlikli bir koruyucu
altında bulundurulur.
Hazırlık bacaları dışındaki konveyörlerin alt ve üstünden geçilmesi zorunlu olan yerlerde, özel güvenlik önlemleri
alınır.
Konveyör üzerindeki kırıcılar, güvenlik yönünden, koruyucularla donatılır.
Bu kısımların tehlikesiz bir biçimde temizlenmeleri sağlanır ve temizlik,olanak varsa, otomatik olarak yapılır.
Bantlar hareketteyken bu gibi kısımların el veya el araçlarıyla temizlenmeleri yasaktır.
Konveyörlerin eğimi ve özel önlemler
Madde 96 – Konveyörlerin eğimi, konveyörler üzerinde taşınan madde veya malzemenin kayması sonucu tehlike
yaratabilecek derecedeyse, bu tehlikeyi önleyecek özel önlemler alınır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
İşçilerin Yeraltında Taşınması
Özel taşıma galerisi
Madde 97 – Olanak varsa, işçilerin gidiş gelişleri ve taşınmaları için, cevher ve malzeme taşıma galerilerinden başka
galeriler ayrılır.
Yolların güvenliği
Madde 98 – İşçilerin taşınmasına ve gidiş gelişine ayrılan galeriler, yollar ve geçitler, yeter genişlikte ve yükseklikte
olacak; sürekli olarak denetlenecek ve güvenli olmaları sağlanacaktır.
İşçilerin binemeyecekleri araçlar
Madde 99 – Bakanlığın izni olmadıkça, işçilerin maden ve malzeme taşınan araçlarla taşınmaları yasaktır. Bu
yasak, galerilerin dip ve baş kısımlarına, ızgara lara ve fenninezaretçinin gerekli göreceği diğer yerlere yazılır. Buna
aykırı davranışlardan, ilgisine göre, makinistler, vinççiler, saççılar ve işaretçiler sorumludurlar. İşbaşında hastalananlar,
kazaya uğrayanlar, kurtarma ekipleri vefenni nezaretçinin bakım, muayene ve deneme işleriyle görevlendirdikleri hakkında
bu yasak uygulanmaz.2817
Girilmesi yasak yerler
Madde 100 – Ocakların girilmesi yasaklanan kısımları, uyarı levhalarıyla belirtilir.
Bu levhaların, tüm işçiler tarafından kolayca görülecek ve anlaşılacak biçimde yapılmış ve yerleştirilmiş olmaları
gerekir.
Düz veya az eğimli yol
Madde 101 – Eğimleri 3 dereceyi geçmeyen yollar, düz veya az eğimli yol sayılır.
Yürüyerek iniş çıkışın yasak olduğu haller
Madde 102 – Freno ve vinçlerle taşıma yapılırken işçilerin yürüyerek iniş çıkışı yasaktır.
Vinç ve varagellere girebilme
Madde 103 – Vinç ve varagellere, ancak, taşıma durdurulduğu zaman ve saççının izni alınarak girilir.
İlgililer, bu durumlarda, önceden, gerekli güvenlik önlemlerini alırlar.
Basamaklar ve merdivenler
Madde 104 – İşçilerin gidiş gelişlerine izin verilen ve eğimleri 25 - 45 derece arasında olan yollarda, tabana
basamaklar yapılır veya merdivenler kurulur.
Basamaklar ve merdivenler boyunca, korkuluk olarak kullanılmak üzere, uygun malzemeden yapılmış, sağlam bir
tutamak bulundurulur.
Eğim 45 dereceyi geçtiği takdirde, merdiven, ayrıca, en az 25 metrede birdinlenme sahanlığı yapılması zorunludur.
Eğim 70 dereceyi geçerse, dinlenme sahanlıkları arası en çok 10 metredir.
Basamak ve merdivenler, kurtarma ekiplerinin kolayca geçebilecekleri genişlikte olacaktır.
İşçilerin mekanik araçlarla taşınması
Madde 105 – İşçilerin mekanik araçlarla taşınması, işveren tarafından düzenlenmiş ve Bakanlıkça onaylanmış
yönergeye göre yapılır. Bu yönergede, işyerinin özelliğine göre, her vagonda ve her katarda taşınacak en çok işçi sayısı ve
katarın hızı gösterilecektir.
Mekanik taşıma donatımının denetimi
Madde 106 – İşçilerin taşınmalarında kullanılan bütün mekanik donatım, sağlam yapılmış olacak; haftada en az bir
kez denetlenecek; güvenli bir biçimde bulundurulacaktır.
Katar nezaretçisi
Madde 107 – İşçi taşıyan her katar, özel olarak görevlendirilmiş bir nezaretçinin emrine verilir, vereceği emirlere
uyulur.
İşçilerin taşındığı vagonlar
Madde 108 – İşçilerin taşındığı elektrikli katarlardaki vagonların çatısı uygun şekilde topraklanacak; üzerindeki
akım taşıyan iletkenlerle teması önlenecek; gerekli koruma düzenleri bulunacaktır.
İşçilerin arabalara toplu olarak inip bindiği istasyonlarda, iniş ve biniş süresince, trolley hattında akım kesilir ve
hattın akımsız olup olmadığını gösterecek özel bir ışık bulundurulur.
Her katarın önüne kuvvetli bir projektör, arkasına kırmızı bir işaret lambasıyla gereğinde kedi gözü konur.2818
İnip binme yerlerinin aydınlatılması
Madde 109 – İşçi taşınması yapıldığı sürece, taşıma araçlarına binilip inilen yerler iyice aydınlatılacaktır.
Yasaklar
Madde 110 – Hareket halindeki araçlara binip inmek ve içinde işçi bulunan vagonlarla dışarıya taşacak türde
malzeme taşımak yasaktır.
ALTINCI BÖLÜM
Kuyularda Taşıma
Çıkarma (ihraç) tesisleri
Madde 111 – Çıkarma tesislerinin tüm bölümleri sağlam olacak ve yeterli dayanıklılıkta ve tehlikesiz çalışabilir
durumda tutulacaktır.
Bu tesislerde meydana gelen hasar ve arızalar, derhal, nezaretçiye haber verilecektir.
Günlük bakım
Madde 112 – Fenni nezaretçi tarafından kuyuların bakımı için görevlendirilen yeterlikli kimseler, makinaların dış
parçalarını, kuyu kayıtlarını moletleri, zincirleri, kafesleri, bağlama yerlerini (koşumlar), ocaklarda işçilerin iniş ve çıkışında
kullanılan benzeri tesis ve düzeni, günde en az bir kez muayene ederek, muayene sonuçlarını, bakım defterine yazıp imzalar
ve yetkililerindenetimine hazır bulundururlar.
İşçilerin kuyulardan indirilip çıkartılmasıyla ilgili hususlar, fenni nezaretçi tarafından yazılı olarak belirlenir ve
ilgililere duyurulur.
Vagon kaçmalarının önlenmesi
Madde 113 – Vagonların kuyuya kaçmalarını önlemek için gerekli yerlere, kapı, karakol veya mandallar yerleştirilir.
Bunların onarım vb. nedenlerle kaldırılması halinde, kuyu ağzına geçici engeller konur.
Otomatik düzenli olmayan kuyubaşı, kuyudibi ve röset kapıları, kafesin,yerine tamamen oturmasından önce
açılmalarını önleyecek bir düzenle donatılır.
Kuyuların temizliği
Madde 114 – Kuyularda, kömür, cevher, toz, buz ve su gibi maddelerin birikmesine meydan verilmez.
Dışardan veya yanlardan sızan suların kuyu içine akmasını önleyici önlemler alınır.
Bağlantılar ve uzaklıklar
Madde 115 – İçinde kafes veya skip kullanılan bütün kuyularda, kayıtların ve traverslerin bağlantıları, yeterli
sağlamlıkta yapılır.
Kafesler ve kafeslerle kuyu duvarları arasındaki uzaklık, kafeslerin serbest ve güvenli iniş çıkışlarına izin verecek
biçimde olmalıdır.
Kafeslerde güvenlik düzeni
Madde 116 – Kafes yukarı rösetteyken kafesin üstüyle moletler arasında yeterli bir uzaklık bulundurulur ve kafesin
molete çarpmaması için, şövelmana otomatik enerji kesici mandal, tampon vb. bir güvenlik düzeni konur. Bu güvenlik
düzeninin iyi işleyip işlemediği her gün denetlenir; bakımı yapılır; sonuç bakım defterine yazılır.
Kafeslerin durma yerlerinin ayarlanması
Madde 117 – Kuyu dibi su havuzu yapılması gereken yerlerde, kafeslerden aşağıda bulunanın tabanıyla havuzun üst
düzeyi arasındaki uzaklık, kuyu ağzında bulunan kafesin tavanıyla kafesin molete çarpmasını önlemek üzere şövelmana
konan mandal, durdurucu veya otomatik akım kesici arasındaki uzaklığa eşit olmalıdır.2819
Havuz merdiveni
Madde 118 – Havuzlar, en yakın akrosajla veya uygun bir çıkış galerisiyle bağlantı sağlayacak bir merdivenle
donatılır.
Mandalların yerleştirilmesi
Madde 119 – Mandallar, kalkık (açık) durumlarında kafesin serbestçe hareketine engel olmayacak biçimde
yerleştirilir.
Kafesin hareketi sırasında mandalların kalkık kalması, inik (kapalı) oldukları zaman kafeslerin üzerlerine güvenli bir
biçimde oturması ve kendiliğinden hareket etmemesi için gerekli güvenlik önlemleri alınır.
Moletler ve halat yuvaları
Madde 120 – Moletlerin çapları ve halat yuvaları, kullanılan halatın ve halatı oluşturan tellerin çapları ve malzeme
cinsleri gözönünde tutularak ilgili standartlara göre belirlenecektir.
Çıkarma makinaları
Madde 121 – Çıkarma makinaları, güçleri dışında yüklenmeyecek; sağlam temellere sıkıca tespit edilmiş bulunacak;
insan ve malzemenin düzenli ve güvenli indirilip çıkarılmalarını sağlayacak biçimde yapılmış olacak; daima çalışır, sağlam
ve bakımlı bir şekilde bulundurulacaktır.
Tamburu boşa alınabilen vinçler
Madde 122 – Tamburu boşa alınabilen kavramalı vinçler, frenler sıkılmadan tamburun boşa alınması, kavrama
bağlanmadan ve güvenli bir surette kilitlenmeden frenlerin gevşetilmesi mümkün olmayacak biçimde uygun bir kilit
düzeniyle donatılır.
Fren sistemleri, enerji kesilmesinde otomatik çalışacak biçimde olacaktır.
Köpe makaraları
Madde 123 – Köpe makaraları, kullanılan halatın yapısı ve çapıyla orantılı büyüklükte ve halatın makaradan
atlaması olasılığını önleyecek biçimde olacaktır.
Tambur ve makaraların nitelikleri
Madde 124 – Tamburlarda ve makaralarda pik (font) mil kullanmak yasaktır.
Tambur ve makaraların kenarları, halatın kaymasını önleyecek biçimde yapılmış olacaktır.
Tamburlarda halatın ucu tambur üzerine uygun bir biçimde tespit edilmiş olacak ve kafes en alt noktadayken tambura
en az 3 kez dolanmış bulunacaktır.
Çıkarma makinalarında kod göstergesi ve işaretleşme düzeni
Madde 125 – Çıkarma makinalarında uygun bir kod (seviye) göstergesiyle otomatik olarak çalışan sesli bir
işaretleşme düzeni bulunacaktır.
Tambur üzerine ve köpe makaralarında halat üzerine, kuyu içindeki önemli noktaları gösterir işaretler konur.
Halatın her ayarlanmasında, kod göstergesi ve işaretleşme düzeni muayene edilir ve ayarlanır.
Hız göstergeleri
Madde 126 – Ana çıkarma kuyularında, işçilerin iniş çıkışlarına yarayan tesisler, otomatik hız göstergeleriyle
donatılır.
Tambur milleri üzerindeki fren düzeni
Madde 127 – Vinçlerin tambur milleri (şaftları) üzerindeki fren düzeni;
a) Çift kafesle çalışıldığında, iniş ve çıkış yönünde,
b) Tek kafesle çalışıldığında yalnız iniş yönünde,
Dinamik ve statik toplam yükün en fazla olduğu durumda, kafesi, derhal durdurabilecek nitelikte olmalıdır.2820
Vinçler, güç sistemindeki aksamalarda, frenlerin otomatik olarak harekete geçmelerini sağlayacak bir sistemle
donatılacaktır.
Otomatik hız ayarlayıcı ve molet koruma düzeni
Madde 128 – İnsan taşınmasında kullanılan ve hızı saniyede 6 metreden çokolan çıkarma makinaları, otomatik hız
ayarlayıcı ve otomatik molet koruma düzeniyle donatılır.
Hız ayarlayıcı ve koruma düzeninin bağlanması
Madde 129 – Çıkarma makinalarına sabit olarak bağlanmış olmayan otomatik hız ayarlayıcı ve molet koruma
düzeninin, her iniş çıkışta ya otomatik olarakya da makinist tarafından makinaya bağlanmaları sağlanır. Çancının kolay
görebileceği bir yere bu bağlantının yapıldığını gösterecek bir otomatik gösterge konur.
Gösterge, otomatik hız ayarlayıcının ve molet koruma düzeninin makinaya iyi bağlandığını göstermedikçe, kimsenin
kafese girmesine izin verilmez.
Duraklamalardan sonra insan taşınması
Madde 130 – 4 saatten çok süren duraklamalardan sonra, insan taşınmasına,ancak, taşıma yapılan noktalar arasında
iniş çıkış denemeleri yapılıp arıza olmadığı belirlendikten sonra izin verilebilir.Yapılan deneme ve sonucu bir rapor defterine
yazılır.
Kafeslerin nitelikleri
Madde 131 - Kafes tavanları kalınlığı 5 milimetreden az olmayan saçlarla kaplanır. Kafesin her katında işçilerin
tutunabilmeleri için tutamaklar bulunur.
İşçi taşınması süresince kafesin kapıları, kafesin dışına hiç bir şey taşmayacak, dışarıya açılmayacak ve çarpmaların
etkisiyle veya kendiliğinden açılmayacak biçimde düzenlenir ve kapalı tutulur.
Araba taşımalarında, kafes, arabaların dışarıya kaymasını önleyecek mandal vb. yeterli bir düzenle donatılır.
Taşınabilecek işçi sayısı
Madde 132 – Her kafeste veya kafesin her katında taşınabilecek işçi sayısı, teknik esas ve gereklere uygun olarak,
fenni nezaretçi tarafından tespit edilir ve kuyubaşlarıyla rösetlere asılır.
Paraşüt düzeni
Madde 133 – Halatların veya bağlama düzeninin kopması, kayması vb. durumlarda, kafeslerde ani düşmeleri
önlemek üzere, bir paraşüt düzeninin bulunması zorunludur. Bunların yapım, tesis, bakım, deneme ve denetim kuralları
Bakanlıkça belirlenir. Halat kayıtlı kuyular bu madde kapsamı dışındadır.
Güvenlik katsayısı
Madde 134 – Taşıma halatıyla kafes arasındaki bağlayıcı parçaların (koşum düzeni) maruz kalabilecekleri dinamik
çarpma ve gerilmeler de hesaba katılmış olmak koşuluyla, yapımda uygulanacak güvenlik katsayısı, kafesin taşıyacağı en çok
statik yüke nazaran en az 12 olacaktır. Güvenlik zincirleri kullanılması gerektiğinde, zincirler, merkez askı çubuğunun
kopması olasılığına karşı, kafesin maruz kalacağı çarpmanın olabildiğince hafif olmasını sağlayabilecek boyda olacaktır.
Halatların ve karşı ağırlıkla kafes arasındaki bağlayıcı parçaların güvenliğini sağlayacak gerekli önlemler, ayrıca
alınacaktır.
Koşum düzeninin muayenesi
Madde 135 – Taşıyıcı halatla kafes arasındaki koşum düzeni, altı ayda en az bir kez, zincirler, ayırma kancaları ve
diğer parçalar sökülmek, parçaların kesitleri uygun aletlerle ölçülmek suretiyle aşınma pas ve çatlak bulunup bulunmadığı
yönünden muayene edilecektir.2821
Muayeneler ve parça değiştirmeleri, yetkili uzmanların gözetimi altında yapılır.
Bütün bağlama düzeni, yapımcı firmanın taahhüt ettiği süre ve esaslar içerisinde kalmak üzere, işletmenin çalışma
koşullarına göre, fenni nezaretçi tarafından belirlenecek bir devreden sonra değiştirilir.
Ancak, malzemelerin sağlamlık deneyleri yapıldıktan ve güvenli çalışabilirliği belirlendikten sonra, Bakanlıktan izin
alınması koşuluyla, çalışma süresi uzatılabilir.
Bağlama ve koşum parçalarının tamamının veya bir kısmının değiştirilmeleri halinde, hizmete konmadan önce,
uygun ve yeterli bir yükleme deneyiyle dayanıklıkları ölçülür.
Muayene ve deneylerin sonuçları, rapor defterine yazılır.
Koşum düzeninin kopması
Madde 136 – Kafesle, taşıyıcı halat veya karşı ağırlık halatının arasındaki koşum düzeninin herhangi bir kısmı
koparsa, kopan kısmın bütün parçaları fenni nezaretçi veya onun görevlendireceği bir uzman tarafından muayene edilir ve
sonuç rapor defterine yazılır.
Bu parçalar, gerektiğinde, ilgili ve yetkililerce incelenebilmek üzere enaz 6 ay süreyle saklanır.
Taşıyıcı halatların nitelikleri
Madde 137 – TSE standartlarına uygun olmayan taşıyıcı halatlar kullanılamaz.
Alım tarihi üzerinden iki yıl geçen halatlar ve halatı oluşturan teller üzerinde, kullanılmadan önce, bir uzmanın
denetim ve sorumluluğu altında, Bakanlıkça kabul edilecek esaslara uygun biçimde, çekilme, bükülme ve burulma deneyleri
yapılır.
Her taşıyıcı halat için, yapımcı firma tarafından verilecek halatın niteliklerine ilişkin belgenin bir örneği, halat kayıt
defterine geçirildikten sonra dosyada saklanır.
Halatlarda güvenlik katsayıları
Madde 138 – Tamburlu veya makaralı makinalar üzerinde kullanılan taşıyıcı halatların güvenlik katsayıları, maruz
kalacakları dinamik yorgunluklar hesaba katılmış olmak koşuluyla, taşıyabilecekleri en fazla statik yüke göre, malzeme
taşınmasında 6 dan, insan taşınmasında 8 den aşağı düşürülemez.
Halat uçlarının zaman zaman kesilmesine olanak vermeyen çıkarma sisteminde (köpe) kullanılan halatların güvenlik
katsayısı, malzeme taşınmasında 7 den, insan taşınmasında 9,5 dan aşağı olamaz.
İnsan taşınmasında kullanılacak halatlar
Madde 139 – İnsan taşınmasındaki en ağır yük, malzeme taşınmasındaki en ağır yükün % 75 ini geçemez.
Her taşıyıcı halat, insan taşıması için hizmete konulmadan önce, taşınması öngörülen yükle en az 20 kez taşıma
deneyine tabi tutulur.
Bu deneyi izleyen muayenede, bir kusur veya arıza görülürse, insan taşıması yapılamaz.
Yukarıdaki hükümler, halat uçlarının kesilmesinden ve koşumların değiştirilmesinden sonra da uygulanır.
Halatlar, Bakanlığın izni olmadan insan taşımasında 18 aydan çok kullanılamaz.
Ekleme (matiz) yapılmış halatların, insan taşımasında kullanılması yasaktır.
Halatların muayeneleri
Madde 140 – Taşıyıcı ve karşı ağırlık halatları;
a) Hergün, saniyede bir metreyi geçmeyen bir hızla seyrederken,
b) Her hafta, saniyede yarım metreyi geçmeyen bir hızla seyrederken,
c) Her ay durdurularak,
yetkililerce, bol ışık altında muayene edilir.2822
Aylık muayenelerden önce halatlardaki yağlar ve diğer pislikler, tellerin durumu ve aşınma dereceleri iyice
görülebilecek biçimde temizlenir, aşındıkları belirlenen veya görülen bölümleri ve herhalde en az 100 metrelik bir bölümü
incelenir.
Üç gün çalıştırılmayan halatlar
Madde 141 – Üç günden fazla süreyle çalıştırılmayan halatlar, çalıştırılmadan önce muayene edilir ve sonuçları halat
defterine işlenerek imzalanır.
Halatlarda uç kesme
Madde 142 – Deney için belirli zamanlarda parça kesilmesine olanak bulunmayan çıkarma sistemleri dışında, her
halatın bağlantı yerlerinden en az ikişer metrelik parçalar kesilerek koşum yenilenir.
Bu kesilme ve yenileme, halatın hizmete konduğu ilk yıl içinde üç ayda, daha sonraki yıllarda iki ayda bir yapılır.
Kesilen parçaların açılarak yapılacak muayenelerinde, tellerde fazla kırıklık ve paslanma görülürse, halatlar, parça
kesilerek tekrar muayene edilir.
Kuyruk halatları
Madde 143 – Kuyruk halatları, nitelikleri, tabi tutulacakları deneyler, kullanma süreleri ve koşulları yönünden TSE
standartlarına uygun olacaktır.
Hizmetten çıkarılmış olan taşıyıcı halatlar, muayene sonucunda sağlam ve arızasız oldukları belirlenmedikçe, kuyruk
halatı olarak kullanılamaz.
Kuyruk halatı için güvenlik önlemleri
Madde 144 – Kuyruk halatının kuyu dibindeki bölümü, diğer uçtaki kafesin şövelman içerisindeki en yüksek
noktaya kadar çıkmasına yetecek uzunlukta olacaktır.
Kuyruk halatında boşalma ve gam oluşmaması için gerekli önlemler alınır. Havuzda toplanan suyun kuyruk halatının
suya girmesine olanak vermeyecek bir düzeyde tutulmasına özen gösterilir.
Kuyruk halatlarının muayeneleri 140 ncı maddede öngörülen esaslara göre yapılır.
İşaretleşme düzeni
Madde 145 – Kuyularda, rösetler ve dış rösetle vinç dairesi arasında bir işaretleşme düzeni bulundurulur.
İç rösetten dış rösete verilen bütün işaretler kuyubaşı çancısına, çancı tarafından da vinç makinistine ulaştırılır.
İşaretleşme düzeni sesliyse, işaret, hem veren hem alan tarafından duyulacak biçimde yapılır.
İki çıkarma tesisi bulunan kuyularda sesli işaret araçları kullanılmışsa,bu tesislerden her biri, ayrıca, ışıklı işaret
düzeniyle de donatılır. İki çıkarma tesisinin ses işaretlerinin tonları, birbirinden belirgin biçimde farklı olacaktır.
İşaretleşme düzenindeki bozukluklar
Madde 146 – İşaretleşme düzenindeki bozukluklar, derhal, sorumlu nezaretçiye haber verilir ve geciktirilmeksizin
onarılır.
Çok katlı kafeslerde işaretleşme düzeni
Madde 147 – Bir kafesin birden çok katında insan taşınmaktaysa, iç ve dış rösetlerin her katı, esas yükleme
istasyonuna bir işaretleşme düzeniyle bağlanır ve hareket işareti, ancak, yükleme istasyonundaki indirme ve bindirme
bittikten ve kapılar iyice kapandıktan sonra verilir.
Elektrikli işaretleşme düzeni, inme ve binme bitmeden ve kapılar kapanmadan kafeslerin hareket ettirilmesine olanak
vermeyecek biçimde yapılır.
Telefon bağlantısı
Madde 148 – Başka düzenlerle güvenli işaretleşme olanağı yoksa, rösetler ve dış rösetle vinç dairesi birbirlerine
telefonla bağlanır.2823
Açılmakta olan kuyularda işaretleşme düzeni
Madde 149 – Açılmakta olan kuyuların derinlikleri 20 metreyi geçince, kuyudibine, ağızla kuyudibi arasındaki
rösetlere ve kuyubaşına uygun bir işaretleşme düzeni konur.
Çancılar
Madde 150 – İnsan taşıması yapılan kuyuların başlarında, diplerinde ve ara rösetlerinde sürekli olarak, yetiştirilmiş
çancılar bulundurulur.
Çancılar, işaretlerin güvenli ve anlaşılır biçimde verilmesinden sorumludurlar.
İşaretleşme esasları
Madde 151 – İşaretleşme esasları yönergeyle belirlenir.
Bu yönergede;
Durdurma (stop) işaretinin, bir vuruş,
Çekme (vira) işaretinin, iki vuruş,
Bırakma (laçka) işaretinin, üç vuruş,
(İnsan geliyor) işaretinin, dört vuruş,
olarak gösterilmesi zorunludur.
Yönergede belirlenen işaretleşme tablosu uygun yerlere görülür biçimde asılır. Tabloda gösterilenler dışında işaret
verilemez.
İşaretleşme düzenlerinin muayenesi
Madde 152 – İşaretleşme düzenleri, sorumlularca, 6 ayda en az bir kez muayene edilir; sonuç rapor defterine yazılır
ve imzalanır.
İnsan taşınmasının koşulları
Madde 153 – Tek çıkarma sistemli kuyularda insan taşınması süresince, malzeme taşınması yasaktır. İki çıkarma
sistemli kuyularda kompartmanların birinde insan taşınırken diğerinde malzeme taşınabilir.
Ancak, Bakanlıkça izin verilen özel durumlarda, fenni nezaretçinin yönergesi çerçevesinde, kafeslerin ayrı katlarında,
aynı zamanda insan ve malzeme taşınabilir.
Kafes içerisinde malzeme taşınmasıyla görevlendirilmiş olanların malzeme taşınan kafeslerde inip çıkmaları için
ayrıca izin alınması gerekmez.
Makinist yardımcısı
Madde 154 – Otomatik hız ayarlayıcısı ve molet koruma düzeni bulundurulması zorunlu olmayan çıkarma
makinalarında, makinistten başka gerekli hallerde makinayı durduracak, yeterlikli bir makinist yardımcısı bulundurulur.
Makinist, makinasını her terk edişinde, önce enerjiyi keser ve makinayı frenle emniyete alır.
İnsan taşınabilecek araçlar
Madde 155 – Kafesler ve Bakanlıktan özel izin alınmış skiplerden başka araçlarla insan taşınması yasaktır.
Kazılmakta olan kuyular, onarım ve kurtarma işleri yapılan dahili kuyular ve havalandırma kuyuları bu yasağın
dışındadır. Bu durumda, fenni nezaretçi, güvenliği sağlayacak bütün önlemleri alır.
İnsan çıkarma makinalarında hız
Madde 156 - Otomatik hız ayarlayıcısı bulunan çıkarma sistemleriyle yapılacak insan taşımalarında, kafeslerin hızı,
saniyede 12 metreyi, otomatik hız ayarlayıcısı bulunmayan, ancak, kafesin kuyubaşına yaklaştığını bildiren sesli işaret düzeni
ve uzaklık göstergesi bulunan makinalarda ise, 6 metreyi geçemez.
Makinistin çalışırken kolaylıkla görebileceği bir yere, insan taşınmasında verilebilecek en yüksek hızı gösteren bir
levha asılarak gerektiğinde bu levhaya hızın azaltılması gereken noktalar işaret edilir.2824
Kafesin hızıyla bu hıza göre uyulacak güvenlik kuralları, fenni nezaretçi tarafından hazırlanıp Bakanlıkça
onaylanacak yönergede gösterilir.
Yardımcı ışık sistemi
Madde 157 – Elektrikle aydınlatılan makina dairelerinde, sürekli olarak veya ana ışığın kesilmesi halinde devreye
sokulabilecek yardımcı bir ışık sisteminin bulundurulması zorunludur.
Kuyularda arıza
Madde 158 – Kuyularda veya kuyu tesisatında herhangi bir arıza meydana geldiğinde, insan taşınmasına başlanmaz;
başlanmışsa durdurulur.
Makinistlerin nitelikleri
Madde 159 – Çıkarma makinaları makinistliğinde çalıştırılacakların sağlıklı, güvenilir, deneyimli, yeterlik belgesi
verilmiş kimseler olması gerekir.
YEDİNCİ BÖLÜM
Havalandırma
Hava akımı sağlanması
Madde 160 – İşçilerin çalıştırıldığı bütün yeraltı işyerlerinde, çalışma koşullarını ve işçilerin çalışma yeteneklerini
korumaya, hava sıcaklığının sağlığa zararlı düzeye yükselmesini önlemeye, grizu ve diğer zararlı gaz ve dumanları zararsız
bir orana indirmeye yeterli, sürekli, güvenlik gereklerine uygun, temiz hava akımı sağlanır.
Bunun için üretime başlamadan önce, her ocakta, uygun bir havalandırma sistemi kurulması zorunludur.
Hava hızı
Madde 161 – İnsan ve malzeme taşımasında kullanılan kuyularda, lağımlarda, ana nefeslik yollarında, eğimli ve düz
yollarda, hava hızı, saniyede 8 metreyi geçemez.
İçinde çalışılamayacak hava
Madde 162 – Havasında % 19 dan az oksijen, % 2 den çok metan, % 05 den çok karbondioksit ve diğer tehlikeli
gazlar bulunan yerlerde çalışılamaz.
Oksijen miktarı azalan veya yanıcı, parlayıcı ve zararlı diğer gazlarınkarışmasıyla bozulan yahut çok ısınan hava
akımları, diğer çalışma yerlerinden geçmesine meydan verilmeden, derhal ve en kısa yoldan, ocak dışına atılır.
İşçileri, havanın bozulmasından, ısınmasından ve oksijen azalmasından ilerigelen olumsuz etkilerden korumak için,
gerekirse, çalışma alanı ve zamanı sı-nırlanır.
Havalandırma sisteminde değişiklik
Madde 163 – Fenni nezaretçinin izni olmadan ve görevli nezaretçi ve işçiler dışındaki işçiler dışarı çıkarılmadan,
ocağın genel havalandırma sisteminde esaslı herhangi bir değişiklik yapılamaz.
Acil durumlarda, sorumlu nezaretçiler, gerekli ve zorunlu önlemleri hemen alırlar ve durumu, derhal, fenni
nezaretçiye bildirirler.
Barajlar, hava köprüleri ve kapılar
Madde 164 – Ana hava giriş ve çıkış yolları arasında bulunan barajlar, hava köprüleri ve kapılar, bir patlama veya
yangın halinde kolayca yıkılmayacak sağlamlıkta yapılmış olacaktır.
Hava geçiş yolları
Madde 165 – Bütün hava geçiş yollarının yeterli kesitte yapılması ve sık sık denetlenmesi zorunludur.
Kısa devreyi önleyici düzen
Madde 166 – Vantilatör ve aspiratörlerle dışardaki hava arasındaki kısa devreyi önlemek için, havanın dışardan
ocağa verilmesine ve ocaktan dışarı atılmasına yarayan bütün kuyu ve yolların dışarıya açılan kısımları gerekli düzenle
donatılır.2825
Vantilatör ve aspiratörlerin yerleştirilmesi
Madde 167 – Vantilatör ve aspiratörler, yol veya kuyu ağızlarından güvenlikli uzaklıkta bulunacaktır. Sistem bir
bina içindeyse, bina, hava kanalı ve infilak kapağı, yangına dayanıklı malzemeden yapılmış olacaktır.
Vantilatör ve aspiratör, gerektiğinde, hava akımını ters yöne çevirebilecek tipte düzenlenmiş olacaktır.
Vantilatör ve aspiratörlerde bir su manometresi ve olanak varsa, basınç değişikliklerini otomatik olarak kaydedecek
bir düzen bulundurulacaktır.
Vantilatör ve aspiratörler için işaret düzeni
Madde 168 – Ana vantilatörlerin ve aspiratörlerin sürekli olarak gözetim altında bulundurulmadığı yerlerde, içinde
sürekli insan bulunan bir yere, bunların çalışmasındaki eksiklikleri derhal haber verecek bir işaret düzeni konur.
Bu düzen, ilgili nezaretçi tarafından her hafta muayene edilir; sonuçları havalandırma defterine yazılıp imzalanır.
Hava akımının yönlendirilmesi
Madde 169 – Mekanik havalandırma sistemi kullanılan ocaklarda, hava akımı, olanak varsa, doğal hava akımı
doğrultusunda yönlendirilir.
Kapılar ve perdeler
Madde 170 – Ocak havalandırma sistemi, havayı bir tarafa yönlendirmek veya bölmek için kullanılan kapı sayısını
en aza indirecek biçimde düzenlenir.
Çok işlek galerilerde, ana hava giriş çıkışları arasındaki bağlantı galerilerinde ve önemli ölçüde hava kaybına
uğranılabilecek yerlerde, uygun aralıklarla konulmuş olmak koşuluyla, yeterli sayıda kapı yapılır.
Bunlardan en az birinin sürekli kapalı kalması için gerekli önlemler alınır veya kapılar kendiliklerinden kapanacak
biçimle ayarlanır.
Havalandırma kapısı yerine, hava perdelerinin kullanılması, ancak iş gereği havalandırma kapıları yapılamayan yerler
için kabul edilir.
Bu gibi yerlerdeki hava perdeleri, yeterli sayıda olmalı ve taşıma sırasında en az birinin kapalı kalması sağlanmalıdır.
Taşıma yollarında yapılan hava ölçü kasalarının ve kapı kasalarının iç ölçüleri, geçecek araçların üstünden ve yaya
yolu tarafından en az 60 santimetre daha yüksek ve daha geniş olacaktır.
Hava ölçümü ve analizi
Madde 171 – Ocaklarda yeterli sayıda hava ölçme istasyonu yapılır ve daha sıkı hükümlere bağlanan ocaklar
dışında, bu istasyonlarda, ayda en az bir kez, ana ve kısmi hava akımlarının hızı, geçen hava miktarı ölçülür. Numune
alınmasına ve analiz yapılmasına kesin olarak gerek olmayan durumlar dışında, her havalandırma bölgesinde, ayda birden az
olmamak üzere, düzenli aralıklarla,hava numunesi alınır ve analizi yapılır.
Bu ölçü ve analizlerin sonuçları, havalandırma defterine yazılır.
Terkedilen ve havalandırılamayan yerler
Madde 172 – Terkedilen veya yeterince havalandırılamayan yerler, işçilerin girmesini önleyecek biçimde kapatılır ve
üzerlerine uyarı işareti konur.
Çalışmanın bittiği yerlerle terk edilmiş katlar, çalışılan yerlerden ve hava yollarından topuk veya gaz sızdırmaz
barajlarla ayrılır. Buna olanak yoksa, buralardan gelecek pis hava, en kısa yoldan nefesliğe verilerek dışarı atılır.
Buralar, nezaretcilerce, her vardiyada denetlenir. 2826
Havalandırma planı
Madde 173 – Her ocakta, hava dağılım şebekesini, akımın yönünü, ana kapıların ve ölçme istasyonlarının yer ve
durumlarını ve buna ilişkin diğer bilgileri kapsayan bir havalandırma planı bulundurulur.
Havalandırma sisteminin denetimi
Madde 174 – Fenni nezaretçi, havalandırma sisteminin genel denetimi ve hava ölçüm ve analizleri için yeterli sayıda
ve nitelikte nezaretçi görevlendirerek, söz konusu denetim, ölçüm ve analizlerin düzenli olarak yapılmasını sağlar.
Sıcaklığın ve nem oranının ölçülmesi
Madde 175 – Ocağın çeşitli kısımlarında, sıcaklık ve nem oranı düzenli olarak ölçülür.
Hava sıcaklığının sağlığa zararlı düzeye yükselmemesi için gerekli önlemler alınır. Bu düzeye yaklaşıldığında, ölçme
işlemi, her gün, gerekli görülecek aralıklarla yapılır ve ölçme sonuçları havalandırma defterine yazılır.
Söz konusu koşulların sağlık için tehlikeli olması halinde, çalışma, geçici olarak durdurulur.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Grizu Tehlikesi Olan Ocaklar
Grizulu ocaklar
Madde 176 – Ocağın bütün kısımlarında, her gün, her vardiyada, fenni nezaretçi veya bu hususta yetiştirilmiş yetkili
kimseler tarafından, emniyet lambası veya metan dedektörüyle, grizu ölçmeleri yapılır. Bu ölçmelerde, eser miktarda bile
olsa metan saptanan ocaklar, grizulu ocak kabul edilir ve buralarda,Tüzüğün bu tür ocaklarda alınmasını öngördüğü tüm
önlemler alınır.
Grizu ölçmelerinin sonuçları, noterce onaylı emniyet defterine, ölçmeyi yapan tarafından yazılır ve imzalanır.
Kontrol sondajları
Madde 177 – Bacalar, grizu bulunabilecek eski çalışma yerlerinde veya ani grizu boşalabilecek yönlerde devam
ettirildiği takdirde, ilk önce, yukarıda kimaddede sözü edilen kimselerin gözetiminde en az 25 metre boyunda kontrol
ondajları yapılır.
Diğer zararlı gazların bulunduğu ocaklarda yapılacak kontrol sondajlarının boyu, 5 metredir.
Kontrol sondaj deliklerinde, grizu veya diğer zararlı gazların varlığı anlaşılırsa, iş durdurulur; işçiler söz konusu yeri
terk ederler; giriş yeri kapatılır, durum yetkililere derhal bildirilir.
Havalandırma kısımları
Madde 178 – Ocaklar, gereği kadar bağımsız havalandırma kısımlarına ayrılır; özellikle tehlikeli yerler, bağımsız
olarak havalandırılır.
Havalandırmanın yönü
Madde 179 – Havalandırma esas itibariyle aşağıdan yukarıya doğru yapılır. Zorunluluk halinde, Bakanlıktan izin
alınarak, yukarıdan aşağıya doğru havalandırma yapılabilir.
Eğimi hiç bir kısımda % 10 u geçmeyen, kesitinin herhangi bir noktasında grizu toplanmasına olanak bulunmayan ve
grizu birikimini önleyecek hava akımı sağlanan galeriler, havalandırma bakımından düz sayılır.
Bölme ve borularla havalandırma
Madde 180 – Hazırlık işleri veya grizu birikimlerini dağıtmak amacıyla yapılan işler dışında, bölmeyle veya
borularla havalandırma yasaktır.2827
Grizu birikintilerinin temizlenmesi
Madde 181 – Önemli grizu birikintileri, tehlike doğurmayacak biçimde ve büyük bir dikkatle temizlenir.
Temizleme, fenni nezaretçi veya görevlendireceği nezaretçinin yönergesine göre yapılır.
Pek az miktarda bile olsa, grizu birikmeleri, doğrudan basınçlı hava verilerek giderilemez.
Çıplak alev, çıplak ateş ve ark
Madde 182 – Kömür ve kükürt ocaklarında veya patlayabilecek gaz ve toz saptanan diğer ocaklarda, çıplak alevli
veya tek kafesli lamba kullanılamaz.
Bu ocaklarda kaynak yapılması, kaynakla kesim yapılması veya başka bir amaçla çıplak ateş veya ark kullanılması
Bakanlığın onaylıyacağı esaslara uygunolarak yürütülür.
Emniyet lambaları ve dedektörler
Madde 183 – İşveren, her havalandırma bölgesinde, emniyet lambalarına ve metan dedektörlerine ek olarak, bilgi ve
deneyimine güvenilen işçiler ve nezaretçiler tarafından kullanılacak olan ve diğer zararlı gazları ölçen dedektörleri
sağlamakla yükümlüdür.
Emniyet lambaları veya dedektörleri kullanacaklara, bunların kullanılma yöntemleri önceden öğretilecektir.
Ölçüyü yapanlar, sonuçlarını, derhal, özel cep defterlerine yazacak ve rapor defterine aynen işleyerek
imzalayacaklardır.
Aynı hava akımında çalışabilecek yerlerin sayısı
Madde 184 – Aynı hava akımı üzerinde bulunan ve aynı anda çalışılan yerlerin sayısı, hava miktarına ve grizu
çıkışına göre düzenlenir.
Aynı hava akımından yararlanan ayaklarda ve damar içindeki düz ve eğimli yollarda, metan oranı % 1,5 u, bunların
bağlandığı hava dönüş yollarında % 1 i geçemez.
Boşlukların doldurulması
Madde 185 – Dolgu uygulanan ayak gerilerinde boşluk bırakılmamasına dikkat edilir. Dolgular iyice sıkıştırılır;
olabildiğince hava sızdırmayacak biçimdeyapılır; tavandaki bütün boşluklar doldurulur.
Göçertme metodu uygulanan durumlarda, tavanın süratle ve tamamen göçertilmesi sağlanır. Tavan düşürülünceye
kadar üretim durdurulur.
Karbonmonoksit maskesi
Madde 186 – Grizulu ve yangına elverişli kömür damarlarının bulunduğu ocaklarda, tüm işçiler, çalışma süresince,
yanlarında karbonmonoksit maskesi taşımak zorundadırlar. Alınması gerekli görülen diğer güvenlik önlemleri, Bakanlıkça,
bu Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak bir yıl içinde çıkarılacak yönetmelikte belirtilir.
Yerüstü önlemleri
Madde 187 – Yerüstünde, ocaktan çıkan grizu veya diğer zararlı gazların tehlike yaratmalarını önlemek üzere gerekli
güvenlik önlemleri alınır.
İki havalandırma grubu zorunluluğu
Madde 188 – Bütün grizulu ocaklarda, herbiri tek başına ocağın havalandırılmasını sağlayacak güçte, birinin
herhangi bir nedenle durması halinde, diğeri derhal, çalışacak durumda, iki havalandırma grubu bulunacaktır.
Vantilatör ve aspiratörlerin arızalanması
Madde 189 – Vantilatör ve aspiratörlerin arızalanması halinde, durum, derhal fenni nazeretçiye, yoksa, görev
başında bulunan sorumlu nezaretçiye bildirilir.2828
Nezaretçi, işçilerin güvenliği için gerekli bütün önlemleri derhal alır ve gerektiğinde ocağın tamamını veya bir
kısmını boşaltır.
Boşaltılan ocaklara veya kısımlarına, ancak, fenni nezaretçi veya görev başında bulunan en üst dereceli sorumlu
nezaretçinin izniyle öngöreceği güvenlik önlemlerine uyularak girilebilir.
İki enerji kaynağına bağlanma
Madde 190 – Vantilatörler ve aspiratörler, ancak, fenni nezaretçinin emriyle durdurulur. Ana vantilatör ve
aspiratörler birbirinden bağımsız iki ayrıenerji kaynağına bağlanırlar. Birinin durması halinde, diğerinin ocak
havalandırılmasını aksatmayacak en kısa sürede çalışması sağlanır.
Havasında % 2 den çok metan bulunan yerler
Madde 191 – Havasında % 2 den çok metan saptanan ocaklarda veya ocak kısımlarında, işçilerin kurtarılması ve
grizunun temizlenmesi dışında çalışma yapmak yasaktır. Metan oranının çalışma ortamında sık sık değiştiği hallerde, metan
oranına göre ayarlı, ses ve ışık uyarısı yapan metan dedektörü bulundurulacak veya bir merkezden izlenebilecek otomatik
kontrol sistemi kurulacaktır.
Metan oranının % 2 yi aştığını ilk gören, bacadaki çalışmayı durdurur; durumu sorumlu nezaretçiye bildirir.
Kurtarma, bir tehlikeyi önleme veya giderme amacıyla çalışılması gereken ve içinde tehlikeli derecede grizu birikmiş
bulunan yerlerdeki işler, fenni nezaretçinin emir ve yönergesine uygun biçimde, özel olarak görevlendirilen nezaretçinin
sürekli denetimi altında bu iş için yetiştirilmiş ve seçilmiş kimseler tarafından yapılır.
Boşaltılan ocaklar ve ocak kısımları
Madde 192 – Grizu ve tehlikeli gazlar bulunduğu için boşaltılmış olan ocaklar veya ocak kısımları, içine
girilmeyecek biçimde kapatılır.
Kurtarma işleri dışında, fenni nezaretçiden veya nezaretçilerden başka hiç kimse, emir almadan, bu yerlere giremez.
Grizu ölçümleri
Madde 193 – Bütün grizulu ocakların, havalandırma planında saptanan istasyonlarında, en geç 10 günde bir hava
ölçmeleri yapılır. Havada % 1 den çok metan saptandığında, bu oran, % 1 in altına düşünceye kadar, ölçümler aralıksız
sürdürülür.
Hava akımını etkileyecek yeni bir galeri delinmesi, kapılarda değişiklik yapılması, vb. nedenlerle hava akımının ana
kollarından birinin yönünde veya miktarında önemli bir değişikliğin veya değişiklik ihtimalinin söz konusu olması halinde,
hava ve grizu ölçmeleri yenilenir.
Genel hava ölçmelerine ek olarak, hava çıkış yollarında, metan miktarı, her gün ölçülür ve bütün ölçümler
havalandırma defterine yazılarak imzalanır.
DOKUZUNCU BÖLÜM
Kömür Tozları ve Toz Patlamalarına Karşı Alınacak Önlemler
Patlamaya elverişli kömür tozlarının saptanması
Madde 194 – Fenni nezaretçi, bir ocakta patlamaya elverişli kömür tozu bulunup bulunmadığını saptayarak gerekli
önlemleri almakla yükümlüdür.
Tozumaya karşı önlemler
Madde 195 – Kömür ocaklarında, gerekli görülen yerlerde, tozumayı önlemekve tozu bastırmak üzere su kullanılır;
taş tozu serpilir veya başkaca etkili önlemler alınır.2829
Arabaların niteliği
Madde 196 – Kömür ocaklarındaki arabalar, içlerinden kömür tozu dökülmeyecek biçimde olacaktır.
Toz birikintilerinin yokedilmesi
Madde 197 – İçlerinde sürekli taşıma yapılan ve dolaşılan galerilerde, ana hava yollarındaki tehlikeli toz birikintileri,
belirli zamanlarda, ıslatılarak toplanır veya başka yollarla yokedilir.
Üretim, yükleme, taşıma, aktarma ve boşaltma yapılan yerlerde, tozun havaya yayılmasını önlemek için, pülverize su
fisketeleri konur.
Yerüstündeki önlemler
Madde 198 – Hava giriş kuyusundan kömür tozu girmesini önlemek üzere yerüstünde gerekli önlemler alınır.
Ayrıca, kuyular ve çevreleri, belirli aralıklarla, toz birikintilerinden temizlenir.
Tozların havaya karışmasına engel olacak önlemler alınmadıkça, ocak dışında, hava giriş kuyusuna 80 metreden daha
yakın eleme ve ayıklama tesisi kurulamaz.
Aylık denetim
Madde 199 – Tozlu kömür ocaklarının tavan, taban ve çevresindeki toz, ayda en az bir kez denetlenerek gerekli
önlemler alınır.
Toz defteri
Madde 200 – Taş tozu kullanılan ocaklarda özel bir toz defteri tutulur. Bu deftere toz numunesi alınan yerler ve
alınma tarihleri, numuneler içinde bulunan yanıcı madde miktarını saptamak için yapılan deney sonuçları, ocağın çeşitli
kısımlarında hangi tarihlerde taş tozu kullanıldığı yazılır.
Taş tozu serpme
Madde 201 – Taş tozu serpme işlemi (şistleme), bu iş için özel olarak yetiştirilmiş ve görevlendirilmiş bir
nezaretçinin gözetiminde yapılır.
Patlamaya elverişli kömür tozu varsa, bütün vardiya süresince taş tozu serpilir.
Ayak alınlarındaki taş tozu serpme işleri dışında, diğer bütün şistlemeler, en az sayıda işçi çalıştırılan vardiyada,
makinalarla şistleme ise, çevrede kimsenin bulunmadığı zamanlarda ve havanın gidiş yönünde yapılır. Şistlemede çalışan
bütün işçilere kişisel koruyucular verilir.
Taş tozu oranı
Madde 202 – Taş tozu serpme işlemi, kömür tozunun yanma ve patlama etkisini yokedecek veya azaltacak oranda ve
uygun nitelikteki maddelerle yapılır.
Taş tozu, bu oranı sürekli olarak koruyacak biçimde ve uygun aralıklarla serpilir.
Doğal koşulların gereksiz kıldığı durumlar dışında girilip çıkılan ve içerisinde dolaşılan galerilere de taş tozu serpilir.
Taş tozu kullanılmadan önce, tahkimat üzerleri de dahil olmak üzere, tavanda, yanlarda ve yerde bulunan kömür tozu
birikintileri temizlenir.
Taş tozunun niteliği
Madde 203 – Kullanılacak taş tozu, olabildiğince nem tutmayacak, silis içermeyecek, içinde % 1,5 dan çok organik
madde bulunmayacak ve sağlığa zararlı etki yapmayacak nitelikte olmalıdır.
Taş tozu, inceliği ve dağılım özelliği bakımından belirli aralıklarla denetlenir. Bozulmuş veya çamurlaşmış taş tozu
birikintileri toplanarak ocaktan dışarıya çıkarılır.2830
Patlamanın yayılmasına karşı önlemler
Madde 204 – Kömür ocaklarında meydana gelecek patlamaların başka kısımlara yayılmalarını önlemek için iki veya
daha çok üretim panosunun bağlı olduğu ana hava giriş ve dönüş (nefeslik) yollarının uygun yerlerine taş tozuyla durdurucu
barajlar yapılır veya galeri tavanına, patlamanın etkisiyle boşalabilecek su kapları yerleştirilir.
Barajların yapılacağı yerler
Madde 205 – Durdurucu barajlar, yolun tamamen serbest bir kısmında, tavana yakın ancak, toz yığınının tepe
noktasıyla tavan arasında yeterli bir aralık kalması sağlanacak biçimde yapılır.
Bu barajlarda, her zaman yeteri kadar taş tozu bulundurulur. Barajlar üzerindeki taş tozunun niteliklerine uygun
bulunup bulunmadığı, üzerinde kömürtozlarının birikip birikmediği sık sık denetlenir.
Barajların havalandırma planında gösterilmesi
Madde 206 – Durdurucu barajların yerleri, havalandırma planında gösterilir; ayrıca yıllık imalat haritalarına
işaretlenir.
Durdurucu barajların yapım tarihleriyle baraj üzerindeki taş tozlarının değiştirildikleri tarihler, toz defterine yazılır.
ONUNCU BÖLÜM
Madenci Lambaları
Ocaklarda kullanılacak lambalar
Madde 207 – Grizulu veya grizu ihtimali bulunan ocaklarda kullanılacak emniyet lambalarıyla elektrik lambaları,
Bakanlıkça kabul edilen tipte olacaktır.
Emniyet lambası kullanılması zorunlu olmayan grizusuz kömür ve kükürtocaklarında, ancak, alevi muhafazalı lamba
kullanılabilir.
Ocaklarda kullanılacak bütün lambalar numaralandırılır. Bacalarda ve ateşleyicilerde, yanar durumda, birer emniyet
lambası bulundurulur.
Nezaretçiler, elektrik lambası kullandıkları takdirde bile, yanlarında metan dedektörü veya yanar halde bir emniyet
lambası bulundurmak zorundadırlar.
İşçiler, aldıkları lambayı, lambahaneye geri verirler. Başka bir lamba verdikleri takdirde bunun nedenini açıklarlar.
Emniyet lambalarında, yakıt olarak, yalnız benzin kullanılır.
Emniyet lambalarının bakım ve muayenesi
Madde 208 – Lambahanede ve ocak ağzında lambalar, sorumlu nezaretçiler tarafından tek tek muayene edilir;
kusurlu bulunanlar işçilere verilmez ve ocağa sokulmaz. Kusurlu lambalar işçiler tarafından da alınmaz. Lambalar,
havalandırma ve basınçlı hava borularının karşısına konulamaz; buralarda tutulamaz; ocak içinde açılamaz; dikkatle ve
özenle kullanılır.
Çalışma sırasında bozulan lambalar, derhal, usulüne göre söndürülerek değiştirilmek üzere lambahaneye geri verilir.
Çakmaklı emniyet lambası
Madde 209 – Grizu tehlikesi bulunan ocaklarda, hiç kimseye, çakmaklı emniyet lambası verilemez.2831
Lamba kablosu ve yanma süresi
Madde 210 – Barete takılacak cinsten elektrikli (akümülatörlü) lambalar, çalışma sırasında, zorunlu haller dışında,
baretten çıkarılamaz; elde veya başka bir yerde taşınamaz.
Lamba kabloları yeterli uzunlukta olacak; gergin olarak kullanılmayacaktır.
Ocak lambalarının yanma süresi, en az 10 saat olmalıdır.
Lambahane
Madde 211 – Lambaların bakımı, onarımı ve muhafazası yerüstündeki özel bir lambahanede yapılır.
Lambahaneler, tamamen yanmaz malzemeden yapılacak; uygun biçimde aydınlatılıp havalandırılacak; içinde yeteri
kadar yangın söndürme aygıtı ve malzemesi bulundurulacaktır.
Lambahane işleri
Madde 212 – Lambahaneye görevliler dışında izinsiz kimse giremez. Benzinli lamba bulunan lambahanede, soba,
fırın, ocak ve açık ateş bulundurmak ve sigara içmek yasaktır.
Benzinli lambaların bakımı, onarımı, temizlenmesi ve hazırlanması dağıtım yerinden ayrı bir yerde yapılır.
Lambalara benzin doldurma işleri, bu işe ayrılmış, özel yerlerde yapılır.
Kıvılcım çıkarabilecek lambaların sökülmesi, temizlenmesi, onarımı ve doldurulması, benzin lambalarına ayrılan
yerlerde yapılamaz; tamamen ayrı bir bölümde ve kıvılcım yaratmayacak tipte malzemeyle kaplanmış masa üzerinde, uygun
aletlerle yapılır.
Akümülatörlere konulacak kimyasal maddelerin ve çözeltilerinin, doldurma yerinden ayrı ve kilitli bir yerde
saklanması gereklidir. Buraya lambahanede görevli ve sorumlu kişilerden başkası giremez.
Lambahanelerin kapılarına bu yasakları gösterir okunaklı levhalar asılır.
Karpit lambaları
Madde 213 – Karpit lambaları, ancak, yanma ve patlama tehlikesi bulunmayan ocaklarda kullanılabilir.
Karpit taşı, günlük ihtiyaçtan fazla olmamak üzere, sızdırmaz, kapaklı vemadeni kaplar içerisinde yeraltına götürülür.
Bu kaplar, yeraltında, nemden korunmak üzere, tahta ızgaralar veya kasalar üzerinde bulundurulur.
Lambahane sorumlusu ve lambahane defteri
Madde 214 – Her lambahane sorumlu ve güvenilir bir elemanın emrine verilir. Lambahane sorumlusu, lambaların
bakımından ve korunmasından sorumludur. Her lambanın bozukluğu, bu sorumluya bildirilir.
Fenni nezaretçi, belirli aralıklarla, lambahaneyi denetler veya denetletir.
Lambahane sorumlusu tarafından bir lamba dağıtım defteri tutulur. Bu deftere, her vardiyada lamba alanların adları,
sicil numaraları ve aldıkları lambaların numaraları yazılır.
ONBİRİNCİ BÖLÜM
Su Baskınlarına Karşı Alınacak Önlemler
Sulara ilişkin bilgilerin haritalara işlenmesi
Madde 215 – Fenni nezaretçi, eski çalışma yerlerini ocak içinde veya çevresinde su bulunması muhtemel tabakaları,
faylar ve su kaynakları gibi doğal ve arızi su birikintilerinin durumunu genişliği ve derinliğiyle ilgili bütün bilgileri, ayrıntılı
olarak toplamak ve yıllık imalat haritalarına işlemek zorundadır.2832
Kontrol sondajları
Madde 216 – Çalışılmakta olan yerler yakınında, su birikmelerinden, eski çalışma yerleri ve sularda zararlı gazların
bulunduğundan kuşkulanılıyorsa, bu gibi yerlerde, uzunlukları 25 metreden aşağı olmamak üzere, alın yönünde, kontrol
sondajı yapılır.
Deniz, göl, nehir altında bulunan madenlerdeki çalışmalar, Bakanlıkça hazırlanacak yönetmelik esaslarına göre
yürütülür.
Emniyet topuğu, çözünebilir taş, jips ve tuz yatakları
Madde 217 – Suyla dolu olduğu bilinen veya bundan kuşkulanılan arazi tabakaları altındaki ocaklarda, bir emniyet
topuğu bırakılır.
Bu topuğun kalınlığı ve diğer özellikleri, her özel durum için Bakanlığın onayıyla belirlenir.
İşletmeye elverişli derinlikteki kömür veya maden damarlarının çözünebilir taş veya jips yatakları altında bulunduğu
yerlerde, yeryüzünde sondaj yapılmışsa, burası terk edilmeden önce, damarlar veya üzerlerindeki sondaj delikleri, çözünebilir
taş ve jips yataklarına önemli miktarda su girmesine engel olacakbiçimde tıkanır.
İşletmeye uygun derinlikteki maden damarları üzerinde bulunan tuz tabakaları, sondaj deliklerinden çözme
yöntemiyle işletilemez.
Öngörülen önlemlerin Bakanlıklara bildirilmesi
Madde 218 – Su baskını veya akıcı kum tehlikesi bulunan ocaklarda, işçisağlığı ve iş güvenliği yönünden öngörülen
önlemlerin neler olduğu, işverence belirlenip Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığına bildirilir.
Ocak ağızları, dış su baskınları ve heyelan gibi doğal afetlerin etkisinden zarar görmeyecek yerlerde seçilir.
Durumdaki değişiklikler nedeniyle yeni tehlikelerle karşı karşıya kalan ocaklarda, gerekli güvenlik önlemleri, ayrıca, alınır.
Kükürtlü hidrojene karşı önlemler
Madde 219 – Kükürtlü hidrojen yaydığı belirlenen suyun boşaltılması sırasında, bu gaza karşı özel önlemler alınır.
ONİKİNCİ BÖLÜM
Yangınlar
Önlemlerin alınması
Madde 220 – Fenni nezaretçi, ocaklarda yangınlara karşı gerekli bütün önlemleri alır. Bunun için gereken araç ve
gereçler ocaklarda hazır bulundurulur.
24 saatte 50 den çok işçi çalıştıran her ocakta, işçiler arasından, bir yangın ekibi oluşturulması zorunludur.
Ayrıca, fenni nezaretçi tarafından, yangın söndürme düzeninin ve yangın söndürme ekibinin çalışma şekli ve
yöntemiyle ilgili esasları kapsayan bir yönerge hazırlanır.
Kolay yanabilen maddelerin temizlenmesi
Madde 221 – Çıkarma kuleleri, kuyubaşı binaları ve yeraltı vinç ve freno dairelerinin yağ, kükürt, kömür tozu vb.
kolay yanabilecek maddelerden temizlenmesi zorunludur.
Kendiliğinden yanan madenler
Madde 222 – Kendiliğinden yanmaya elverişli madenlerde, fenni nezaretçi, işyerinin özelliğinin gerektirdiği
güvenlik esaslarını belirleyen ayrı bir yönerge hazırlar. Bu gibi ocaklarda, ocağın, panoların hava giriş ve çıkış yollarında
bekleme barajları yapılır ve bunların yerleri planlarda gösterilir.2833
Bu barajların kapatılabilmesi için gerekli bütün malzeme, baraj yanındahazır bulundurulur.
Çalışma yapılmayan zamanlar ve devreler
Madde 223 – Kömür ve kükürt ocaklarıyla yangına elverişli ocaklarda, çalışma yapılmayan zamanlarda bile,
kendiliğinden kızışma veya yanma olup olmadığıyeterlikli bir nezaretçi tarafından denetlenir.
Tatil gibi herhangi bir nedenle çalışılmayan bir devreyi izleyen günlerde ise, bu muayene yapılmadan çalışmaya
kesinlikle başlanamaz.
Bina ve tesislerin yangına dayanıklı malzemeden yapılması
Madde 224 – İlk kazı işlemi dışında, kuyuların tahkimatı, kuyubaşı tesisleri, binalar yangına dayanıklı malzemeden
yapılacaktır.
Ocakiçi vinç, freno ve makina daireleriyle yeraltı atölyeleri ve bunların eklentileri, ateşe dayanıklı biçimde yapılır.
Çıkarma kuleleri ve kuyubaşı binaları, ancak, Bakanlığın izniyle ahşap olarak yapılabilir. Buralarda yanıcı, parlayıcı
ve patlayıcı malzeme bulundurulamaz.
Yangın söndürme araç ve gereçleri
Madde 225 – Ocak içinde kullanılacak yangın söndürme araç ve gereçleri, kapalı yerlerde kullanılmasına Bakanlığın
izin verdiği tiplerden olacaktır. Bunlar, 6 ayda bir muayene edilerek, çalışır durumda olmaları sağlanacak; muayene ve
doldurma tarihleri üzerlerine yazılacaktır.
Öğretim
Madde 226 – Yangın söndürme araç ve gereçlerinin kullanılış biçimi, yangın ekiplerine ve bunların konulduğu yerde
çalışanlara öğretilir.
Malzemenin denetimi
Madde 227 – Yangına karşı kullanılmak üzere bulundurulan malzemeler, ayda en az bir kez, sorumlu nezaretçiler
tarafından denetlenir.
Basınçlı su
Madde 228 – Ocakların yangına elverişli kısımlarında, yangınlara karşı kullanılmak üzere, basınçlı ve bol su
bulundurulacak; su tesisleri her zaman kullanılabilir durumda olacaktır.
Yangında yapılacak işler
Madde 229 – Yangın çıktığını gören her ocak personeli, olanak varsa, derhal, yangını söndürmeye çalışır ve en yakın
nezaretçiye haber verir. Olay, ayrıca, yetkili ve sorumlulara ve Bakanlığa da derhal duyurulur. Yangında çıkan zehirleyici,
boğucu, yanıcı gazlara karşı gerekli önlemler, fenni nezaretçi tarafından alınır.
Yangın ve duman tehlikesi beliren yerler
Madde 230 – İşçiler, yangın ve duman tehlikesi beliren yerlerden hemen uzaklaştırılır ve buralara girilmesi fenni
nezaretçinin iznine bağlıdır.
Barajların denetimi
Madde 231 – Yangın sahalarını terk ve tecrit edilmiş ocak kısımlarından ayıran barajlar, düzenli olarak denetlenir.
Denetim sonuçları, iş güvenliği rapor defterine yazılır.
Barajların açılması
Madde 232 – Barajlarla kapatılmış bölümlerin yeniden açılmasının güvenlik yönünden sakıncalı görülmemesi
halinde, açma işlemi, Bakanlığın izni üzerine fenni nezaretçinin yönergesi çerçevesinde yapılır.
Barajlar açılırken kurtarma araç ve gereçleriyle donatılmış bir kurtarma ekibi hazır bulundurulur.2834
ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Kuyuların Kazılması, Derinleştirilmesi Sırasında,
Taşıma ve İşaretleşme Düzeni
Muayene ve denetimler
Madde 233 – Kuyuların güvenlik işlerinden sorumlu nezaretçi, bu Tüzükte öngörülen muayene ve denetimlere ek
olarak, 24 saatte en az bir kez, kuyuların genel durumuyla, döşemelerin, sahanlıkların ve tulumbaların kuyu içerisinde
asılmasına yarayan düzen, araç ve gereçleri muayene ederek ve denetleyerek kuyu rapor defterine yazar.
Düşmelere karşı önlemler
Madde 234 – Kuyularda, işçilerin iskele, döşeme veya sahanlıklardan kuyubaşı ve röset ağızlarından düşmelerine ve
yukardan düşecek şeylerin isçilere ve havalandırma sistemine zarar vermesine karşı bütün önlemler alınır.
İşin öngörülen esaslara göre yürütülmesi
Madde 235 – Fenni nezaretçi tarafından görevlendirilen bir nezaretçi, kendi vardiyası süresince, bu bölümde
düzenlenen işlerin, işçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden, kendisine iletilen esaslara göre yürütülmesinden sorumludur.
Nezaretçinin kuyudan ayrılması
Madde 236 – Vardiya sonunda kuyudan en son nezaretçi çıkar ve kendi ekibiniizleyen ekibin nezaretçisi inmeden
kuyudan ayrılamaz.
Boşaltılan kuyulara inme
Madde 237 – Lağım atılmaları vb. nedenlerle çalışmaların durdurulup işçilerin dışarıya çıkarıldığı hallerde,
nezaretçi, kuyuyu denetlemeden güvenlik bakımından yeterli bulmadan hiç kimsenin kuyuya inmesine izin verilmez.
Su, akıcı kum ve eski imalat tabakaları
Madde 238 – Tehlikeli miktarda su, akıcı kum ve eski imalat tabakaları arasında kazılmakta olan kuyularda,
çalışanların gerektiğinde kuyudan derhal çıkmalarını sağlayacak önlemler alınır.
Taşıma işlerinde uygulanacak hükümler
Madde 239 – Kazılmakta ve derinleştirilmekte olan kuyularda, Tüzüğün İkinci Kısmının Altıncı Bölümünde yer alan
hükümler uygulanır.
50 metre derinliğe inildiğinde yapılacak işler
Madde 240 – Kazma veya derinleştirme sırasında 50 metre derinliğe inildiğinde, kuyular içinde kayıtlar tesis edilir.
Kuyu ağzında ve işçi bulunan katlarda, ancak, kova veya malzemenin geçmesi istenildiğinde açılan, bunlar geçince
hemen kapanan, özel mekanik düzenli kapaklar bulundurulur. Bu kapaklar çevresinde çalışan işçiler, emniyet kemeri
kullanırlar.
İş süresince kuyubaşı yeterince aydınlatılır.
Kod göstergesi ve frenler
Madde 241 – Kazılmakta ve derinleştirilmekte olan kuyularda, çıkarma makinaları, 125 inci maddede öngörülen kod
göstergesi ve 127 nci maddede öngörülen fren düzeniyle donatılır.
İşaretleşme düzeni
Madde 242 – Kazılmakta ve derinleştirilmekte olan kuyularda, Tüzüğün 145 inci maddesinde sözü edilen
işaretleşme düzeninin kurulması zorunludur.
İndirilmekte ve çıkarılmakta olan kovalar
Madde 243 – Aşağı indirilmekte olan kovaların, kuyu içindeki veya dibindekiişçilere çarpmaması için gerekli
önlemler alınır. Kovalar, yukarı çekilmeyebaşlanmadan önce, hareketsiz hale getirilir.2835
Kovalar, ağızlarından 20 santimetre eksik doldurulur; dış yanlarına ve özellikle diplerine yapışmış olan taş vb.
maddelerden iyice temizlenir.
Kovayla insan taşınması
Madde 244 – Kuyu ağzındaki veya katlardaki özel kapılar kapanmadan kovalarla kuyuya inilip çıkılamaz.
Kuyu kontrolu yapanlar dışında, hiç kimse kovanın kenarına binemez.
Kovayla insan taşımalarında emniyet kemeri kullanılması zorunludur.
İnsan taşımasında kullanılan kovaların hızı, saniyede 1,5 metreyi geçemez.
Bu hız, Bakanlığın izniyle arttırılabilir.
Kısmen veya tamamen malzeme yüklü kova içinde insan taşınamaz. Karşılıklı olarak çift kovayla çalışılıyorsa, insan
taşınırken hiç bir kovayla malzeme taşınamaz.
Fenni nezaretçi tarafından alınacak önlemler
Madde 245 – Fenni nezaretçi, kuyularda, malzeme taşınması, özellikle kovaların kullanılması ve işaretleşmeler
yönünden gerekli önlemleri alır.
ÜÇÜNCÜ KISIM
BİRİNCİ BÖLÜM
Elektrikle İlgili Genel Hükümler
Elektrik şebekesi planı ve kullanım yönergesi
Madde 246 – Ocak yönetim yerinde, elektrik şebekesini ve şebekedeki sabit aygıt ve tesislerin yerlerini gösterir,
ölçekli, ayrıntılı ve en son durumu gösterir bir plan bulundurulur.
Yetkisiz kimselerin elektrik aygıtlarını almasının ve kullanmasının yasak olduğunu, yangın anında yapılacak işleri,
elektrik çarpmasında ilk yardımı,elektrik devresini kesmekle görevli kişilerle haberleşme biçimini ve gerekli diğer bilgileri
içeren yönerge, uygun yerlere asılır.
Elektrik rapor defteri
Madde 247 – Her işyerinde bir elektrik rapor defteri bulundurulur. Bu deftere, bu Tüzük uyarınca, elektrikle ilgili
olarak yapılacak bütün muayene, denetim ve deneylerin sonuçlarıyla, işveren ve elektrik yetkilileri tarafından gerekli görülen
diğer hususlar ve bilgiler ayrıntılı olarak yazılır.
Yedek aydınlatma aracı
Madde 248 – Elektrikle aydınlatılmakta olup ışıkların sönmesinin tehlikeli olabileceği yerlerde, yeteri kadar, uygun
yedek aydınlatma aracı bulundurulur.
Elektrikli aygıtların yerleştirilmesi
Madde 249 – İnsan eliyle kullanılan veya yönetilen elektrikli aygıtların denetlemelerinin yapılabilmesi için, en az 60
santimetre genişliğinde, serbest, kolay ve güvenlikle dolaşılabilecek yolların bulundurulması ve aygıtlar üzerindeki kumanda
ve manevra kollarının kolaylıkla işletilebilecek biçimde düzenlenmesi gereklidir.
Yağlı transformatörler ve yağlı devre kesiciler
Madde 250 – Yağlı transformatörler ve yağlı devre kesiciler, ocak içinde havalandırılması sağlanmış, yangına
dayanıklı, ayrı oda, hücre veya bölmelere konur. Bu gibi yerler, bir göçük halinde oluşacak tehlikeleri karşı dayanaklı yapılır
ve suya karşı korunur.
Buralara, yanıcı, parlayıcı, patlayıcı ve aşındırıcı maddeler konulamaz.
Yangın tehlikesi oluşturmayacak biçimde yapılmış olmayan veya bu niteliklerini yitiren aygıtların konuldukları
odalar, hücreler, bölmeler ve bunların ayrıntıları, yanıcı malzemeden yapılamaz. Bu gibi yerlerde, yanıcı tozların birikmesi
kesinlikle önlenir ve sık sık temizlenir.2836
Yangın söndürme araç ve gereçleri
Madde 251 – Kablo, telefon ve işaret aygıtlarından başka elektrikli aygıtlar bulunan yerlerde veya yakınlarında,
uygun yangın söndürme araç ve gereçleri bulundurulur.
Mevzuata ve standartlara uygunluk
Madde 252 – Bütün elektrikli aygıtlar, iletkenler ve elektrik hatları, ilgili mevzuata ve standartlara uygun olacaktır.
Bunların her türlü dış etkenlere dayanabilecek biçimde yerleştirilmesine ve güvenlikle çalıştırılmasına dikkat
edilecektir.
Ölçü, kontrol, gösterge, uyarı ve kumanda aygıtları
Madde 253 – Elektrik tesisleri, uygun ölçü, kontrol, gösterge, uyarı ve kumanda aygıtlarıyla donatılır.
Ana devre kesicisi
Madde 254 – Elektrikli aygıtlar, çevrenin sıcaklığı da hesaba katılarak, ancak, önceden saptanmış bulunan en yüksek
sıcaklıkta çalışabilecek biçimde kurulur ve kullanılır.
Ocağın dışında, bütün elektrik akımını güvenlikle kesmeye yarayan bir ana devre kesicisi kurulur.
Devre yüklüyken, ayırıcı (seksiyonel) ile devre kesmek yasaktır; kesim, kesinlikle devre kesiciyle yapılacaktır.
Yüklü bulunan bir devreye ait devre kesicinin manevrası, ancak sorumlusu tarafından yapılabilir.
Kısmi devre kesicisi
Madde 255 – Gerektiğinde kullanılmak üzere, uygun yerlere, herhangi bir şebeke kısmının akımını tamamen
kesecek devre kesicileri yerleştirilir.
Parafudr vb. koruyucular
Madde 256 – Yeraltındaki tesis ve aygıtları, gerilimin aşırı yükselmelerine karşı korumak amacıyla, yerüstünde,
gerekli yerlere, parafudr vb. koruyucular yerleştirilir.
Telefon bağlantısı
Madde 257 – Yerüstündeki ana dağıtım istasyonuyla gerekli görülen ocakiçi istasyonları birbirine telefonla bağlanır.
Projelerin Bakanlıkça onaylanması
Madde 258 – Tesisat projesi Bakanlıkça onaylanmayan ocaklarda elektrik enerjisi kullanılamaz.
İKİNCİ BÖLÜM
Gaz ve Toz patlaması tehlikesi bulunan ocaklarda elektrikle ilgili önlemler
Yalıtkanlar, kablolar, yalıtkanlık direncinin azalmasına karşı önlemler
Madde 259 – Yalıtkan malzemeler kullanılacakları yerlerin özellikleri gözönünde bulundurularak seçilir.
Ocakiçi elektrik şebekeleri veya hatlarında, dış kılıfı yanmayan veya kendi kendine yanmayı sürdürmeyen,
standartlara uygun ve verilecek yüke yeterli kesitte ocakiçi kabloları kullanılır.
Ocakiçi elektrik tesisatının akım taşıyan kısımları, topraktan tamamen yalıtılmış olacak ve yalıtkanlık direncinin bu
konudaki mevzuatta belirtilen düzeyin altına düşmemesi sağlanacaktır.
Yalıtkanlık direncinin herhangi bir nedenle azalması olasılığına karşı, nötr topraklı sistemler toprak kaçak
rölesi, nötr yalıtılmış sistemler, yalıtkanlık kontrolü yapan röle ve aygıtlarla donatılmış olacak; bunların çalışıp
çalışmadıkları, sürekli olarak denetlenecektir.2837
Topraklamadan başka önlem alınmayan yerler
Madde 260 – Topraklamadan başka koruyucu önlem alınmayan yerlerde, 261, 263, 264 üncü maddeler hükümleri
uygulanır.
Topraklama hatları
Madde 261 – Çalışma gerilimi küçük gerilimin üstündeyse, elektrik kaçağı yapabilecek elektrikli aygıtlar ve madeni
kısımlar, topraklamayla güvenlik altına alınır.
Ocakiçi şebekesine ve buna bağlı devrelere ait topraklama iletkenlerinde kesiklik veya kopukluk bulunmayacak;
kablo ekleme kutuları veya başlıklarında, güvenli biçimde köprüleme yapılacaktır. Bağlantı yerlerinde boya, oksit ve pas
nedeniyle topraklama direncinin yükselmesine izin verilmeyecektir.
Topraklamanın yapılışı
Madde 262 – Elektrik tesisatıyla ilgili mevzuat, başka bir topraklama sistemine izin vermedikçe, ocakiçi şebekesinin
herhangi bir noktasındaki topraklama, ancak, ocak dışındaki bir topraklama tesisiyle birleştirilerek yapılabilir.
Elektrik tehlikelerine karşı korunma
Madde 263 – a) Küçük geriliminin üstündeki şebekelerde, hatlar, dokunabilecek yükseklikteyse, elektrik yalıtımı
sağlanır ve mekanik etkilere karşı gerekli önlemler alınır. Bakanlığın izniyle tesis edilecek trolley hatları bu hükmün
dışındadır.
b) Elektrikli aygıtların kapakları, yerlerine güvenli biçimde tesbit edilmiş olacaktır.
c) Zırhlı kabloların zırhları mekaniksel ve elektriksel olarak aygıtın gövdesine güvenli biçimde bağlanacaktır.
d) Koruma için kullanılan kafes ve tel örgüler sağlam yapılmış ve delikleri önleyecek ölçüde küçük olacaktır.
Aşırı güçlere karşı koruma
Madde 264 – a) Her şebeke ve devredeki akımın nominal değeri üstüne çıkmasına karşı gerekli otomatik koruma
aygıtları (devre kesiciler) kullanılacaktır.
b) Devre kesiciler, bağlı oldukları devrelerin akımını güvenlikle ve süratle kesebilecek biçimde seçilmiş olacaktır.
c) Devre kesiciler, dış etkilere karşı korunmuş bulunacaktır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Elektrikli Aygıtlar, İletkenler, Tesisler ve Patlamalara Karşı Alınacak Önlemler
Yağlı aygıtların kurulabileceği yerler
Madde 265 – Yağlı aygıtların kurulduğu yerlerde, yağların belirli ve zararsız bir yerde toplamasını sağlayan
önlemler alınacaktır.
Buraların çalışılan yerlerden olabildiğince uzak olmasına özen gösterilecektir.
Transformatörün kurulacağı yerler ve güç girişi
Madde 266 – Güç transformatörlerinin bulundukları yerler, bunların meydana getirdikleri sıcaklığı giderecek
biçimde havalandırılır.
Her güç transformatörünün girişi, bağımsız olarak ana şebekeden kesilebilecek biçimde düzenlenir. Ancak, gerilimin
hepsinde birden aynı zamanda kesilmesi gereken sürekli olarak paralel bağlı transformatör gruplarında, bu hüküm
uygulanmaz.
Devre kesicilerin özellikleri
Madde 267 – Devre kesiciler, devreyi otomatik olarak kestiklerinde, kendi kendilerine tekrar kapanmayacak
özellikte olacaktır.2838
Yüksek gerilimli ve yağlı devre kesicilerin kurulacakları yerler
Madde 268 – Yüksek gerilimli devre kesiciler ve yağlı devre kesiciler, özel yerlerde kurulacaktır.
Devre kesicilerin korunma düzenleri
Madde 269 – Devre kesiciler, aşırı akıma, kısa devreye, toprak kaçağına karşı korunmuş olacaklardır. Nört yalıtılmış
sistemlerde, bu kesicilerin yalıtkanlık direnci, kontrol düzenleriyle donatılacaktır.
Motorların korunması
Madde 270 – Aşırı akım ve nötr topraklı sistemlerde, motorlar, toprak kaçak röleleriyle donatılmış, otomatik yol
vericilerle korunacaktır.
İletkenler ve kablolar
Madde 271 – Her işyerinde, o işyerinin özelliklerine göre seçilen elektrik iletkenleri veya kabloları kullanılır.
Elde taşınır aygıtlar
Madde 272 – Küçük gerilimin üstünde çalışan elde taşınır elektrikli aygıtların, yumuşak kablolar içinde, uygun
kesitte topraklama iletkeni bulunacaktır.
Bu kablolar üzerindeki madeni koruyucular, tek başlarına, topraklama iletkeni yerine kullanılmaz.
Yumuşak kabloların gerilim aldığı noktalarda, uygun devre kesicileri veya otomatik anahtarlar bulunacaktır.
Kuyu içindeki ve dibindeki kablolar
Madde 273 – Kuyu içindeki ve dibindeki elektrik kabloları, sürtmelere, çarpmalara ve üstlerine düşebilecek
cisimlere karşı korunmuş olacaktır.
Ulaşım yollarındaki kablolar ve elektrikli aygıtlar
Madde 274 – Ocakiçi ulaşım yollarındaki kablolar ve elektrikli aygıtlar, yoldan geçen araçlardan,arabalardan ve
hareketli aygıtlardan zarar görmeyecek bir uzaklıkta kurulmuş ve korunmuş olacaktır. Bunlar, taramalarda, özel olarak
güvenlik altına alınacaktır.
Fiş - priz için önlemler
Madde 275 – Küçük gerilimi aşan tesisatta fiş-prizin birbirinden ayrılmasını, fişin yerinden oynamasını önleyecek
bir güvenlik düzeni bulundurulur.
Devre gerilimi kesilmeden fiş yerinden çıkarılamaz.
Devre geriliminin uzaktan kumandayla kesildiği elektrikli kilitleme düzenleri, bu hükmün dışındadır.
Prizlerin yapılışı
Madde 276 – Prizler, fiş çıkarıldığında, gerilim altında bulunan kısımlarına dokunulamayacak nitelikte olacaktır.
Küçük gerilimlerde kullanılan fişler
Madde 277 – Küçük gerilimlerde kullanılan madeni fişlerin boyutları ve biçimleri, daha üst gerilimlerde
kullanılanlardan farklı olacaktır.
Küçük gerilime bağlanma
Madde 278 – El lambaları ve topraklanmayan elde taşınır aygıtların küçük gerilime bağlanması zorunludur.
Akım kesici düzen
Madde 279 – Elde taşınabilir ve hareketli aygıtlar ve makinalar üzerindeki akım kesici düzen ya bu aygıt ve
makinaların sabit birer parçaları halinde olacak ya da uzaktan kumandalı akımın kesilmesini sağlayan kumanda anahtarı
aygıtın üzerinde bulunacaktır.2839
Aydınlatma şebekesi gerilimi
Madde 280 – Aydınlatma şebekelerinde, gerilim, 250 voltu geçmeyecektir.
Lambalar sağlam ve saydam bir koruyucuyla örtülecek; ayrıca, sağlam bir kafes içine alınacaktır.
Ayaklar içinde kullanılan aydınlatma lambaları ve kablolar için, Bakanlığınözel izni gereklidir.
Patlama tehlikesi bulunan ocaklardaki aygıtlar
Madde 281 – Grizu veya kömür tozu patlama tehlikesi bulunan ocaklarda kullanılacak bütün elektrikli aygıtlar, alev
sızdırmaz nitelikte olacaktır.
İşaretleşme kabloları çekilmesi
Madde 282 – Özel bir düzenle aynı zamanda işaretleşme ve telefon konuşmaları için kullanılması hali dışında, işaret
kabloları içinde, telefon devrelerine ayrılmış hatlardan başka, elektrik hattı bulundurulamaz.
İşaretleşme kablolarının nitelikleri
Madde 283 – İşaretleşme aygıtlarının ve telefonların enerji kaynakları, güvenlik koşullarına uygun nitelikte
olacaktır.
Kuyu içindeki işaretleşmelerde, çarpma ve darbelere karşı dayanaklı kablolar kullanılacaktır.
Birbirinden bağımsız olan çıkarma sistemlerinin işaretleşme iletkenleri ortak bir kılıf içinde bulundurulamaz.
Ana çıkarma tesisleri makina dairesinde, işaretleşme devrelerinde meydana gelebilecek herhangi bir aksaklığı açıkça
gösterebilecek bir düzen bulundurulur.
Yüksek gerilimin düşürülmesi
Madde 284 – Dağıtım, yüksek gerilimli ise, alçak gerilime düşürülerek kullanılır. Ancak, güçleri 50 kilovatı aşan,
güvenlik önlemleri alınmış sabit elektrik motorları, bu hükmün dışındadır.
Otomatik kesilme
Madde 285 – Alternatif akım şebekesinin devreleri, toprak kaçak akımı, o devre için tesbit edilen değerin % 15 ini
geçtiğinde, otomatik olarak kesilecek biçimde düzenlenir.
Topraklama
Madde 286 – Yüksek gerilimli şebekelere bağlı aygıtlar, kontrol ve ölçü aletleriyle kabloların madeni dış kılıfları
topraklamayla güvenlik altına alınır.
Nötr izoleli sistemlerle tesis edilen ve sürekli yalıtım kontrol devre aygıtlarıyla donatılmış bağımsız şebekeler, bu
hükmün dışındadır.
Grizulu ocaklarda elektrik enerjisi kullanılması
Madde 287 – Ani grizu boşalması olasılığı bulunan ocaklarda, onaylı belgesiolan, taşınabilir elektrik lambaları
dışında elektrik enerjisi, ancak, Bakanlıkça yürürlüğe konacak yönetmelik esaslarına göre kullanılır.
Alev sızdırmaz aygıtlar
Madde 288 – Grizulu ocaklarda, ancak, özel belgesi bulunan alev sızdırmaz özellikte aygıtlar kullanılır. Kullanım
sırasında, bu Tüzükte öngörülen güvenlik koşullarına uyulması zorunludur.
Elektrikli aygıtların belgeleri
Madde 289 – Grizu veya kömür tozu veya her ikisinin birden patlama tehlikesi olan yerlerde kullanılacak bütün
elektrikli aygıtların, Bakanlıkça kabul edilmiş bir test istasyonundan verilmiş, alev sızdırmaz veya kendiliğinden emniyetli
nitelikte olduklarına ilişkin belgeleri bulunacaktır.2740
Elektriksel ve mekanik kilitlenme
Madde 290 – Devrelere, fiş - priz düzeniyle alçak gerilim verilmekteyse fiş ve priz, akım taşıdıkları sırada
birbirinden ayrılmayacak biçimde elektriksel ve mekanik olarak kilitlenecektir.
Fiş - priz biçiminde yapılmış olan kablo ekleme ve bağlantı başlıkları gerilim kesilmeden, birbirlerinden
ayrılmayacaklardır.
Alev sızdırmaz aygıtların muayenesi
Madde 291 – Alev sızdırmaz veya kendiliğinden emniyetli aygıtlar, bu niteliklerini yetirdiklerinde, kullanılamazlar.
Alev sızdırmaz veya kendiliğinden emniyetli aygıt ve malzemeler, bu niteliklerini yitirip yitirmedikleri yönünden 5
yılda en az bir kez, test istasyonlarında muayene edilir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, söz konusu muayeneler için, gerekli
görülen bölgelerde, yeter sayıda teknik personelle donatılmış, test istasyonları kurar ve çalıştırır veya bu muayeneler,
Bakanlıkça yetkisi kabul edilmiş bir istasyonda yapılır.
Grizulu yerlerde yapılacak işler
Madde 292 – Denetim sonucunda, grizu bulunmadığı tesbit edilmiş olmadıkça, devre gerilim altındayken, hiçbir
aygıtın koruyucusu açılamaz ve hiçbir iletken çıplak olarak havayla temas ettirilemez.
Yukarıdaki hükümler, grizuyu ateşleyemeyecek biçimde yapılmış olan telefon, işaret devreleri vb. devrelere
uygulanmaz.
Alev sızdırmaz aygıtların açılması
Madde 293 – Alev sızdırmaz aygıtların koruyucularına özen gösterilerek kullanılır ve bunlar, ancak, yetkili
elektrikçiler tarafından açılır.
Alev sızdırmaz koruyucunun birleşim yüzeyleri veya soğutucu levhalar arasındaki açıklık, aygıtın sertifikasında
belirtilenden çok olamaz. Soğutucu levhaların arası daima temiz tutulur; tıkanmasına ve genişlemesine izin verilmez.
Grizulu yerlerde topraklama ve kısa devre
Madde 294 – Gerilimi kesilen kısımların topraklanmasına veya bu kısımlarda kısa devre yapılmasına, ancak, grizu
bulunmadığı kesinlikle kanıtlandıktan sonra, yetkili elektrikçi tarafından izin verilir ve işin sonuna kadar grizu sürekli kontrol
edilir.
Alev sızdırmaz aygıtlarda onarımlar
Madde 295 – Yapılan onarımlar, aygıtların alev sızdırmaz özelliklerini değiştirmeyecektir.
Alev sızdırmaz aygıtların parçaları, aynı özellikte yedek parçalarla değiştirilir. Alev sızdırmaz aygıtların
koruyucularında hiçbir değişiklik yapılamaz.
Aygıtlar üzerinde değişiklik yapmak zorunlu olduğunda, bu değişiklik için291 inci maddede sözü edilen istasyona
başvurularak belge alınması zorunludur.
Alev sızdırmazlık nitelikleri konusunda kuşku duyulan aygıtların bu istasyonlara gönderilmesi işverenin
sorumluluğundadır.
Metan oranının % 1,5 u geçmesi
Madde 296 – Genel havasındaki metan oranı % 1,5 u geçen yerlerdeki iletkenlerin ve elektrikli aygıtların gerilimi
derhal kesilir ve koşullar düzelmedikçe yeniden verilmez.
Elektrik tesisatının kontrolu
Madde 297 – Bütün elektrikli aygıtlarla kablolar ve ayrıntıları, haftada en az bir kez, dışından kontrol edilir, yılda en
az bir kez, yalıtkanlık kontroluna tabi tutulur.2841
Sürekli yalıtım kontrolu yapan aygıtlarla donatılmış devreler, bu hükmün dışındadır.
Ocağın bütün elektrik tesisatı, yılda en az bir kez, baştan aşağı kontrol edilir.
Bütün elektrikli aygıtlar ve kablolar, çalışmaya başlamadan önce kullananlarca kontrol edilir.
Alev sızdırmaz aygıtlar, gerektiği kadar sık ve düzenli aralıklarla, elektrikle işleyen konveyörlerle yükleyici motorlar
da yerleri değiştirildiğinde, kontrol edilir.
Bütün koruyucu röle ve devrelere, ayda en az bir kez, deney uygulanır.
Deney ve kontrol aletleri
Madde 298 – Deney ve kontrol aletleri, normal kullanışları sırasında tehlike yaratmayacak tipte yapılmış olacaktır.
Kabloların kontrolu
Madde 299 – Yapılan kontrol ve deneylerde tehlike yaratacak biçimda hasara uğramış veya bozulmuş oldukları
görülen kablolar, derhal onarıma alınır veya sağlamlarıyla değiştirilir.
Hasara uğramış veya bozulmuş kablolar, esaslı biçimde onarılıp kontrol edilmedikçe, ocak içinde tekrar
kullanılamaz.
Onarımlar izola bantlarla yapılamaz.
Yumuşak kablolar, 3 ayda en az bir kez, bulundukları yerlerde kontrol edilir ve son kontrol tarihiyle sonuçları rapor
defterine yazılır.
Elektrikli aygıtların kilitlenmesi
Madde 300 – Elektrikli aygıtların yetkisiz kişilerce oynanması tehlike yaratacak kumanda kolları, özel anahtarı
bulunan kilitlerle kilitlenir, bu sağlanamazsa aygıtlar, kapısı kilitlenebilen bir bölmeye yerleştirilir.
Anahtarlar sorumlu kişilere teslim edilir.
Alev sızdırmaz aygıtların civataları
Madde 301 – Alev sızdırmaz aygıtların kapak civataları eksiksiz olacak ve tamamen sıkılmış durumda bulunacaktır.
Yetkisiz kişilerce sökülmesini engellemek üzere, civata başları özel şekilli veya özel anahtarlarla sökülebilecek yuvalara
gömülü olacaktır.
Gerilimin kesilmesi
Madde 302 – Kullanılmayan iletkenlerin ve aygıtların gerilimi kesilir. Ancak,yüksek gerilimli aygıtlarda, gerilimin
kesilmesi, aygıtın nem almasına veya iç terlemeye neden oluyor, bundan dolayı yalıtkanlık direncinde azalma meydana
geliyorsa, gerilim kesilmez ve üzerlerine gerilim olduğunu gösteren bir uyarı levhası asılır.
İstasyonlara girme yasağı
Madde 303 – Yetkisiz ve izinsiz kişiler, tali istasyona veya transformatör odasına giremezler. Durum, uyarı
levhalarıyla belirtilir.
Yağların kontrolü
Madde 304 – Yağlı aygıtlarda bulunan yağın miktarı ve niteliği, sürekli olarak kontrol edilir. Yağlar, yılda en az bir
kez, yalıtkanlık testine tabi tutulur.
Üzerinde çalışılacak elektrik tesisatı
Madde 305 – Üzerinde çalışma yapılacak elektrik tesisatının besleme kaynaklarından ayrılması ve topraklanması
gerekir. Bu gibi yerlere gerilim veren devre kesicileri açık durumda kilitlenmedikçe veya çalışılan yere gerilim verilmesi
başka bir yolla kesin olarak önlenmedikçe, çalışma yapılamaz.2842
Arıza ve tehlike
Madde 306 – Arıza veya tehlike yüzünden gerilimin her kesilişinde, derhal, yetkili elektrikçiye haber verilir ve
nedenleri, elektrik rapor defterine yazılarak imzalanır.
Onarımlar
Madde 307 – Onarımlar, yalnız yetki verilen elektrikçiler tarafından veya bunların yönetim ve sorumlulukları altında
yapılır.
Elektrikli aygıtlar, her onarımdan sonra, kontrol edilip denenmeden hizmete konulamaz.
Aygıtlarda bozukluk ve düzensizlik
Madde 308 – Koruyucularında bozukluk olan veya çalışmasında düzensizlik görülen aygıtların gerilimi, derhal
kesilir; bunlar, bozukluk veya düzensizlik giderilmeden kullanılamaz.
İlgili diğer mevzuat
Madde 309 – Elektrik tesisatının işletilmesiyle ilgili olarak, bu Tüzükte öngörülenler yanında ilgili diğer mevzuat
hükümleri de uygulanacaktır.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Makinalar ve Mekanik Malzemeler
Makinaların ve mekanik malzemelerin genel nitelikleri
Madde 310 – Yeraltı işlerinde kullanılan makinalar ve mekanik malzemeler, olabildiğince ocakların gerektirdiği
niteliklere sahip olacak; bu Tüzükte belirtilmeyen nitelikleri yönündense, sınai kuruluşlarda, bunların plan, yapım, kuruluş,
bakım, kontrol ve deneme çalışmalarına ilişkin olarak uygulanmakta olan teknik esaslara uygun bulunacaktır.
Koruyucu altına alma
Madde 311 – Volanlar, dişliler, kayışlar ve makinaların hareket eden diğer parçaları, güvenli biçimde koruyucu
altına alınacaktır.
Günlük ve haftalık kontrol
Madde 312 – Ayak alınlarında, ayak dip yollarında ve mekanik taşıma yapılanana yollarda çalışan makinaların
koruyucu düzenleri hergün, diğer bütün makinalar ve mekanik düzenler ise haftada en az bir kez, yetkili bir nezaretçi
tarafından kontrol edilir.
Tehlikeli konumda olan uzaktan kumandalı makinalar
Madde 313 – Gelip geçenler için tehlike yaratabilecek konumda olan, uzaktan kumandalı makinaların üzerine, uyarı
levhaları konur ve bunlar, durdurma düzenleriyle donatılır.
İçten yanmalı motorlar
Madde 314 – İçten yanmalı motorların, ocak içerisinde kullanılabilmeleri, ancak, Bakanlığın kabul ettiği tipten
olmalarına veya iznine bağlıdır.
Buhar kazanı ve buhar çıkaran tesisler
Madde 315 – Ocak içinde vulkanizasyona yarayan ve teknik koşullara uygun olan aygıtlar dışında, buhar kazanı
veya buhar çıkaran başka bir tesis yapılamaz.
Kompresörlerin kurulması, çıkarılması, bakımı ve korunması
Madde 316 – Yeraltında kullanılacak basınçlı havayı sağlayacak kompresörün kurulması, çalıştırılması, bakımı ve
korunmasında aşağıdaki esaslara uyulur: 2843
a) Kompresöre giren hava, olabildiğince kuru, temiz ve serin olacaktır;
b) Kompresör içindeki havanın en yüksek sıcaklığı, kompresörün yağlanması için kullanılan yağın parlama
noktasından, en az 30 derece düşük olacaktır;
c) Hava sıcaklığının aşırı yükselmesi veya kompresörün soğutma sisteminde kullanılan sıvının dolaşımında bir
kesilme meydana gelmesi durumunda, kompresörde, otomatik olarak veya makinist tarafından durdurulmasını sağlayacak
birdüzen bulunacaktır;
d) Kuyu diplerine boruyla gönderilen basınçlı havanın, olabildiğince kuru ve serin olmasına dikkat edilecektir;
e) Kompresörlerin yağlanması için kullanılacak yağlar, standartlara uygunolacaktır.
Basınçlı hava depoları
Madde 317 - Ocak içinde ve dışında kullanılacak basınçlı hava depolarının yapımı, malzeme ve donanımı,
standartlara uygun olacaktır.
BEŞİNCİ KISIM
BİRİNCİ BÖLÜM
Tehlike Hali, Tehlike ve Kazanın Bildirilmesi İlk Yardım,
Kurtarma ve Güvenlik Teşkilatı
Tehlike halinde yapılacak işler
Madde 318 – İşçilerin hayatı, sağlığı veya ocak için tehlikeli bir durum gören herkes, olanak varsa, bunu giderecek
önlemleri, derhal alır. Başaramazsa, burada çalışan işçilere durumu ve tehlikeli bölgeden çekilmeleri gereğini bildirir ve en
yakın nezaretçiye hemen haber verir.
İşçilerin çıkarılması
Madde 319 – Tehlikenin giderilmesi için özel olarak görevlendirilmiş bir nezaretçinin emri altında çalıştırılanların
dışında, işçiler, tehlike belirtisigörülen yerlerden derhal çıkarılırlar.
Tehlike durumunun bildirilmesi
Madde 320 – İşi biten vardiyanın nezaretçileri, kendilerinden sonraki nezaretçilere denetimleri altında yapılacak
işlerdeki tehlike ihtimalleri ve alınması gerekli önlemler hakkında bilgi verirler ve durumu rapor defterine yazarlar.
Fenni nezaretçiye duyurma
Madde 321 – Ocakta meydana gelen ölümler, ağır yaralanmalarla işçi sağlığını, iş güvenliğini ve iş düzenini
sarsacak nitelikteki olaylar, hemen fenni nezaretçiye duyurulur.
Tehlike sırasında ve sonrasında alınacak önlemler
Madde 322 – Tehlike sırasında işçilerin ileri geçmemeleri gereken noktalar, fenni nezaretçi veya yardımcıları
tarafından, belirlenerek açıkça işaretlenir.
Tehlikenin giderildiğinin bildirilmesinden sonra, fenni nezaretçi tarafından, söz konusu yerde, tehlikenin niteliğine
göre gerekli denetimler yapılıp güvenliğin sağlandığı belirlenmeden çalışmaya başlanamaz.
Tehlikelerin ve kazaların Bakanlıklara bildirilmesi
Madde 323 – İşçi sağlığı ve iş güvenliğini sarsacak tehlikeler, can kaybına, ağır yaralanmaya veya zehirlenmeye
neden olan kazalar, işveren tarafından, derhal, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığına bildirilir.
Bu bildirim, yerel makamlara, genel hükümler çerçevesinde yapılması gerekli bildirme zorunluluğunu ortadan
kaldırmaz.2844
7 günden çok iş göremezlikle sonuçlanan iş kazaları, nedenleriyle birlikte,yazılı olarak, yukarıda belirtilen
makamlara bildirilir.
Teknik incelemelere esas olacak bildirim
Madde 324 – Yeraltı yangını, taşıyıcı halatın kopması, kafesin molete çarpması, su baskını, gazların veya tozların
yanması veya patlaması, işletmenin normal çalışmalarını kısmen veya tamamen durduracak nitelikteki göçükler vb.
nitelikteki olaylar, yaralanma olmasa bile, teknik incelemelere esas olmak üzere, derhal, yukarıdaki maddede yazılı
makamlara bildirilir.
İlk yardım kursu
Madde 325 – Ocakta çalışan işçilerin, 3 kişiden az olmamak üzere, en az % 5'i ilk yardım kurslarında yetiştirilir.
Olanak varsa, daima, aynı işçi grubuyla birlikte çalışmaları sağlanır. Bunlar yılda bir kez, geliştirme kursuna gönderilir ve bu
husus kurs belgesine yazılır.
İlk yardım ekibinde bulunanların adları, ilk yardım odasına ve ocak dışındaki ilan tahtalarına bir liste halinde
asılacaktır.
İlk yardım malzemesi
Madde 326 – Yeraltında kullanılacak ilk yardım malzemesi, uygun kaplar içerisinde, ilk yardım görevlileri
tarafından korunur.
İlk yardım malzemesi, haftada bir kez, ocak dışına çıkarılarak denetlenir ve eksikleri tamamlanır. Bu malzeme, en
geç 3 ay içinde ocak dışındaki malzemeyle değiştirilir.
Ocaktan çıkarılan malzeme, sağlık yönünden sakıncası yoksa, ocak dışında kullanılabilir.
İlk yardım odası
Madde 327 – Ocağın merkezi bir yerinde bağımsız bir ilk yardım odası kurulur. Önemli yaralanma, zehirlenme ve
hastalanma gibi durumlarda, bu ilk yardım odasına, derhal, olanak varsa, telefonla haber verilir. Bir doktor veya hastabakıcı
istenip istenmediği ve yaralının ocak dışına taşınmakta olup olmadığı bildirilir.
İşveren hasta veya yaralının hastaneye veya evine taşınması için uygun bir araç sağlamakla yükümlüdür.
Kazaya uğrayanların taşınmasına ilişkin önlemler
Madde 328 – Kafesleri düz konmuş bir sedyeyi almayacak kadar dar olan kuyularda, kazaya uğrayanların sağlık
durumlarının daha çok ağırlaşmasına meydan vermeden dışarı çıkarılması için, uygun önlemler önceden alınır.
İlk yardım odasına başvuru
Madde 329 – Yarası hafif ve pansumanı yapılmış bile olsa, yaralanan kimse, işyerinden ayrılmadan önce, ilk yardım
odasına başvurarak durumunu bildirir.
İlk yardımla ilgili denetimler
Madde 330 – İşveren, ilk yardım odalarını, malzemesini, yaralı taşıma düzenini, ayda en az bir kez denetler.
Görülen arızalar ve eksiklikler, derhal giderilir.
İKİNCİ BÖLÜM
Kurtarma ve İş Güvenliği Teşkilatı
Kazada yapılacak işler
Madde 331 – Ocaklarda meydana gelen patlama, yangın vb. önemli olaylarda, kurtarmanın ve gerekli diğer işlerin
iyi yürütülmesini sağlamak amacıyla, fennine zaretçi gerekli önlemleri alır.2845
Bu gibi olayların meydana geldiği işyerlerinde, fenni nezaretçi ve işverenler, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
mühendisleri olay yerine gelinceye kadar, gerekli önlemleri alarak kurtarma çalışmalarını yapmak zorundadırlar.
Önlemin niteliğini belirlemede fenni nezaretçiyle Bakanlık mühendisleri arasında anlaşmazlık olursa, Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanlığı temsilcisinin öngördüğü önlem ve öneriler, onun yönetimi altında uygulanır. Durum tutanakla saptanır.
İşveren, bu önlemlerin alınması için gerekli işçi, araç, malzeme ve parayı fenni nezaretçinin ve Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanlığı temsilcisinin emirlerine hazır bulundurmak zorundadır.
Kurtarma istasyonları
Madde 332 – Maden ocaklarında, bir kurtarma istasyonu kurulması zorunludur. Ancak, yarıçapı en çok 50 kilometre
olan alan içinde bulunan maden işletmeleri, merkezi bir yerde, ortaklaşa bir kurtarma istasyonu kurabilirler.
Bu hüküm, aynı işletmenin çeşitli ocakları için de geçerlidir.
İşletmeler merkez kurtarma istasyonlarının kuruluş ve yönetim giderlerini, çalıştırdıkları işçilerin sayısına göre,
aralarında paylaşırlar.
Kurulacak kurtarma istasyonlarının kuruluş yerlerine, yöneticilerine, kurtarma ekiplerinin oluşumuna, kurtarıcıların
niteliklerine ilişkin esasların ve belgelerin Bakanlıkça uygun görülmesi gereklidir.
Kurtarma Eğitimi
Madde 333 – Ocaklarda çalışan işçilerin, 10 kişiden az olmamak üzere, en az % 3 ü, gerektiğinde kurtarma işinde
görevlendirilmek üzere, önceden eğitilir.
Bunlardan, kurtarma istasyonunda görevlendirilmeyenler, normal işlerine devam ederler.
Kurtarma istasyonunda ve ocaklardaki kurtarma ekibinde bulunanların sayıları, adları, adresleri ve çalıştıkları
vardiyaları gösteren listeler, kurtarma istasyonlarında bulundurulur.
Kurtarma istasyonunda yönetim ve denetim
Madde 334 – Kurtarma istasyonu, bir maden yüksek mühendisi veya maden mühendisiyle kurtarma işlerinde
yetişmiş ve ocak içerisinde de bu gibi işlerde en az 3 yıl uygulama görmüş bir nezaretçinin yönetim ve denetimi altında
bulunur.
Kurtarıcıların seçilmesi
Madde 335 – Kurtarma işinde yetiştirilecek elemanlar, sağlık durumları, soğukkanlılıkları, dayanıklılıkları, bu işe
yatkınlıkları, genel bilgileri, daimi kurtarıcılar ve ocaklardaki personelle işbirliği yapma yetenekleri bakımından dikkatle
seçilir.
Kurtarıcılar, en az ilkokul mezunu ve özellikle ocakiçi işlerinde 2 yıl veya daha çok deneyimli olacaklar ve kurtarma
istasyonu yönetimi tarafından verilmiş bir belgeye sahip bulunacaklardır.
Yılda bir kez yapılacak sağlık muayenesinde, işe elverişli oldukları tesbit edilmeyenler, kurtarıcılık görevinde
çalıştırılamazlar.
Kurtarıcı eğiticileri
Madde 336 – Kurtarma istasyonlarında, kurtarıcıları yetiştirecek eğitimciler bulundurulur.
Kurtarma işinde yetiştirilmek üzere seçilenler, kurslara katılmak zorundadırlar.
Yeterlik belgesi kazanmış kurtarıcılar, 6 ayda en az bir nazari ve uygulamalı geliştirme kurslarına gönderilirler; bu
husus belgelerine yazılır.2846
Kurtarma istasyonlarında bulundurulacak araç ve gereç
Madde 337 – Kurtarma istasyonlarında bulundurulacak araç ve gereçlerin cins ve miktarını Bakanlık belirler.
Aygıtlar ve ölçü aletleri
Madde 338 – Kurtarma istasyonlarındaki aygıtlar ve ölçü aletleri, her an kullanılmaya hazır durumda
bulundurulacaktır.
Kurtarma istasyonu yönergesi
Madde 339 – Kurtarma istasyonu nezaretçisi veya mühendisi tarafından, istasyonun yönetimine, kurtarma
ekiplerinin oluşumuna ve eğitimine, kazanın duyurulmasına, kazada yapılacak işlere, yararlanılacak araçlara, araç ve
gereçlerin onarım, bakım ve korunmasına ilişkin bir yönerge hazırlanır. Merkez kurtarma istasyonlarına ilişkin yönergenin
birer örneği bağlı ocaklara gönderilir.
Kurtarma planı
Madde 340 – Her ocakta kurtarıcıların yararlanması için belli başlı kapıları, barajları, hava köprülerini, hava akımını
ayarlayan düzeni ve telefon istasyonlarını gösterir bir plan bulundurulur; bir örneği kurtarma istasyonuna gönderilir.
Planda, hava giriş ve çıkış yolları değişik renklerde gösterilir.
Kurtarıcıların kullanacağı işaretler
Madde 341 – Kurtarmada kullanılacak işaretler, bütün ocaklar için tek tip olarak belirlenir ve eğitimleri sırasında
kurtarıcılara öğretilir.
Güvenlik başmühendisliği, mühendisliği ve nezaretçisi
Madde 342 – İşçi sağlığı ve iş güvenliği konularında inceleme ve denetimleri yapmak, sonuçlarına göre gerekli
önlemleri almak ve önerilerde bulunmak üzere, işveren tarafından, 300 den az işçi çalıştırılan her ocağa bir güvenlik nezaretçisi, 300 den çok işçi çalıştırılan her ocağa bir güvenlik mühendisi atanır. Birden çok güvenlik mühendisi bulunan
işletmelerde, ayrıca, bu güvenlik mühendislerinin bağlı bulunacağı bir güvenlik başmühendisliği kurulur.
Güvenlik başmühendis ve mühendislerine güvenlik işleri dışında görev verilemez.
Bunların maden yüksek mühendisi veya mühendisi olmaları, güvenlik başmühendisinin en az 3, güvenlik
mühendisinin ve nezaretçinin en az 2 şer yıllık ocak çalışmalarının bulunması ya da bu süre kadar güvenlikle ilgili bir görev
yapmış olmaları zorunludur.
Güvenlik mühendisi, çalışmaların, işçi sağlığı ve iş güvenliği gereklerine uygun olarak sürdürülmesi için fenni
nezaretçiyle işbirliği yapar; görüş veönerilerini fenni nezaretçiye ve bağlı bulunduğu güvenlik başmühendisliğine bildirir.
Kaza istatistikleri
Madde 343 – Ocak yönetimi, iş kazalarını, nedenleriyle birlikte, işyerindeki kaza defterine, günü gününe yazacak ve
istatistiklerini, yıl sonunda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'na
gönderecektir.
ALTINCI KISIM
Çeşitli Hükümler
Telefon haberleşmesi
Madde 344 – Bir vardiyasında en az 50 işçi çalıştırılan veya ocak ağzından itibaren 1000 metre uzaklığa kadar
yayılmış olan ocaklarda, uygun yerlere, ocağın çeşitli bölümleri ve ocakiçiyle dışı arasında haberleşmeyi sağlayacak
yetersayıda telefon konur.2847
Ocağa konulacak olan telefon santralları, hava giriş kısmında güvenlikli bir yere yerleştirilir.
Ocaklara girme yasağı
Madde 345 – Ocak yönetimince yazılı izin verilmemiş kimseler ocağa giremezler. Yazılı izin almış olanlar ise,
ocağa, ancak, yetkili bir kişinin eşliğinde girebilirler.
Ocağa sokulamayacak maddeler
Madde 346 – Ocaklara kesici, yaralayıcı, öldürücü silahlarla alkollü içki sokulamaz. Kömür ve kükürt ocaklarıyla
yangın tehlikesi olan ocaklarda tütün içilemez. Bu ocaklara sigara, pipo, puro, kibrit, çakmak vb. madde ve malzemeler
sokulamaz.
Fenni nezaretçi, bunların ocağa sokulup sokulmadığını anlamak için, ocağa girenlerin üstlerini arattırır. Üstlerinin
aranmasına engel olanlar, ocağa sokulamaz.
Tesis, tahkim ve onarım işleri
Madde 347 – Tesis, tahkim ve onarım işleri yapacak olanlar için gerekli güvenlik önlemleri alınır. Döşemeler, en
çok yüke karşı uygun bir güvenlik katsayısı alınarak yapılır.
Döşemelerde ahşap malzeme kullanılmışsa, bunlar, nezaretçi tarafından, ayda en az bir kez, muayene edilir.
Kuyu içinde yapılan tesis, tahkim ve onarım işlerinde, işçilerin tek başına çalıştırılması yasaktır.
Emniyet kemerleri ve düşmelere karşı önlemler
Madde 348 – Silolara, bürlere, ferelere (eğimli küçük galeri ve kuyular) vb. yerlere, ancak, emniyet kemeri
bağlamak gibi güvenlik önlemleri alınarak girilir.
Dik damarlardaki çalışma yerleri, kömür, cevher ve taş parçalarının düşmesine karşı özel olarak korunur.
İşçilerin tek başına çalıştırılamayacağı yerler
Madde 349 – Bir kaza meydana geldiğinde kolayca görülemeyecek ve yardıma koşulamıyacak yerlerde, tek başına
işçi çalıştırılamaz.
Ocağa girenlerin deftere yazılması
Madde 350 – Çalışmak üzere yeraltına gidenlerin adları, her gün, özel bir deftere yazılır. Bulundukları yerler olanak
ölçüsünde bu deftere gösterilir. Deftere yazılmayanlar ocağa sokulmaz.
Vardiya sonu
Madde 351 – Vardiyanın sorumlu nezaretçisi, kendisinden sonraki nezaretçinin haberi bulunması durumu dışında,
vardiyanın sonunda, ekibindeki her işçinin, ocaktan çıkmasını sağlamak yükümlüdür.
Defterler ve kayıtlar
Madde 352 – Bu Tüzükte öngörülen defter ve kayıtların tutulmasından ve saklanmasından işveren sorumludur.
YEDİNCİ KISIM
BİRİNCİ BÖLÜM
Maden ve Taş Ocakları Açık İşletmeleri
Kitle ve blok kayması ve parça düşmesi
Madde 353 – Kazı yapılan ve lağım atılan kademe cepheleri, şantiyeler, işçilerin geçtiği bunlara yakın yollar, taşım
yolları, kitle ve blok kayması ve parça düşmesi olasılığı yönünden ilgili nezaretçi tarafından sürekli olarak denetlenir. Varsa,
tehlike giderilmeden bu işle görevlendirilen işçilerden başkası buralarda çalıştırılamaz.2848
Yıldırım düşmesi tehlikesi
Madde 354 – Yıldırım düşmesi tehlikesi varsa, elektrikli kapsülle ateşleme yapılan yerüstü işletmelerinde, lağım
delikleri, gerekli önlemler alınmadan doldurulamaz. Tehlike lağımın doldurulması sırasında meydana gelmişse, doldurma
işlemi derhal durdurulur; patlamanın olağan etki alanı dışına çıkılır ve tehlike geçinceye kadar bu alana kimsenin girmemesi
için gerekli önlemler alınır.
Kademe dipleri
Madde 355 – Kademe diplerinde, işçilerin yemek yemeleri, dinlenmeleri, patlayıcı maddeleri ve sandıklarını
koymaları yasaktır.
Çatlak sökümü
Madde 356 – Ateşlemelerden ve donmaları izleyen arazi gevşemesi kar, yağmur vb. doğal olaylardan sonra, yeniden
işe başlamalarda, kademe yüzleri ve çevresi, bu işe ayrılmış deneyimli işçiler tarafından yukarıdan başlanıp aşağıya doğru
sürdürülmek suretiyle, çatlak sökümü yapılarak temizlenir.
Kademe alınlarında çalışma
Madde 357 – Kazı yada lağımlarla oyularak kademe alınlarının askıya alınması (ters ıskarpa) suretiyle çalışılması
yasaktır.
Malzeme yığınları ve artıkları
Madde 358 – Kademe düzlüklerinde, malzeme yığınları ve artıkları, işçilerin tehlike anında kaçarak kurtulmalarını
engellemeyecek biçimde düzenlenecektir.
Şevlerde çatlak sökümü
Madde 359 – Yüksekliği 5 metre ve eğimi 30 dereceden çok olan şevlerde,çatlak sökümü vb. çalışmalarda, işçilere
emniyet kemerleriyle baret, emniyet ayakkabısı vb. kişisel koruyucular verilir.
Emniyet kemerlerinin bağlı olduğu halat uçları, kademe üzerinde bulunan sağlam ber yere bağlanır.
Emniyet kemerleri halatlarının yıpranıp yıpranmadıkları, kullanılmadan önce muayene edilir ve bunlar belirli
aralıklarla deneyden geçirilir.
Kademe yüksekliği ve şev
Madde 360 – Elle kazı ve yükleme yapılan açık işletmelerde kademe yüksekliği, 3 metreyi, şev sağlam arazide 60
dereceyi, çöküntülü ve ezik arazide, kum, çakıl ve dere tortuları olan yerlerde, killi tabakalarda, ayrışıma uğramış kalkerlerde,
parçalanmış volkanik taş ve tüflerde 45 dereceyi, kaygan ve sulu yerlerde 30 dereceyi geçemez.
İKİNCİ BÖLÜM
Mekanik Olarak Çalışılan Açık İşletmeler
Makina çalıştırılan kademelerin yüksekliği
Madde 361 – Kazıcı ve doldurucu makinaların çalıştırıldığı ve derin lağım deliklerinin uygulandığı kademelerin
yüksekliği, 360 ıncı madde hükmüne tabi olmaksızın, kullanılan kazıcı ve doldurucu makinaların bu yüksekliklerine veya
lağım deliklerinin boyuna göre artırılabilir.
Kademe düzlüğü
Madde 362 – Kademe düzlüğü, atımlardan sonra bile, makinaların rahatlıkla ve güvenle manevra yapabilmelerine
olanak verecek ve çalışan işçiler için tehlike oluşturmayacak genişlikte olmalıdır.2849
Yönerge
Madde 363 – Kazıcı ve doldurucu makinaların çalıştırıldığı veya derin lağım deliklerinin uygulandığı işletmelerde,
işveren veya fenni nezaretçi tarafından, aşağıdaki ayrıntıları içeren bir yönerge hazırlanır:
a) Kademelere verilecek en çok yükseklik,
b) Güvenle çalışmaya olanak verecek kademe düzlüğü genişliği,
c) Çalışılan yerin özelliğine, Jeolojik, tektonik yapısına ve fiziksel özelliğine göre kademelere verilmesi gereken şev
derecesi,
d) Lağım atılacak yerin özelliğine göre, lağım derinliği, lağım aralıkları ve lağım deliğiyle kademe yüzünün dibi
arasındaki uzaklık ve buna göre konulması gereken patlayıcı madde miktarı,
e) Ateşleme sırasında işçilerin ve makinaların güvenlikleri için alınması gereken önlemler,
f) Makinaların çalışma koşulları, manevra yerleri, yükleme, taşıma ve boşaltma işlerinde uygulanacak güvenlik
önlemleri,
g) Patlayıcı madde doldurma, sıkılama ve ateşleme sırasında alınacak güvenlik önlemleri,
h) Çalışma yerlerine görevlilerden başkalarının girmesine karşı önlemler,
i) Patlayıcı maddelerin depolanması, kullanılacakları yere güvenli biçimde taşınması ve kullanılmalarına ilişkin
önlemler.
Tıkanıklıkların giderilmesi
Madde 364 – Huni, kuyu, oluk ve silolarda meydana gelecek tıkanıklıklar, sağlam döşenmiş ızgaralar, güvenlikli
geçit köprüleri ve işçilerin düşmelerini önleyecek diğer önlemler alınarak giderilir.
Aydınlatma
Madde 365 – Gece çalışmaları yapılan yerler yeterli biçimde aydınlatılır.
SEKİZİNCİ KISIM
Maden İşletmeleri ve Taş Ocakları Karoları
Çukurlar
Madde 366 – İşletme sahasında meydana gelen çukurların çevresi, gece ve gündüz görülebilecek biçimde, korkuluk,
tel örgü vb. engellerle çevrilir ve gerektiğinde aydınlatılır.
Karolara ve işletme tesislerine, işyeri amirinin izni olmadan görevlilerden başkası giremez.
Kuyubaşı havuz, kule, baca, dam ve çatılarda güvenlik önlemleri
Madde 367 – Kuyubaşları, su havuzları, soğutma kuleleri ve havuzlarıyla, aşındırıcı veya sıcak sıvılar bulunan depo,
sarnıç gibi yerlerin çevrelerine, sağlam korkuluk vb. engeller yapılır.
Merdivenler sağlam olacak, kenarlarında dayanıklı merdiven korkulukları bulunacaktır.
İskele çevrelerinde, en az 90 santimetrelik korkuluklar olacaktır.
Baca, dam, çatı gibi yüksek, kaymaya ve düşmeye elverişli yerlerde çalışan işçilerin güvenliğini sağlamak üzere,
iskele, koruma parmaklığı veya korkuluklar yapılacaktır.2850
Bu önlemlerin alınmasına olanak yoksa, işçilerin bellerine emniyet kemerleri takılacak ve bunlar sabit bir yere
sağlamca bağlanacaktır.
Pis sular, gazlar, dumanlar
Madde 368 – Kapalı devre solunum maskeleri kullanılmıyorsa, pis su, gaz ve dumanların bulunduğu depolara,
işçiler, ancak, iyice havalandırılıp temizlendiğine emin olduktan sonra sokulurlar.
Buraların havası, işçinin çalıştığı sürece, denetim altında bulundurulur.
Ateşleme sırasında güvenlik önlemleri
Madde 369 – Yol, bina, köprü, elektrik, telgraf, telefon, havai hat vb.sabit tesislere, 70 metre uzaklık içerisinde,
patlayıcı madde kullanmak yasaktır. Ateşleme sırasında işçilerin ve sözü edilen tesislerin korunmaları için gerekli güvenlik
önlemleri alınır.
DOKUZUNCU KISIM
İşverenin, Nezaretçilerin ve Maden İşçilerinin Görevleri ve Teftişleri
Fenni nezaretçi yardımcısı
Madde 370 – Çalıştırılan işçi sayısı, 24 saatte 300’ü geçen ocaklarda, fenni nezaretçiye yardımcı olmak üzere bir ve
artan her 200 işçi için, ayrıca bir yardımcı atanır. Bunların maden mühendisi olması gereklidir.
Fenni nezaretçilerin nitelikleri
Madde 371 – Fenni nezaretçi görevini üstlenecek maden yüksek mühendisi veya mühendisinin bir maden
işletmesinin teknik işlerinde, en az 5 yıllık deneyiminin bulunması zorunludur.
Grizulu veya kendiliğinden yanmaya elverişli kömür damarlarının bulunduğu işletmelerde görevlendirilecek fenni
nezaretçilerin, bu 5 yıllık süreyi, aynı nitelikteki ocaklarda geçirmiş olmaları gerekir.
Daimi nezaretçi
Madde 372 – Daimi nezaretçinin, sürekli olarak, işletmede bulunması zorunludur.
Elektrik tesislerinden sorumlu olanlar
Madde 373 – Toplam gücü 100 kilovatın üstünde veya buna eşit beygir gücünde motorların veya herhangi birinin
gücü 25 kilovatı geçen makinaların yahut yüksek gerilimin kullanıldığı işletmelerde, makina ve tesisler, bu işlerde en az 3 yıl
çalışmış bir elektrik yüksek mühendisi veya mühendisinin sorumluluğuna verilir.
Yukarıda belirlenenlerden aşağı güçteki tesisler, an az ikinci sınıf yeterlik belgesine sahip bir elektrikçinin
sorumluluğu altında bulunur.
Deneyimli işçiler
Madde 374 – Ocak içinde, herhangi bir işte, en az 6 ay çalıştıktan sonra,bu işi yalnız başına yapabileceklerine ve
ocağın güvenlik ve çalışma koşullarına uyum sağladıklarına yetkililerce kanaat getirilen işçiler, deneyimli işçi sayılırlar.
Deneyimi ve meslek bilgisi olmayan kimseler, meslek bilgisi olan bir kimsenin gözetimi ve rehberliği olmadan,
kendisi veya diğer işçiler için önemli derecede tehlikeli olabilecek ocak işlerinde çalıştırılamazlar.
Mevzuata emirlere ve talimata uyma zorunluluğu
Madde 375 – Ocaklarda, yeraltında ve tünellerde çalışanlar, işçi sağlığı ve iş güvenliği bakımından, ilgili mevzuatın
öngördüğü esaslara ve işverenin bunlara uygun olarak vereceği emir ve talimata uymak zorundadırlar.2851
Güvenlik denetimleri
Madde 376 – Her vardiyada, en az iki kez, ocağın her yerinde, nezaretçiler tarafından, güvenlik denetimleri yapılır.
Bu denetimlerde, zararlı ve tehlikeli gaz ve tozların ve yangın belirtilerinin bulunup bulunmadığı, havalandırma
düzeni, tahkimatın durumu, tehlikeli yerlerdeki uyarı işaretleri, taşıma tesislerinin normal çalışıp çalışmadığı vb. hususlar
incelenir.
Ocağın güvenlik denetimleri yönünden bölünmesi
Madde 377 – Her ocak, güvenlik denetimlerin eksiksiz ve kolay yapılabilmelerini sağlayacak büyüklükte kısımlara
bölünür.
Çalışılmayan zamanlardan sonra yapılacak denetim
Madde 378 – Tek vardiyayla çalışılmakta olması veya tatil gibi bir nedenle çalışılmayan bir zamandan sonra, işçiler
ocağa girmeden önce, ocağın heryeri, nezaretçi tarafından güvenlik yönünden denetlenir; güvenlik koşullarının varlığı
saptanmadan ocağa girilmesine izin verilmez. Durum rapor defterine yazılır.
ONUNCU KISIM
Son Hükümler
İşletmenin terkedildiğinin bildirilmesi
Madde 379 – İşletme hakkı sahibi, işletmenin tümünü veya bir kısmını terketmeden önce, durumu ve nedenlerini, en
geç bir ay içinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bildirir.
Tozla mücadele yönetmeliği
Madde 380 – Bakanlıkça, bu Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak, en çok bir yıl içinde, maden ve taş
ocakları işletmelerinde ve tünel yapımında tozla mücadeleyle ilgili bir yönetmelik çıkartılır.
Radyoaktif maddeler
Madde 381 – Radyoaktif maden ve minerallerin arama, üretim ve çıkarılmasıyla ilgili çalışmalarda, bunların zararlı
etkilerini giderici, önleyici ya dakoruyucu önlemler alınır.
Bakanlıkça onaylanacak yönergeler
Madde 382 – Bu Tüzükte işverenlere hazırlanıp Bakanlıkça onaylanacağı öngörülen yönergeler, Tüzüğün yayımı
gününden başlayarak, altı ay içinde, Bakanlığın onayına sunulur.
Geçici Madde 1 – Bu Tüzüğün yürürlüğe girmesinden önce, ocaklarda Bakanlığın izni alınmadan yapılmış elektrik
tesisatı projelerinin, Tüzüğün yürürlüğe girmesinden başlayarak bir yıl içinde, Bakanlığın onayına sunulması zorunludur.
Yürürlük
Madde 383 – 25/8/1971 günlü ve 1475 sayılı İş Kanununun 74 üncü maddesine dayanılarak hazırlanmış ve
Danıştayca incelenmiş bulunan bu Tüzük'ün 186 ncı maddesinde yeralan işçilerin karbonmonoksit maskeleri taşımalarına
ilişkin hüküm, Tüzük'ün Resmi Gazete'de yayımı gününden 2 yıl, 191 inci maddesinin birinci fıkrasında yeralan metan
dedektörüne ilişkin hüküm bir yıl sonra, diğer hükümleri Resmi Gazete'de yayımı gününde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 384 – Bu Tüzük hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.