İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ

Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 4/12/1973, No: 7/7583
Dayandığı Kanunun Tarihi : 25/8/1971, No: 1475
Yayımlandığı R. Gazetenin Tarihi : 11/1/1974, No: 14765
Yayımlandığı Düsturun Tertibi : 5, Cildi: 13, S. 443

BİRİNCİ KISIM
Genel Hükümler
Madde 1 – 1475 sayılı İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde, işçilere ait yatıp kalkma yerlerinde ve diğer 
müştemilatında bulunması gereken sağlık şartlarının ve işyerlerinde kullanılan alet, edevat, makinalar 
ve hammaddeler yüzünden, çıkabilecek hastalıklara engel olacak tedbir ve araçların, işyerlerinde iş 
kazalarını önlemek üzere bulundurulması gerekli araçların ve alınacak güvenlik tedbirlerinin neler olduğu bu
 Tüzükte belirtilmiştir. Madde 2 – Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için, 
bu Tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı yapmakla yükümlüdür. 
İşçiler de, bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar. Madde 3 – İşveren, işçilere yapmakta oldukları işlerinde 
uymaları gerekli sağlık ve güvenlik tedbirlerini öğretmek ve iş değiştirecek işçilere yenisinin gerektiği bilgileri vermek 
zorundadır. Madde 4 – İşverenin, işyerinde, teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık şartlarını sağlaması; 
kullanılan makinalarla alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike gösterenleri veya hammaddelerden zehirli 
veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine ve fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla 
değiştirmesi iş kazalarını önlemek üzere işyerinde alınması ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak 
diğer iş güvenliği tedbirlerini devamlı surette izlemesi esastır. 


İKİNCİ KISIM
Sağlık Şartları ve Güvenlik Tedbirleri
BİRİNCİ BÖLÜM
İşyerlerinde Bulunması Gereken Sağlık Şartları ve Güvenlik Tedbirleri:
Madde 5 – İşyeri kurulması amacıyla yeniden yaptırılacak binalarla bunlara yapılacak her çeşit ekler ve bunlardaki 
değişiklikler, mevzuata ve o binada yapılacak işin nitelik ve özelliklerine uygun bulunacaktır.2390 
Evvelce inşa edilmiş olan herhangi bir binanın tümünün veya bir kısmının işyeri olarak kullanılmasında da, bu şartlar 
aranacaktır.
Madde 6 – İşyerlerinin çatıları; ısı, rüzgar, yağmur, kar gibi dış etkilerden işçileri tamamen koruyacak surette 
dayanıklı ve muhafazalı yapılmış olacaktır. Çatının üzeri, yazın fazla ısı geçiren saç ve benzeri malzeme ile örtülü bulunduğu 
takdirde, ayrıca bir tavan yapılması, bununla çatı arasında hava akımı sağlayacak menfezler bulunması gereklidir.
İşyerlerinin bulunduğu baraka, sayvan, sundurma ve benzeri yerlerin çatıları,ısı geçiren saç ve benzeri malzeme de 
örtülmüş olduğu hallerde bu çatılar, en az 350 santimetre yükseklikte yapılmış olacaktır.
Madde 7 – İşyerlerinde işçilerin daimi olarak çalıştırıldığı yerlerin tavan yüksekliği,en az 3 metre olacaktır.
Tabana paralel olmayan tavanlarda bu yüksekliğin ortalaması 3 metre olacak ve en alçak kısmı, varsa, kirişin alt 
noktasından 240 santimetreden aşağı olmayacaktır.
17/5/1941 tarihinden önce çalışmakta bulunan işyerlerinde, fazla ısı, buhar, gaz yahut zararlı tozlar çıkarması gibi 
sağlık yönünden sakıncalı olmayan işler için, hava hacmi 8 inci maddede yazılı miktara uygun bulunduğu ve yeterli 
havalandırma sağlandığı hallerde, bu yükseklik 2 metreye kadar kabul edilebilir.
17/5/1941 tarihinden sonra ve bu Tüzüğün yürürlüğe girmesinden önce çalışmakta olan işyerlerinde birinci ve ikinci 
fıkralarda yazılı tavan yüksekliği, en az 285 santimetre olarak kabul edilir.
Madde 8 – İşyerlerindeki hava hacmi, makine, malzeme ve benzeri tesislerin kapladığı hacimler dahil olmak üzere, 
işçi başına en az 10 metreküp olacaktır. Hava hacminin hesabında, tavan yüksekliğinin 4 metreden fazlası nazara alınmaz.
Madde 9 – Her işyerinde, makine, tezgah, malzeme ve benzeri tesisler,çalışan işçilerin işlerini rahatça yapmalarına 
engel olmayacak ve herhangi bir tehlikeye sebebiyet vermeyecek şekilde yerleştirilecek ve bunlar,gereği gibi korunacaktır.
İşyeri olarak kullanılan binaların döşeme yüzeyine, orada çalışan işçiler için tehlikeli olacak şekilde, makine, tesis, 
ham, yarı işlenmiş veya tam işlenmiş malzeme bırakılmayacaktır.
Madde 10 – İşyerlerinde taban döşeme ve kaplamaları, sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz ve kaymaz bir 
şekilde olacak ve malzemesi kolayca yıkanıp temizlenmeye elverişli bulunacaktır.
Yapılan işe göre, tabana fazla su veya sulu şeyler dökülen işyerlerinde, çamur yahut bulaşık su birikintileri olmaması 
için gerekli tedbirler alınacak ve yer sifonları konulacaktır.
Taban ve asma katların döşemeleri, üzerine konulacak makine, alet ve edevat ve benzeri malzeme ile orada 
çalıştırılacak işçilerin ağırlığına dayanabilecek şekilde yapılmış olacak ve metrekare hesabı ile taşıyabileceklerien çok ağırlık 
miktarları, yetkili teknik elemana tespit ettirilecek ve bu hadler üstünde yüklemelere meydan verilmeyecektir.2391
Ahşap ve yanıcı maddelerden yapılmış döşemelerin bulunduğu yerlerde, açık ateş veya alevle çalışmalar 
yapılmayacaktır.
Teknik nedenlerle döşemelerde çukur, delik, merdiven başları, menholler ve kanallar gibi tehlike gösteren seviye 
farkı bulunduğu hallerde, gerekli tedbirler alınacaktır.
İçinde aşındırıcı, yakıcı veya sıcak sıvılar bulunan büyük kap, sarnıç, kuyu, havuz ve depoların ağızları, döşeme ile 
aynı seviyede bulunuyorsa, bunların kenarları, sağlam bir korkulukla çevrilecek veya ağızları kapakla örtülecektir.
Madde 11 – İşyerlerindeki koridorlar, işçilerin kolaylıkla gelip geçmesini sağlayacak ve tehlike baş gösterdiğinde 
işyerini çabuklukla boşaltmaya yetecek genişlikte olacak,tabii veya suni ışıkla aydınlatılmış bulunacaktır.
Makinalar, motorlar ve bunlar tarafından çalıştırılan aletler ve diğer tezgahlar arasındaki açıklık, işçilerin rahat 
çalışmalarını sağlamak üzere, en az 80santimetre olacaktır. İşyerindeki geçitlerin genişliği, oradan geçecek işçilerin miktarına 
ve malzeme hareketine uygun olarak ayarlanacak ve bu genişlik 120 santimetreden az olmayacaktır. Geçitlerin tabanı sağlam, 
arızasız ve kaymaz şekilde yapılmış olacak, ayrıca geçitler işaretlenecektir.
Yüksek geçit, platform veya çalışma sahanlıklarının (yükleme boşaltma rampaları ile bir kişinin durabilemesine 
imkan vermeyecek darlıktaki yerler hariç)serbest bulunan bütün tarafları, en az 90 santimetre yükseklikte etekli korkuluklarla 
çevrilecektir.
Köprü şeklindeki asma geçitler, üzerinden geçirilecek en ağır yüke göre hesap edilerek sağlam bir şekilde inşa 
edilecek ve buralarda kaymaları önleyecek tedbirler alınmış olacaktır.
Taşıma bandlarının (Konveyör) veya diğer makinaların üzerinden geçen bütün geçitlerin açık bulunan tarafları, 
uygun korkuluk ve eteklerle çevrilecektir.
Madde 12 – İşyerlerindeki kapıların yükseklik ve genişliği, oralarda çalışanların serbestçe girip,çıkmalarına elverişli 
ve dışarıdan gelecek sıcak ve soğuk havadan veya zararlı koku gaz ve gürültüden işçileri koruyacak şekil ve nitelikte 
yapılmış olacaktır. Boşluğa açılan kapı ve diğer menfezlerin uygun koruyucuları veya korkulukları bulunacaktır.
Madde 13 – İşyerlerinde dışarıdan ışık almaya yarayan yan ve tepe pencereleri ile menfezlerin aydınlık veren 
yüzeyleri toplamı, işyeri taban yüzeyinin en az 1/10 oranında olacaktır. Dışarı ile doğrudan doğruya bağlantısı olmayan iç 
kapı, pencere ve menfezlerin dolaylı olarak aydınlık veren yüzeyleri bu hesaba katılmaz.2392
Dış pencere ve menfezler işyerine ışığı, bol ve eşit olarak yayacak ve ihtiyaca göre kolayca açılıp kapanabilecek ve 
temizlenebilecek şekilde yapılacaktır.
İşçilerin, pencere ve menfezlerden gelen güneş ışığına ve ısısına veya hava akımlarına karşı sağlıklarını koruyacak 
şekilde, gereğine göre, perde, tente veya pancur konulması, yahut camların boyanması gibi tedbirler de alınacaktır.
Madde 14 - İşyerlerinde kullanılacak korkuluklar; sağlam bir şekilde ahşap boru veya metal profilli malzemeden 
yapılacak, yüzeyleri pürüzlü ve köşeleri keskin olmayacaktır.
Korkulukların, tabandan yüksekliği en az 90 santimetre olacaktır.
Korkuluklar, en çok 2 metrede bir dikme konulmak suretiyle tabana veya elverişli diğer bir yere sağlam bir şekilde 
tespit edilecek ve üst seviyesi ile taban arasındaki mesafenin yarı hizasına da, bir ara korkuluk çekilecektir.
Korkuluğun tümü, herhangi bir yönden gelebilecek en az 100 kilogramlık bir yüke dayanabilecek şekilde 
yapılacaktır.
Ahşap korkulukların trabzan ve dikmeleri, en az 5x10 santimetrelik latadan ve ara korkuluklar ise, en az 5x5 
santimetrelik kadrodan veya 2,5x10 santimetrelik latadan yapılacaktır.
Boru korkulukların trabzan veya dikmeleri, en az 1 1/4 parmak ve ara korkuluklar ise, en az (1) parmak borudan 
yapılmış olacaktır.
Metal profilli malzemeden yapılan köşebentli korkulukların trabzan ve dikmeleri, en az 5 milimetre et payı olan 
40x40 milimetrelik köşebentden ve ara korkuluklar ise, en az 3 milimetre et payı olan 30x30 milimetrelik köşebentten 
yapılacak ve köşebentlerin yatay kenarları, tehlikeli tarafa dönük olacaktır.
Dördüncü fıkradaki şart, yerine getirilmek suretiyle diğer metal profilli malzemeden de korkuluklar yapılabilir.
Madde 15 - Etekler; ahşap, metal veya yeteri sağlamlıkta diğer malzemeden yapılacaktır. Bunların yükseklikleri, 
tabandan en az 15 santimetre olacak ve gerektiğinde tabanla en çok 1 santimetrelik bir aralığı bulunabilecektir.
Madde 16 - İşyerlerinin gün ışığıyle yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. Şu kadar ki, işin konusu veya 
işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından faydalanılamayan hallerde yahut gece çalışmalarında, suni ışıkla yeterli 
aydınlatma sağlanacaktır.
Gerek tabii ve gerek suni ışıklar, işçilere yeter derecede ve eşit olarak dağılmayı sağlayacak şekilde düzenlenecektir.2393
Madde 17 – İşyerlerinde suni ışık kullanıldığı hallerde:
1) Elektriğin sağlanabildiği yerlerde elektrik ışığı kullanılacak ve tesisat, teknik usul ve koşullara uygun bir şekilde 
yapılmış olacaktır.
2) Suni ışık tesis ve araçları; havayı kirletecek nitelikte gaz, koku çıkararak işçilerin sağlığına zarar vermeyecek, 
keskin, göz kamaştırıcı ve titrek ışık meydana getirmeyecek şekilde olacaktır.
3) 35°C tan aşağı sıcaklıkta parlayabilen, buhar çıkaran benzin, benzol gibi sıvılar, aydınlatma cihazlarında 
kullanılmayacaktır.
4) Sıvı yakıtlar ile aydınlatmada, lambaların hazneleri metal olacak, sızıntı yapmayacak ve kızmaması için de gerekli 
tedbirler alınmış olacaktır.
5) Lamba alevinin, parlayabilen gaz ve maddelerle teması ihtimali olan işlerde; alev, tel kafes ve benzeri malzeme ile 
örtülecektir.
6) İçinde kolayca parlayıcı veya patlayıcı maddeler ile ilgili işler yapılan yahut parlayıcı, patlayıcı maddeler bulunan 
yerler, sağlam cam mahfazalara konulmuş lambalarla, ışık dışardan yansıtılmak suretiyle aydınlatılacaktır.
7) Sıvı yakıtlar ile aydınlatmada lambalar ateş ve alev yakınında doldurulmayacak, üstlerinde 1 metre, yanlarında 
(30) santimetre kadar mesafede yanabilecek eşya ve malzeme bulundurulmayacak ve sağlam bir şekilde tespit edilecektir.
Lambalar portatif olduğu takdirde,yere konulduğunda devrilmeyecek şekilde oturaklı olacaktır. 
Sıvı yakıtlarla aydınlatma yapılan yerlerde, en az bir adet yangın söndürme cihazı bulundurulacaktır.
Madde 18 – İşyerlerindeki avlular, açık alanlar, dış yollar, geçitler ve benzeri yerler, en az 20 lüks (lux) ile 
aydınlatılacaktır.
Kaba malzemelerin taşınması, aktarılması, depolanması ve benzeri kaba işlerin yapıldığı yerler ile iş geçit koridor yol 
ve merdivenler, en az 50 lüks (lux) ile aydınlatılacaktır. Kaba montaj, balyaların açılması, hububat öğütülmesi ve benzeri 
işlerin yapıldığı yerler ile kazan dairesi, makine dairesi, insan ve yük asansör kabinleri malzeme stok ambarları, soyunma ve
yıkanma yerleri, yemekhane ve helalar, en az 100lüks (lux) ile aydınlatılacaktır.
Normal montaj, kaba işler yapılan tezgahlar, konserve ve kutulama ve benzeri işlerin yapıldığı yerler, en az 200 lüks 
(lux) ile aydınlatılacaktır.
Ayrıntıların, yakından seçilebilmesi gereken işlerin yapıldığı yerler, en az 300 lüks (lux) ile aydınlatılacaktır. Koyu 
renkli dokuma, büro ve benzeri sürekli dikkati gerektiren ince işlerin yapıldığı yerler, en az 500 lüks (lux) ile 
aydınlatılacaktır.
Hassas işlerin sürekli olarak yapıldığı yerler en az 1000 lüks (lux) ile aydınlatılacaktır.2394
Madde 19 – Bir aydınlatma merkezine bağlı olan işyerlerinde; herhangi bir arıza dolayısiyle ışıkların sönmesi 
ihtimaline karşı, yeteri kadar yedek aydınlatma araçları bulundurulacak ve gece çalışmaları yapılan yerlerin gerekli 
mahallerinde tercihan otomatik olarak yanabilecek yedek aydınlatma tesisatı bulundurulacaktır.
Yangının, yedek aydınlatma tesisatını bozması ihtimali bulunan yerlerde; ışığı yansıtacak işaretler, fosforesan boya, 
pilli lambalar uygun yerlere yerleştirilecek veya bunlara benzer tedbirler alınacaktır.
Madde 20 – Kapalı işyerlerindeki sıcaklık ve nem derecesinin, yapılan işin niteliğine uygun olmakla beraber ılımlı 
bulunması esastır. Bu itibarla, yazın sıcaklığın dayanılmayacak bir dereceye çıkmaması için işyerlerinde serinletici tedbirler 
alınacak, kışın da işçilerin muhtaç bulundukları en az sıcaklığın sağlanması için, işyerleri zararlı gazlar çıkararak havayı 
bozmayacak şekilde uygun vasıtalarla ısıtılacaktır. Çok buğu husule gelen işyerlerinde sıcaklık derecesi15 santigrat 
dereceden az ve 30 santigrat dereceden yüksek olmayacaktır.
Fazla ısı veren ısıtıcı vasıtaların yakınında çalışan işçilerin bulunması halinde, doğrudan yansıyan sıcaklığa karşı, 
gereken tedbirler alınacak ve işyerlerinin, ısıtıcı vasıtalardan oldukça uzak ve uygun yükseklikte bir yerine, santigrat 
taksimatlı bir termometre asılı bulundurulacaktır. 
Yapılan işin niteliğine göre, sürekli olarak çok sıcak veya çok soğuk bir derecede çalışılması ve bu durumun 
değiştirilmemesi zorunlu olunan hallerde, işçilere, kendilerini fazla sıcak veya soğuktan koruyacak özellikte elbise vesaire 
malzeme verilecektir.
Madde 21 – Kapalı işyerleri günde en az bir defa bir saatten aşağı olmamak üzere baştan başa havalandırılacaktır. 
Ayrıca işçilerin çalışma saatlerinde işin özelliğine göre, havanın sağlığa zararlı bir hal almaması için sık sık değiştirilmesi 
gereklidir. Şu kadar ki, iş sırasında yapılan bu havalandırmada işçileri etkileyecek hava akımları önlenecek yahut kış 
mevsiminde sıcaklık birdenbire çok aşağı hadlere düşürülmeyecektir.
Toz, buğu, duman ve fena koku çıkaran işlerin yapıldığı yerlere, bunları çekecek yeterlikte bacalar ve menfezler 
yapılacak ve yapılan işin niteliğine göre, bu tedbirlerin yetmediği hallerde diğer teknik tedbirler alınacaktır.
Boğucu, zehirli veya tahriş edici gaz ve duman meydana gelen işyerlerinde, işçilerin hayat ve sağlıklarının tehlikeye 
girmemesi için, havalandırma tesisatı yapılacak ve işçilere ayrıca yapılan işin özelliğine göre maske ve diğer koruyucu araç 
ve gereçler verilecektir.
Madde 22 – Ağır ve tehlikeli işlerin yapılmadığı yerlerde, gürültü derecesi 80 desibeli geçmeyecektir. 
Daha çok gürültülü çalışmayı gerektiren işlerin yapıldığı yerlerde, gürültü derecesi en çok 95 desibel olabilir. Ancak bu 
durumda işçilere başlık, kulaklık veya kulak tıkaçları gibi uygun koruyucu araç ve gereçler verilecektir.2395
Madde 23 – Birden fazla katlı binalardaki işyerlerinde asansör tertibatı bulunsa da, katlar arasındaki inip 
çıkmalar,aşağıda yazılı özellikleri bulunan sabit merdivenlerle sağlanacaktır.
1) Merdivenlerin; ateşe dayanıklı taş, suni taş, tuğla, betonarme, metal veya benzeri yanmaz maddelerden yapılmış 
olması şarttır.
Bu Tüzüğün yayımından önce kurulmuş olan işyerlerindeki ahşap merdiven ve sahanlıkları, gerekli güvenlik 
tedbirlerine aykırı bir durumu bulunmamak şartiyle kullanabilirler. Ancak bunlar, kolayca yanmayan sert veya enprenye 
edilmiş, güç yanar durumdaki ağaçlardan olacak yahut alt tarafları bağdadi üzerine en az 1,5 santimetre kalınlığında alçı veya 
amyantla sıvanacak, üstleri de ateşe karşı dayanıklı maddelerle kaplanacaktır.
2) İşyeri merdivenlerinin mukavemet katsayısı 4 olacak ve metrekarede en az 500 kilogram yük taşıyacaktır.
3) Delikli veya ızgaralı merdiven ve sahanlıklardaki delikler ve ızgara aralıkları en çok 2 santimetre olacaktır.
4) Merdivenlerin genişliği, bakım işlerinde kullanılanlar dışında en az 110 santimetre olacak ve merdiven 
korkuluklarının bu genişlik içinde bulunmaları zorunluluğu halinde temiz genişlik 100 santimetreden az olmayacaktır.
5) Merdivenlerin eğimi, bakım işlerinde kullanılanlar dışında tabanla en az 20 ve en çok 45 derece olacaktır. 
Tabandan (20) dereceden az eğimin bulunması gerektiği işyerlerinde, rampalar yapılacak ve 45 dereceden fazla diklik 
gereken hallerde de, korkuluklu servis merdivenleri şeklinde sabit merdivenler kurulacaktır.
6) Merdivenlerde, baş üstü boşlukları bulunacak ve bu boşlukların yüksekliğide 220 santimetreden az olmayacaktır.
7) Basamakların eni, bakım merdivenleri dışında 22 santimetreden az olmayacak ve yükseklikleri en az 13 santimetre 
ve en çok 26 santimetre olacaktır.
8) Dört basamaktan fazla olan her merdivende, korkuluk ve trabzan bulunacaktır.
9) Genişliği 225 santimetreyi aşan merdivenlerin ortalarında, ayrıca bir trabzan bulundurulacaktır.
10) Merdivenlerin korkuluk ve trabzanlarında 14 üncü maddedeki teknik özellikler bulunacaktır.
11) İşyerlerindeki merdivenler, bir tehlike anında, orada çalışan işçilerin kolayca çıkmalarına yeterli genişlikte 
olmadığı takdirde, bina durumunun elverişliliğine göre, bunların genişletilmesi veya içten ek merdivenler yapılması veya 
kolay yanmayan veya yanmaz maddelerden dışarıya çıkış merdivenleri yapılması gibi gerekli güvenlik tedbirleri alınacaktır.2396
12) İşyerlerindeki asma katlara çıkıp inmek için,yerin durumuna göre, eğimli veya dik demir merdivenler 
kullanılabilir. Ancak, bunların üst ve alt başlarından sağlam bir şekilde tespit edilmiş bulunması, geniş basamaklı ve iki tarafı 
korkuluklu ve bu korkulukların, merdivenin bittiği asma kat döşemesinde kesilmeyerek en az 75 santimetre daha uzatılması 
gereklidir.
Madde 24 – Bakım, onarım ve kontrol için işyerlerinde kullanılan bütün merdivenler görülecek işe uygun 
sağlamlıkta olacak ve bunların genişliği 55 santimetreden dar olmayacak eğimleri 60 dereceyi geçmeyecek ve basamakların, 
çubuktan yapılmadığı hallerde, genişlikleri en az (13) santimetre olacaktır.
Bakım, onarım ve kontrol işlerinde helezoni merdivenler kullanılmayacaktır. 
Bakım, onarım ve kontrol işlerinde kullanılacak seyyar el merdivenleri, sağlam ve görülecek işe uygun uzunlukta 
yapılmış olacak, yanlarına tahta çakılmak suretiyle veya benzeri şekilde sonradan boyları uzatılmış ve boyanmış 
bulunmayacaktır. Basamakları noksan, yerinden oynamış yahut çatlak veya kırık olmayacaktır. El merdivenlerinde, 
kullanılırken kaymalara karşı, tırtır, lastik, mantar, mahfuz ve çengel koymak gibi gerekli tedbirler alınacaktır.
Çift el merdivenlerinde, ayaklarının birbirlerinden ayrılmaması için, her ikiyanından çengelli demir çubuk veya zincir 
ile bağlanacaktır.
Madde 25 – İşyerlerinde kullanılacak insan ve yük asansörlerinin, yürürlükteki mevzuatın ve tekniğin öngördüğü 
şekilde imal ve inşaa edilerek kurulması ve bakımlarının yapılması şarttır.
Asansörlerin imali, inşası, kurulması, muayene ve bakımı, bu işlerin fenni, teknik ve kanuni sorumluluğunu 
taşıyabilecek nitelik ve ehliyeti bulunduğu Hükümet veya belediyelerce kabul edilen teşekkül veya şahıslara yaptırılacaktır. 
Her işveren,asansörlere ait kullanma iznini ve periyodik muayene raporlarını, işyerinde bulundurmak ve denetlemeye yetkili 
makam ve memurların her isteyişinde göstermek zorundadır.
Asansör boşluğundan, asansörün çalışmasına özgü tesis ve tertibattan başka, hiç bir şekilde halat, tel ve boru gibi sair 
malzeme veya tesis geçirilmeyecektir.
Asansör makine dairesi veya boşlukları, geçit olarak kullanılmayacak ve buralara hiç bir şey depo edilmeyecektir. Bu 
yerlere girilmesini sağlayacak kapılar, her zaman kilitli bulundurulacak ve ancak sorumlu elemanlar tarafından açılacaktır.
Yük asansörlerinde, insan taşınmaması esastır. Bu yasağı belirten levhalar, her kat kapısına ve kabin içine, görülür 
bir şekilde konulacaktır. Ancak, işin gereği olarak insan taşınması halinde, insan asansörlerindeki güvenlik koşulları, bu 
asansörlerde de bulunacaktır.2397
Bütün asansör kabinlerinde, taşıyabilecekleri en çok yükü açıkça gösteren levhalar bulundurulacaktır.
Kat kontağı bulunmayan yük asansörlerinde asansörcü bulundurulacaktır.
Bina dışında kurulan yük asansörlerinin çerçevesi, tabandan en az 3 metre kadar sağlam bir şekilde örtülecek ve 
ayrıca kapıların bulunduğu cephe, yüksekliği boyunca tamamen kapatılacaktır.
Parlayıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu yerlerde, kıvılcım tehlikesine karşı, asansörlerin kabin kızakları ile 
kapıların çarpan kısımları, ağaç veya kıvılcım çıkarmayan metal veya alaşımlarından yapılmış olacaktır.
Madde 26 – İşyerlerindeki atelyeler, geçit, depo ve ambarlar ile bakım odalarının duvar, taban, tavan, pencere, kapı 
ve diğer yerleri, her zaman için temiz ve bakımlı bir şekilde bulundurulacaktır.
Çalışılan yerler, günde en az bir kere temizlenmiş olacaktır.
Gündüz ve gece devamlı olarak çalışılan işyerlerinde bu temizlik, ya işin başlamasından önce veya bitiminden sonra 
yahut yapılan işin gereğine göre ara dinlenmelerinde yapılacak ve her halde çalışma sırasında yapılmayacaktır.
Temizlik, ister aspirasyon yoluyla, ister diğer yollarla yapılsın, toz kaldırılmaması için, gerekli tedbirler alınacak, 
bunun için, önce çalışma artıkları atıldıktan sonra, yıkama, fırçalama yapılacak veya ıslak bezler kullanılacaktır. Duvarlar ve 
tavanlar, sık sık temizlenecektir. Gerektiğinde sıva, badana ve boyalar yenilenecektir.
Madde 27 – Değişen ve kokuşan organik maddelerle çalışılan işyerlerinde; maddelerin parçalandığı, ayıklandığı, 
tarandığı kısımlarının tabanı, su geçirmez bir maddeden ve her türlü birikintiyi önleyecek şekilde yapılmış olacak ve 
duvarlar, kolayca yıkanacak bir sıva ile sıvanıp boyanacak, duvarlar ve taban, en az ayda bir defa dezenfekten bir solüsyonla 
temizlenecektir.
Paçavraların işlendiği veya tarandığı yerlerde temizlik, mekanik aspirasyon yoluyla da yapılabilir.
Değişen ve kokuşan maddeler, çalışılan yerlerde bırakılmayacak, biriktirilmeyecek, iyice kapanan kapaklı metal 
kaplarda toplanacak ve bunlar günde en az birkere boşaltılıp yıkanacaktır.
Madde 28 – Atelyeler ile işçilerin çalıştığı diğer yerler; fosseptiklerden, koku çıkaran her türlü çukur ve yerlerden ve 
enfeksiyon kaynaklarından yeteri uzaklıkta bulunacak ve bunların kokularından korunacaktır.2398
İşyerlerinde atık ve birikinti suların aktığı ve toplandığı yerler, özel veya genel bir kanalizasyona veya fosseptiğe 
bağlanacak ve buralar, uygun bir kapak ile örtülecektir. Bu kapak, günde en az bir kere bol su ile yıkanıp temizlenecektir. 
Boşaltma boruları, su geçirmez ve sızdırmaz maddelerden yapılacak ve sızdırmayacak şekilde iyice bağlanacaktır. Akış 
doğrultusunda, bir eğim verilecek ve koku çıkmasını önleyecek tedbirler alınacaktır.
Madde 29 – Döşemelere duvarlara ve diğer yerlere tükürmek, süprüntü atmak yasaktır. Uygun yerlere ve duvarlara, 
bu yasağı belirten yazılar ve zararlarını anlatan afişler asılacaktır. Gereken yerlere çöp kutuları, uygun nitelikte tükürük 
hokkaları konacak ve bunlar, her postada temizlenip dezenfekte edilecektir. Fazla balgam çıkaran işçiler için kullanılmak 
üzere, üstü kapalı plastik, emaye, prafinli mukavva ve benzeri maddelerden yapılmış kişisel tükürük hokkaları 
bulundurulacak, kağıt hokkalar kullanıldıktan sonra yakılacak ve diğerleri yıkanıp dezenfekte edilecektir.
Madde 30 – İşyerlerinde ve müştemilatında haşarat, böcek ve kemirici hayvanların bulunmaması için her türlü tedbir 
alınacak, yok edilmesi için, gereken ensektisit, rodentisit maddeler kullanılacak, üremeyi kolaylaştıran şartlar yok edilecek, 
yuvaları yakılarak bozulacak, uygun aralıklarla ensektisit uygulaması yapılacak, sineklere karşı kapı ve pencerelere tel kafes 
konacaktır.
Madde 31 – İşyerlerinde, çalışanların kolaylıkla faydalanabileceği ve "Gıda Maddelerinin ve Umumi Sağlığı 
ilgilendiren eşya ve levazımın hususi vasıflarını gösteren Tüzük" teki tanıma uygun özellikte serin içme suyu 
bulundurulacaktır.
Bu uygunluk , mahalli resmi makamlar ve belediyeler tarafından belgelendirilecektir.
Madde 32 – İçme suyu, gerek taşınmasında ve gerekse kullanılmasında, her türlü bulaşmadan korunmuş olacak ve 
içine doğrudan doğruya buz atılmayacaktır.
Madde 33 – İçme suyu tesisatı veya kapları, kullanma suyundan ayrı olacak ve üzerine, "İçilecek Su" işareti 
konulacaktır.
İşyerlerinde içme suyu için özel musluklar yapılacak ve bu musluklarda mümkün olan hallerde suyun, aşağıdan 
yukarıya uygun bir yükseklikte fışkırması sağlanacak, mümkün olmayan hallerde ve yerlerde, su içmek için, kişiye özel 
maşraba veya bardak kullanılacaktır. Karton veya benzeri bardaklar kullanıldığı takdirde, bunlar özel ambalajlarında veya 
temiz bir kutuda saklanacak, bir kere kullanılan bardakların atılması için musluğun yanında özel bir sepet bulundurulacaktır.
Madde 34 – İçme suyu tesisatı bulunmayan yerlerde, temiz ve sıhhi içme suyu kapları sağlanacak ve bunlar, özel 
sehpalara oturtulup uygun musluklar takılacaktır. İçme suyu kapları, eğilerek boşaltılmayacak veya maşraba daldırılarak su 
alınmayacak, ağzı açık varil, küp, kova, fıçı gibi kaplar, kapaksız ve musluksuz olarak kullanılmayacaktır.2399
Madde 35 – Şehir suyunun veya 31 inci maddede belirtilen nitelikteki suların sağlanması mümkün olmayan hallerde, 
mevcut sular, su dezenfeksiyonu usullerine uygun olarak dezenfekte edildikten sonra kullanılacaktır.
Madde 36 – Yemek aralığının eve gidip gelmeye elverişli olmayışı, işyerinin meskün mahallerden uzak oluşu, vasıta 
yetersizliği veya yokluğu veya benzeri sebeplerle yemeklerini işyerinde yemek zorunda olan işçiler için, işverence rahat 
yemek yenebilecek nitelik ve genişlikte bir yemek yeri sağlanacaktır.
Bu yemek yeri;
1) İşyerinden tamamen ayrılmış, soyunma yerleri ve lavabolara yakın bir yerde yapılacaktır.
2) Temiz, aydınlık, havadar, mevsimine göre iyice ısıtılabilecek, yerler kolayca temizlenecek nitelikte olacak, taban 
bol su ile yıkanacak şekilde su geçirmez malzemeden yapılacak, duvarlar kolayca silinecek ve yıkanabilecek özellikte 
olacaktır.
3) Yemek masaları yeter sayıda, kolay silinen ve temizlenen malzeme ile kaplı olacaktır. Masalarda oturmak için, 
sıra yerine sandalye tercih edilecek ve yeteri kadar sürahi, bardak ve içilecek su bulundurulacaktır.
4) İşveren tarafından yemek verilmeyen yerlerde yemek yerlerinde işçilerin kendi yemeklerini ısıtabilmeleri ve 
koruyabilmeleri için özel bir yer ayrılacak, gerekli malzeme bulundurulacaktır.
5) İşyerlerinde daha uygun bir yer yoksa, yemek saatleri dışında dinlenmek, meşrubat ihtiyaçlarını karşılamak ve 
sigara içmek için, yemek yerlerinden faydalanılacak ve bunun için gerekli malzeme bulundurulacaktır.
Madde 37 – İşçilerin çalıştıkları yerlerde ve işbaşında yemek yemeleri yasaktır. Ancak işin gereği olarak, işinin 
başından ayrılamayan işçiler ile, ayrıca yemek yerleri ayrılmamış bulunan işyerlerindeki işçilerden hava muhalefeti gibi 
olağanüstü bir sebeple veya kişisel bir özre dayanarak işyerlerinde kalanlar; o işyerinde yapılan işin toz, duman, gaz çıkması 
gibi sağlığa zararlı olmaması şartıyla bu hükmün dışındadır.
Madde 38 – İşyerlerinin uygun mahallerinde yeter sayıda helalar bulunacaktır. Hela yapılmasına işyerinin durumu 
müsait değilse ve yakınlarda da özel helalar bulunmuyorsa, işverenler, işçilerin bu ihtiyaçları için civarda yer bularak helalar 
yapmak zorundadırlar.2400
İşyerlerinde yapılmış veya yapılacak helalarda;
1) Kabinler, insanların bulunduğu kapalı yerlere açılmayacak bir şekilde yerleştirilecek ve gereği gibi 
havalandırılacak, koku çıkmasını önleyecek tedbirler alınacak, yeterli ve uygun bir şekilde aydınlatılacaktır. Taban ve 
duvarlar, su geçirmez maddeden yapılacak, boyalar açık renklerden seçilecektir. Duvar yüzeyleri, düz yapılmış olacak, 
kapılar iyi bir şekilde kapanacaktır. 100 kişiye kadar işçi çalıştıran işyerlerinde 30 erkek işçi için, bir kabin ve pisuvar, her 25 
kadın işçi için de en az bir kabin (hela) hesap edilecek, 100 den sonrası için her 50 kişiye 1 tane hesabı ile hela 
bulundurulacaktır. Kadın ve erkek işçilerin birlikte çalıştığı işyerlerinde; kadın ve erkek helaları, birbirinden ayrı olacak ve 
günde en az bir kere iyice yıkanacak, her kullanmadan sonra temiz bir halde bulundurulması sağlanacak, kokuları sıhhi 
usullere uygun bir şekilde giderilmiş olacaktır.
2) Helalarda, çatıya kadar yükseltilmiş şapkalı havalandırma bacası, rezervuar, sifon gibi kokuya karşı alınan 
tedbirlerle beraber, gerektiğinde kireç kaymağı ve benzeri kimyasal maddelerden de faydalanılacaktır.
3) Helalar, su depolarından ve su geçen yerlerden uzak bir yerde yapılacaktır.
4) Hela çukurlarının toprakla örtülmesi halinde, çukurun durumunu belirten bir işaret veya yazı konacaktır.
5) Pis su tesisleri yürürlükteki mevzuata uygun olacak ve fosseptiklere, ancak kanalizasyon tertibatı ve bağlantısı 
olmayan yerlerde izin verilecektir. Fosseptikler gıda maddelerinin depolandığı veya işlendiği yerlere 30 metreden daha yakın 
bir yerde yapılmayacaktır.
6) Açıktaki işyerlerinde çalıştırılan işçiler için, işyerleri çevresinde uygun yerlerde yapılacak helalar, üstü ve etrafı 
kapalı barakalar şeklinde olacak, içlerinde musluklu kaplarda temizlik suyu bulundurulacak ve çukurlarına her gün bol 
miktarda sönmemiş kireç tozu dökülecektir. İşçiler de bu helaları kullanmak zorundadırlar.
Madde 39 – İşçilerin işten çıkarken el ve yüzlerini yıkayıp temizlemeleri için, işyerlerinin uygun yerlerinde yeterli 
kadar musluklu akarsu, temizlik ve silecek malzemesi bulundurulacaktır. Yıkanma yerleri, temiz, bakımlı, havalı, aydınlık ve 
sağlık şartlarına uygun olacaktır. Kadın ve erkek işçilerin birlikte çalıştıkları işyerlerinde, kadın ve erkek yıkanma yerleri, 
birbirinden ayrı yapılacaktır.
Madde 40 – İşveren, işin özelliği bakımından yalnız el ve yüz temizliğinin yeterli olmadığı hallerde veya kirli,tozlu 
ve yorucu işlerden sonra veya gerektiğinde işçilerin yıkanmalarını, temizlemelerini sağlamak için, duş tesisleri yapmak, 
kurmak ve işçilerin yararlanmalarına hazır bulundurmakla yükümlüdür.2401
Her duş, özel bir kabin içine yerleştirilecektir. Her kabin, birisi yıkanmak, diğeri soyunmak ve giyinmek için 2 
bölmeden yapılmış olacaktır. Duş kabinlerinin boyutları 1x1, 20 metre, soyunma yerlerinin 2x1, 40 metreden az 
olmayacaktır. Ayrı ayrı soyunma yerleri yapılamayan hallerde, ortak soyunma yeri yapılabilir.
Duş kabinlerinin taban ve duvarları, kolaylıkla temizlenecek malzemeden yapılacak, yan duvarların ve kapıların 
yüksekliği 170 santimetreden az olmayacak, yerlerdeki kirli suların kolayca akması için, gerekli tedbirler alınacak, sağlık 
şartlarına önem verilecektir.
Duş kabinlerinde yeterli havalandırmaya elverişli aspirasyon ve vantilasyon tertibatı yapılacak, koku ve pislik 
önlenecektir.
Duş kabinleri, mevsime göre yeteri kadar ısıtılacak, bu sıcaklık 25°C den aşağı olmayacak ve yeterli şekilde 
aydınlatılacaktır.
Kadın ve erkeklerin birlikte çalıştıkları işyerlerinde, kadın ve erkek duş kabinleri, birbirinden ayrı bulunacak ve 
işçilerin, dışardan görülmesi önlenecektir.
Duşlarda sıcak ve soğuk akar suyun, iyi bir şekilde ayarlanacak durumda olması ve yeteri kadar basınçla akması 
esastır. Duşta yıkanmak için, gerekli sabun ve benzeri malzeme, işveren tarafından sağlanacaktır.
Duşlarda kullanılmak üzere, işveren tarafından sağlanmış temiz havlu ve peştemallar, özel dolaplarda 
bulundurulacak, kullanılmış olanları, yıkanıp, kurutulup, iyice temizlenmedikçe bir başkasına kullandırılmayacaktır.
Duş soyunma yerlerinde, kirli havlu ve benzeri malzeme için, özel sepetler ve kağıt, çöp v.b. nin atılması için üstü 
kenetli özel çöp kutuları bulundurulacaktır.
İşveren, duşların kullanma zamanını, saatini, şartlarını ve işçilerin sırasını düzenleyecektir.
Duşlar, normal temizlik ve bakım dışında, her 15 günde bir, iyice yıkanıp temizlenecek ve dezenfekte edilecektir.
Madde 41 – İşyerlerinde soyunma yerleri, vestiyerler ve gardroplar atelyelerden ayrı, duş ve lavabolara bitişik, 
işçilerin çıkış yerlerine yakın bir yerde yapılacak ve onların rahatça soyunup giyinmelerine elverişli genişlikte olacaktır.
Lavabo ve vestiyerler, özel ve ayrı bir yerde iseler, bunlara kapalı bir geçitle geçilecektir.
Soyunma yerleri, aydınlık, havalandırmaya elverişli ve soğuk mevsimlerde yeteri kadar ısıtılmış olacak, temiz ve 
bakımlı bulundurulacaktır. Buraların en az günde bir kere temizlenmesi ve yıkanması sağlanacak ve duvarları, açık renkle 
boyanacaktır.
Kadın ve erkeklerin birlikte çalıştıkları işyerlerinde soyunma yerleri ayrı ayrı olacaktır.2402
Madde 42 – Soyunma yerlerinde işçiler için, yeteri kadar elbise dolabı, sıra, sandalye, tabure ve benzeri eşya 
bulundurulacaktır.
Soyunma yerlerindeki dolaplar, metal veya kolay temizlenecek malzemelerden, gerektiğinde boyanabilir benzeri 
maddelerden yapılacak, kapıları, hava cereyanını sağlayacak şekilde kafesli veya çeşitli yerlerden delikli olacaktır.
Dolapların yüksekliği, 150 santimetreden aşağı olmayacak, üstte şapka ve altta ayakkabı konacak gözleri bulunacak 
ve ortasında 2 elbise asmak için; özel bir çubuğu olacaktır.
İşçilerin dolapları, kilitli olacak ve temizlikleri, işveren tarafından hazırlanmış bir yönergeye göre yapılacaktır.
Madde 43 – Zehirli, tehlikeli tozlu ve kirli işlerde çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde 
saklanabilmesi için, işçilere, yan yana 2 bölmeli, bulunmayan hallerde, 2 ayrı dolap verilecektir.
Madde 44 – İşveren, soyunma yerleri ile gardrop ve dolapların bakımından sorumludur.
Madde 45 – İşçiler, ıslak elbise ile çalıştırılmayacaktır.
İKİNCİ BÖLÜM
İşçilere Ait Yatıp Kalkma Yerlerinde ve Diğer Müştemilatında Bulunması Gereken Sağlık Şartları ve Güvenlik 
Tedbirleri :
Madde 46 – Coğrafi ve teknik durum ve şartlar nedeniyle işçileri için konut sağlanması gereken işyerlerindeki 
konutlar ve bunlara ilişkin tesislerde bu bölümde gösterilen şartlar aranacaktır.
Madde 47 – İşçi konutları; bekar işçiler için müşterek koğuşları bulunan binalar halinde, aileleri ile birlikte oturan 
işçiler için ayrı evler veya apartmanlar şeklinde olacak ve bir konut için gerekli tesisat tertibat ve müstemilatı bulunacak,
güneş ve hava alacak ve dış etkilere karşı korunmuş olacak, sağlık ve teknik şartlara uygun bir şekilde inşa edilecek ve 
bunlar, işyerlerinin gürültüsü, pisliği ve hava kirletici etkilerinden korunmuş olacaktır.
Madde 48 – Bekar işçilere özgü binalardaki koğuşların tabanı, her gün kolaylıkla temizlenecek ve gerektiğinde 
yıkanacak nitelikte, duvar ve tavanların yüzleri de kolayca sıvanıp boyanacak veya badana edilecek şekilde yapılmış ve açık 
renk bir boya ile boyanmış veya badana edilmiş olacak ve her yıl badana yapılacaktır.
Koğuşların pencerelerinin üst kısımları, her zaman açılıp kapanacak şekilde (vasistaslı) olacak, ayrıca koğuşlardaki 
havayı, devamlı bir şekilde değiştirebilecek tertibat tesisat, baca, menfez veya elektrikli özel vantilasyon cihazları 
bulunacaktır.2403
Koğuşlarda tavan yüksekliği 280 santimetreden aşağı olmayacak ve adam başına düşen hava hacmi, en az 12 
metreküp olarak hesap edilecek, her koğuşta yatırılacak işçi sayısı, buna göre tespit edilerek koğuşun hava hacmi ile 
yatabilecek en çok işçi sayısını gösteren ve işveren veya işveren vekilinin imzasını taşıyan bir cetvel, koğuşlara asılacaktır.
Koğuşlardaki yataklar, tabanla bağlantısı kesilecek surette karyola ve somyalar üzerine yayılacak, aralarında en az 80 
santimetrelik bir açıklık bulunacak, başuçlarına, özel eşyaların konması için, küçük etejer veya komodinler konacak, iki katlı 
karyola ranza kullanıldığı hallerde, katlar arasındaki yükseklik ile karyola somyaların genişliği 80 santimetreden az 
olmayacaktır. 
Koğuşlarda, duvarlara çivi çakılması, elbise ve benzerinin asılması yasaktır. Koğuşlarda yatan işçi sayısı kadar, kilitli 
ve uygun elbise dolapları bulundurulacak ve bunların yüksekliği 170 santimetreden aşağı olmayacaktır. 
Koğuşlardaki yatak, yastık, yorgan, battaniye, yatak örtüsü, yastık kılıflı, pike gibi yatak eşyası, mevsim ve iklime 
göre sağlanacak ve bunlar, temiz bir halde bulundurulacak ve yataklar, pamuktan, yünden veya kauçuktan yapılacak, her gün 
havalandırılarak üstleri temiz örtü ile örtülecektir.
Koğuşlarda, yatağa iş elbiseleri ile oturmak ve yatmak yasaktır. 
Koğuşların, soğuk mevsimlerde sağlığa uygun bir şekilde ısıtılması gerekir. Isıtmak için soba kullanıldığında, duman, 
gaz ve yangın tehlikesine karşı gerekli tedbirler alınacaktır. Mangal kömürü veya kok kömürü ile mangal veya maltız gibi 
vasıtalarla veya üstü açık ateşle veya borusuz petrol sobası veya havagazı sobası ile ısıtma yasaktır. Tutuşturucu olarak 
benzol ve petrol gibi parlayıcı maddeler kullanılamaz. 
Koğuşlar, geceleri yatma zamanına kadar, koridor ve helalar ise sürekli olarak aydınlatılacak, koğuş kapılarının 
yukarı kısımları, camlı yapılmak suretiyle koridorlardaki ışıktan yararlanılacaktır.
Koğuşlarda, havagazı ile aydınlatma yasaktır.
Koğuşlarda yemek pişirmek ve yemek yemek yasaktır. Ancak yemek yerlerine gitmesinde tıbbi sakınca görülen hasta 
işçilere, doktorun göstereceği lüzuma göre, odalarında yemek yeme izni verilir.
Koğuşlar her gün, toz kaldırmayacak bir şekilde süpürülüp temizlenecek, gereken yerlerin tozları alınacaktır. En az 6 
ayda bir veya gerektiğinde antiseptik solüsyonlarla genel temizlik ve ensektisit ve rodentisit uygulaması yapılacaktır. 
Madde 49 – Bekar işçilere özgü binalarda kadınlarla 18 yaşından küçük çocuklar, erkeklerle ilişkisi olmayan ayrı 
ayrı özel kısımlarda yatırılacaktır. Hastalanan işçiler de, hastaneye ve başka bir odaya nakledilmek suretiyle diğer işçilerden 
ayrılacaktır. 2404
Madde 50 – Bekar işçilere özgü binanın uygun yerlerinde, koğuşlara koku vermeyecek şekilde ve yeteri kadar 
helalar bulunacak ve bunlar 38 inci maddede yazılı koşulları taşıyacaktır. 
Binaların uygun bir yerinde, işçilerin yatarken veya kalktıklarında el, yüz ve ayaklarını yıkamaları, traş olmaları için, 
yeteri kadar akar sulu lavabolar ve yıkanma yerleri bulundurulacaktır.
Bekar işçilere ait binaların uygun bir yerinde, o binada barınanların yararlanması için, ayrı veya birlikte kullanılacak 
duş yerleri ve banyolar veya işçi konutları çevresinde özel hamamlar yapılacaktır. 
Madde 51 – Bekar işçilere özgü binanın uygun bir yerinde veya yakınında, işçilerin çamaşırları ile yatakhane 
malzemesinin yıkanıp ütülenebileceği bir çamaşırhane ile ütü yeri yapılacaktır. 
Madde 52 – Aileleri ile birlikte oturan işçilere özgü ev veya apartman daireleri, bekar işçilere özgü binalardan ayrı 
ve sakin yerlerde yapılacak ve her işçiye verilecek ev veya apartman dairesinde, ailesinin nüfusuna yetecek sayıdaoda ile bir 
mutfak ve hela, duş veya banyo bulunacak veya birlikte kullanılmak üzere duş, banyo veya haman yapılacaktır.
Bunların aydınlatma, ısıtma, su ve kanalizasyon işleri, işverenlerce, mevzuat ve sağlık gereklerine göre yerine 
getirilecektir.
İşçiler, kendilerine ayrılan ev veya daireyi, gereği gibi temiz tutmakla ve harap olmasına meydan vermemekle 
yükümlüdürler.
İşçilere veya aileleri fertlerinden birisinin kusuru neticesi meydana gelecek cam kırılması, iç tesissattan herhangi 
birinin bozulması gibi hallerde, bunların onarımı ve düzeltilmesi, orada oturan işçilere aittir. Ancak esaslı onarım, değişiklik 
ve düzeltmeler, işverenlerce yapılır.
Çok sayıda işçi ailesinin oturduğu site veya apartmanlarda, uygun bir yere, küçük çocuklar için, bir oyun bahçesi 
yapılacaktır.
Madde 53 – İşveren veya işveren vekilleri veya yetki verecekleri kimseler, bu bölümde sözü geçen konutların ve 
müştemilatının temiz ve iyi bir halde bulundurulup bulundurulmadığını, uygun zamanlarda denetleyecekler ve gereken 
tedbirleri alacaklardır. Bu denetlemenin yapılması için, ilgili işçiye haber verilmesi, kendisinin veya ailesinden birisinin 
bulunması şarttır.
Madde 54 – İşyerlerinde işçilerin, içinde çalıştıkları yerler ile depo ve ambar gibi yerlerin, aynı zamanda işçi konutu 
olarak kullanılması ve buralarda işçi yatırılması yasaktır.
Ancak, bekçi ve nöbetçi gibi kimselerin, görevin gerektirdiği hallerde, işyerlerinde ayrılan özel bir yerde yatmalarına 
izin verilebilir.
Madde 55 – Yol, demiryolu, köprü inşaatı gibi açık havada ve meskün yerlerden uzakta yapılan işlerde çalışanlardan 
gecelerini işyerinde geçirmek zorunda bulunanların açıkta yatmamaları için, basit barakalar veya çadırlar sağlanır.2405
Baraka ve çadırlar, mahfuz bir yere kurulacak, yerler düzeltilecek, drenaj için gerekli tedbirler alınacaktır.
Baraka ve çadırlar, sağlık şartları ve dış etkilerden korunma bakımından yeterli nitelikte olacaktır.
Baraka ve çadırların ısıtılması için, gerekli araçlar sağlanacaktır. Yangın ve zehirlenmelere karşı, gerekli tedbirler 
alınmak suretiyle sobadan yararlanılabilir. Baraka ve çadırlarda mangal, maltız ve benzeri açık ateşler yasaktır.
Baraka ve çadırlarda, yere yatak sermek suretiyle yatmak yasaktır. İşveren, karyola, ranza ve benzerini sağlamak 
zorundadır.
Baraka ve çadırlarda, işçilerin gerekli şekilde örtünmeleri için, yeteri kadar battaniye, işverence verilir. Yatak, 
battaniye ve benzerleri temiz bir halde bulundurulup, gerektiğinde dezenfeksiyonu yapılır.
Madde 56 – Banyo, duş yerleri ve hamamlar, evin veya dairenin bir parçası olarak planlanacak, küvetli veya 
küvetsiz, kurnalı veya duşlu oluşuna göre, tesisatı yapılacak, ayrıca sıcak su tertibatı bulunmayan yerlerde, uygun vasıta ile 
ısıtılacak bir termosifon bulundurulacaktır.
Banyoların yakılması, ısıtılması, bakımı ve temizliği, o ev veya dairede oturan aileye aittir.
Birlikte kullanılan duş yerleri, banyo ve hamamlar, dış etkilere ve hava şartlarına karşı, korunmuş bir halde inşa 
edilecek, taban, tavan ve duvarlar, neme ve sıcak suya dayanıklı şekilde yapılacak, taban, su birikmeyecek şekilde eyimli ve 
akıntılı olacaktır.
İşyerlerindeki duşlar için belirtilen diğer özellikler, bunlarda da aranır.
Bu yerlerin ısıtılması, temizliği ve bunlarla ilgili diğer hususlar ve gerekli personel, işveren tarafından sağlanacaktır.
Birlikte kullanılan duş yerleri ile banyo ve hamamlar, işçi sayısına, her işçinin en az haftada bir banyo veya hamam 
yapacağına ve dinlenme sürelerine göre, yeter sayıda inşa edilecektir.
Birlikte kullanılan duş yerleri ile banyo ve hamamlarda sıcak ve soğuk su tertibatı bulundurulacak, ihtiyaca göre, 
sıcaklığın ayarlanacak durumda olması sağlanacaktır.
Kurnalı hamamlarda, birden fazla kurnalar bir arada bulunabilir. Duşların ve banyoların, bölmelere ayrılmış bir 
şekilde birer kişilik olması şarttır.
Birlikte kullanılan duş yerleri banyo ve hamamlarda, genel veya özel soyunma yerleri yapılacak ve her işçiye sabun, 
havlu, peştemal ve benzeri yıkanma ve silinme için gerekli malzeme verilecektir.2406
Havlu ve peştemallar, her kullanmadan sonra iyice yıkanıp kurutulacak, temiz bir halde bulundurulacak, uygun bir 
yerde veya dolapta saklanacaktır. Soyunma ve yıkanma yerlerinin temizliğinden, işveren sorumlu olduğu gibi, temiz 
tutulması da, yararlananların görevidir.
Erkek ve kadın işçilerle 18 yaşından aşağı çocuk işçilerin yıkanma günü ve saatleri, ayrı ayrı düzenlenecektir.
ÜÇÜNCÜ KISIM
İşyerlerinde Kullanılan Alet, Edevat, Makine ve Ham Maddeler Yüzünden Çıka-bilecek Hastalıklara Engel Olacak 
Tedbirler
BİRİNCİ BÖLÜM
Bulaşıcı Hastalıklara Karşı Alınacak Tedbirler:
Madde 57 – Bulaşıcı hastalıkların çıkması ihtimaline karşı, işyerinde ve işçilere ait yatıp kalkma yerlerinde ve diğer 
müştemilatında bu Tüzüğün ikinci kısmında yazılı tedbirlerden başka, aşağıda yazılı sağlık tedbirleri alınacaktır.
1) İşyerleriyle müştemilatının ve özellikle işçi konutlarının ve helalarının temizliği artırılacak ve buralarda kullanılan 
içme ve kullanma suları, gerektiğinde sterilize veya dezenfekte edilecektir.
2) İşyerleri ile işçi konutlarında sivrisinek, sinek, tahtakurusu, pire ve benzeri zararlıların yokedilmesi için, sık sık 
gereken temizleme tedbirleri alınacak ve fenni usullere göre, gerekli emniyet kurallarına uyularak ensektisit, rodentisit 
uygulaması yapılacak ve bunların yuvaları yakılacak ve yokedilecektir.
Farelere karşı da, diğer etkili rodentisitler kullanılacak ve gerektiğinde bunlar, fenni usullerle yok edilecektir.
3) İşçiler, sık sık temizlik ve özellikle muayenelerine tabi tutulacaklar, bekar işçilere özgü binalardaki yataklar v.b. 
eşya aynı şekilde kontrol edilecektir.
4) İşyerleri ve müştemilatı ile işçi konutları etrafında gübre, süprüntü ve benzeri pislik biriktirilmeden kaldırılacak, 
haşeratın üremesine yarayacak su birikintileri akıtılacak veya kurutulacaktır.
5) Bulaşma ihtimali olan işyerlerinde ve işlerde, işçilere, uygun koruyucu elbise, çizme ve benzeri gerekli malzeme 
verilecek, maden ocakları, yeraltı ve benzeri işlerde derinden bulaşma tehlikesine karşı, çıplak ayakla çalışma önlenecektir.
6) Bulaşıcı hastalıkların çıkmasına yol açan yiyecek maddelerinin, işyerlerinde bulundurulması ve tüketilmesi, 
işveren veya işveren vekillerince önlenecektir.2407
7) Yeniden işe girecek işçilerden, bulaşıcı bir hastalığı bulunmadığına dair sağlık raporu ile çiçek aşısı kağıdı 
aranacak, sağlık dosyasında saklanacaktır.
Madde 58 – İşçiler arasında bulaşıcı bir hastalık çıktığı, yahut çıkan hastalığın bulaşıcı olmasından şüphe edildiği 
hallerde, derhal en yakın Hükümet veya belediye tabipliğine haber verilecek resmi sağlık teşkilatının işe elkoyması 
sağlanacaktır.
Hastalığın mahiyetine göre, işçilere aşı uygulaması veya bunların tecridi ve eşyaların etüvden geçirilmesi, yahut 
işyeri ve müştemilatının genel dezenfeksiyonu gibi sağlık tedbirlerinin uygulanmasında, işveren veya işveren vekilleri ile 
işçiler, resmi tabiplerin öğütlerine göre hareket etmek zorundadırlar.
İşyerlerinin özel tabipleri bulunması halinde de bulaşıcı hastalık çıktığında, yukarıdaki hükümler uygulanır. Bu gibi 
hallerde bu tabipler, resmi sağlık teşkilatına yardımcı olarak çalışırlar.
İKİNCİ BÖLÜM
Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Genel Tedbirler:
Madde 59 – Meslek hastalıklarının meydana gelmesine sebep olan işlerde çalışanların maruz bulundukları tehlike ve 
zararlara karşı, bu Tüzüğün diğer maddelerinde belirtilen hususlarla birlikte, alınacak genel koruyucu tedbirler, aşağıda 
gösterilmiştir.
1) Meslek hastalığı meydana getirebilen veya meslek hastalıkları listesinde kayıtlı maddelerle çalışılan işyerlerinde; 
bu maddelerin özellikleri, zararları ve korunma çareleri hakkında, çalışanlar eğitilecektir.
2) İşyerlerinde, bu maddelerle hastalanma ve zehirlenmelere ait ilk belirtiler ile alınacak tedbirleri gösteren özel 
afişler uygun yerlere asılacaktır.
3) İşyerlerinde kullanılan zehirli ve zararlı maddeler, teknik imkan varsa aynı işi gören daha az zehirli ve zararlı 
maddelerle değiştirilecektir.
4) Zehirli toz, duman, gaz, buhar, sis veya sıvılarla çalışmalar, teknik imkanlara göre kapalı sistemde yapılacak, bu 
gibi işyerlerinde, etkili ve yeterli havalandırma sağlanacak, atıklar, zararsız hale getirilmeden atmosfere ve dış çevreye 
verilmeyecektir.
5) Çok zehirli maddelerin kullanıldığı işyerlerinde bu maddeler ve bu maddelerin bulunduğu bölümler, diğer 
yerlerden tecrit edilmek suretiyle bunların etkileri azaltılacaktır.
6) Zehirli toz,duman ve buharlı işyerlerinde, işyeri havası nemli; taban, duvar ve tezgahlar yaş bulundurulmak 
suretiyle zararlı maddelerin yapılması önlenecek, gerektiğinde bu çalışmalar,genel ve lokal havalandırma ile birlikte 
yapılacaktır.2408
7) Meslek hastalığı yapan zehirli ve zararlı maddelerle çalışılan işyerlerinde, işçilere uygun kişisel korunma araçları 
verilecek ve bunların kullanılmaları öğretilecek ve gerektiğinde sağlanacaktır.
8) Meslek hastalıklarından korunmak için,işe giriş ve işe yerleştirme muayeneleri düzenli yapılacak, kullanılan 
maddelere karşı hassas olanlar bu işlerde çalıştırılmayacak, işe uygun kişilerin yerleştirilmesine önem verilecektir.
Ayrıca, işe yerleştirilen işçilerin, tehlike ve zararın özelliğine göre, belirli sürelerde sağlık muayeneleri ve 
gerektiğinde laboratuvar araştırmaları yapılacaktır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Kimyasal Etkilerle Ortaya Çıkabilecek Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Özel Tedbirler:
Madde 60 – Kimyasal etkilerle ortaya çıkabilecek meslek hastalıklarına sebep olan işlerde çalışanların maruz 
bulundukları tehlike ve zararlara karşı, bu Tüzüğün diğer maddelerinde belirtilen hususlarla birlikte alınacak özel koruyucu 
tedbirler, bu bölümde gösterilmiştir.
Madde 61 – Kurşun veya bunun suda eriyen bileşiklerinin eritilmesi, dökümü, hamur haline getirilmesi, 
temizlenmesi, eğelenmesi, kurşunlu yağlı boya ve ensektisitlerin hazırlanması,hurda kurşun ile temas ve benzeri kurşun ve 
bileşikleri ile yapılan çalışmalarda, zehirlenmeden korunma tedbirlerinin esasını teşkil eden kurşundan, toz, duman ve 
buharından arınmış bir çevrenin sağlanması için,planlama sırasında veya sonradan yapılacak değişikliklerde aşağıdaki 
tedbirler alınacaktır.
1) Kurşunlu çalışmalar sonucu meydana gelecek toz, duman ve buharın kaynaklarında zararsız hale getirilmeleri için, 
etkili aspirasyon sistemleri kurulacak ve sürekli olarak bakımı yapılacaktır.
2) Kurşunla çalışmaların yapıldığı oda veya bölümlerin tabanları, su geçirmez, kaygan olmayan ve kolay yıkanabilir 
malzemeden yapılacak, duvar ve tezgahların üzerleri, kolay yıkanıp temizlenebilir durumda olacak, iyi çalışan direnaj sistemi
kurulacaktır.
3) Kurşunla çalışmalar yapılan işyerlerinde, adam başına 15 metreküp hacim düşecek ve 4 metreden fazla tavan 
yükseklikleri, bu hesaba katılmayacaktır.
4) Kurşunla çalışmalar yapılan işyerlerinde, işçilerin el, yüz, ağız temizliği gibi kişisel temizliklerine dikkat edilecek, 
her yemekten önce vardiyadan sonra, ellerini yıkamaları sağlanacaktır.
5) İşçiler, kurşunla çalışılan yerlerde yiyip içmeyecek, sigara kullanmayacaklardır. Yemek ve dinlenmek için, özel 
yerler bulundurulacaktır.2409
6) Kurşunla çalışmalar yapılan işyerlerinde, kişisel korunma araçları olarak, iş elbisesi, önlük, uygun ayakkabı, lastik 
eldiven sağlanacak ve gerektiğinde kullanılmak üzere, toz ve gaz maskeleri ile solunum cihazları bulundurulacaktır.
7) İşyeri havasından, periyodik olarak numuneler alınarak kurşun miktarı tayin edilecek ve bu miktarın 0,15 
miligram/metreküpü geçmemesi sağlanacaktır.
8) Kurşunla çalışacak işçiler, işe alınırken klinik ve laboratuvar usulleri ile genel muayeneleri yapılacak, kan, kan 
yapıcı sistem, karaciğer ve böbreğin durumu incelenerek, kurşuna hassas olanlar ve alkolikler, bu işlere alınmayacaktır.
9) Kurşunla çalışan işçiler, her üç ayda bir, sağlık muayenesine tabi tutulacaktır. Bu muayeneler ile kurşun 
absorbsiyonunun ilk belirtileri, klinik ve laboratuvar usulleri ile tespit edilecektir. İşçinin hazım şikayetleri olup olmadığı, diş 
etlerinde burton çizgisi bulunup bulunmadığı, kolların ekstansiyon durumları incelenecektir. İdrarda kopraporfirin aranacak 
ve kanda hemoglobin yüzdesi ölçülecek, bazofil granulasyonlu eritrosit sayımı yapılacaktır. Gerektiğinde kanda ve idrarda 
kurşun aramak üzere numuneler, ihtisas laboratuvarlarına gönderilecektir.
10) Kurşun absorbsiyonu veya zehirlenmesi tespit edilen işçiler, yaptıkları işten, bir süre için ayrılacak ve kontrol 
altında tedavi edileceklerdir.
11) Kurşunla çalışan işçiler arasında, kurşun absorbsiyonu veya zehirlenmesi görüldüğü takdirde, işyerinde araştırma 
yapılacak, zehirlenme kaynağı bulunacak ve gereken teknik tedbirler alınacaktır.
12) Her işçi için, işyerinde, bir sağlık sicili kartı tutulacak ve bu karta, işe giriş ve periyodik muayene bulguları 
kaydedilecektir.
Madde 62 – Civa cevherlerinin elde edilmesi, izabesi, distilasyonu, metal civanın çeşitli aletlerin yapılması için 
kullanılması, çeşitli metallerle amalgam hazırlanması, civa tuzlarının yağlı boya, kimya ve ilaç sanayiinde kullanılması, civa 
fülminat imalı, organik civa bileşiklerinin elde edilmeleri ve kullanılmaları gibi civa ve civa bileşikleri ile yapılan 
çalışmalarda aşağıdaki tedbirleralınacaktır.
1) İşyeri tabanı, civadan etkilenmeyen ve su geçirmeyen, düz ve pürtüksüz malzemeden, mümkün ise yekpare olarak 
yapılacak, üzerinde hiç bir çatlak bulunmayacaktır. Çalışma masaları, aynı özellikte yapılacak ve duvar ile birleşme yerleri, 
köşeli olmayacak, civa döküntülerinin tabana düşmemesi için, masalar geriye eğik olarak yerleştirilecektir.
2) Genel havalandırma ile yetinilmeyerek civa ile çalışmaların yapıldığı seviyeden veya yeteri kadar aşağıdan etkili 
aspirasyon sistemi kurulacak, çalışma masalarının üzerine, aspirasyon davlumbazları yerleştirilecektir. Civanın, izabe 
fırınlarından distilasyon borusuna sevkedildiği yerlerde meydana gelen civa buharını kapacak sulu bir sistem kurulacaktır.2410
3) İşyeri havasından periyodik olarak numuneler alınarak, civa seviyesi tayin edilecek ve bu seviyenin 0,075 
miligram/metreküpten yukarıya çıkmaması sağlanacaktır.
4) Kişisel korunma araçları olarak, işçilere lastik eldiven, uygun iş elbisesi ve civa buharının yüksek olduğu 
işyerlerindeki işçilere de ayrıca uygun maskeler verilecektir.
5) İşyerinde çevrenin temizliğine özellikle dikkat edilecek, tabanda, masalar üzerinde civa döküntüleri 
burakılmayacak ve buralar, özel fırça ve yaş bezlerle temizlenecektir. Ayrıca gece yerlere amonyak ve kalsiyum hipoklorit ile
ıslatılmış talaş döşenecek veya uygun miktarda sıvı amonyak dökülecektir.
6) İşçilerin el, yüz, ağız temizliği gibi kişisel temizliklerine dikkat edilecek, her yemekten önce ve vardiyadan sonra 
ellerini sıcak su ile veya % 10 sodyum tiosülfat ile yıkamaları sağlanacaktır.
7) İşçiler civa ile çalışılan yerlerde, yiyip içmeyecek, yiyecek ve içeceklerini bulundurmayacak ve sigara 
içmeyeceklerdir.
8) Civa ile çalışacak işçiler, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel muayeneleri yapılacak, karaciğer
veya böbrek yetersizliği olanlar ile ciltleri hassas bulunanlar veya cilt hastalığı olanlar, bu işlere alınmayacaklardır.
9) Civa ile çalışan işçilerin, her üç ayda bir, klinik ve laboratuvar usulleri ile sağlık muayeneleri yapılacaktır. Tükrük 
artması, diş etlerinde ülserasyon, el, göz kapaklarında titremeler şeklindeki belirtileri bulunanlar, yaptıkları işten ayrılacaklar, 
kontrol ve tedavi altına alınacaklardır.
10) Her işçi için, işyerinde, sağlık sicili kartı tutulacak ve bu karta, işe giriş ve periyodik muayene bulguları 
kaydedilecektir.
Madde 63 – Arsenik cevherinin elde edilmesi, cevherin izabesi, arsenik ve içinde arsenik bulunan çeşitli bileşik ve 
alaşımların elde edilmesi, arseniğin ilaç ve kimya sanayiinde kullanılması, organik arsenik bileşiklerinin imalı ve 
kullanılmaları gibi arsenik ve arsenik bileşikleri ile yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır.
1) İşyeri tabanı, su geçirmez, çatlaksız ve temizlenmesi kolay malzemeden yapılacaktır.
2) Arsenik ile yapılan çalışmalar, kapalı sistem içinde yapılacak, böyle bir sistemin 
kurulamadığı yerlerde, aşağıdan çekmeli aspirasyon sistemi kurulacak ince tozun, çevre havasına 
yayılmasına engel oluna-2411
caktır. Arsenik ile ilgili sıcak işler, kapalı cam davlumbaz altında yapılacaktır.
3) Arsenik ile çalışılan yerlerdeki çevre havasından periyodik olarak numune alınarak arsenik miktarı tayin edilecek 
ve bu miktarın 0,5 miligram/metreküpten yukarıya çıkmaması sağlanacaktır.
4) Kişisel korunma aracı olarak işçilere, cildi ve solunum sistemini koruyacak başlık ve özel iş elbisesi verilecektir. 
Arseniğin uçucu bileşikleriyle çalışan işçiler için, özel solunum cihazları sağlanacaktır.
5) Arsenikli atıklar, zararları giderilmeden atmosfere veya civardaki sulara verilmeyecektir.
6) İşçilerin el, yüz, ağız temizliği gibi kişisel temizliklerine dikkat edilecek, işyerlerinde yiyecek, içecek, 
bulundurulmayacak ve yenip içilmeyecek, sigara kullanılmayacaktır.
7) Arsenikle çalışacak, işçilerin, işe alınırken klinik ve laboratuvar usulleri ile genel muayeneleri, yapılacak, cildi 
nemli ve hassas olanlar ile cilt, karaciğer ve sinir hastalığı olanlar, bu işlere alınmayacaklardır.
8) Arsenikle çalışan işçilerin, altı ayda bir, klinik ve laboratuvar usulleri ile sağlık muayeneleri yapılacaktır. İdrar, 
dışkı, kıl ve tırnaklardaki arsenik miktarı tayin edilecek, arsenikle ilgili zehirlenmelerin görülmesinde işçiler, yaptıkları 
işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır.
Madde 64 – Fosforun ve beyaz fosforun çeşitli sanayide kullanılması ve çeşitli bileşiklerinin elde edilmesi ve 
kullanılması gibi, fosfor ve fosfor bileşikleri ile yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır.
1) İşyerinin genel temizliğine dikkat edilecek, beyaz fosfor kapları su altında muhafaza edilecektir.
2) İşyerinde, yeterli ve aşağıdan aspirasyon sistemi uygulanacaktır.
3) İşçilerin el, yüz ağız, boğaz, diş ve diğer temizliklerine dikkat edilecek ve işyerinde,yiyecek ve içecek 
bulundurulmayacak, yenilip, içilmeyecek, sigara kullanılmayacaktır.
4) Fosfor ve bileşikleri ile çalışılan yerlerdeki işçilere, cildi koruyacak iş elbisesi ve eldiven, uçucu fosfor 
bileşikleriyle çalışılan yerlerdeki işçilere, ayrıca uygun maskeler veya solunum cihazları gibi kişisel korunma araçları 
verilecektir.
5) Beyaz fosfor ve bileşikleri ile çalışan işçilerin, giriş ve periyodik muayenelerinde, genel sağlık muayenesi ile 
beraber, çene ve dişlerin filmleri çektirilecek, fosfordan meydana gelen alt çene nekrozu (Fossy - Jow) nun ilk belirtileri 
aranacaktır.
Madde 65 – Kolinesteraz aktivitesini inhibe eden ve genellikle ensektisitolarak kullanılan organik fosfor 
bileşiklerinin üretildiği ve kullanıldığı işyerlerinde aşağıdaki tedbirler alınacaktır:2412
1) Ensektisit üretiminde, paketlenmesinde ve uygulanması işlerinde çalışan işçilere, ürettikleri ve kullandıkları 
maddenin zehirlilik derecesi ve kişisel korunma yolları öğretilecektir.
2) Ensektisitle temasa gelmesi muhtemel işçilere iyi bir tıbbi bakım temin edilecek, herhangi bir zehirlenme anında 
uygulanmak üzere gerekli atropin v.b. ilaçlar hazır bulundurulacaktır.
3) Ensektisitle temasa gelecek işçiler, bu işi yaparken, başı da koruyan temiz, su geçirmez bir tulum giyeceklerdir.
4) Ensektisitlerin vücuda deriden de girebileceği düşünülerek, vücudunun herhangi bir yerinde yara veya bir leziyon 
olan işçiler bu işlerde çalıştırılmayacaklardır.
5) İşçi için yıkanıp temizlenme imkanları hazırlanacak ve işini terk ederken bol sıcak su ve sabunla yıkanma 
mecburiyeti konacaktır. İşçilere çift elbise verilecek, bunlar sık sık yıkanıp çamaşır sodalarına batırılarak dekontamine 
edilecek ve zararsız hale getirilecektir.
6) Bütün ensektisit paketleri muntazam etiketlenecek, üzerine maddenin bileşimi ve etkileri kısaca yazılacak, bunlara 
ilişkin yeterli bilgi verilecektir.
7) İlaç kapları iyi boşaltılacak, temizlenecek ve bu kaplara yiyecek, içecek konulmayacaktır.
8) İşçiler işe girerken daha önce fosfor bileşikleri ile temasa gelip gelmedikleri incelenecek ve klinik belirti 
aranacaktır.
Herhangi bir şekilde organik fosforlu ve karbamatlı ensektisitlere maruz kalanlarda, rutin olarak biyokimyasal testle 
kolinesteraz aktivitesinin tayini yapılacak, işçi işe girerken ve işin devamı süresince en az 6 ayda bir defa hassas tıbbi 
kontrola tabi tutulacaktır. Kolinesteraz seviyesi % 25 oranında düşünce işçi, organik fosfor bileşikleri ile temas 
ettirilmeyecek, işi değiştirilecektir.
Madde 66 – Kadmiyum cevherlerinin izabesi, alaşımlarının hazırlanması, kadmiyum ile kaplama yapılması, 
kadmiyum kaplı malzemelerin işlenmesi ve bazı akümülatör imalı işleri gibi, kadmiyum ve kadmiyum bileşikleri ile yapılan 
çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Kadmiyum oksit tozu ve dumanının, çevre havasına yayılması önlenecektir. Kaplama tanklarının kenarlarına, sıvı 
seviyesine yakın, uygun aspirasyon sistemi kurulacak, çevre havasında kadmiyum miktarı, 0,1 miligram/metreküpü 
geçmeyecektir.
2) Kadmiyum tozu ve dumanına karşı, işçilere uygun maske verilecektir.
3) Kadmiyumla çalışan işçiler, işe alınırken, periyodik olarak klinik ve laboratuvar usulleri ile sağlık muayeneleri 
yapılacak, solunum sistemi ve böbrek hastalığı tespit edilenler, yaptıkları işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına 
alınacaklardır.2413
Madde 67 – Manganez ve manganez bileşikleri ile yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Maden ocaklarında pnömatik tabancalarda delmeler, yaş metodla yapılacak veya toz çıkmayacak şekilde gerekli 
tedbirler alınacaktır.
2) Manganez ve bileşikleri ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak
ve çalışmalar kapalı sistemde olacaktır.
3) Manganez ve bileşikleri ile yapılan çalışmalarda, işçilere özel iş elbisesi, lastik eldiven ve uygun maskeler gibi 
kişisel korunma araçları verilecektir.
4) Mangenez ve bileşikleri ile çalışan işçiler, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri 
yapılacak, sinir sistemi, solunum sistemi, frengi hastalığı ve ruh hastalığı tespit edilenler, bu işlere alınmayacaklardır.
5) Manganez ve bileşikleri ile çalışan işçilerin, periyodik olarak, klinik ve laboratuvar usulleri ile sağlık muayeneleri 
yapılacak, manganezle ilgili zehirlenmelerin görülmesinde işçiler, yaptıkları işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına
alınacaklardır.
Madde 68 – Kromlu alaşımların hazırlanması,bu alaşımlar üzerinde kaynak yapılması ve krom ve bileşiklerinin 
sanayide kullanılması gibi, krom ve krombileşikleri ile yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Krom ve bileşiklerinin kullanıldığı yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak 
veya çalışmalar kapalı sistemde yapılacaktır.
2) Kromla çalışılan yerlerde, işçilere iş elbisesi, uygun lastik eldiven ve lastik çizme gibi kişisel korunma araçları 
verilecektir.
3) İşçilerin el ve yüz temizliğine dikkat edilecek ve ellerin % 5 hiposülfit dösud ile yıkanması sağlanacaktır.
4) Krom ve bileşikleri ile çalışacak işçilerin, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri 
yapılacak, kroma karşı allerjisi olanlar ile cilt ve solunum sistemi hastalıkları bulunanlar, bu işlere alınmayacaklardır.
5) Krom ve bileşikleri ile çalışanların, periyodik olarak, klinik ve laboratuvar usulleri ile sağlık muayeneleri 
yapılacaktır. Burun septumunda ülserasyon görülenler ile solunum sistemi ve cilt hastalığı bulunanlar çalıştıkları işten 
ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır.
Madde 69 – Berilyumlu alaşımların hazırlanması ve sanayide kullanılması gibi, berilyum ve bileşikleri ile 
çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır:2414
1) Berilyum ve bileşiklerinin kullanıldığı işyerlerinde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi 
kurulacak ve bu işyeri havasında, berilyum miktarı (2) miligram/metreküpü geçmeyecektir.
2) Berilyumla ilgili çalışmalar, diğer işyerlerinden ayrılacak ve buralarda çalışan işçilere, iş elbisesi gibi, kişisel 
korunma araçları verilecektir. Berilyum ile çalışan işçiler özel iş elbiselerini, çalıştığı işyerinden dışarı çıkarmayacaklardır. 
Bu elbiselerin, işyerinde bol su ile yeteri şekilde yıkanması sağlanacaktır.
3) Berilyum ve bileşikleri ile çalışacak işçilerin, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık 
muayeneleri yapılacak, bünyece çok zayıf olanlar ile solunum sistemi hastalığı bulunanlar, bu işlere alınmayacaklardır.
4) Berilyum ve bileşikleri ile çalışan işçilerin, periyodik olarak, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık 
muayeneleri yapılacaktır. Solunum sistemi hastalıkları bulunanlar ile zayıfladıkları görülenler, çalıştıkları işten ayrılacaklar, 
kontrol ve tedavi altına alınacaklardır.
Madde 70 – Azot oksitleri ile yapılan çalışmalarda, azot oksitlerinin zararlı etkilerinden korunmak için, aşağıdaki 
tedbirler alınacaktır:
1) Azot oksitlerinin, işyerine ve çevreye yayılması önlenecektir.
2) Azot oksitleri ile çalışan işçilere, süzgeçli maske veya temiz hava maskesi gibi,kişisel korunma araçları 
verilecektir.
Madde 71 – Benzen (benzol) ve bileşikleri gibi aromatik hidrokarbonlarla yapılan çalışmalarda, bunların zararlı 
etkilerinden korunmak için aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Solventler, tinerler ve benzerleri ile deri, plastik ve benzerlerinden mamul eşya imalat sanayiinde kullanılan her 
çeşit yapıştırıcı maddelerin içinde bulunan benzen miktarı(% 1) den fazla olmayacaktır.
2) Benzen ve bileşikleri ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi yapılacak ve 
çalışmalar, kapalı sistemde olacaktır.
3) Açık sistemlerle kuru temizleme işlerinde benzen kullanılması yasaktır. 
Kapalı sistemlerle yapılan kuru temizleme işlerinde malzeme, kapalı sistemlerde kurutulacak, hiç bir şekilde açıkta 
kullanılmayacaktır.
Yağ ekstraksyonu işlerinde, ancak, kapalı sistemlerde benzen kullanılacaktır.
4) Benzen ile çalışılan işyerlerinde, yangına ve patlamaya karşı,gerekli tedbirler alınacaktır.
5) Benzen ile çalışılan işyerlerinde, benzenin havadaki konsantrasyonu, hacmen milyonda 20 den fazla olmayacaktır. 
Daha yüksek benzen konsantrasyonuyla çalışmak zorunluluğu bulunan işyerlerinde, işçilere uygun hava maskeleri, sıvı 
benzen ile çalışılan hallerde, özel ayakkabı, eldiven ve özel iş elbisesi gibi korunma araçları verilecektir.2415
6) Benzen ve bileşikleri ile çalışacak işçilerin, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri 
yapılacak, kan yapıcı sistem ve karaciğer hastalığı bulunanlar, bu işlere alınmayacaklardır.
7) Benzen ve bileşikleri ile çalışan işçilerin, periyodik olarak, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık 
muayeneleri yapılacak, kan yapıcı sistem ve karaciğer hastalığı görülenler, bu işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına 
alınacaklardır.
Madde 72 – Anilin ve nitro - amin türevleri ile yapılan çalışmalarda, anilin ve aromatik nitro - amin türevlerinin 
zararlı etkilerinden korunmak için aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Anilin ve aromatik nitro - amin türevleri ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon 
sistemi yapılacak ve çalışmalar, kapalı sistemde olacaktır.
2) Anilin ve nitro - amin türevleri ile çalışılan yerlerdeki işçilere, özel iş elbisesi, eldiven ve temiz hava maskesi gibi 
uygun kişisel korunma araçları verilecektir.
3) Anilin ve nitro - amin türevleri ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi 
kurulacaktır.
4) Anilin ve nitro - amin türevleri ile çalışacak işçilerin, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel, sağlık 
muayeneleri yapılacak, cilt, böbrek ve karaciğer hastalığı olanlar ile aniline karşı allerjisi bulunanlar, bu işlere 
alınmayacaklardır.
5) Anilin ve nitro - amin türevleri ile çalışan işçilerin, periyodik olarak, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık 
muayeneleri yapılacak, cilt, böbrek ve karaciğer hastalığı görülenler, bu işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına 
alınacaklardır.
Madde 73 – Halojenli hidrokarbonlarla yapılan çalışmalarda, bunların zehirli ve zararlı etkilerinden korunmak için 
aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Halojenli hidrokarbonlarla çalışılan işyerleri, diğer kısımlardan ayrılacak ve bu yerlerde, genel havalandırma ile 
birlikte,uygun aspirasyon sistemi kurulacak ve çalışmalar,kapalı sistemde olacaktır.
2) Halojenli hidrokarbonlarla çalışacak işçiler, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık 
muayeneleri yapılacak, cilt, böbrek ve karaciğer hastalığı olanlarla klora karşı allerjisi bulunanlar, bu işlere 
alınmayacaklardır.
3) Halojenli hidrokarbonlarla çalışan işçilerin, periyodik olarak, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık 
muayeneleri yapılacak, cilt, böbrek ve karaciğer hastalığı bulunanlar ve klora karşı allerjisi görülenler, bu işlerden 
ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır.2416
Madde 74 – Karbon sülfür ile yapılan çalışmalarda, karbon sülfürün zehirli ve zararlı etkilerinden korunmak için 
aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Karbon sülfürle çalışılan işyerleri soba ile ısıtılmayacak ve buralardaki elektrik lambaları, tesisat ve cihazları 
karbon sülfüre karşı korunmuş (etanj) olacak, lambalara koruyucu nitelikte globlar takılacak, yangına ve patlamaya karşı 
gerekli tedbirler alınacaktır.
2) Karbon sülfür ile çalışılan yerlerde,genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak, 
çalışmalar, kapalı sistemde olacak ve işyeri havasındaki karbon sülfür miktarı hiç bir şekilde 20 P.P.M. veya 60 
miligram/metreküpü geçmeyecektir.
3) Karbon sülfür ile çalışılan işyerlerinde, yenilip içilmeyecek, yiyecek ve içecek bulundurulmayacak, sigara 
içilmeyecektir.
4) Karbon sülfür ile çalışacak işçilerin, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri 
yapılacak, böbrek, karaciğer ve sinir sistemi hastalıkları olanlarla alkolik ve epileptikler, bu işlere alınmayacaklardır.
5) Karbon sülfür ile çalışan işçilerin, periyodik olarak, klinik ve laboratuvar usulleri ile sağlık muayeneleri yapılacak, 
böbrek, karaciğer ve sinir sistemi hastalıkları bulunanlarla alkolik ve epileptik olduğu görülenler, bu işlerden ayrılacaklar, 
kontrol ve tedavi altına alınacaklardır.
Madde 75 – Kükürtlü hidrojenle yapılan çalışmalarda, kükürtlü hidrojenin zararlı etkilerinden korunmak için 
aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Kükürtlü hidrojen ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi yapılacaktır.
2) İşyeri havasındaki kükürtlü hidrojen miktarı, hacim olarak milyonda 20 yi geçmeyecektir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Tozlarla Ortaya Çıkabilecek Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Özel Tedbirler:
Madde 76 – Her türlü maden ocaklarında, taş ve kiremit ocaklarında, dökümhanelerde, tekstil (amyant dahil), bütün 
şeker ve çimento, inşaat, seramik ve benzeri sanayi kollarındaki işyerlerinde yapılan çalışmalarda, tozların zararlı etkilerinden
korunmak için bu Tüzüğün diğer maddelerinde belirtilen hususlarla birlikte aşağıdaki özel tedbirler alınacaktır:
1) Tozlu işyerlerinde genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi ile tozun,çevre havasına yayılmasını 
önlemek için, su perdeleri, vakum veuzaktan kumanda sistemleri kurulacaktır.Toz çıkaran işler, teknik imkanlara göre, kapalı 
sistemde yapılacak veya bu işler, diğerlerinden tecrit edilecektir. İşyeri havasındaki toz miktarı, belirtilen miktarı 
geçmeyecektir.2417
2) Toz çıkaran işlerde, işyeri tabanı, işin özelliğine ve teknik imkanlara göre, ıslak bulundurulacak, delme işlerinde, 
toz çıkmasını önlemek için, yaş metotlar uygulanacaktır.
3) Toz çıkaran işlerde çalışan işçilere, işin özelliğine ve tozun niteliğine göre uygun kişisel korunma araçları ile 
maskeler verilecektir.
4) Tozlu işlerde çalışan işçilerin, vardiya sonunda yıkanmaları veya duş yapmaları, yıkanmadan yemek yememeleri 
ve yatağa girmemeleri sağlanacaktır.
5) Tozlu işlerde çalışacak işçiler, işe alınırken, genel sağlık muayeneleri yapılacak, göğüs radyografileri alınacak ve 
solunum ve dolaşım sistemi hastalıkları ile cilt hastalığı olanlar, göğüs yapısında bozukluk bulunanlar, bu işlere 
alınmayacaklardır.
6) Tozlu işlerde çalışan işçilerin, periyodik olarak, sağlık muayeneleri yapılacak ve her 6 ayda bir, göğüs 
radyoğrafileri alınacaktır. Solunum ve dolaşım sistemi hastalıkları ile cilt hastalığı görülenler, bu işlerden ayrılacaklar, 
kontrol ve tedavi altına alınacaklardır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Fizik ve Mekanik Nedenlerle Ortaya Çıkabilecek Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Özel Tedbirler
Madde 77 – Fizik ve mekanik nedenlerle ortaya çıkabilecek meslek hastalıklarına sebep alan işlerde çalışanların 
maruz bulundukları tehlike ve zararlara karşı, bu Tüzüğün diğer maddelerinde belirtilen hususlarla birlikte alınacak özel 
koruyucu tedbirler, bu bölümde gösterilmiştir.
Madde 78 – Gürültünün zararlı etkilerden korunmak için aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) İşyerlerinde gürültü çıkaran makinaların monte edilmeleri sırasında, işyeri tabanı, titreşimi ve sesi azaltacak 
malzeme ve sistemle yapılacaktır.
2) Gürültülü işyerlerinin duvarları, sesin yansımasını önleyecek malzeme ile kaplanacak ve bu binalar, çift kapılı, çift 
pencereli inşa edilecektir. Duvarlar, ses geçirmeyen malzeme ile yapılacaktır.
3) Gürültünün azaltılamadığı hallerde, bu Tüzüğün 22 nci maddesi hükümleri uygulanacaktır.
4) Gürültülü işlerde çalışacak işçilerin, işe, alınırken, genel sağlık muayeneleri yapılacak, özellikle duyma durumu ve 
derecesi ölçülecek, kulak ve sinir sistemi hastalığı olanlar ile bu sistemde arızası bulunanlar ve hipertansiyonlular, bu işlere 
alınmayacaklardır. Ancak doğuştan sağır ve dilsiz olanlar, bu işlere alınabileceklerdir.2418
5) Gürültülü işlerde çalışan işçilerin, periyodik olarak, genel sağlık muayeneleri yapılacaktır. Duyma durumunda 
azalma ve herhangi bir bozukluk görülenler ve kulak ve sinir hastalığı bulunanlar ve hipertansiyonlu olanlar, çalıştıkları 
işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır.
Madde 79 – Titreşim (vibrasyon) yapan aletlerle yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Titreşim yapan aletlerle çalışacak işçilerin, işe alınırken, genel sağlık muayeneleri yapılacak, özellikle kemik, 
eklem ve damar sistemleri incelenecek ve bu sistemlerle ilgili bir hastalığı veya arızası olanlar, bu işlere alınmayacaklardır.
2) Titreşim yapan aletlerle çalışan işçilerin, periyodik olarak, sağlık muayeneleri yapılacaktır. Kemik, eklem ve 
damar sistemleri ile ilgili bir hastalığı veya arızası görülenler, çalıştıkları işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına 
alınacaklardır.
Madde 80 – Enfraruj ışınlar saçan işler ile yapılan çalışmalarda, bu ışınların zararlı etkilerinden korunmak için 
aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Enfraruj ışınlar saçan kaynaklar, bu ışınları geçirmeyen ekranlarla tecrit veya otomatik kapaklarla teçhiz 
edilecektir.
2) Enfraruj ışınlar saçan işlerde çalışan işçilere, bu ışınları geçirmeyen gözlükler ile diğer uygun kişisel korunma 
araçları verilecektir.
3) Enfraruj ışınlar saçan işlerde çalışacak işçilerin, işe alınırken genel sağlık muayeneleri yapılacak, özellikle görme 
durumu ve derecesi tayin olunacak ve gözle ilgili bir hastalığı olanlar, bu işlere alınmayacaklardır.
4) Enfraruj ışınlar saçan işlerde çalışan işçilerin, periyodik olarak, genel sağlık muayeneleri ve özellikle göz 
muayeneleri yapılacak, gözle ilgili bir hastalığı ve arızası görülenler, çalıştıkları işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına 
alınacaklardır.
Madde 81 – Yeraltında, nemli hava cereyanlı ve yetersiz ışıklı işyerlerinde yapılan çalışmalarda nemin hava 
ceryanının ve yetersiz ışığın zararlı etkilerinden korunmak için aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Bu gibi işyerlerinde, yeterli suni aydınlatma sağlanacaktır.
2) İşçilere, işin özelliğine göre, kişisel korunma araçları verilecektir.
3) Yeraltında, nemli hava cereyanlı ve yetersiz ışıklı işyerlerinde çalışacak işçilerin, işe alınırken genel sağlık 
muayeneleri yapılacak ve özellikle kaslar, eklemler ve göz üzerinde durulacak ve sedimantasyon yapılacak ve klinik usullerle 
romatizma hastalığı aranacaktır. Romatizma ve göz hastalığı olanlar, bu işlere alınmayacaklardır.2419
4) Yeraltında, nemli hava cereyanlı ve yetersiz ışıklı işyerlerinde çalışan işçilerin, periyodik olarak genel sağlık 
muayeneleri yapılacak ve özellikle romatizma ve göz hastalığı görülenler, çalıştıkları işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi 
altına alınacaklardır.
Madde 82 – Atmosfer basıncından daha yüksek basınçlı yerlerde ve dalgıç odalarında yapılan çalışmalarda aşağıdaki 
tedbirler alınacaktır:
1) Dalgıç odalarında, şahıs başına, saatte en az (40) metreküp hava sağlanacak ve bu havadaki karbon dioksit miktarı 
(% 0,1) i geçmeyecektir.
2) Dalgıç odalarında (24) saatte su altındaki çalışma süresi; derinliği ve bu derinlikteki basınca uygun şekilde 
düzenlenecek, iniş, kalkış, çıkış süreleri için "Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Sekiz Saat veya Daha Az 
Çalışılması Gereken İşler Hakkında Tüzük"te belirlenen esas ve süreler dikkate alınacaktır.
3) Bir dalgıç, (22) metreden fazla derinliğe, bir günde (2) defadan fazla dalmayacak ve bu (2) daima arasında, en az 
(5) saat geçecektir. Dekompresyon zamanı, dalma derinliklerine ve basınca göre, iyice ayarlanacak ve durum, iyi işleyen 
kontrollu ve hassas yazıcı bir manometre ile izlenecektir.
4) Bu gibi işlerde çalışacak işçiler, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri yapılacak 
ve özellikle E.K.G. ve akciğer fonksiyon testleri ile birlikte kalp dolaşım, solunum ve kemik sistemleri üzerinde gerekli 
incelemeler yapılacak ve sağlık yönünden sakınca görülenler, bu işlere alınmayacaklardır.
5) Bu gibi işlerde çalışanlar, işe başladıkları günden itibaren (15) gün sonra adaptasyon muayenesine tabi tutulacak 
ve işin devam süresince de, bunların periyodik genel sağlık muyeneleri yapılacaktır.
Özellikle kalp, dolaşım, solunum ve kemik sistemi hastalığı ve arızası görülenler, bu işlerden ayrılacaklar, kontrol ve 
tedavi altına alınacaklardır.
Madde 83 – Tabii veya suni radyoaktif ve radyoinizan maddeler veya diğer korpüsküler emanasyon kaynakları ile 
yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Her çalışma için gerekli radyoaktif maddenin, zararlı en az miktarı kullanılacaktır.
2) Kaynak ile işçiler arasında, uygun bir aralık bulunacaktır.
3) İşçilerin, kaynak yakınında mümkün olduğu kadar kısa süre kalmaları sağlanacaktır.2420
4) Kaynak ile işçiler arasına,uygun koruyucu bir paravana (ekran) konulacaktır. Bu paravanalar, gama ve (x) ışınları 
için, kurşun, beton ve benzeri beta ışınları ve nötronlar için plastik ve benzeri malzemeden yapılmış olacaktır.
5) İşçilerin ne miktarda radyasyon aldıkları,özel cihazlarla ölçülecek ve bunlar en geç, ayda bir defa 
değerlendirilecektir. Alınan radrasyon, izin verilen dozun üstünde bulunduğu hallerde, işçi bir süre için, bu işten 
uzaklaştırılacak, yıllık total doz korunacaktır.
6) İşyerinde uygun aspirasyon sistemi kurulacak, boşaltılan havanın radyasyon yönünden süzülmesi sağlanacak, 
temizlik sırasında, özel maskeler kullanılacaktır. İşyeri ve işçinin temizliğine dikkat edilecek, radyoaktif atıklar, usulüne
uygun bir şekilde yok edilecektir.
7) Taşınabilen radyoaktif malzemeler uygun ve özel kutularda bulundurulacaktır. 
8) Tabii veya suni radyoaktif ve radyoinizan maddeler veya diğer korpüsküler emanasyon kaynakları ile çalışacak 
işçilerin,işe alınırken genel sağlık muayeneleri yapılacak ve özellikle sinir, kan ve kan yapıcı sistemi incelenecek, sinir ve kan 
hastalıkları ile ilgili bozuklukları görülenler, bu işlere alınmayacaklardır.
9) Tabii veya suni radyoaktif ve radyoinizan maddeler veya diğer korpüsküler emanasyon kaynakları ile çalışan 
işçilerin, periyodik olarak genel sağlık muayeneleri yapılacak ve özellikle sinir ve kan hastalıkları ile ilgili bozuklukları 
görülenler, çalıştıkları işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır.
ALTINCI BÖLÜM
Kullanılan Ham Maddelerden veya İşyerinin Özelliğinden Ortaya Çıkabilecek Bulaşıcı Meslek Hastalıklarına Karşı 
Alınacak Özel Tedbirler
Madde 84 – Kullanılan hammaddelerden veya işyerinin özelliğinden ortaya çıkabilecek bulaşıcı meslek 
hastalıklarına sebep olan işlerde çalışanların maruz bulundukları tehlike ve zararlara karşı,bu Tüzüğün diğer maddelerinde 
belirtilen hususlarla birlikte alınacak özel koruyucu tedbirler,bu bölümde gösterilmiştir.
Madde 85 – Şarbon hastalığına karşı aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Şarbon hastalığını bulaştırabilecek olan deri, yün, kıl ve benzeri hayvansal maddeler ile paçavralar, uygun 
usullerle temizlenip sterlize edilecek, yıkanıp kurutulacaktır. Bu maddeler, dağınık bir halde bulundurulmayarak depolarda 
saklanacak, denklerin açılması ve ilk ayırma ve seçme işlemi, burularda yapılacaktır.2421
2) Bu gibi işyerlerinde, toz ve atıklar, aşağıdan çekmeli bir aspirasyon sistemi ile toplanarak yokedilecek veya 
antiseptik maddelerle ıslatıldıktan sonra yakılacaktır. Depolar sık sık yıkanacak, dezenfekte ve badana edilecektir.
3) İşçilerin el, ağız ve beden temizliğine dikkat edilecek, kendilerine, gereğine göre iş elbisesi, başlık, lastik eldiven 
ve maskeler gibi, uygun kişisel korunma araçları verilecektir. 
4) Ekzemalı, furonküllü, bronşitli kimseler, bu gibi işlerde çalıştırılmayacaklardır.
Madde 86 – Tetanos hastalığına karşı aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
Tetanos tehlikesi olan işlerde çalışan bütün işçilere, antitetanik aşı yapılacak, parçalanmış, ezik ve toprakla bulaşmış 
yaralanmalarda, serum antitetanik tatbik olunacak, eğer işçi evvelce aşılanmış ise, rapel olarak, anatoksin yapılacaktır. 
Madde 87 – Leptospiroz hastalığına karşı aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Leptospiroz (İktero hemorajik) hastalığının yayılmasını önlemek için, farelerle savaşılacaktır.
2) Bulaşma ihtimali olan yerlerde, çıplak ayakla dolaşmak yasaklanacak, mümkün olan hallerde, toprak 
asitleştirilecektir.
Madde 88 – Brüselloz hastalığına karşı brüselloz bulaşması ihtimali olan işlerde çalışan işçiler aşılanacaktır.
Madde 89 – Ankylostomiase hastalığına karşı aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Ankilostomyaz hastalığına karşı madencilik, taşcılık, tuğla ve kiremitçilik ve tünel kazması gibi işlerde, taban kuru 
bulundurulacak, gerekirse yerlere tuz serpilecek, galerilerde yeterli vantilasyon ile havanın serince olması sağlanacaktır.
2) Bu gibi işlerde çalışanların, vücut temizliğine ve yemeklerden önce ellerini iyice yıkayıp, tırnaklarının 
fırçalanmalarına önem verilecektir İşyerlerinde, işçilerin çalışırken ve işin bitiminde ellerini yıkanmaları için yeteri kadar % 5 
lik tuzlu su kapları bulundurulacaktır.
3) Helalar ve diğer enfeksiyon kaynağı yerler kireç kaymağı ile dezenfekte edilecek, işçilerin dışkıları zaman zaman 
muayene edilerek parazit yumurtaları aranacak ve hastalığın çıkması halinde, diğer işçiler de taranacaktır.2422
Madde 90 – Akciğer tüberkülozonon bulaşması ihtimali olan iş yerlerinde hastalığın yayılmasını önleyecek hijyenik, 
tıbbi ve teknik koruyucu tedbirler alınacaktır.
DÖRDÜNCÜ KISIM
İşyerlerinde İşkazalarına Karşı,Alınacak Tıbbi Tedbirler ve İşyerlerinde Bulundurulması Zorunlu Olan İlk Yardım ve 
Tedavi Levazımı ile Sıhhi Tesisat.
Madde 91 – Sürekli olarak en az 50 işçi çalıştırılan işyerlerinde Sosyal Sigortalar Kurumunca sağlanan tedavi 
hizmetleri dışında kalan işçilerin sağlık durumlarının denetlenmesi, ilk yardım, acil tedavi ve diğer koruyucu sağlık 
hizmetlerini düzenlemek üzere, işveren, Umumi Hıfzıssıha Kanununun 180 inci ve Sosyal Sigortalar Kanununun 114 üncü 
maddeleri gereğince işyerindeki işçi sayısına ve işteki tehlikenin büyüklüğüne göre, bir ya da daha fazla hekim 
sağlayacaktır. Bu hekimlerin çalışma koşulları ile görevlerini nasıl yürüteceklerini ayrıntılı şekilde gösteren bir yönetmelik 
tüzüğünün yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 6 ay içinde çıkarılır.
Madde 92 – İşverenler, işin niteliğine, özelliğine, çeşidine ve çalıştırdıkları işçi sayısına ve hekim ve sağlık tesisleri 
ile olan ilişkilerine göre, zamanında gerekli tedbirleri almak amacıyla aşağıda belirtilen sağlık tesisleri ile ilkyardım ve tedavi 
levazımını, işyerlerinde bulundurmakla yükümlüdürler. 
Bu tesisler ve levazım; kişisel ilk yardım paketlerini, ilk yardım kutularını veya çantalarını veya dolaplarını, ilk 
yardım ve ilk müdahele odalarını veya ilkyardım istasyonlarını kapsar.
Madde 93 – Kişisel ilk yardım paketleri; kazaya uğrayanın ilk yardımcı gelinceye veya bir sağlık tesisine 
gönderilinceye kadar, kendi kendine gerekli pansumanı yapacak veya ağrısını giderecek nitelikte malzeme ve ilaçlarla 
donatılacaktır.
Kişisel ilk yardım paketleri, maden, tünel, yeraltı karayolları ve demiryolları işçileri gibi kaza ihtimali çok olan, 
dağınık ve münferit çalışmayı gerektiren işyerlerindeki işçilere verilecektir.
Bu paketler, küçük ve kullanışlı malzeme ve ilaçları dış etkilere karşı koruyacak plastik veya madeni ambalajlı 
olacaktır.
Kişisel ilk yardım paketi, çalışmayı önlemeyecek ve düşmeyecek şekilde, iş elbisesi cebine konacak veya uygun bir 
yerine bağlanacaktır.2423
Kişisel ilk yardım paketinin, gerektiğinde nasıl ve ne şekilde kullanılacağı, ilgililere öğretilecek, buna ait yazılı bir 
yönerge paket içine konacaktır.
Kişisel ilk yardım paketinin içinde, aşağıda yazılı ilaç ve malzeme bulunacaktır:
- Kullanma yönergesi,
- Pamuk (Küçük paket),
- Gazlı bez (Steril),
- Sargı bezi,
- Yapıştırıcı band (Steril),
- Analjezik hap,
- Tendürdiyot (1 veya 2 ampul),
- Sülfamitli toz.
Madde 94 – Mekanik cihazları bulunmayan ve 10 dan az işçi çalıştıran işyerlerinde, içinde aşağıda yazılı ilk yardım 
levazımı bulunan 1 numaralı ilaç kutusu veya çantası bulundurulacaktır:
- 1 adet ilk yardım broşürü,
- 25 gram yarı yarıya alkol ile karıştırılmış tentürdiyot (Cam kapaklı renkli şişede),
- 15 gram amonyak (Cam kapaklı şişede),
- 100 gram alkol (%98 lik tuvalet ispirtosu),
- 2 paket 25 er gramlık idrofil pamuk (Steril),
- 2 paket gaz idrofil (Steril),
- 3 adet muhtelif büyüklükte sargı bezi,
- 3 adet üçgen sargı,
- 1 adet makas,
- 1 adet pens,
- 6 adet çengelli iğne,
- 1 kutu yapıştırıcı flanster,
- 1 adet küçük küvet,
- 1 tüp aspirin,
Madde 95 – Mekanik cihazları bulunmayan ve 10 dan fazla ve 50 den az işçi çalıştıran işyerleri ile mekanik 
cihazlarla 10 dan az işçi çalıştırılan işyerlerinde, içinde aşağıda yazılı ilk yardım levazımı bulunan 2 numaralı ilk 
yardımçantası veya dolabı bulundurulacaktır:
- 1 adet ilk yardım broşürü,
- Parmak yaralanmaları için, sterilize edilmiş küçük sargı bezi 6 adet,
- 3 adetten az olmamak şartıyla yeteri kadar, orta boy sargı bezi (El veayaklar için), 
- 5 adet üçgen sargı,
- Yeteri kadar vazelin borike,
- Tentürdiyot veya % 1 lik violet de gentiens sulu solüsyonu,2424
- 1 şişe amonyak (Cam kapaklı şişede),
- 1 tüp aspirin,
- 2 tüp yanık pomadı,
- 5 paket 25 gramlık idrofil pamuk,
- 5 paket gaz idrofil,
- 1 adet makas,
- 2 adet pens,
- 20 adet çengelli iğne,
- 1. kutu flaster,
- 1 adet enjektör, (5 cc. madeni kutu içinde),
- 12 adet enjektör iğnesi,
-teinture de belladon 25 gram (Cam şişede),
- 2 adet küvet,
- 6 adet ampul huile camphree,
- 1 adet lastik bant,
- 2 ampul antispasmotik ve analjezik,
- Tetanoz serumu,
Madde 96 - Mekanik cihazlarla 10 dan fazla ve 50 den az işçi çalıştıran iş-yerleri ile yapılan işin niteliği 
bakımından,kaza ve zehirlenme tehlikesi bulunan işyerlerinde,içinde aşağıda yazılı ilk yardım levazımı bulunan 3 numaralı 
ilk yardım dolabı ile bir sedye ve bir battaniye bulundurulacaktır.
- 1 adet ilk yardım broşürü,
- 1 adet suni teneffüs cihazı,
- 4 adet atel,
- 1 adet foşer tüpü,
- 5 adet muhtelif büyüklükte sargı bezi,
- 6 adet üçgen sargı,
- 2 adet makas,
- 2 adet pens,
- 2 adet pens (Ağız için),
- 2 adet emaye küvet,
- 2 ampul morfin veya dolantin,
- 5 adet ampulıkafein,
- 5 adet ampul eter,
- 5 adet ampul huile camphree,
- 1 adet 5 Cm3. lük enjeksiyon şırıngası (20 tane paslanmaz iğne),
- 5 adet ergotin,
- 50 gram yarı yarıya alkol ile karıştırılmış tentürdiyot (Cam kapaklı bir şişe içinde),
- 15 gram amonyak (Cam kapaklı bir şişe içinde),
- 450 gram oksijenli su,2425
- 10 paket 25 er gramlık idrofil pamuk,
- 5 paket gaz idrofil,
- 2 düzine çengelli iğne,
- 1 kutu flaster (Yapıştırıcı yakı),
- 5 adet ampul adrenalin,
- 5 adet ampul apomophin,
- 1 adet lastik bant,
- 2 şişe tetanos serumu (10 ar Cm3. lük),
- 2 tüp yanık merhemi,
- 250 gram toz halinde tebeşir (Karbonat dotşo) cam kavanozda (Asit yanıkları için),
- 1 tüp vazelin,
- 1 adet nikel mahfazalı küçük model ustunç takımı,
- 1 adet sterlizatör (Tercihan elektrikli),
- Agraf ve agraf pensi,
- Sülfamit tozu,
- Antibiyotikli göz merhemi,
Madde 97 – 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde, içinde aşağıda yazılı ilk yardım levazımı bulunan 4 numaralı 
ilk yardım dolabı ile yeteri kadar sedye ve battaniye bulundurulacaktır:
- 1 tansiyon aleti,
- 1 adet ilk yardım broşürü,
- 1 adet suni teneffüs cihazı,
- 1 adet foşer tüpü,
- 2 adet nelaton sondası,
- 6 adet atel,
- 100 gram yarı yarıya alkol ile karıştırılmış tentürdiyot (Cam kapaklı renkli bir şişe içinde),
- 25 gram amonyak (Cam kapaklı bir şişe içinde),
- 1000 gram saf alkol,
- 900 gram oksijenli su,
- 15 paket idrofil pamuk (25,50 ve 100 gramlık 5 er paket),
- 10 paket gaz idrofil,
- 10 adet muhtelif büyüklükte sargı bezi,
- 10 adet üçgen sargı,
- 2 düzine çengelli iğne,
- 2 kutu flaster (Yapıştırıcı yakı),
- 1 adet makas,
- 2 adet ağız açacak pens,
- 3 adet küvet veya çukur tabak,
- 1 adet 2 Cm3 lük enjeksiyon şırıngası (20 tane paslanmaz iğne ile),2426
- 1 adet 10 Cm3 lük enjeksiyon şırıngası (20 tane paslanmaz iğne ile),
- 1 adet elektrikli sterilizatör,
- 10 adet ampul kafein,
- 5 adet ampul morfin,
- 10 adet ampul ergotin,
- 10 adet ampul eter,
- 10 adet ampul adrenalin,
- 5 adet ampul apomorphine,
- 2 adet lastik bant,
- 4 şişe tetanos serumu (10 ar Cm3. lük serül şeklinde),
- 2 şer tüp antibiyotik yara ve göz merhemi,
- 250 gram toz halinde tebeşir (Karbonat dö şo ) cam kavanozda (Asit yanıkları için),
- 250 gram asetik asit (Kalevi yanıklar için),
- 500 gram toz halinde sönmüş kireç (Madeni bir kutu içinde),
- 1 adet nikel mahfazalı küçük model ustunç takımı.
Madde 98 – 93, 94, 95, 96, 97 nci maddelerde yazılı ilaç ve malzeme, kullanıldıkça tamamlanacak ve her zaman 
eksiksiz bir şekilde bulundurulması sağlanacaktır. 
İlaç kutusuna veya çantasına veya dolaplarına, işin veya işyerinin özelliğine göre, işyeri hekimi tarafından lüzum 
gösterilen ilaç ve malzeme de eklenecektir.
Madde 99 – İlaç kutuları veya çantaları veya dolapları, toz ve toprak girmeyecek şekilde yapılmış olacak ve herhangi 
bir karışıklığa meydan vermemek üzere, işleri bölünmüş ve her ilacın ismi, kutu veya şişesinin üzerine, okunaklı olarak 
yazılmış bulunacaktır. İlaç kutuları veya çantaları veya dolaplarının üzerlerine, içinde bulunan ilaçlar ve malzemelere göre,
kaç numaralı sıhhi yardım kutusu, çantası veya dolabı olduğu yazılacak ve kapaklarının iç tarafına da, içinde bulunan ilaç ve 
malzemenin bir listesi yapıştırılacak ve beyaza boyanarak üzerine kırmızı ay işareti konacak ve işyerinin uygun bir yerinde 
bulundurulacaktır.
Bu kutu, çanta ve dolapların, kilitli durması sağlanacak ve anahtarları, sağlık işleri görevlisine, bulunmadığı hallerde, 
işyerindeki ilk yardım kursu görmüş birisine verilecek ve bunlar, bu işden sorumlu bulunacaktır. 
İşyerinde birden fazla postalarla çalışıldığı hallerde, her postada bu görevi yapacakların, anahtarı birbirlerine 
devretmeleri sağlanacak ve işveren veya işveren vekilinde de bir yedek anahtar bulunacaktır.2427
Madde 100 – Hastanesi olmayan veya şehir ve kasabalar dışındaki yerlerde kurulmuş ve sürekli olarak en az 50 
ve en çok 100 işçi çalıştırılan işyerlerinde, Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 180 inci maddesi gereğince hazırlanması gereken 
ilk yardım odasında,hasta odasında veya ulaşım güçlüğü bulunup da en az 10 işçi çalıştıran maden ocakları veya kaza ve 
tehlike ihtimali çok olan işyerlerinde,işin ve işyerinin niteliğine ve özelliğine göre 3 numaralı ilk yardım dolabındaki 
malzemelerle birlikte,aşağıdaki tıbbi alet ve malzemelerde bulundurulacaktır:
- 1 adet tansiyon ölçme aleti,
- 1 adet üstü iyice temizlenebilen masa,
- 1 adet muayene masası,
- 3 adet sedye,
- 1 adet dil çekme pensi,
- 1 adet transfüzyon cihazı,
- 1 adet cam irrıgatör,
- 2 adet böbrek şeklinde küvet (Emaye),
- 1 adet büyük küveyt (Emaye),
- 2 adet su ve alet kaynatmak için metal veya emaye kap,
- 10 adet üçgen sargı,
- 1 m2 cerrahi muşamba,
- % 5 lik dekströz (yeteri kadar),
- Serum fizyolojik (yeteri kadar),
- Hipertönik serum (yeteri kadar),
- 5 çift cerrahi eldiven,
- Kırıklar için çeşitli büyüklükte ve yeteri kadar metal veya tahta aletler,
- 2 adet battaniye,
- 1 adet karyola ve yatak takımı,
Madde 101 – Hastanesi olmayan veya şehir ve kasabalar dışındaki yerlerde kurulmuş ve sürekli olarak 100 den fazla 
ve 500 den az işçi çalıştırılan işyerlerinde, umumi Hıfzıssıhha Kanununun 180 inci maddesi gereğince hazırlanması gereken 
revirde (İlk müdahale odası) işin ve işyerinin niteliğine ve özelliğine göre ilk yardım odasındaki (hasta odası) malzemelerle
birlikte, aşağıdaki tıbbi alet ve malzemeler de bulundurulacaktır:
- 50 gram toz halinde iyodoform,
- 10 gram toz halinde rivanol,
- 25 gram süblime pastile,
- Mevzii anestezi için gerekli levazım,
- 1 adet 20 Cm3. enjeksiyon şırıngası (20 adet iğne ile)
- 1 adet tansiyon aleti,
- 1 adet steteskop,2728
- 6 adet çeşitli numarada madeni sonda,
- 6 adet çeşitli numarada lastik sorda,
- 3 tüp çeşitli numarada katküt,
- 3 tüp çeşitli numarada ipek iplik,yeteri kadar sütür iğnesi,
- 1 adet nisai trus takımı (İşyerinde kadın işçi varsa),
- 1 adet oksijen verme cihazı,
- nikel mahfaza içinde küçük cerrahi alet takımı,
- 1 adet ameliyet masası (Basit ameliyatlar için),
- 1 adet camlı alet dolabı,
- Yeteri kadar sedye ile 100 kişiye 1 yatak hesabıyla 2 şer battaniyesi bulunan karyola ve yatak takımı,
Madde 102 – Hastanesi olmayan veya şehir ve kasabalar dışındaki yerlerde kurulmuş ve sürekli olarak 500 veya 
daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde, bir ilk yardım istasyonu yapılacaktır. Bu istasyonda, işin ve işyerinin niteliğine ve 
özelliğine göre 4 numaralı ilk yardım dolabında bulunan malzeme ile birlikte, aşağıda yazılı tıbbi alet ve malzemeler de 
bulundurulacaktır:
- 50 gram toz halinde iyodoform,
- 100 gram toz halinde rivanol,
- 25 gram süblime pastile,
- mevzii anestesi için gerekli levazım,
- Yeteri kadar sedye ile (100) kişiye (I) yatak hesabıyla
- 2 şer battaniyesi bulunan karyola ve yatak takımı,
- Nikel mahfaza içinde küçük cerrahi alet takımı,
- 3 tüp çeşitli numarada katkut,
- 3 tüp çeşitli numarada ipek iplik, yeteri kadar sütür iğnesi,
- 6 adet çeşitli numarada lastik sonda,
- 6 adet çeşitli numarada madeni sonda,
- 1 adet steteskop,
- 1 adet 20 Cm3 lük enjeksiyon şırıngası (20 adet iğne ile),
- 1 adet tansiyon ölçme aleti,
- 1 adet nisai trus takımı (işyerinde kadın işçi varsa),
- 1 adet göz ve kulak için küçük trus takımı,
- 1 adet oksijen verme cihazı,
- 1 adet ameliyat masası (basit ameliyatlar için),
- 1 adet camlı alet dolabı,
- 1 adet muayene masası,
Madde 103 – İşyerlerindeki ilk yardım odalariyle ilk mücadele odaları ve ilkyardım istasyonları, bol ışıklı ve kolayca 
havalandırılıp ısıtılır, temizlenir ve yıkanır şekilde yapılmış olacak, içlerinde akar sıcak su hela ve yıkanma yerleri 
bulunacaktır. Akar sıcak su sağlanamayan yerlerde, su ısıtmak için gerekli tedbirler alınmış olacaktır.2429
Yatakların bulunduğu oda ile muayene ve müdahale odaları, yeteri kadar geniş ve birbirinden uygun şekilde ayrılmış 
olacak ve buralarda, acil durumlar için, yedek aydınlatma tesisleri bulundurulacaktır.
Madde 104 – İşyerlerinde, ilk yardım odaları ile ilk müdahale odaları, ilkyardım istasyonları ve diğer ilgili kısımlar, 
kolaylıkla bulunmaları için uygun şekilde işaretlenecek ve görünen yerlere okunaklı yazılar yazılacaktır.
Madde 105 – Sürekli olarak 50 den fazla işçi çalıştıran işyerlerinde hastalanan veya iş kazasına uğramış işçilerin, 
işyerine en yakın sağlık tesislerine taşınmaları için gerekli araç ve gereçler bulundurulacaktır.
Madde 106 – İlk yardım odaları, ilk müdahale odaları ve ilk yardım istasyonları ve ilk yardım istasyonlarının bakım, 
temizlik ve alet muhafazaları için, bir hemşire veya sağlık memuru görevlendirilecek, bunların sağlanamadığı hallerde, bu 
görevleri yapacak ilk yardım kursu görmüş yeterli bir eleman bulundurulacaktır.
Madde 107 – Ağır ve tehlikeli işlerin yapıldığı işyerlerinde, bir sağlık memuru veya hemşireden başka ilk yardım ve 
kurtarma kursu görmüş en az bir kişide bulundurulacaktır.
Madde 108 – Gece ve gündüz sürekli çalışan işyerlerinde, ilk yardım odaları, ilk müdahale odaları ve ilk yardım 
istasyonları, geceleri de görevli personeli ve araç ve gereçleri ile her an kullanılır halde hazır bulundurulacaktır. İşveren bu 
yönden, gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.
BEŞİNCİ KISIM
İşyerlerinde İşkazalarını Önlemek Üzere Alınacak Güvenlik Tedbirleri ve Bulundurulması Gereken Araçlar
BİRİNCİ BÖLÜM
İşyerlerinde Yangına Karşı Alınacak Güvenlik Tedbirleri
Madde 109 – Ani yangın veya patlama tehlikesi arzeden ameliyeler; işçiyi tehlikede bırakmayacak şekilde 
düzenlenmiş tesislerin bulunduğu ayrı binalarda veya ateşe dayanıklı duvarlarla ayrılmış bölümlerde yapılacaktır.
Madde 110 – İşçilerin, işyerinin herhangi bir kısmında, ateş ve dumana karşı korunmuş bir merdiven boşluğuna veya 
ateş kesici bir duvarın kapısına ulaşabilecekleri uzaklık;2430
1) Çok tehlikeli yerlerde 15
2) Tehlikeli ve az tehlikeli yerlerde 30 metreyi geçmeyecektir.
Madde 111 – 100 den (100 dahil) az işçi çalıştırılan işyerlerinde, geçit yollarının genişliği, en az 120 santimetre 
olacak ve 100 den fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde, her 100 kişi için bu genişlik, 60 santimetre artırılacaktır.
500 den (500 dahil) fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde, en az 2 çıkış yeri bulundurulacaktır.
Madde 112 – Merdiven boşlukları ile imdat çıkış yollarının her iki tarafında, kolaylıkla açılan ve kendiliğinden 
kapanabilen ateş kesici yanmaz kapılar bulunacaktır.
Madde 113 – Çıkış kapıları, menteşeli olacak ve dışarıya açılacaktır. Bu kapıların kullanılmasında sakınca görüldüğü 
hallerde, yatay sürgülü kapılar kullanılacaktır. Çıkış kapılarının arasındaki uzaklık 5 metreden fazla ve kapı genişlikleri de 
120 santimetreden az olmayacaktır. Çıkış kapıları kolayca görülecek şekilde işaretlenecek ve bu kapıların önünde ve 
civarında çıkış veya bun-ların görülmesini güçleştirecek hiç bir engel bulundurulmayacaktır.
Madde 114 – İşyerlerinde çalışma saatleri içinde hiç bir giriş ve çıkış kapısı kilitli veya bağlı bulundurulmayacaktır.
Madde 115 – İşyerlerindeki asansör boşlukları yanmaz malzeme ile korunmayan asansör boşluklarında insan ve yük 
taşıyacak asansör tesis edilmeyecektir.
Madde 116 – Yangın tehlikesine karşı etkili ve yeterli söndürme malzemesi ile bu malzemenin kullanılmasını 
öğrenmiş personel veya ekipler, çalışma süresince işyerlerinde hazır bulundurulacaktır.
Madde 117 – İşyerlerinde yangının söndürülebilmesi için yeterli miktar ve basınçta su bulundurulacaktır. 
Genel şebekeden basınçlı su sağlanamadığı hallerde, yeterli suyu verecek depolar veya havuzlar yapılacak ve 
bunlardan veya akarsulardan suyu çekecek motorlu pompa ve boru tesisatı yapılmış olacak veya seyyar motopomplar 
bulundurulacaktır.
Madde 118 – İşyerlerinde suyu çekecek motorlu pompa ve boru tesisatı ile motopomplar her an iyi işler halde 
bulundurulacaktır. 
Motopomplar en az 6 ayda bir defa kontrol edilecek ve kontrol tarihleri motopompun üzerine yazılacaktır. 
Motopomplarla günde bir defa, beş dakika su ile işletme deneyi yapılacaktır.
Madde 119 – İşyerlerindeki yangın muslukları, kolay erişilir uygun yerlerde tesis edilecek ve soğuk havalarda suyun 
donmasını önlemek için, tesisat gerekli şekilde korunacaktır.2431
Yangın muslukları, sık sık açılıp akıtılarak borularda ve tesislerde tortuların birikmesi önlenecektir.
Madde 120 – İşyerlerinin uygun yerlerinde yeterli miktarda yangın hortumu bulundurulacak, yangın hortumları, 
yangın muslukları, ve diğer yangın söndürme tertibatının bağlantıları (rekor ve vanaları) mahalli itfaiye normlarına uygun 
olacaktır.
Lastik olmayan hortumlar, her kullanıştan sonra boşaltılıp kurutularak kontrol edilecektir. Lastikli hortumlar en geç 
üç ayda bir kontrol edilecektir.
Yırtık, delik ve bağlantıları bozuk hortumlar kullanılmayacaktır.
Madde 121 – Alüminyum veya magnezyum tozlarının yanması halinde, karpitin depolandığı veya suyun teması ile 
yanıcı veya zehirli gazlar çıkması muhtemel yerler ile gerilim altındaki elektrik tesislerinin bulunduğu yerlerde çıkan 
yangınlarda hiç bir suretle su kullanılmayacaktır.
Yağ, akaryakıt, boya veya organik tozlar gibi parlayıcı maddelerin yangınlarında ve alçak gerilim elektrik 
tesislerindeki yangınlarda su kullanılmıyacak, ancak gayet ince su serpintisi veya su sisi ile yangın savunması yapılacaktır.
Yangında suyun kullanılmayacağı yerler ile bunların girişlerine ve işyeri giriş kapısı üzerine gerekli uyarma levhaları 
konulacaktır.
Madde 122 – Su sisi püskürtme tesisi vanaları, daima açık tutulacak ve buanalar gerektiğinde ancak sorumlusunun 
izni ile kapatılabilecektir. 
Püskürtmenin etkili bir şekilde yayılmasını sağlamak için, her püskürtücü kafa altında en az 60 santimetrelik bir 
boşluk bırakılacaktır.
Madde 123 – İşyerlerinde yangın başlangıçlarında kullanılmak üzere, otomatik püskürtücüler bulunan yerler de 
dahil, seyyar yangın söndürme cihazları bulundurulacaktır. Bu cihazlar, işyerinde çıkabilecek yangınların çeşidine ve yapılan
işin özelliği ile işyerlerindeki maddelerin cinsine etkili nitelikte olacaktır. 
Yangın söndürme cihazları, görünür ve erişilir yerlere konulacak ve önlerinde engel bulundurulmayacaktır.
Madde 124 – Parlayıcı sıvılar, yağlar veya boyalardan doğacak yangınlarda su kullanılmayacak, su yerine, içinde 
köpük, karbon tetraklörür, karbon dioksitve bikarbonat tozu veya diğer benzeri etkili maddeler bulunan yangın söndürme 
cihazları kullanılacaktır.
Madde 125 – Gerilim altındaki elektrik tesis ve cihazlarında çıkan yangınlarda, karbon dioksitli, bikorbonat tozlu 
veya benzeri etkili diğer tiplerde yangın söndürme cihazları, gerilim değeri ve tesis ile söndürme cihazları arasındaki 
uzaklıklara ait aşağıdaki hususlar gözönünde bulundurularak kullanılacaktır.
15 kv. a kadar gerilimli tesislerde : 1 metre,
15-35 kv. a kadar gerilimli tesislerde : 2 metre,
35 kv. dan yukarı gerilimli tesislerde : 3 metre,2432
Madde 126 – Magnezyum veya alüminyum toz ve talaşlarının bulunduğu yerlerde çıkabilecek yangınlara karşı, sulu, 
karbon dioksitli ve köpüklü bütün söndürücülerin kullanılması yasaktır. Bu çeşit yangınların, çemberlenmek suretiyle etkili 
şekilde tecridini sağlamak için, işyerlerinde yeteri kadar kuru ve ince kum veya mıcır gibi yanmaz maddeler 
bulundurulacaktır.
Madde 127 – 124, 125, 126 ncı maddelerde sözü edilenlerin dışındaki maddelerin yangınlarına karşı; söndürme 
araçları olarak, su veya kum dolu kovalar ve sodyum bikarbonat tozlu, karbon dioksitli, köpüklü, asitli veya benzeri tiplerde 
seyyar yangın söndürme cihazları bulundurulacaktır.
Madde 128 – Seyyar yangın söndürme cihazları, en az 6 ayda bir defa kontrol edilecek ve kontrol tarihleri, cihazlar 
üzerine yazılacaktır. 
Köpüklü tip (Sodyum bikarbonat - asitli) yangın söndürme cihazları, en az senede bir defa tamamen boşaltılıp 
yeniden doldurulacaktır. 
Karbon dioksitli, bikorbanot tozlu, karbon tetraklörürlü ve benzeri kimyasal maddeli yangın söndürme cihazları, 
kullanılıştan sonra derhal yeniden doldurulacaktır.
Madde 129 – Yangına karşı savunma ile görevli personel, işyerinin yangın durumuna ve kullanacakları yangın 
söndürme cihazlarının özelliklerine ve bu cihazların içindeki kimyasal maddelerin doğuracakları tehlikelere karşı 
eğitileceklerdir.
Madde 130 – İşyerlerinde yeteri kadar, otomatik çalışan veya el ile hareket ettirilen alarm tertibatı bulundurulacaktır.
Otomatik alarm tertibatının düğmeleri, iyi görülebilir ve erişilebilir bir yere ve özellikle imdat çıkış yolları üzerine 
konulacaktır.
Yangın alarm sesleri, işyerinde bulunabilecek diğer bütün sesli cihaz veya tertibattan ayrı bir perdede ve işyerinin her 
tarafından kolayca duyulabilecek güçte olacaktır. 
Yangın ve alarm tesisleri işyerinin aydınlatma ve kuvvet şebekesinden ayrı bir kaynaktan beslenecektir.
Madde 131 – İşyerlerinde 6 ayda bir alarm ve tahliye denemeleri yapılacak, bu denemeler, yetkili ve tecrübeli bir 
şef, işyeri bekçileri ve yeteri kadar yardımcılardan kurulu bir ekibin gözetimi altında yapılacak ve işyeri yangın planına 
uygun olarak tertiplenecektir.2433
Madde 132 – Özel itfaiye teşkilatı bulunan işyerlerinde, en az ayda bir defa yangın savunma ve söndürme 
denemeleri, özellikle beklenmedik anlarda ve gerçek yangın şartlarına en uygun bir şekilde yapılacak ve bu sırada gerekli 
savunma teçhizat ve tertibatı da kullanılacaktır.
Madde 133 – Özel itfaiye teşkilatı bulunmayan işyerlerinde, bekçiler ile çalışanlar arasından yeteri kadar yardımcılar 
seçilerek bir yangın söndürme ekibi kurulacak ve bu ekip personeline, yangın halinde yapacakları görevler gösterilecek ve 
yangına karşı savunma eğitimi yapılacak, ayrıca hangi söndürme cihaz ve aletlerinin, hangi çeşit yangına karşı kullanılacağı 
da öğretilecektir.
Madde 134 – İşverenler, yeni aldıkları işçilere, bir yangın tehlikesi halin- de kullanılacak cihaz ve aletlerin yerlerini 
ve imdat çıkış yollarını göstereceklerdir.
Madde 135 – İşyerlerindeki kömür stokları, eni 3. boyu 6 ve yüksekliği 3 metreyi aşmayan yığınlar halinde olacaktır. 
Uzun süre bekletilecek kömür yığınlarının üstü güneş ve yağmura kapalı olacak, en geniş kesitleri hakim rüzgara 
çevrilecektir. Hava cereyanını çoğaltmak için, yığınların içine delikli borular(filtreler) konulacak ve yığınlara hariçten 
herhangi bir ısı gelmemesi için, gerekli tedbir alınmış olacaktır.
Madde 136 – İşyerinde 65°C den daha sıcak bulunan toz halindeki kömürler, soğutulmadan silo ve depolara 
konulmayacaktır. 
Bu silo ve depolar, yanmaz maddeden yapılmış olacak ve ocak, fırın, buhar borusu ve benzeri ısı verici kaynaklardan 
uzak bulundurulacaktır.
Madde 137 – Talaş, saman veya benzeri parlayıcı malzemenin 1 tondan fazlası, ayrı kagir binalarda veya işyeri 
dahilinde tavan, taban, duvar ve kapıları yanmaz maddeden yapılmış yerlerde depolanacaktır.
Buraların pencere ve kapılarına, cam ve güneş ışığını doğrudan doğruya geçirebilen şeffaf malzeme konmayacaktır. 
1 tondan daha az miktarda bulundurulması gerektiği hallerde, bu malzeme, madeni kapakları kendiliğinden kapanan, 
ayaklı sandıklar içinde bulundurulacaktır.
Madde 138 – Patlayıcı, parlayıcı veya kolay yanıcı maddelerin bulunduğu veya işlendiği yerlerde, sigara içilmesi, 
kibrit veya çakmak taşınması ve yakılması ve her türlü alev veya kıvılcım yaratabilecek maddelerin bulundurulması yasaktır. 
Bu husus, işyerlerinin gerekli yerlerinde uyarma levhaları ile belirtilecektir.
Madde 139 – İşyerlerindeki parlayıcı, patlayıcı, yanıcı ve benzeri atıklar, toplattırılacak, işyerinde veya işyerinden 
uzaklaştırılarak zararsız hale getirilecek veya yok edilecektir.2434
Madde 140 – Parlayıcı, patlayıcı, yanıcı ve benzeri atıklar, açık havada yakılarak yok edilirken gerekli tedbirler 
alınacak ve yakma işi, bina veya malzemeden en az 15 metre uzakta yapılacak ve kolay parlayıcı atıklar, usulüne uygun ve 
ayrı olarak yok edilecektir.
Madde 141 – İşyerlerindeki kül, cüruf ve kurum yığınları, çukurlara veya binalardan en az 15 metre uzaklıkta bir 
yere konulacaktır. Bu çukurlar ve yerler tamamen dolmadan, bunlar işyerinden uzaklaştırılacaktır.
İKİNCİ BÖLÜM
İşyerlerindeki Makinalarda ve Tezgahlarda Alınacak Güvenlik Tedbirleri
Madde 142 – Tahrik makinalarının bütün hareketli kısımları ile transmisyon tertibatı ve bütün tezgah ve makinaların 
tehlikeli olan kısımları, uygun şekilde korunmuş olacaktır.
Madde 143 – Transmisyon tertibatı ile tezgah ve makinalara ait koruyucuların, emniyet teçhizat ve tertibatının 
çıkarılması veya işe yaramaz hale getirilmesi yasaktır. Bu koruyucular, ancak kontrol, ayar, bakım ve onarım sırasında 
kaldırılacak ve işin bitiminde derhal yerine takılacaktır.
Madde 144 – Bir tezgah veya makinada, arıza veya bunların koruyucusunda bir kusur ve yetersizlik görüldüğü 
hallerde, makina ve tezgah derhal durdurulacak ve ilgililere haber verilecek ve arızası olduğu veya kusurlu koruyucusu 
bulunduğu tespit edilen tezgah veya makinada, herhangi bir kimsenin çalışmasını önleyecek tedbirler alınacak ve durum, 
bunların üzerine bir levha asılarak belirtilecektir.
Madde 145 – Tahrik makinalarının volanları, gerektiğinde krank mili ve piston kolları uygun şekilde korunmuş 
olacak ve bu makinalara elle ilk hareket verilmesi gereken hallerde, güvenlik tedbirleri alınacaktır. Bir tehlike anındatahrik 
makinalarının uzaktan durdurulması sağlanacaktır.
Madde 146 – Aşırı hız artışları nedeniyle tehlikeli olabilen tahrik makinalarında, otomatik hız sınırlayıcıları 
(regülatör) ile bunların bozulması halinde, otomatik olarak makinayı durduracak tertibat bulunacaktır.
Toplu regülatörler, gerekli nitelik ve sağlamlıkta koruyucu içine alınacaktır.
Madde 147 – Makina ve tezgah koruyucularının hazırlanması, imali ve kullanılmasında aşağıdaki tedbirler 
alınacaktır:2435
1) Koruyucular, çalışmalarda her türlü teması kesecek şekilde tehlikeli kısmı örtmüş olacaktır.
2) Koruyucular, işçinin ve makinanın çalışmasına, yağlama, kontrol ve onarımına engel olmayacak, üretimi 
zorlaştırmıyacak şekilde yapılacak ve mümkünse makinanın sabit bir parçasına bağlanacaktır.
Bunların hareketli olmaları, el ile kolayca veya otomatik olarak çalışır bir şekilde yapılacaktır.
3) Koruyucular, çalışan işçilerin çarpma ve düşmelerine, taşınan malzemelerin darbelerine dayanacak sağlamlıkta 
yapılmış olacaktır.
4) Koruyucular, fazla bakıma ihtiyaç göstermeyecek tarzda yangın ve pasa dayanıklı maddeden yapılmış olacaktır.
5) Koruyucular, döküm, saç, boru veya profil demir, tel kafes, ahşap, plastik veya yerine göre uygun sağlamlıkta 
başka malzemeden yapılacak ve kendileri bir tehlike yaratmayacaktır.
Madde 148 – Tahrik makinalarına bağlı mil, kasnak ve kayış gibi transmisyonkısımları, ayrı ve kapalı bir yerde 
bulunduğu takdirde, transmisyon tertibatı tabandan 170 santimetre yüksekte ve iyi aydınlatılmış olacak, taban kuru, sağlam 
ve düzgün bulunacak ve bakım ustasının geçtiği yerlerde güvenlik sağlanacak ve buralara yetkisiz kimseler girmeyecektir.
Madde 149 – Çalışılan yerden 260 santimetre yükseklik içinde bulunan transmisyon milleri, mil uçları, kavramları, 
mile bağlı dönen kısımlar, dişli çarklar, kayış ve kasnaklar, zincir ve dişliler, uygun nitelik ve sağlamlıkta bir koruyucu içine 
alınacaktır.
Madde 150 – Çalışılan yerden 260 santimetreden daha yükseklikte olan ve altında geçit bulunan veya işçi çalışan 
yerlerdeki transmisyon tertibatında; kayış genişliği 150 zincir genişliği 20 milimetreden fazla, kasnak veya dişli araları 3 
metreden açık olanların alt tarafı boydan boya ve uygun şekilde ve genişlikte kapatılacaktır.
Madde 151 – Çalışılan yerden 260 santimetreden daha yüksekte olan ve elle yağlanan yatakları mil üzerinde bulunan 
kasnakların, çapı 15 santimetreden fazla ve kasnağın yatağı olan mesafesi 90 santimetreden az ise, kasnağın yatak tarafı 
korunmuş olacaktır.
Madde 152 – Çatlamış veya kenarından parça kopmuş olan kasnaklar hiç bir şekilde kullanılmayacak ve mil 
üzerinde olanları da çıkartılacaktır.
Parçalı ahşap kasnaklar, devamlı nemli yerlerde kullanılmayacaktır.
Aşırı korozyon bulunan ortamda çalışan kasnaklar, korozyona dayanıklı malzemeden yapılacaktır.
Madde 153 – Transmisyon kayışlarının gergi tertibatı, sağlam yapılmış ve kayış kopmasında bir kazayı önleyecek 
şekilde tespit edilmiş olacaktır.2436
Madde 154 – Transmisyon kayışları eksiz olacak, ekli olduğu hallerde ek yerleri sağlam bir şekilde dikiş, perçin ve 
özel raptiyelerle tespit edilmiş bulunacaktır.
Bu kayışlar, hareket durmadan doğrudan doğruya el ile aktarılmayacak ve takılıp çıkarılmayacak ve bunların 
reçinelenmesi, kayışın kasnaktan ayrıldığı yerden olacak ve doğrudan doğruya el ile yapılmayacaktır.
Madde 155 – Transmisyon yatakları, paralel bir eksen üzerinde bulunacak, bakımlı olacak ve hareket esnasında 
yağlanmayacaktır. 
Yatakların kolay erişilmeyen, tehlikeli yerlerine yağdanlık ve gresör konulmayacak veya bunların ağızları tehlikesiz 
ve kolay erişilen bir yere kadar uzatılacaktır. 
Hareket halinde yağlama yapılması teknik zorunluluğu bulunan hallerde, uzun ağızlı özel el yağdanlıkları 
kullanılacaktır.
Madde 156 – Bir motor veya tahrik makinasından doğrudan doğruya hareket almayan tezgah ve makinalarda, avara 
kasnağı ile veya başka bir usulle ayrı ayrı durdurup çalıştırma sağlanacak bir kumanda tertibatı bulunacaktır. Bu tertibat, 
işçinin kolayca erişebileceği bir yerde ve kendiliğinden harekete geçmeyecek şekilde yapılmış olacaktır.
Madde 157 – Makina ve tezgahların elektrik şalterleri aşağıdaki özellik ve nitelikte olacaktır :
1) Şalter ve kumanda düğmeleri, kendiliğinden veya herhangi bir çarpma ile makinayı hareket ettirmeyecek şekil ve 
özellikte yapılmış olacak ve işçinin kolayca kullanabileceği yerde bulunacaktır.
2) Bir işçinin bir makina veya tezgahın çeşitli kısımlarında çalışması gerektiği hallerde, bu tezgahın birden fazla 
durdurma ve bir tane çalıştırma düğmesi bulunacaktır.
Bir tezgahın çeşitli kısımlarında birden fazla işçi çalıştığı hallerde, her işçi için bir çalıştırma ve bir de durdurma 
düğmesi bulunacak, ancak bütün çalışma düğmelerine basılmadan makina çalışmayacak, buna karşılık, durdurma 
düğmelerinin birine basmak suretiyle makina duracaktır.
3) Bir makina ve tezgah üzerinde birden fazla elektrik motoru bulunduğuhallerde, tezgahın bütün faaliyetini 
durduracak bir ana şalteri veya bir veya daha fazla durdurma düğmesi bulunacaktır.
4) Çalıştırma düğmeleri yeşil, durdurma düğmeleri kırmızı renkte olacaktır.
5) Bir atelyede bulunan makine ve tezgahların ayrı ayrı durdurma tertibatından başka, atelyedeki veya kısımdaki 
makine ve tezgahları tamamen durduracak bir ana şalteri veya başka bir tertibatı bulunacaktır.2437
6) Bir atelye veya kısımda bulunan makine ve tezgahlar, bir yerden çalıştırıldığı ve kumanda edildiği ve bunların 
hareketlerinin kumanda yerinden görülemediği hallerde, uygun haber verme sistemi kurulacak, çalışmaya başlamadan önce 
sesle ve ışıkla haber verilecektir.
Madde 158 – Her makine ve tezgahta, talaş kaldıran, şekillendiren, ezen, delen, kesen veya başka şekilde işlem 
yapan kısım ile iş alıp verirken tehlikeli olan yerler gibi operasyon noktası denilen bölgeler, herhangi bir kazanın meydana 
gelmesini önleyecek şekilde korunacak ve bunun için gerekli bütün tedbirler alınacaktır.
Madde 159 – Ayak pedalı ile çalışan makina ve tezgahların pedalları üzerinde bir koruyucu bulunacaktır.
Madde 160 – Makina ve tezgahlarda bulunan kapak, sürgü ve örtülerin beklenmeyen hareketleri sonucunda, 
ağırlıkları ile çarpma ve ezme gibi tehlikeler meydana getirmemeleri için gerekli güvenlik tedbirleri alınmış olacaktır.
Madde 161 – Döküm, demir ve kaynak işlerinin yapıldığı yerlerde çalışma esnasında çıkan duman, gaz, koku, is, toz 
ve buharlar, mevzii aspirasyon tertibatı ile dışarı atılacak ve erimiş maden veya tavlanmış malzeme ile çalışılan yerler, aşırı 
derecede nemli olmayacaktır.
Madde 162 – Kapasitesi 900 kilogram veya daha fazla olan potalarla yapılacak döküm işlerinde, dişli tertibatı 
kullanılacaktır. Elle taşınılabilen potaların, döküm esnasında devrilip düşmesine engel olmak için taşıma halkası üzerinde bir 
kilitleme tertibatı bulunacaktır.
Madde 163 – İşyerlerindeki şahmerdanlarla çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır :
1) Ayak pedalının üzerinde koruyucu olacağı gibi, pedal kollarıda uygun şekilde kapatılmış olacaktır.
2) Çalışma sırasında parça fırlamalarına karşı şahmerdanın etrafına seyyar paravanalar konacak ve tabladan dışarı 
taşacak kalıplar kullanılmayacak ve kalıpların köşeleri sivri, kenarları keskin olmayacaktır.
3) Onarım ve kalıp bağlama sırasında piston ile pleyt arasına, ani harekete engel olacak sağlam takozlar konacak ve 
pleyt temiz tutulacaktır.
4) Buhar veya hava basıncı ile çalışan şahmerdanlarda, daimi çalışır durumda emniyet süpabı, stop valfları, basınç 
düşürme vanaları veya otomatik regülatörler bulunacaktır. 
5) Buharlı şahmerdanlarda boşaltma (blöf) musluğu bulunacak ve buhar boruları, iyi izole edilmiş olacaktır.2438
6) Şahmerdanlarda çalışma sırasında, parçanın bir elle tutulduğu ve diğer elin boşta kaldığı hallerde, ayak pedalı 
yerine el kumandası yapılacak ve her iki elin boşta kaldığı hallerde, çift el kumandası uygulanacaktır.
Madde 164 – Otojen kaynak aparatları ile yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır :
1) Kaynak yapılan yerlerde, kullanılmakta olan gaz tüplerinden başka gaz tüpleri bulundurulmayacaktır.
2) Gaz tüpleri, çalışma anında dik duracak ve devrilmemeleri için gereklitedbirler alınacak ve tehlike anında kolayca 
sökülecek şekilde bağlanmış olacaktır. 
3) Gaz tüplerinin taşınması için tekerlekli özel araçlar kullanılacak ve bu tüpler kullanılmadıkları zaman, valfları 
kapanacak ve bu valfları koruyan başlıkları takılacaktır.
4) Oksijen tüpleri, yağlı elle tutulmayacak, tüplerin valfları, manometreve diğer teçhizatı yağlanmayacaktır.
5) Atelyede bulunan gaz ve oksijen boruları ile şalumoya gelen hortumlar, ayrı ayrı ve diğer tesislerden de kolaylıkla 
ayrılacak renkte olacaktır.
6) Şalumolar, çalışır durumda gaz tüpü üzerine veya başka bir teçhizata asılmayacak ve gazlar tamamen kesilmedikçe 
şalumo bırakılmayacaktır.
Madde 165 – Demir testere tezgahlarında soğutucu sıvı kullanıldığı hallerde, bu sıvıların sıçramasını ve dışarı 
taşmasını önleyecek siper yapılacak veya gerekli tedbirler alınacaktır.
Şerit ve daire demir testere tezgahlarında testerelerin koruyucuları, ahşap testere tezgahlarında belirtilen usullere göre 
yapılacaktır.
Madde 166 – Sıcak parçaların kesildiği demir testere tezgahlarında sıçrayan kıvılcım ve parçalara karşı en az (3) 
milimetre kalınlığında saç koruyucular yapılacak ve tezgahın uzaktan kumanda tertibatı bulunacaktır.
Madde 167 – Kollu demir testere tezgahlarında tehlikeli hareketli kısımlar, uygun bir şekilde korunmuş olacak ve 
kesilecek parça, sağlam olarak bağlanacaktır.
Madde 168 – İmalat ve takım tezgahlarında talaş kaldıran takımlar, bağlamalar, ve işlenen parçalar, tezgah çalışırken 
sökülüp takılmayacak, ayar yapılmayacak ve gevşetilmeyecektir.
Madde 169 – Matkap ve freze tezgahları ile yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır :2439
1) Her çeşit matkap ve freze tezgahlarında işlenen parça, takımla beraber dönmemesi için uygun şekilde bağlanacak 
veya mengene ile tespit edilmiş olacaktır.
2) Döner tablalara bağlanan parçanın çıkıntılı kısımları, uygun şekilde koruyucu içine alınacaktır.
3) Parça işlenirken, kesici takım ağzında bulunan talaşlar temizlenmeyecek ve soğutucu sıvının sıçramasına karşı, 
siperler yapılacaktır.
4) Çıkan talaşlar elle süpürülmeyecek ve bu iş için uygun fırçalar kullanılacaktır.
Madde 170 – Torna ve benzeri tezgahlar ile yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır :
1) Otomatik torna tezgahları ile otomatik tezgahların operasyon noktaları, uygun şekil ve nitelikte koruyucu içine 
alınacaktır.
2) İşçilerin kayış veya aynayı tutarak elle fren yapmaları önlenecektir.
3) Geçit ve ara yollara bakan tezgahlarda talaş fırlamalarına karşı gerekli tedbirler alınacaktır.
4) Rovelver ve otomat tezgahlarında çubuk halinde olan malzemeler, uygun koruyucu içine alınacaktır.
5) Ağaç tornalarında, özellikle uzun parçaların işlenmesinde, parçanın gevşeyerek fırlamasına karşı, gerekli koruyucu 
tedbir alınacak, kundura kalıbı, ökçe ve tahta topuk gibi parçaların işlenmesinde, döner kalemlerin temas eden kısımları hariç 
diğer kısımları uygun koruyucu içine alınacaktır. 
Madde 171 – Planya ve vargel tezgahlarının etrafındaki boşluklar, 60 santimetreden az olmayacak bu açıklığın 
sağlanamadığı veya hareketli tablanın üzerine konan işin tabladan taştığı hallerde, tezgahın her iki başı uygun korkuluklarda 
korunacaktır.
Madde 172 – Taşlama ve polisaj tezgahları ile yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır.
1) Zımpara taşları, gerekli sağlamlıkta yapılmış olacak ve taştan fırlayabilecek parçalara karşı, uygun koruyucu içine 
alınacaktır.
2) Tezgaha bağlanacak zımpara taşları, işin ve tezgahın özelliğine uygun olacak, taşın devir adedi, tezgahınkinden 
fazla olmayacaktır.
3) Taşlama ve polisaj tezgahlarındaki dönen kısımların yataklanması, yağlanması, ayarlanması ve bakımı, teknik 
gereklere uygun olacaktır.
4) Çalışan işçilerin baş ve gözlerini, sıçrayan parçalardan ve kıvılcımlardan korumak için gerekli tedbirler alınacaktır.2440
5) Çalışma sırasında meydana gelecek tozları, çıktığı yerde toplayacak bir aspirasyon tertibatı yapılacaktır.
Madde 173 – Zımpara taşları koruyucularında, aşağıdaki özellikler bulunacaktır :
1) Zımpara taşı koruyucusu, toz emecek özellikte ve gerekli sağlamlıkta yapılmış olacaktır.
2) Zımpara taşı koruyucusu, milin ucunu, sıkma somununu ve flanjlarını içine alacak teknik gereklere göre zımpara 
taşının çevresini ve yanlarını kapatacak nitelikte yapılmış ve tezgahın gövdesine sağlam bir şekilde bağlanmış olacaktır.
3) Çapı 150 milimetreden büyük olan zımpara taşlarının koruyucuları, çelik saç veya dökümden yapılacaktır. Daha 
küçük çaptaki taşların koruyucuları, yeteri kadar sağlam olmak şartiyle diğer metal veya alaşımlardan yapılabilir. Et kalınlığı 
10 milimetreden az, çelik döküm veya saç kalınlığı 5 milimetreden az olan koruyucular, çapı 40 santimetre ve genişliği 10 
santimetreden daha büyük olan taşlarda kullanılamazlar. Çapı 30 santimetreden büyük ve kalınlığı 12 milimetreye kadar olan 
ve çevre hızı 70 metre/saniyenin üstünde bulunan kesici taşların koruyucusu 3 ila 6 milimetre kalınlığında çelik saçtan 
yapılmış olacaktır.
4) Yeni takılan bir zımpara taşı ile koruyucu arasında, çap yönündeki boşluk 40 milimetreden az olacak, yan 
boşlukların her biri 30 santimetre taş çapına kadar 20 milimetreden ve daha büyük çaplardaki taşlarda ise 25 milimetreden 
fazla olmayacaktır.
5) Çalışma sonucu aşınan taşların, koruyucuya nazaran küçülmesi ile taşlama ağzında artan boşluğu ayarlayabilmek 
için, koruyucunun önünde ayarlı bir kapak bulunacak ve bu kapak, taşla koruyucu önündeki açıklığı 6 milimetreye indirecek 
şekilde ayarlanacaktır.
6) Koruyucunun taşlama ağzı açıklığı, genel olarak 90 dereceden fazla yapılmayacak ve koruyucunun üst kenarının 
yatayla açısı 65 dereceden fazla olmayacaktır.
7) Yüzey taşlama tezgahlarında, taşlama ağzı açıklığı 125 dereceye çıkarılabilecek durumda olacak ve takım bileme 
tezgahlarında koruyucunun taşlama açıklığı 60 dereceden fazla olmayacaktır.
8) Seyyar zımpara taş aparatları, koruyucusuz kullanılmayacak ve koruyucunun taşlama ağzı 180 dereceden fazla 
olmayacaktır.
Madde 174 – Zımpara taşlarının tezgaha bağlanmasında aşağıdaki tedbirleri alınacaktır :
1) Madeni bir kısma yapıştırılmamış veya herhangi bir şekilde mile bağlanmamış zımpara taşları, taşın çapına ve 
şekline uygun bir flanjla tezgaha takılacaktır.2441
2) Zımpara taşları, yerlerine takılmadan önce kontrol edilecek çatlak ve hasarlı olanları kullanılmayacaktır.
3) Zımpara taşları, tezgaha takılırken flanjla taş arasına, çapı flanj çapından küçük olmayan kağıt, kauçuk ve deri gibi 
yumuşak malzemeden yapılmış uygun pullar konulacaktır.
4) Zımpara taşının takıldığı miller, tekniğe uygun yapılmış ve yataklanmış olacak, salgısız dönecek ve sıkıştırma 
somunları, dönme yönünde gevşemeyecek, tarzda vidalanmış olacaktır.
5) Zımpara taşları, imalatçının belirttiği karakteristiklere uymayan tezgahlarda kullanılmayacaktır.
6) Zımpara taşları, imalatçının belirttiği hızın üzerinde kullanılmayacak ve taşın karakteristiğini gösteren ve taşın 
üzerine yapıştırılmış olan etiket hiç bir surette koparılmayacaktır.Düz satıhlı zımpara taşlarının yan yüzeyleri 
kullanılmayacaktır.
7) Suni zımpara taşlarının kullanıldığı yerlerde tabii zımpara taşları kullanılmayacaktır.
8) Tabii zımpara taşı kullanıldığı hallerde, taşın çevresel hızı 15 metre1 saniyeyi geçmeyecek ve taş, uygun koruyucu 
içine alınacaktır.
Madde 175 – Elle yapılan taşlama işlerinde, taşlanacak parça bir mesnet veya tabla üzerinde tutulacaktır. Mesnet 
veya tabla, sağlam ve taşın şekline uyacak tarzda yapılmış olacak, taşla aralarındaki açıklık 3 milimetreyi geçmeyecek 
şekilde ayarlanabilecektir. Taş dönerken mesnet veya tabla, hiç bir nedenle ayar edilmeyecektir.
Madde 176 – Soğuk yerlerde bulunan taş tezgahlarında, ilk çalışmada veya yeni taş takıldığında, taş zorlanmayacak 
ve taşa yavaş yavaş yüklenilecektir.
Madde 177 – Konkasörler, değirmenler ve öğütücülerle yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır :
1) Kuru ve yanıcı maddelerin öğütüldüğü makinalarda, öğütme ile ilgili kısımlar, bronz veya pirinç gibi çarpma ile 
kıvılcım çıkartmayacak malzemeden yapılacaktır.
Öğütülecek malzeme, önce mıknatıs ile tel, çivi gibi demir parçalardan tamamen ayıklanmış olacaktır.
2) Konkasörler, taş fırlamasına karşı korunmuş olacak ve açık ağızlı döner konkasörler üzerinde çalışan işçiler, 
emniyet kemeri takacaklardır.
3) Döner konkasörlerde parça sıkışması halinde, makina durdurulacak uzun ve uygun çubuklarla sıkışma 
giderilecektir.
4) Mekanik besleme tertibatı bulunmayan öğütücülerde uygun koruyucu tedbirler alınacaktır.2442
5) Elle beslenen helezon dişli öğütücülere, dar boğazlı bir beslenme hunisi konacak ve bu huninin boğaz çapı 5 
santimetreden fazla ve boğazın, dişliye olan aralığı da 15 santimetreden az olmayacak ve tehlikeli bölgeye elin girmesi 
önlenecektir.
6) Maden hurdası kırıcılarının (değirmen) bulunduğu yerlerin etrafı, sağlam ve yeteri yükseklikte bir duvar veya 
paravana ile çevrilecek ve buraya ilgililerden başka kimse sokulmayacaktır.
7) Silindirli kırıcılar, değirmenler ve merdaneli öğütücülerde, beslenme ağızlarına huni veya oluk gibi tertibat 
yapılacak ve tehlikeli bölgeye elin girmesi önlenecektir.
Madde 178 – Karıştırma makina, tezgah ve aparatları ile yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır :
1) Döner dolaplı parlatma, çapak alma makinaları ile deri ve boya imalatında kullanılan döner karıştırıcılarda, dönme, 
eksantrik veya sarkaç hareketlerine karşı gerekli koruyucular yapılacaktır.
Döner dolaplar, kapakları açık iken çalıştırılmayacak ve bunların doldurma ve boşaltma sırasında ters dönmelerini 
önlemek üzere kilitlenme tertibatı bulunacaktır.
2) Açık ağızlı karıştırıcıların ağızları, yerden 1 metreden az yüksekte olduğu hallerde, yeterli nitelikte bir korkuluk 
içine alınacaktır.
3) Karıştırma tezgahlarında karıştırıcı kısımlar kolayca sökülemediği hallerde, doldurma ve boşaltma sırasında 
karıştırıcı pervanelerin, harekete geçmesini önleyecek otomatik tertibat bulunacaktır.
4) Kapaklı karıştırıcılarda kapak açıldığı zaman, makinayı durduracak bir tertibat bulunacaktır.
5) Gıda sanayiinde kullanılan yoğurucu, çarpıcı gibi her türlü karıştırıcılar, kapalı olacak ve bu karıştırıcıların, 
hareket durmadıkça kapağı açılmayacak veya kapağı açıldığı zaman, hareketi durduracak bir tertibatı bulunacaktır.
6) Kazanı eğilmek suretiyle boşaltılan karıştırıcılarda, hareket durmadan kazanı eğilmeyecek ve eğik vaziyette iken, 
çalışmasını önleyecek tertibatı bulunacaktır.
7) Yufka ve bisküvi imalatında kullanılan merdaneli hamur yoğurucuları ile şeker ezme makinalarında ve 
benzerlerinde, merdanelerin üzerini örten kapaklar bulunacaktır.
Madde 179 – Doldurma, ambalaj ve kutulama tezgahları ile yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır.
1) Doldurma tezgahına gelen ve giden şişe, kavanoz gibi cam malzemenin taşındığı konveyörlere uygun yükseklikte 
kenar korkulukları yapılacaktır.
2) Basınçlı şişe doldurma tezgahlarının doldurma, mantar veya kapak takma yeri, çalışma tabanından itibaren şişeyi 
10 santimetre açacak şekilde uygun koruyucularla korunacaktır.2443
3) Şişe doldurma tezgahlarında, çalışma sırasında kırılan cam ve kavanozların alınması için, uygun maşa, fırça ve 
benzeri malzeme kullanılacak ve cam kırıntıları, uygun kaplara konacaktır.
4) Otomatik veya yarı otomatik teneke doldurma ve kapama tezgahları, tamamen korunmuş olacak, yalnız kutuların 
girmesi ve çıkması için kutu büyüklüğüne uygun delikleri, lehim veya yapıştırmada çıkan duman ve kokuları dışarı atacak 
uygun bir aspirasyon tertibatı bulunacaktır.
5) Teneke kapama tezgahlarında, benzol ve benzeri zehirli maddeler kullanılmayacaktır.
6) Çuval doldurma tezgahlarında, doldurma borusunun önü, tercihan saydam ve menteşeli kapaklarla örtülü olacaktır.
7) Paketleme tezgahlarında paket kağıdını kesen bıçaklar, uygun şekilde korunacaktır.
8) Otomatik veya yarı otomatik doldurma, kutulama ve ambalaj tezgahlarındaki aksaklık ve tıkanıklıklar, makina 
durdurulmadan giderilmeyecektir.
Madde 180 – Preslerle yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır :
1) Motorlu çalışan preslerde kalıp bağlanmadan önce, motor durdurulacak, uzaktan hareketi sağlanan hidrolik ve 
pnömatik preslerde ise, kalıp bağlanmadan önce, basınç bağlantısı kesilecek ve pres başlığı ile tabla arasına yeteri sağlamlıkta 
takozlar konacaktır.
2) İşe uygun olarak alt ve üst kalıbın çalışma açıklığı ayarlanacak, açık kalıpla çalışan preslerde, mekanik 
koruyucular yapılacaktır.
3) El ve parmak koruyucuları, kalıp hareketli tehlikeden önce çarpma ve ya itme suretiyle gerekli uyarmayı yapacak 
şekilde veya belirli bir seviyeye inmeden önce pres başlığının hareketine engel olacak şekilde yapılmış olacaktır.
4) Otomatik besleme tertibatı olmayan veya işin gereği olarak koruyucu yapılamayan preslerde, çift el kumanda 
tertibatı bulunacak ve bunlardan bir tanesi tek başına presi harekete geçiremiyecek şekilde yapılmış olacaktır.
5) El ve kolları korumak imkanı bulunamayan hallerde, uygun kişisel koruyucular yapılacak ve işçilere kıskaç veya 
maşa gibi aletler verilecek mekanik veya pnömatik iş çıkarma veya fırlatma tertibatı yapılacaktır.
6) Büyük parçaların işlendiği ağır presler ile enjeksiyon ve püskürtme preslerinde, fotosel tertibatı bulunacak veya 
tamamen kapanmadıkça harekete engel olan sürgülü, kontaklı veya mekanik engelli kapaklar yapılacaktır.2444
7) Çalışma anında parça fırlamasına karşı, preslerde uygun siperler yapılacaktır.
8) Pedalla çalışan preslerde, pedal üzerine, uygun bir koruyucu konacaktır. 
9) Hidrolik veya hava basıncı ile çalışan preslerde, basınç borusunun görünür bir yerine bir manometre ve emniyet 
supabı konacaktır.
10) Hidrolik presler dışında diğer preslerin pres başlığının hareketini istenilen yerde tutacak fren tertibatı bulunacak 
ve her presin kolay erişilebilirbir yerinde ayrı kumanda tertibatı olacaktır.
11) Pres kalıplarının kenarları ve köşeleri keskin bırakılmayacaktır.
Madde 181 – Merdane, silindir ve hadde tezgahları ile yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır :
1) Saç kıvırma ve şekillendirme, tekstilde emprime baskı ve sıkma, madeni olmayan maddeleri ezme, deri üzerine 
baskı, kabartma ve matbaa baskı işleri ile bunlara benzer işlerde kullanılan makina ve tezgahlarda; silindir ve merdanelerin 
işverme ağzına sabit veya ayarlanabilir uygun bir koruyucu konacak veya bunlarda çift el kumanda tertibatı bulunacak ve 
bunlardan bir tanesi tek başına makinayı harekete geçiremiyecek şekilde yapılmış olacaktır.
2) Metal çubuk, profil ve lama çeken hadde tezgahları önüne, çıkan malzemenin kıvrım ve hareketlerine karşı, 
oluklar, babalar veya kapalı kanallar yapılacaktır. Malzeme çekilen alanın etrafında, çalışanlardan başkasının girmesini 
önlemek için, parmaklık veya korkuluk yapılacaktır.
3) Merdaneli çamaşır sıkma makinalarında besleme tablası veya bantı yapılacak, ilk besleyici merdanenin önüne, 
boydan boya geçen bir çubuk veya koruyucu konacak ve bu çubuk veya koruyucuya el dokununca makina duracak veya 
merdanelerin arası açılacaktır.
4) Merdaneli çamaşır kolalama tezgahlarında işverme ağzı, uygun bir kapakla örtülecek veya besleme tarafına 
boydan boya geçen bir çubuk konacak, buna el dokununca makina duracaktır.
5) Ütü makinalarının yanmaya ve sıkışmaya karşı, uygun koruyucuları ve baskı merdanelerini örten kapakların 
çalışma anında açılmasını önleyecek kilitleme tertibatı olacak ve ilk merdanenin önüne, boydan boya bir çubuk konarak, 
dokunulduğunda tezgahı durduracak bir tertibatı bulunacaktır.
6) Plastik, kauçuk ve benzeri ile bunların karışımlarının hazırlanmasında kullanılan silindirli tezgahlarda, ilk 
merdanenin üst yüksekliği, çalışma tabanından en az 115 santimetre olacak 
veya silindirleri bu yükseklikte olmayan tezgahlara, uygun çubuk koruyucular konacaktır. Bu 2445
koruyucu çubuk veya halatlar, silindiri boydan boya katedecek ve dokunulduğu tezgah duracak veya ters yöne dönecek ve 
işçinin boyuna göre ayarlanabilecektir. Bu tertibat sık sık kontrol edilerek ayarlanacak ve her zaman iyi işler durumda 
tutulacaktır.
7) Kağıt imal tezgahlarında, çuha kaplı merdane ile kurulucu merdane arasından beslemenin el ile yapıldığı hallerde, 
bu iki merdane arasındaki mesafe 11 santimetreden az olmayacak ve kağıt kalenderlerinde, hamurun ilk silindirlere verilişi, 
taşıma bantları ile olacaktır.
8) Her merdane çiftinin arasında kapılmayı önlemek üzere, saç, boru veya lama ve benzeri koruyucular yapılacaktır. 
Saçtan olan koruyucular, merdane çiftinin içe dönen yüzeyini boydan boya kavisli olarak örtecek ve bir yay ile veya kendi 
ağırlığı ile diğerinin kapma bölgesinin yakınına gelecek şekilde yapılacaktır. Boru ve çubuk koruyucular ise, merdane 
boyunca ve döner şekilde yapılmış olacaktır. Kağıt kalenderleri ile silindirlere yapışan kıymık gibi yabancı maddeler, özel 
aletlerle temizlenecek ve ortaya çıkacak sıkışmalar,makinalar durdurulmadan giderilmeyecektir.
9) Deri açkı makinalarında ve silindirlerinde, tezgahın önünde, dokunulduğunda makinayı durduracak bir tertibat 
bulunacak, deri yarma tezgahlarında, tel kafesli örtü bulunacak ve bu örtü, makina durmadan açılmayacaktır.
10) Silindirli baskı tezgahlarında elle besleme yapıldığı hallerde, işçinin oturması sağlanacaktır.
11) Yaldız baskı tezgahlarında havagazı ile yapılan ısıtmada, çıkarma kutularının yan taraflarında el boşlukları 
bulunacak, tezgah durduğu zaman, pilot bekten başka, diğer bekler sönecek ve tezgahın tekrar çalışması halinde pilot alev, 
diğer bekleri otomatik olarak yakacaktır.
12) Rotatif baskı makinalarında çinkograf silindirinin açık yüzü, menteşeli metal bir koruyucu ile örtülecek, kırılma 
halinde, çinko parçalarının etrafa saçılması önlenecektir.
13) Mürekkep mekanizmasında, hareketli kısımlara dokunmayı önleyecek ve mürekkep sisinin yayılmasına engel 
olacak, kolay ayar edilebilecek ve değiştirilebilecek şekilde yapılmış uygun koruyucular bulunacaktır.
14) Rotatif baskı makinaları ayrı bir motorla çalıştırılacak ve uygun yerlere konan düğmelerle kontrol edilecektir. 
Düğmelerin bir tabloda toplandığı hallerde, tablo tamamen kapalı olacak ve makina harekete geçirilirken ışıklı veya sesli 
uyarmayı yapacak bir tesisat bulunacaktır.
15) Makina ve tezgah altındaki yağlama, onarım ve ayar çukurlarının derinliği en az 120 santimetre olacak, rotatif 
baskı makinalarında, merkezi yağlama sistemi bulunacak, bu sistemin bulunmadığı makinalardaki yağlama ağızları, kolay 
erişilebilir yerlere konmuş olacaktır.2446
16) Rotatif baskı makinalarının makas disklerine koruyucu yapılacak ve bunlarda toz emme tertibatı bulunacaktır.
Madde 182 – Ağaç işleme tezgahları ile yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır:
1) Ağaç işleme tezgahlarının motoru durduğunda, hareketi de durduracak bir fren tertibatı bulunacaktır. Frensiz 
tezgahlarda kesici takımın değiştirilmesi sırasında, hareketi engelleyecek bir kilit tertibatı bulunacaktır.
2) Sürekli çalışan, toz ve talaş çıkaran tezgahlara, uygun aspirasyon tesisatı konacaktır.
3) Yatay bıçak merdaneli planya (kalınlık) tezgahlarında bıçağın takıldığı kanal 13 milimetreden, tabla ile bıçak 
merdanesi (frezesi) arasındaki boşluk 3 milimetreden fazla olmayacaktır. 
4) Bıçak merdanesinin üzerine, enine ve yüksekliğine ayarlanabilen özel koruyucular konacak ve bıçaklar, tabla 
altında tehlikeli olduğu hallerde de, bıçak merdanesi uygun şekilde korunacaktır.
5) Planya tezgahlarında parçaların son kısımları işlenirken uzun saplı iticiler kullanılacaktır. 
Otomatik iticileri bulunan planya tezgahlarında, geri tepme emniyet mandalları bulunacak ve bunlar da uygun 
koruyucu içine alınacaktır.
6) Kanal oyma ve lamba açma tezgahlarının kalem veya freze bıçakları bağlanan başlıkları, tezgaha sağlam bir 
şekilde tespit edilmiş uygun koruyucularla örtülecektir. Madeni koruyucuların bıçaklara yakın yüzleri ahşap kaplı olacaktır.
7) Besleme merdaneleri, metallamalar veya çubuklarla korunacak ve çift taraflı lamba açma ve oyma tezgahlarının 
besleme zincirleri ile kasnakları,tamamen örtülmüş olacak, sadece işlenecek tahtayı kavrayan yüzleri açık kalacaktır.
8) Tomruk testereleri (katraklar), biçilen tomrukların sıkışmaması için, yeteri güçte makina veya motorla tahrik 
edilecek, kesme hızı ve testere ağzı, yapılan işe uygun olacaktır.
9) Biçme esnasında çıkan talaş ve tozun yerde birikmesi ve işyerine dağılması önlenecek ve uygun aspirasyon tesisi 
kurulacaktır.
10) Biçilen tahtalar, kalaslar biçme yerinden uzaklaştırılacak ve düzgün bir şekilde istif edilecek ve bunların artıkları, 
uygun şekilde toplanacak ve işyerinden uzaklaştırılacaktır.
11) Katrakların kumanda ve fren tertibatı, operatörün bulunduğu platform içinde toplanacak ve bu platformun 
korkuluğu 120 santimetre yükseklikte ve sağlam bir şekilde yapılmış olacaktır.
12) Tomruk arabaları, taşıdığı yüke dayanacak sağlamlıkta demir, çelik veya sert ağaçtan yapılacaktır. Sert 
ağaçtan yapılan araba, zıvanalı geçme olarak ve tomruk kaymasını ve işçilerin sıkışmasını önleyecek şekilde yapılmış 
olacaktır.2447
13) Tomruk arabasının, duvar veya tomruk yığınlarından açıklığı en az 80 santimetre olacak ve araba raylarının her 
iki ucuna, yaylı veya pnömatik tamponlar konacaktır.
14) Tomruk arabasının hareket alanı, uygun boru veya korkuluk içine alınacak ve tomruk taşıma merdaneleri, 6 
milimetreden ince olmayan saçtan ve 5 santimetreden ince olmayan sert ağaçtan uygun nitelikte yapılmış kapaklarla 
örtülecek ve yüzeyleri pürüzlü ve kıymıklı olmayacaktır.
Madde 183 – Şerit testere tezgahları ile yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır.
1) Şerit testerenin alt ve üst kasnak arasında kalan kısımları uygun nitelik ve sağlamlıkta menteşeli kapaklarla 
örtülecek, alt ve üst kasnaklar da, yandan ve üstten tamamen örtülecek şekilde koruyucu içine alınacak ve kesme yerinde, 
kapağın alt kısmı, kesilecek parçanın kalınlığına göre ayarlanabilir şekilde olacaktır.
2) Şerit testereler daima gergin tutulacak şekilde, kasnakla veya bir germe tertibatı ile ayarlanabilecektir.
3) Herhangi bir sıkışma halinde, şerit testere durmuş olsa dahi, tezgahın motoru durdurulmadan el sürülmeyecek, 
keza testerede çatlak görüldüğü anda tezgah durdurulacak ve çatlak testereler bir daha kullanılmayacaktır.
4) Şerit testere ve bıçkı makinaları testerelerin bağlantıları en az ayda bir muayene ve kontrol edilecektir.
5) Mekanik güçle çalışan hazarlarda, gidip gelme hareketlerinin uç noktaları ile sabit yerler arasında en az 120 
santimetre açıklık bulunacak ve uç noktaları, uygun korkuluklarla korunacaktır.
Madde 184 – Daire (tepsi) testere tezgahları ile yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır :
1) Daire testere tezgahlarında, çalışma tablasının yerden yüksekliği 85-90 santimetre olacaktır.
2) Daire testerenin üstü ve etrafı, mafsallı ve kesilecek parçanın dokunması ile açılabilen bir koruyucu ile örtülecek 
ve testerenin tabla altındaki kısmıda korunacaktır.
3) Uzun parçaların kesildiği tezgahlarda, sıkışmayı önlemek için, ayırıcı bir bıçak veya kama bulunacak ve el ile iş 
verilen tezgahlarda, kısa parçaları veya kesilmesi biten uzun parçaları itmek için, kayar takozlar bulundurulacak ve bunların
kullanılması sağlanacaktır.
4) Daire testere tezgahlarında kullanılan ayrıcı bıçaklar, testere diş genişliğinden dar ve testere gövdesinden kalın 
olacak, tabla üzerinden yüksekliği 5 santimetreden az olmayacak, testere yüksekliğinden 2 milimetre aşağıda bulunacak ve 
testereye (3) milimetre açıklıkta kavisli bir şekilde yapılmış olacaktır.2448
5) Daire testereler, bakımlı, ayarlı ve keskin olacak, arıza görülenlerle çatlak olanları derhal çıkarılacak ve çatlak 
uçları, delinecek dahi olsa, tekrar kullanılmayacaktır.
6) Kalas biçen büyük testereli tezgahlarda, operatörün önüne tel korkuluk ve daire testerenin üstüne, ayarlı bir siper 
konacaktır. Çift testereli tezgahlarda, parça sıkışmasına engel olacak şekilde uygun ayırıcılar bulunacaktır.
7) Sürekli odun kesen daire testere tezgahlarında, testere üzerine tabladan15 santimetre yükseklikte 3 milimetre 
kalınlıkta saç veya 4 santimetre kalınlıkta tahtadan yapılmış bir koruyucu bulunacaktır.
8) Sarkaç (Üstten mafsallı) testere tezgahlarında koruyucu eteği, testerenin ekseninden aşağıya kadar uzatılacak, 
yanları menteşe kapaklı olacak, testere, geri çekilme durumunda ve kesmez vaziyette iken de alt kısmı korunmuş olacak ve 
testerenin önden tablayı aşması önlenecektir.
Madde 185 – Makas tezgahları ve kesici, delici ve yarıcı bıçaklı tezgahlar ile yapılan çalışmalarda, aşağıdaki 
tedbirler alınacaktır :
1) Makas tezgahlarında, kesilen parçanın düştüğü, taraf, iş sahasına bakmayacak ve fırlayacak parçalara karşı, uygun 
koruyucu tedbirler alınacaktır.
2) Madeni levha ve saç kesme makaslarının ağzına, bıçak boyunca devam eden koruyucu bir lama konacak, kesme 
işinin görülmesi gereken hallerde, lamada delikler açılacak ve kesilen malzemenin kalınlığına göre ayarlanabilecek durumda 
olacaktır.
3) Çift taraflı çalışan tezgahlarda bıçak koruyucusu, her iki tarafa yapılacaktır.
4) Mukavva ve madeni levha gibi malzeme kesen köşe kesme tezgahlarında, koruyucular köşeli yapılacaktır.
5) Kağıt ve benzeri malzemeyi kesmekte kullanılan ve otomatik olarak malzeme verilen giyotin makaslarda, çift el 
kumanda tertibatı bulunacak, tezgaha tek el ile malzeme verilmesi gereken hallerde, öteki el, devamlı kumanda tertibatı ile 
meşgul olacaktır.
Ayak pedallı giyotin makaslarda, çift el, malzeme verecek şekilde bıçağın ağzından uzakta tutulacak veya bıçak 
harekete geçtiği sırada, işçinin elini dışarı itecek bir tertibat veya el tehlikeli bölgede iken, bıçak hareketini durduracak fotosel 
tertibatı bulunacaktır.
6) Otomatik giyotinli makaslar dışında mekanik güçle çalışan diğer makaslarda, durmayı sağlayacak frenlerden 
başka, bıçağın hareketsiz anında ani düşmeyi önleyecek ayrı bir emniyet freni veya tertibatı uygulanacaktır.2449
7) Lastik doğrama tezgahlarında bıçaklar, tel kafes veya delikleri 6 milimetreden geniş olmayan saç koruyucularla 
örtülecektir.
8) Gıda maddeleri, deri, kauçuk, kumaş ve benzeri madeni olmayan malzeme kesen daire bıçaklı kesme tezgah ve 
makinalarındaki bıçaklar, uygun bir koruyucu içine alınacak ve kesilecek malzeme sürülürken koruyucunun kesme ağzına 
gelen kısmı, dokunma ile kendiliğinden açılabilir veya elle ayarlanabilir şekilde olacaktır. Elle ayarlanabilecek koruyucu ile 
arasındaki açıklık 6 milimetreden fazla olmayacaktır.
Madde 186 – Tel çekme, bükme, örme, dikiş ve zımba tezgah ve makinaları ileyapılan çalışmalarda, aşağıdaki 
tedbirler alınacaktır.
1) Tel çekme tezgahlarında, otomatik olarak durdurmayı sağlayacak bir tertibat bulunacak veya tezgah önüne, 
dokunma ile tezgahı derhal durduracak yatay bir çubuk konacaktır.
2) Su ile çalışan tel çekme tezgahlarında, sıvının sıçramasına engel olacaksiperler bulunacak ve besleme bobininden 
gelen tele takılmalara karşı gerekli koruyucular yapılacaktır.
3) Tel halat bükme ve örme tezgahları ve çalışma alanları, korkuluk içinealınacak ve kumanda tertibatı, bu 
korkuluğun dışında bulunacaktır.
4) Mekanik güçle çalışan ve otomatik olmayan tek veya çok başlı tel dikiş ve zımba makinalarında, işçinin eli 
tehlikeli bölgede iken, makinayı durduracak bir emniyet tertibatı bulunacak veya işçinin elini koruyan bir siperlik 
yapılacaktır.
Madde 187 – Balya kırma (açma), hallaç, tarak, kart ve kasarlama tezgahları ile yapılan çalışmalarda, aşağıdaki 
tedbirler alınacaktır.
1) Balya kırma, hallaç ve tarak tezgahlarının silindirlerinde, vurucularında ve diğer çalışan kısımlarında, tozun dışarı 
çıkmasını önleyecek kapaklar bulunacak ve gerektiğinde tozun çıktığı yerden alınması için, bir emme tertibatı yapılacaktır. 
Silindir ve vurucular çalışırken, örtü ve kapakların açılmasını ve örtü ve kapaklar açık iken bunların çalışmasını 
önleyecek tertibat yapılmış olacaktır. Emme tertibatı (vakum) bulunmayan tezgahlar durdurulmadan temizlenmeyecektir.
2) Balya kırma tezgahında besleme hunisi bulunacak, pamuğun, açıcılara ve hallaç tezgahlarına veya karıştırma 
kazanlarına nakli, büyük tesislerde emme usulüyle yapılacaktır.
3) Hallaç tezgahlarında, ara ve son katlama merdanelerinin ağırlıkları aşağı ve yukarı hareket edecek ve ağırlıklar, 
tezgah üzerinde olduğu sürece, tezgaha yeni bir iş vermeyi önleyici tertibat bulunacaktır.
4) Tarak tezgahlarının baş kısmı, koruyucu kapağı bulunan saç ile örtülecek ve bukoruyucu kapak açılınca, tezgahta 
çalışmayı durduran bir tertibat bulunacaktır. Tarak tezgahının, dişli ve diğer hareketli ve tehlikeli kısımları, saç kapaklarla 
örtülmüş olacaktır.2450
5) Kart tezgahlarının sargı ve irtibat merdaneleri ile katlama tertibatı ve tarak üzerine konacak koruyucular, baskı 
merdaneleri inerken ulaşılamayacak ve tezgah durmadan açılmayacak şekilde yapılacaktır.
6) Kasarlama tezgahlarına asit ileten borular, duvarda ankastre olmıyacak veya tabanda gömülü olarak 
yapılmayacak, ancak, üstü kapalı kanal içine veya duvar üstüne döşenmiş olacaktır.
Madde 188 – İplik, dokuma ve örme tezgahları ile yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır.
1) Pamukla çalışan tezgahların koruyucuları tel kafesli olmıyacaktır. 
Pamuktan gayri diğer malzemelerin işlendiği tezgahlarda, uygun koruyucular bulunacaktır.
2) İplik bükme ve çekme tezgahlarında hareketi sağlayan dişlilerin üstü, uygun şekilde korunacak ve bu koruyucunun 
kapağı açıldığında, tezgahı durduracak tertibatı bulunacak ve bu tertibat, temizleme, bakım ve onarım sırasında da tezgahın 
çalışmasına engel olacaktır.
3) Gidip gelmeli çalışan tezgahlarda, hareket alanında iki bitimi ile diğer sabit makinalar veya duvarlar arasındaki 
açıklık en az 1 metre olacak ve bu tezgahların uç noktaları çarpmalara karşı korunacaktır.
4) Başlık tezgahları ile fitil ve iplik tezgahlarında, merdanelerin kapma noktaları korunacak, dişli kutusu açılınca 
tezgahı durduracak bir tertibat bulunacaktır.
5) Kendir, halat ve elyaf bükme makinalarında kullanılan bobin millerininüzerine, fırlamaları önleyecek koruyucular 
konacak, bunlar tezgah çalışırken kurtulmayacak şekilde yapılacak ve koruyucu takılmadan tezgah çalışmayacaktır. 
Keten, kenevir ve jöt gibi yaş elyafı büken tezgahlarda sıçrayacak suya karşı uygun siperler yapılacaktır.
6) Yüksek devirli çözgü tezgahları üzerindeki birikintiler, elle sıyrılmayacaktır.
7) Haşıl tezgahlarında, merdanenin kapma noktası, korunacak ve uygun yükseklikte yatay çubuklu durdurma tertibatı 
bulunacak ve mahlul deposundaki sıkma merdaneleri, manivelalarla kaldırılacak şekilde yapılmış olacaktır.
Haşıl tezgahlarının buhar borusuna, basınç düşürme vanası ile tezgah arasına bir manometre ve emniyet supabı 
konacaktır.
Haşıl kazanlarının kapaklarında, genişleme çemberi olacaktır.2451
8) İplik, dokuma ve örme tezgahlarının hareketsiz kısımları ile bu tezgahların tabanı, tezgah durdurulmadan 
temizlenmeyecektir. Tezgahların, çalışırken temizleme zorunluluğu bulunan hallerde, bir emme tertibatı yapılacak veya özel 
fırçalar kullanılacaktır.
9) Dokuma tezgahlarında, tefenin ön kısmına, uygun nitelikte mekik koruyucusu konacak ve mekiğin fırlaması 
önlenecektir. Mekik koruyucularının ayarlarının düzgünlüğü ve tokmak yuvası ile mekik başı çubuğu arasındaki açıklık, sık 
sık kontrol edilecektir. 
Dokuma tezgahlarında ayar, bakım ve onarım sırasında, tezgahın aniden çalışmasını önleyecek bir tertibat 
bulunacaktır.
10) Dokuma atelyesinde leventler, transportörlerle yüksekten taşındığı hallerde, tezgahlar arasındaki açıklıktan bir 
kazayı önleyecek şekilde ayarlanmış olacaktır.
11) Apre tezgahlarının ana mili ve merdaneleri, koruyucu içine alınacak ve merdane koruyucusunun kapağı açılınca, 
tezgahı durduracak bir tertibat bulunacak ve bu kapak açık iken tezgah çalışmayacaktır.
12) Trikotaj ve örme tezgahlarında, tığ fırlamalarına karşı koruyucular yapılacak ve örme tezgahlarındaki dolaşıklar, 
makina durdurulmadan giderilmeyecektir.
Madde 189 – Açık kaplar ile yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır.
1) İçinde sıcak, kemirici ve aşındırıcı veya zehirli sıvılar bulunan açıkağızlı kaplar veya banyolarda, boşaltma 
muslukları ve bina dışında uygun bir yere akıtacak akıntı boruları ile taşma tavaları bulunacak veya bunların etrafına, kabın
hacmine eşit bir boşluk bırakılacak şekilde duvar veya sütre yapılacaktır.
2) Bu çeşit kapların üzerinde köprü ve geçit yapılmayacak, taşıma aracı geçirilmeyecektir. Ancak o kap için gerekli 
kaldırma araçları ile bunların bakımı için gerekli köprü ve merdivenler bulunabilecek ve bunların genişliği 45 santimetreden 
dar olmayacaktır.
3) Dericilikte kullanılan tabaklama kuyularının etrafı, uygun korkuluklarla korunacaktır.
Madde 190 – Separatör, santrifüj ve elek makinalarıyla yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır.
1) Merkezkaç (santrfüj) kuvvetle çalışan ayırıcı, sıkıcı ve kurutucu makinalarda; 1 milimetreden ince koruyucu saç 
kapaklar kullanılmayacak ve kapaklar açılırken makinayı durduracak ve açık iken çalışmasına engel olacak tertibat 
bulunacak, makina dururken döner kabın elle hareketi sağlanacaktır.
2) Büyük tesislerde, hız ayarlayıcı ve sınırlayıcılar (regülatör) bulunacaktır. 2452
3) Her makinanın freni olacaktır.
4) Santrfüj makinalarının tekneleri, sıvı sızdırmayacak şekilde yapılmış olacaktır.
5) Temizleme, apre, boya ve buna benzer işlerde, yanıcı veya parlayıcı sıvıları kumaştan ayırmakta kullanılan 
santrfüjlerde; kapaklar ve tekneler, demir veya çelikten yapılmayacak, bu maddelere dayanıklı diğer malzemeden yapılmış 
olacaktır. Boşaltma borusu üzerinde bir sifon bulunacak, boşaltma borusu kanalizasyona bağlı olmayacak, atıklar ve kirli sıvı, 
özel bir çukura boşaltılacak veya damıtılması için ayrı bir kaba alınacak ve her gün tesisat boşaltılarak dolu 
bırakılmayacaktır. Makinanın yatakları fazla ısınmayacak ve elektrik motorları, kıvılcım çıkarmayan kapalı tipten olacaktır.
6) Kakao, un, baharat, nişasta, pudra,şeker, kömür ve diğer benzeri maddeleri eleyen kalbur ve elekler tozu dışarı 
vermeyecek şekilde yapılmış olacak ve makina durmadan kapağın açılmasını engelleyecek tertibatı bulunacaktır.
Madde 191 – İşyerlerindeki cihaz, alet, tezgah, makina ve tesislerden çıkan toz, duman, buğu, ısı, gaz ve koku, 
çalışılan ortama yayılmadan, uygun aspirasyon tesisatı ile çıktığı yerden emilerek dışarı atılacaktır.
Madde 192 – Birbirlerine karıştıklarında, parlama veya patlama tehlikesi bulunan çeşitli toz, duman buhar ve gazlar, 
aynı emme tesisatı ile dışarı atılmayacak, her biri için ayrı ayrı mevzii tesisleri yapılacak ve birbirlerinden uzak yerlerden 
dışarıya atılacaktır.
Madde 193 – Havadan ağır olan gaz, duman, buhar, toz veya benzerleri, tabana yakın yerlerden emilerek dışarı 
atılacaktır.
Madde 194 – Mevzii çekme tesisatında kullanılacak davlumbazlar, zararlı kaynağa yakın olacak ve davlumbazın 
çekme niteliğini bozacak hava akımlarına engel olunacaktır.
Madde 195 – Paslandırıcı, aşındırıcı, kemirici, zararlı ve zehirli gazlar, dumanlar veya sisler çıkaran daldırma, 
elektroliz, eloksal veya diğer kaplama işlerinin yapıldığı tekneler, kaplar, havuzlar veya tanklar üzerinde yapılacak çekme 
ağızları; kabın veya teknenin iç ve üst tarafına yakın ve yatay, boydan boya yarık olacak, bir uzun kenar boyunca, eni 50 
santimetreden 120 santimetreye kadar olan teknelerde, her iki kenar boyunca ve daha büyük teknelerde ise,dört kenar 
boyunca devam edecek şekilde yapılacaktır.
Davlumbaz ağızları ise; işe engel olmayacak şekilde tekneye veya kaba yakın ve bunları kaplayacak büyüklükte 
olacaktır.
Madde 196 – Aspirasyon tesisatında kullanılan kanal veya borular, yanmaz malzemeden uygun kesitte yapılacak ve 
seyyar emme ağızlarında, spiralli veya eğilebilen hortumlar kullanılacaktır.2453
Boru ve kanallar, tekniğe uygun olarak yapılmış, eklenmiş ve menfezlere sağlam bir şekilde bağlanmış olacaktır.
Yanıcı ve parlayıcı gazlar, sisler, buharlar, dumanlar ve patlayıcı atıkların emildiği kanallar, yuvarlak borudan ve 
uygun malzemeden yapılmış olacaktır. 
Madde 197 – Emilen hava içinde yanıcı veya parlayıcı maddelerin bulunduğu hallerde, aspiratör pervanesinin kanalı, 
göbeği ve gövdesi, demir ve çelik malzemeden yapılmayacak, pervane yatakları, kanal dışında, iyi yağlanmış ve toz geçirmez 
bir şekilde yapılacak, çıkış menfezlerine, sağlam madeni tel kafesler konacaktır. 
Aspiratörlerin elektrik motorları, çalışacağı ortama uygun olacak, emilen hava içinde, yanıcı ve parlayıcı maddeler 
bulunduğu hallerde motor, yanıcı veparlayıcı maddelere karşı, uygun şekilde monte edilmiş veya bu maddelere dayanıklı 
tipte yapılmış olacaktır.
Madde 198 – Hava filtreleri, kapasite ve nitelik bakımından kullanılacağı işin özelliğine uygun ve en az bir günlük 
çalışmaya yeterli olacak ve bunlar, kolay temizlenebilecek ve temizlik sırasında, tehlikeli ve zararlı bir ortam yaratmayacak
şekilde yapılmış olacaktır. 
Filtrelerin çıkış borularının ağzı, işyeri çatısından en az 180 santimetre yüksekte veya en yakın kapı ve pencereden 8 
metre uzakta olacaktır.
Madde 199 – İşyerinden emilen hava, tekrar işyerine verilmeyecektir. Ancak, içinde kurşun tozu veya kurşun buharı 
veya silis tozu ve benzerleri bulunmayan pis hava, uygun süzgeçlerden geçirilip tamamen temizlendikten sonra işyerine 
verilebilecektir.
Madde 200 – Aspirasyon tesisatının günlük bakım ve temizliği ile üç ayda bir de genel kontrol ile temizliği 
yapılacak ve onarımlardan sonra, tesisatın kuruluş karakteristiği bozulmayacaktır.
Madde 201 – Emilen tozlar, bir siklonda toplandığı hallerde, siklon, açıkta, sağlam, rüzgara dayanıklı ve uygun 
malzemeden yapılacaktır. 
Siklonlarda parlayıcı ve patlayıcı atıkların ve tozların toplandığı hallerde, siklonlar, işyerinin uzağına konacak ve 
bunlarda patlamaya dayanacak sağlamlıkta menfezler bulunacaktır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri :
Madde 202 – Her çeşit buhar ve sıcak su kazanları ile bunların malzeme ve teçhizatı, fennin ve tekniğin ve 
kullanılacağı işin gereklerine uygun bir şekilde yapılmış ve kazanlar, sağlam bir taban üzerine uygun bir şekilde monte 
edilmiş olacaktır.2454
Madde 203 – Her kazanın görünür bir yerine, imalatçı firma tarafından aşağıdaki bilgiler yazılı bir plaka 
konulacaktır :
1) İmalatçı firmanın adı,
2) Kazanın numarası,
3) İmal edildiği sene,
4) En yüksek çalışma basıncı.
Madde 204 – Kazanlarda basıncı, sıcaklığı ve su seviyesini gösteren aşağıdaki ölçü cihazları bulunacaktır :
1) Kazanın en yüksek çalışma basıncının iki katını gösterecek şekilde taksimatlı manometresi olacak ve bunun en 
yüksek çalışma basıncını gösteren rakamı, kırmızı çizgi ile işaretlenmiş bulunacaktır.
Manometrenin işaretleri, kazan boyunun bir buçuk katı uzaklıktan rahatça okunabilecek büyüklükte olacaktır.
2) Sıcak su kazanlarında bir termometre bulunacaktır.
3) Kazanlarda birbirinden ayrı en az iki adet su seviye göstergesi bulunacaktır. Bunlardan en az bir tanesi camdan
olacak ve kırılmaması için mahfaza içine alınacaktır. Göstergenin bağlantı borusunun çapı, ısıtma yüzeyi 25 metrekareye 
kadar olanlarda 25 milimetreden, 25 metrekareden büyük ısıtma yüzeyi olan kazanlarda 45 milimetreden az olmayacaktır. Su 
göstergeleri, doğrudan doğruya kazana bağlı olacak en çok ve en az su seviyelerini gösterecek şekilde işaretlenmiş 
bulunacaktır. Su göstergesinin kazanla olan bağlantısı, en az su seviyesinin 15 santimetre altında ve çamur seviyesinden 45 
santimetre yukarıda olan bir yerde bulunacaktır.
Bütün göstergelerin giriş ve çıkışlarına, kazan basıncına uygun birer adet vana veya musluk konacaktır. Bağlantı 
borusu üzerinde, başka bir delik açılmış olmayacak bunlar doğrudan doğruya kazana bağlanacaktır.
Bütün göstergeler, kazanın önünden veya yanından, normal çalışma durumunda görülebilecek şekilde yerleştirilmiş 
olacaktır.
Madde 205 – Buhar kazanlarında en az iki adet emniyet supabı bulunacak ve bunlar, doğrudan doğruya kazanla 
bağlantılı olacak kazanla emniyet supapları arasında bağlantı borusu üzerinde, hiç bir şekilde buharın geçmesini engelleyecek 
bir valf veya başka bir engel bulunmayacaktır.
Emniyet supapları, kazanın çalışma basıncına göre ayarlanacak ve hiç bir zaman tutukluk yapmayacak şekilde 
paslanmaz malzemeden yapılmış olacaktır. Emniyet supapları, titreşim yapmadan ayarlanabilecek ve ehliyetsiz kimselerin, 
ayarı bozmasını önleyecek şekilde kapatılmış veya mühürlenmiş olacaktır.
Emniyet supapları, fazla basınçtan dolayı, çıkan buharı dışarı atarken, çalışanlara zarar vermeyecek şekilde teçhiz 
edilmiş olacaktır.2455
Ağırlıklı emniyet supaplarına gelen buhar basıncı, 600 kilogram/santimetrekareyi geçmeyecek ve ağırlık yekpare 
olarak yapılacaktır.
Madde 206 – Her imalatçı firma, kazanın bütün teknik karakteristiğini gösteren ve muayenesinin Hükümet veya 
mahalli idarenin kabul ettiği teknik elamanlar tarafından yapıldığını belirten bir belgeyi, alıcıya verecek, işveren de bu 
belgeyi istenildiğinde ilgililere gösterecektir.
Madde 207 – Buhar ve sıcak su kazanlarının; imalinin bitiminde, monte edilip kullanılmaya başlamadan önce, 
kazanlarda yapılan değişiklik veya onarım veya revuzyonlardan sonra, yılda bir periyodik olarak ve en az üç ay kullanılmayıp 
yeniden servise girmeden önce, kontrol ve deneyleri, ehliyeti Hükümet veya mahalli idarelerce kabul edilen teknik elemanlar 
tarafından yapılacak ve sonuçları sicil kartına veya defterine işlenecektir.
Madde 208 – Her işveren, işyerlerindeki kazanlar için bir sicil kartı veya defteri tutacak, bunlara, yapılan onarım, 
bakım ve deneyleri, günü gününe işleyecektir.
Madde 209 – Kazanların hidrolik basınç deneyleri, en yüksek çalışma basıncının en çok 1,5 katı ile yapılacak, 
kontrol ve deneylerin sonucu uygun bulunmayan kazanlar, uygunluk sağlanıncaya kadar kullanılmayacaktır.
Madde 210 – Kazanlar ehliyeti Hükümet veya mahalli idareler tarafından kabul edilen kişiler tarafından 
işletilecektir.
Madde 211 – Kazanların giriş ve çıkış boruları üzerine, birer adet ana stop valfı konulacak, bunlar çabuk ve kolay 
kapanacak şekilde olacak ve buhar yoğunlaşması halinde kullanılmak üzere, kazanlarda blöf tertibatı yapılacaktır. Birlikte 
çalışan kazanların her birinde ayrı ayrı stop valfı bulunacaktır.
Madde 212 – Yakıtları otomatik olarak verilen kazanlardaki yakıt besleyicilerinin çalışma basıncına veya sıcaklığına 
uygun olarak ayarlanabilen bir tertibatı bulunacaktır.
Madde 213 – İşyerinde kullanılan bütün kazanlar, yangına ve patlamaya karşı dayanıklı ayrı bir bölmede veya 
binada olacak ve kazan dairesinin üstündeki katta, işçi çalıştırılmayacaktır.
Patlayıcı, parlayıcı veya kolay yanıcı maddelerle çalışılan işyerlerindeki kazan dairelerinin diğer atelyelere açılan 
pencere ve kapıları bulunmayacaktır.
Kazan dairelerinin tavanı, gerektiğinde kazan üzerine çalışmaya kolaylaştıracak yükseklikte olacaktır.
Kazan daireleri sürekli olarak havalandırılacaktır, Tabii havalandırmanın yeterli olmadığı hallerde, uygun aspirasyon 
tesisatı yapılacaktır.
Madde 214 – Buhar ve sıcak su kazanlarında onarım, bakım ve temizlikte, kazan içine veya baca kanalına girmek 
için, yeteri kadar uygun şekil ve büyüklükte kapı veya kapak bulunacaktır.2456
Madde 215 – Kazanlarda suyun veya çamurun boşaltılması için, kazanın alt kısmında yeteri kadar boşaltma valfu 
veya musluğu bulunacak, su veya çamur bir boruyla kanala veya dışarıya akıtılacaktır.
Madde 216 – Kazanlarda yakıt olarak havagazı ve benzerleri kullanıldığı hallerde, gaz besleme boruları üzerinde 
ayarlanabilir bir musluk ve sulu emniyet kapları bulunacaktır.
Madde 217 – Yüksek ve orta basınçlı kazanlarla yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır :
1) Yüksek ve orta basınçlı kazanlarda; akaryakıt, kömür tozu veya gaz yakıldığı hallerde, Cehennemliklerin en 
yüksek noktasında bir veya daha fazla sayıda patlama kapakları bulunacaktır. Yerden 2 metre yüksekliğe kadar olan patlama 
kapaklarının önüne, yeteri sağlamlıkta koruyucu bir siper konacaktır.
2) Kazandan ayrı bulunan buhar kızdırıcılarının buhar çıkış yerleri ile ön ısıtıcıların üzerine en az birer adet emniyet 
supabı konacaktır.
3) Her kazanda, deney basıncını gösteren manometrenin bağlanması için, valfı bir ağız bulunacaktır.
4) Arı su kullanılmayan kazanlarda, kazantaşı oluşumunu önlemek için tasfiye edilerek yumuşatılmış su 
kullanılacaktır.
5) Her kazanın besleme suyu borusu üzerinde, stop vanası ile geri tepme klepesi (ek valf) bulunacak ve bu boru, 
ateşin en sıcak bölgesinden geçmeyecektir.
6) Besleme suyunun kazana ön ısıtıcılardan geçirilerek verildiği hallerde, bunlarda da stop valfı ve geri tepme klepesi 
bulunacaktır.
7) Parelel çalışan kazanların buhar çıkışlarına, stop valfı ile geri tepme klepesi konacaktır. 
8) 25 metrekare veya daha fazla ısıtma yüzeyi olan buhar kazanları, ayrı sistemde çalışan en az iki tertibatla 
beslenecek ve bunlardan biri, enjektör tipi veya buhar türbinli pompa olacaktır.
Isıtma yüzeyi 25 metrekareden az olan kazanlar, tekniğe uygun şekilde beslenecektir.
9) Buhar kazanlarının ön ısıtıcılarında; bir emniyet supabı, su giriş ve çıkış sıcaklığını gösteren termometreler, ön 
ısıtıcılarla kazan arasında, iyi kapanan damperler ve iç kısımda biriken tortu ve çamuru temizlemek için, tapa veya kapaklar 
bulunacaktır.
Madde 218 – Alçak basınçlı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler 
alınacaktır :
1) Alçak basınçlı buhar ve sıcak su kazanlarında, basınç 0,5 atü ve sıcaklık ise 110°C geçmeyecektir.2457
2) Her sıcak su kazanına bir adet genişleme kabı ve borusu (nefeslik) konacak, bunun bulunmadığı kapalı 
sistemlerde, genişleme valfı bulunacaktır. Genişleme valfı, çalışma basıncına göre ayarlanabilecek ve fazla basıncı önleyecek 
şekilde yapılmış olacaktır.
3) Genişleme borusu ile genişleme valfından çıkacak sıcak sular, çalışanlara zarar vermeyecek şekilde dışarı 
atılacaktır.
4) Her alçak basınçlı buhar kazanı ile sıcak su kazanının besleme suyu boruları üzerine, en az birer adet stop valfı ve 
geri tepme klepesi konacaktır.
5) Paralel çalışan alçak basınçlı buhar kazanıyla sıcak su kazanlarının çıkışlarına, stop valfı ve geri tepme klepesi 
konacaktır.
6) Alçak basınçlı buhar kazanı ile sıcak su kazanlarına otomatik yakıt verildiği hallerde, kazan basıncının 1 
kilogram/santimetrekarenin (bir atmosferin) üzerine çıkmasını önleyecek ve yakıtı kesecek bir tertibat bulunacaktır.
7) Gaz, kömür tozu ve akaryakıtla otomatik çalışan sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120°C nin üstüne çıkmasını 
önleyecek bir termostat bulunacaktır.
8) Alçak basınçlı buhar kazanlarında besleme suyu, ocaktaki ateşin karşısına gelen kazan kesimine verilecektir.
9) Sıcak su kazanlarına verilen besleme suyunun basıncı, bir atmosferin üzerinde ise, kazana doğrudan doğruya 
verilmeyi boru tesisatına bağlanacaktır.
Madde 219 – Kazanların işletilmesi ile ilgili çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır :
1) Kazan dairelerine sorumlu, ilgili ve yetkililerden başka kimse girmeyecektir.
2) Kazanlar yakılmadan önce, kazancı tarafından tüm vanaların, klepelerin, kapakların, emniyet supaplarının durumu, 
yakıt ve su miktarları ve işletme ile ilgili bütün hususlar gözden geçirilecek ve kontrol edilecektir.
3) Kazanlar, ilk ateşlemede sıcaklığın birden yükselmesine engel olacak şekilde ve yavaş yavaş yakılacaktır.
4) Yakıt olarak sıvı veya gaz maddeler kullanılan kazanların yakılmasından önce, ocağın içinde, beklerin ağzında 
veya yakınında ve kazanın etrafında dökülmüş yakıt bulunmayacak ve ocağın içi, hava, gaz veya akaryakıtın patlayıcı 
karışımları bulunmayacak şekilde iyice havalandırılmış olacaktır.
5) Kazanların devreye girmesinde; ana çıkış vanası açılmadan önce, emniyet ventili kontrol edilecek, boru tesisatı 
üzerindeki hava çıkış vanaları, hava boşaltılıncaya kadar açık tutulacak ve kazan, gerekli basınç ve sıcaklığa ulaştıktan sonra, 
ana çıkış stop valfı, yavaş yavaş açılacaktır.2458
6) Kömürle ısıtılan kazanlarda, süngülemek, cüruf ve kül almak için, gerekli araçlar bulunacak ve süngüleme 
sırasında hava verme durdurulacak ve baca kapağı açılmış olacaktır.
7) Kazanın emniyet supapları, vardiye değişiminde kontrol edilecektir.
8) Yakıt olarak kömür kullanılan kazanların söndürülmesinde, ateş dışarı çekilmeyecek, bütün delik ve kapaklar 
kapandıktan sonra kendi kendine sönmeye terkedilecektir. Ocaktaki ateş, ancak tehlike anında çekilecek ve ateşin 
alınmasından önce, emniyet supabı açılarak stop valfları kapatılacak ve gerektiğin-de ateş sönünceye kadar, kazana besleme 
suyu verilecektir.
9) Söndürülen kazan, sıcaklık ve basınç normale dönünceye kadar boşaltılmayacak ve kazancı kontrole devam 
edecektir.
Madde 220 – Kazanlarda bir arıza nedeniyle tehlike belirmesi halinde, aşağıdaki tedbirler alınacaktır.
1) Basınç derhal düşürülecek, yakıt sevki derhal kesilecek, hava verilmesi durdurulacak, kazan içerisinde hava 
akımını önlemek için baca damperleri ile kazan ön kapakları kapatılacaktır. Kömür yakılan kazanlarda ateş çekilecek paralel 
çalışan kazanlarda bağlantı derhal kesilecek, bu işlemlerden sonra kazan devreden çıkartılacaktır.
2) Sıcak su kazanlarında kaynama ve köpürme olduğu hallerde, kazan stop valfı kapatılacak, ocaktaki ateş 
bastırılacak ve mümkün olduğunda su yüzeyinden blöf yapılacak, su miktarı normal ise kısmi blöf yapılarak tekrar 
beslenecektir. Bu tedbirlere rağmen kazanda kaynama ve köpürme devam ederse, kazan devreden çıkartılacaktır.
3) Kazan suyunda yağ belirtisi görüldüğü hallerde; yüzey blöfü yapılacak, bu işlem fayda vermediğinde kazan 
devreden çıkartılacak ve yağı giderici maddelerle yıkanarak temizlenecektir.
4) Kısmi blöf yapılırken su miktarı hiç bir zaman, en az su seviyesinin altına düşürülmeyecektir.
5) Külleri otomatik tesisatla veya suyla taşınan kazanların ızgaralarında tıkanma olduğu hallerde, tıkanan ızgarayı 
açmak üzere en az iki işçi görevlendirilecek bir tanesi içerde çalışan işçiyi dışardan gözetleyecek ve tehlike anında derhal 
yardımına koşacaktır. 
Izgaralardaki tıkanıklığı gidermeye çalışan işçinin üzerine, sıcak küllerin dökülmesini önleyecek bir siper konacaktır. 
Madde 221 – Kazanların bakım ve onarımıyle ilgili çalışmalardan aşağıdaki tedbirler alınacaktır : 
1) Buhar basıncı altında bulunan kazanların basınçla ilgili kısımlarında onarım yapılmayacaktır.
2) Söndürülen bir kazanın içine basınç ve ısı normale dönmedikçe bakım ve onarım için kimse sokulmayacaktır. 2459
3) Paralel çalışan kazanların birbirleri ile olan bağlantıları kesildikten sonra, kör tapa ile kapatılacak ve vanaların 
üzerine uyarma levhaları konacaktır.
4) Kazanın içinde yapılacak temizlik, bakım ve onarım için, işçinin kazan içine girmesinden önce blöf, besleme suyu, 
buhar ve sıcak su çıkış stop valfları ile diğer bütün vanalar kapatılacak ve üzerlerine uyarma levhaları konacaktır.
5) Bakım ve onarım için kazana girmiş olan bir işçiyi gözetleyecek ve gerektiğinde ona yardım edecek diğer bir işçi 
kazan kapakları başında bekletilecektir.
6) Ocak, içerisine işçi girmeden önce, tehlikeli gazlara karşı havalandırılmış olacak ve onarım sırasında ve özellikle 
rutubetli günlerde, vantilatör ve aspiratör çalıştırılarak baca gazlarının ve dumanı kazana dolması önlenecektir. 
7) Kazan içerisinde gerekli tedbirler alınmadıkça, oksi - asetilen kaynağı yapılmayacaktır.
8) Kazanın temizliğinde ve onarımında, mekanik aletlerle çalışılması gerektiği hallerde, bu aletleri çalıştıran basınçlı 
hava komprosörleri veya diğer tahrik makinaları, kazanın dışında bulunacak, bunların kazan içindeki cihazlarla bağlantıları 
sağlam olacak ve elektrik kabloları, çalışmaya başlamadan önce kontrol edilecektir.
Madde 222 – Ocaksız buhar ve sıcak su kapları ile basınçlı hava depoları, gaz tüpleri ve depoları gibi basınçlı kaplar 
ve bunların bağlantıları, teçhizatı ve malzemesi tekniğe uygun olacaktır. Basınçlı kapların görünür yerlerine imalatçı firma 
tarafından aşağıdaki bilgilerin yazılı olduğu bir plaka, konacaktır. 
1) Kap hacmi (litre)
2) İşletme basıncı (kilogram/santimetrekare), 
3) Deneme basıncı (kilogram/santimetrekare),
4) Kontrol tarihi.
Madde 223 – Basınçlı kapların kontrol ve deneyleri, ehliyeti Hükümet veya mahalli idarelerce kabul edilen teknik 
elemanlar tarafından, imalinin bitiminden sonra ve monte edilip kullanılmaya başlanmadan önce, veya yapılan değişiklik ve 
büyük onarımlardan sonra, en az üç ay kullanılmayıp yeniden servise girmeleri halinde ise tekrar kullanmaya başlanmadan 
önce ve herhalde periyodik olarak yılda bir yapılır. Kontrol ve deney sonuçları, düzenlenecek bir raporda belirtilir ve bu 
raporlar işyerlerinde saklanır.
Madde 224 – Basınçlı kapların üzerinde, gerektiğinde içine girmeyi sağlayacak kapılar veya kapaklar bulunacak, 
girilemeyecek kadar küçük olan basınçlı kaplarda, el delikleri yapılacak ve bu delikler emniyetli bir şekilde kapatılmış 
olacaktır. Kapı ve kapaklar deney basıncına dayanacak sağlamlıkta olacak, giriş deliklerinin boyutları tekniğe uygun olarak 
bir insanın rahatça girmesini sağlayacak büyüklükte yapılacaktır. El deliklerinin boyutları 70x90 milimetreden küçük 
yapılmayacak ve basınçlı kaplar üzerinde bulunan yıkama ve kontrol kör tapaları en az 25 milimetre çapında olacaktır.2460
Madde 225 – Basınçlı kaplar üzerinde, emniyet supabı, boşaltma vanası, manometre ve termometre gibi kontrol
cihazları bulunacaktır.
Paralel çalışan basınçlı, kapların, giriş, çıkış, boşaltma ve blöf vanaları ayrı ayrı işaretlenmiş olacaktır. 
Emniyet supapları basınçlı kapların en çok kullanma basıncına göre ayarlanacak ve bu basıncın onda biri oranında bir 
basınç artışında açılacak özellikte olacaktır.
Madde 226 – Basınçlı kaplarda bulunan emniyet supabı, basınçlı kaba doğrudan doğruya bağlı olacaktır. Ancak, 
kabın içinde bulunan madde, emniyet supabının takılmasını engellediği veya bozulmasına yol açtığı hallerde, emniyet supabı, 
basınçlı kaba en yakın bir tesisat üzerine takılacaktır.
Emniyet supabı, bağlı olduğu basınçlı kabın kapasitesine ve besleme borusunun çapına uygun büyüklükte ve basıncı 
çabucak düşürecek şekilde yapılmış olacaktır. 
Basınçlı kaplarda iki veya daha çok emniyet supabı varsa, bunlardan en az bir tanesi, en çok basınça göre ayarlanmış 
olacaktır.
Emniyet supapları, her vardiyada veya günde en az bir defa denenecek ve kaplar içinde yanıcı gazlar bulunduğunda, 
gerekli tedbir alınacaktır.
Emniyet supaplarının, yoğunlaşmaya karşı, blöf muslukları bulunacaktır.
Madde 227 – Basınçlı kapların hidrolik basınç deneyleri, en yüksek çalışma basınçının 1,5 katı ile yapılacaktır.
Kontrol ve deney sonucu kullanılması sakıncalı görülen, güvenlikle çalışmayı sağlayacak teçhizatı eksik olan ve 
bağlantı parçaları uygun bir şekilde bağlanmamış bulunan basınçlı kaplar, eksikleri tamamlanıncaya ve arızalar giderilinceye 
kadar kullanılmayacaktır.
Madde 228 – Buharla veya sıcak su ile ısıtılan basınçlı kaplardaki basınçın ana buhar hattındaki basınçtan düşük 
olması hallerin de, giriş borusu üzerine sıra ile basınç düşürücü valf ve emniyet supabı konacak ve bunlar gerekli şekilde 
korunacaktır.
Buharla ısıtılan basınçlı kaplara giren ve çıkan buhar veya sıcak su boruları, kanal içine alınacak veya izole 
edilecektir.2461
Buharla ısıtılan basınçlı kaplarda, kapak açık iken basınç artmasına ve kabın basıncı atmosfer basınçına inmeden 
kapağın açılmasına engel olacak bir tertibat bulunacaktır.
Madde 229 – Buharla ısıtılan döner basınçlı kapların doldurulmasından veya boşaltılmasından önce, hareket 
mekanizması kapalı duruma getirilecek ve stop vanaları kapatılarak kilitlenecektir.
Madde 230 – Otoklavların dış gömlek etekleri, tabana kadar uzatılacak ve altından geçilmeyecek şekilde 
kapatılacaktır. 
Otoklavların kapıları ile varsa karşı ağırlıkları, bir kızak veya korkuluk içine alınacaktır. 
Yağ gömlekli otoklavlarda yağın ısıtılması, tehlikeli olmayacak şekilde otoklavdan uzak bir yerde yapılacaktır.
Madde 231 – Eritme kazanlarının blöf vanaları, kazandan uzak ve korunmuş bir yerden idare edilecek ve bu 
kazanlarda, basıncın artışını bildiren bir uyarma tertibatı bulunacaktır. 
Eritme kazanlarında blöf yapılmadan önce, bütün işçiler blöf çukurundan çıkarılacak, blöf çukurlarının kapakları 
kapatılacak, kazanın bulunduğu yerile blöf çukuru civarında bulunan işçilere, uyarma çanları veya zilleri ile blöf vanasının 
açılacağı duyurulacaktır.
Eritme kazanlarının içerisine, ısı ve basınç normale dönmeden ve bunlar iyice havalandırılmadan, kontrol ve onarım 
için kimse sokulmayacaktır.
Madde 232 – Kağıt hamuru hazırlamak üzere kullanılan kaynatma kazanlarıyle benzeri kazanlar içindeki malzeme 
atıklarının veya tortuların, ölçü ve emniyet cihazlarını tıkamaması için gerekli tertibat alınacaktır.
Bu kazanlar için de kimyasal reaksiyonlar nedeniyle kazan basıncının çalışma basıncı üstüne çıktığı veya emniyet 
supabının arıza ve tutukluk yaptığı hallerde; kazanı korumak üzere, kırılabilen cinsten bir emniyet cihazı veya benzeri bir 
tertibat yapılacaktır.
Madde 233 – Çökertme ve ayırma veya benzerleri gibi dikey, kapalı ve basınçlı kaplara veya tanklara melzemenin 
buharla verildiği hallerde, depo ile tankın arasında uygun bir uyarma tertibatı bulunacak ve depo ile tank başında bulunan 
işçiler, birbirlerinden işaret almadan besleme vanasını açmayacaklardır.
Madde 234 – Donyağı eritme kazanları ve suni gübre kurutucuları gibi sabit basınçlı kapların doldurma ve boşaltma 
kapakları, kazan içinde oluşacak basıncı düşürmek için, yaylı olarak yapılacaktır.
Çalışma sırasında kapaklar kapatılacaktır.
Madde 235 – Vülkanizatör ve devülkanizatörlerin kapak bağlantıları, sağlam ve uygun aralıklı yapılmış olacaktır.2462
Vülkanizatörlerle açık buharlı devülkanizatörlerde blöf tertibatı, ayrı ayrı olacaktır. Boyları 7,5 metreyi geçenlerin 
ortasında ayrı bir blöf vanası bulunacaktır.
Vülkanizatörlerin otomatik veya mekanik güçle açılan kapaklarında gerekli emniyet tertibatı bulunacaktır.
Alkali devülkanizatörlerdeki emniyet cihazları, kırılır cinsten yapılacaktır.
Vülkanizatör ve devülkanizatörler, üç ayı, geçmemek üzere periyodik olarak ehliyeti, Hükümet veya mahalli 
idarelerince kabul edilen teknik bir eleman tarafından kontrol edilecek ve kontrol sonuçları, bir sicil defterine işlenecektir.
Madde 236 – Buhar gömlekli kazanlarda buhar gömleği, vanalar açılmadan önce blöf edilecek ve buhar vanaları 
yavaş yavaş açılacak ve bu durum, işçilere uygun şekilde duyurulacaktır.
Buhar gömlekli kola kazanları, benmariler, yapılacak işe engel olmayacak şekilde kapaklarla örtülecek ve bunların 
etrafında taşma kanalları bulunacak ve bu kanalların drenajla bağlantısı olacaktır.
Madde 237 – Basınçlı su ve hava tankları ve depoları, bağlı bulunduğu kazanların veya tesisatın en yüksek çalışma 
basıncına dayanacak sağlamlıkta olacak veya stop vanası ile tank arasına basınç düşürme vanası ve sıcak su tesislerinde 
genişleme kabı veya vanası konacak, hava basınçlı tanklarda ve depolarda emniyet supabı bulunacaktır.
Basınçlı hava ve su tankları ve depolarında kontrol manometreleri, basınç düşürme vanası ile emniyet supabı arasına 
konacaktır.
Basınçlı sıcak su tanklarına konan kontrol ve emniyet cihazlarında, buhar meydana gelmemesi için gerekli tedbirler 
alınacak, tankların ve boruların dokunulabilecek yerleri izole edilecektir.
Basınçlı su ve hava tanklarının, belli aralıklarla periyodik muayeneleri yapılacak ve sonuçlar sicil defterine 
işlenecektir.
Basınçlı soğuk su tankı, dona karşı uygun bir şekilde izole edilecektir.
Aynı kompresörle beslenen basınçlı hava tanklarının herbirinde ayrı ayrı stop valfı ve bunların önüne ve tank 
tarafında olmak üzere birer emniyet supabı bulunacaktır.
Basınçlı hava tankının en alçak yerine konan boşaltma musluğu her gün açılacak, içerde biriken su, yağ ve pislik 
dışarı atılacaktır. Normal olarak dışarı atılamayan yağ, karbon ve benzeri maddeler, uygun şekilde temizlenecektir.2463
Madde 238 – Basınçlı asit kaplarında, asit borusuna, bir adet aside dayanıklı malzemeden yapılmış geri tepme 
klepesi konacaktır.
Basınçlı asit kaplarının gövdesi ile ana hava borusu arasına, basınç düşürücü vana konacak, kapla basınç düşürücü 
vana arasına manometre ve emniyet supabı veya kırılabilir bir emniyet tertibatı bulunacaktır.
Su ile karışma sonucu, ısı veren asitlerle çalışan basınçlı kaplarla ilgili rögar ve kanallara su karışmaması için, gerekli 
tedbir alınacaktır. Asit, hava ile basılmadan önce, hava borularında birikmiş olan su, uygun şekilde boşaltılacaktır.
Basınçlı asit kapları, içindeki asit tamamen boşaltılıp iyice yıkandıktan ve havalandırıldıktan sonra kontrol 
edilecektir. Bu kontrol sırasında asit vanaları kapatılacak, kilitlenecek ve kap içinde çalışıldığını belirten levhalar, uygun 
yerlere konacaktır.
Madde 239 – Soğutma tesislerinde, soğutma tanklarının kapakları ve delikleri, soğutucu gazların kaçmasını 
engelleyecek şekilde sağlam yapılacak ve bu tanklarda sıvı kullanıldığı hallerde, sıvı yüksekliği göstergesi bulunacaktır.
Soğutma tanklarının kapasitesi 140 litreyi ve boru çapı 15 santimetreyi geçtiği hallerde, soğutma tanklarında en az iki 
adet basınç ayar vanası bulunacak, bunlardan bir tanesi kırılabilir cinsten olacaktır.
Soğutma tanklarının kapasitesi 140 litreden az olduğu hallerde, soğutma tanklarında bir basınç ayar vanası veya 
kırılabilen cinsten güvenlik tertibatı bulunacaktır.
Soğutma tanklarındaki basınç ayar araçları, tankın üzerine ve soğutucu sıvının en yüksek seviyesinin üstünde uygun 
bir yere yerleştirilecektir.
Soğutma tanklarına konan basınç ayar araçları ile kırılabilir çeşitten güvenlik tertibatının uçlarına, birer boru 
takılarak açık havaya kadar uzatılacak veya amonyak veya kükürt dioksit gibi maddelerin soğutucu olarak kullanıldığı 
tanklarda, bu borular kapalı kaplara bağlanmış olacaktır.
Madde 240 – Kompresörlerde basınç, ayarlanmış basınca ulaştığında, kompresör motorunun otomatik olarak 
durması sağlanacak ve motorun durması geciktiğinde, basınçlı havayı boşa verecek bir güvenlik tertibatı bulunacaktır.
Madde 241 – Hava kompresörlerinin hız regülatörü, periyodik olarak kontrol edilecek ve her zaman iyi çalışır 
durumda tutulacak ve bunlarda soğutma suyunun akışının gözle izlenebileceği bir tertibat yapılacaktır.2464
Sabit kompresörlerin temiz hava emmeleri sağlanacak ve patlayıcı, zararlı ve zehirli gaz, duman ve toz emilmesi 
önlenecektir.
Hava kompresörü ile hava tankları arasında, yağ ve nem ayırıcıları (seperatör) bulunacak ve bunlar hiç bir şekilde 
çıkarılmayacaktır.
Hava kompresörlerinin çıkış borusu üzerinde stop valfı bulunduğunda, bu valf ile kompresör arasında bir adet 
güvenlik supabı konacaktır.
Madde 242 – Buhar ve gaz ile çalışan kompresörlerin çıkış borularına, elle kumanda edilen ve yavaş kapanan bir 
valf konacaktır.
Madde 243 – Patlayıcı, parlayıcı ve zararlı gaz kompresörlerinin yapıldığı malzeme, sıkıştırdığı gazın ve içindeki 
maddelerin kimyasal etkisine dayanacak nitelikte olacaktır.
Madde 244 – Kompresörlerin güvenlikle çalışmalarını sağlamak üzere; kompresörlerin montajından sonra ve 
çalıştırılmasından önce, kompresörler üzerinde yapılacak değişiklik ve büyük onarımlardan sonra, periyodik olarak yılda bir 
kontrol ve deneyleri, ehliyeti Hükümet veya mahalli idarelerce kabul edilenteknik elemanlar tarafından yapılacak ve 
sonuçları, sicil kartına veya defterine işlenecektir.
Kompresörlerin her kademesinde basınç deneyi, o kademede müsaade edilen en yüksek basıncının 1,5 katı ile 
yapılacaktır.
Madde 245 – Kompresörler üzerine aşağıdaki bilgiler yazılı bir plaka, imalatçı firma tarafından konacaktır.
1) İmalatçı firmanın adı,
2) Yapıldığı yıl, 
3) En yüksek çalışma basıncı,
4) Kompresörün sıkıştırdığı gazın cinsi ve miktarı,
Madde 246 – Kompresörlerin, tehlike anında, uzak bir yerden durdurulması sağlanacaktır.
Madde 247 – Kompresörlerin hava depolarında güvenlik supabı bulunacak ve bu supaplarda, çıkan gazlara karşı 
gerekli tedbirler alınacak ve emniyet supablarının açıldığını bildiren uygun uyarma tertibatı yapılacaktır.
Madde 248 – Kompresörlerde, her kompresöre özgü, özel kompresör yağı kullanılacaktır.
Madde 249 – Sabit kompresörlerin depoları, patlamalara karşı dayanıklı bir bölmede olacak, seyyar kompresörler, 
çalışan işçilerden en az 10 metre uzaklıkta veya dayanıklı bir bölme içinde bulunacaktır.2465
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Fırınlarda ve Ocaklarda Alınacak Güvenlik Tedbirleri :
Madde 250 – Maden ve filizlerinin eritildiği veya malzemelerin ısıtıldığı, eritildiği, pişirildiği, kurutulduğu veya 
soğutulduğu kapalı veya kısmen açık fırın ve ocaklar; yapısı, malzemesi ve teçhizatı bakımından fenne, tekniğe ve 
kullanılacağı işin özelliğine uygun olarak yapılmış olacaktır.
Madde 251 – Fırın ve ocaklarda çalışan işçilere işin özelliğine uygun kişisel korunma araçları verilecek ve bakım ve 
onarım gibi nedenlerle fırın ve ocakların içine girilmeden önce, sıcaklığı 50° C aşağıya düşürülecektir.
Maden 252 – Fırın ve ocaklarda, yakıt ileten boruların bağlantıları sağlam olacak ve bunların üzerinde sıvı ve gaz 
yakıt kesecek valflar ve patlama menfezleri (kapakları) bulunacaktır.
Akaryakıtla çalışan bütün fırın ve ocakların yakıt beklerinde hava basıncının düştüğünde, yakıtı ayarlayan veya kesen 
otomatik bir tertibat ve pilot alev memesi bulunacak ve bunun sönmemesi sağlanacaktır.
Madde 253 – Fırın ve ocaklar, yeterli uzaklıkta bulunan açık veya kapalı bir yerden idare edilecek ve ateşlenmeden 
önce, bunların bağlantıları ve cihazları kontrol edilecektir.
Madde 254 – Elle ateşlenen fırın ve ocaklarda ateşleme meşalesi, eli yakmıyacak kadar uzun ve emniyetli olacak ve 
ocak uygun şekilde ateşlenecek, ateşleme sırasında hiç kimse ocak kapağı önünde bulunmayacaktır.
Madde 255 – Fırın ve ocaklar, herhangi bir nedenle söndüğü hallerde, ocakların içi iyice havalandırılacak ve bundan 
sonra bekler ateşlenecektir.
Madde 256 – Yüksek fırınların gaz tesisatındaki toz süzgeçlerinin bağlantıları, çabuk temizlenecek ve gaz 
kaçırmayacak şekilde yapılmış olacak ve bunların toz toplayıcıları ve bunlarla ilgili kontrol mekanizması ve filtrelerinin 
temizlenmesinde, yangına karşı gerekli tedbirler alınacaktır.
Yüksek fırınların ana gaz boruları üzerinde gazı kesecek vanalar ve gaz yıkayıcılarının giriş ve çıkışlarında birer valf 
ve kontrol cihazı bulunacak ve bunlar darbe ve sarsıntılardan korunmuş olacaktır.
Madde 257 – Yüksek fırınlarda yüklemede, sıcak hava tesislerinde, gazocaklarında ve döküm alınan yerlerde, 
çalışan işçilerle postabaşı, ustabaşı, kontrol, bakım ve onarım elamanları arasında, telefon veya konuşma boruları ile veya 
buna benzer bir tertibatla haberleşme sağlanacaktır.2466
Birkaç ocağın birden idare edildiği vantilatör veya körük dairesinde, her ocak için ayrı bir işaret lambası 
bulunacaktır.
Madde 258 – Yüksek fırın servisi konur veya servisten çıkarılırken, gerekli tedbirler alınacaktır.
Madde 259 – Kupol ocaklarında döküm alınırken, önce ışıklı ve sesli uyarma yapılacaktır.
Sürekli dökümlerde kullanılan arabaların (vagonetler) ağırlık merkezleri yere yakın olacak ve yanları, uygun 
kapaklarla korunacaktır.
Döküm dereceleri (kalıpları), içindeki maden katılaşıp soğumadan açılmayacaktır.
Döküm potaları sağlam, yeteri kadar kalın ve kuru olacak ve içinde yabancı madde bulunmayacaktır.
Madde 260 – Siemens - Martin ocaklarında, erimiş maden üzerinde tuğla parçaları görüldüğü veya ocak tabanının 
delindiği hallerde, ocaktaki erimiş maden derhal potaya alınacak veya cüruf çukuruna akıtılacaktır.
Ocak yükleme platformlarının altındaki yerlerde, dinlenme ve soyunma odası veya benzerleri yapılmayacaktır.
Ocağa atılan malzemede, patlamalara sebep olacak tehlikeli maddeler bulunmayacak ve cüruf içinde su bulunmayan 
çukurlara dökülecek ve soğumadan parçalanmayacaktır.
Madde 261 – Besmer ocağının eğme tertibatı kontrol, onarım ve deneme anında ocağın beklenmedik hareketine 
karşı kilitlenecektir.
Besmer ocakları yatırılıp kaldırılırken, çalışanlar uygun şekilde uyarılacaktır.
Besmer ocaklarının yedek tabanları ve yeni gömlekleri iyice kurutulmadan kullanılmayacaktır.
Hava vantilatörleri, yanıcı gazların karışımına karşı, uygun yerlerde kurulacaktır.
Madde 262 – Pota ocaklarında, üst kısmı tabandan 30 santimetreden yüksekte olanlarının etrafında bir platform 
bulunacaktır.
Birden fazla vantilatör veya birden fazla akaryakıt beki bulunan pota ocaklarında; vantilatörlerin veya beklerin aynı 
kaynaktan beslenmediği veya hava basıncı aksadığı veya kesildiği hallerde, ocağa gelen akaryakıtı kesecek otomatik veya 
elle çalışır bir valf bulunacaktır.
Potalar kuru ve sıcak bir yerde bulundurulacak ve nemli, çatlak veya hasarlı olmayacaktır.
Potalar tehlikeli şekilde ve fazla doldurulmayacak, uygun boyutlarda kollu halkalarla taşınacaktır.
Potalar yeteri kadar işçi ile taşınacak ve işçiler zorlanmayacaktır.2467
Madde 263 – Elektrik ark ocaklarında, elektrotları otomatik olarak indirip kaldıran tertibat ve cihazlardan başka, elle 
kumanda tertibatı bulunacaktır.
Bu ocakların, kapak ve delikleri önüne, ark ışınlarına karşı uygun paravana kepenk, perde veya siper konacaktır.
Elektrik ark ocaklarında döküm alınmadan önce, oradaki işçiler, operatörler ve diğer kişiler tehlike alanı dışına 
çıkarılacaktır.
Madde 264 – Tav ocakları ve tav fırınları, fazla ısıya karşı dıştan izole edilecek, tav ocak ve fırınlarının ağızlarına 
uygun paravanalar konacak veya aşağıdan yukarı bütün ağız genişliğince hava püskürtülerek ısının azaltılması sağlanacaktır.
Su verme işlemi için kullanılan kapların üstleri, uygun kapakla örtülü olacak çıkacak buhar ve gazlara karşı 
davlumbaz yapılacak ve kapaklar mekanik olarak açılıp kapanacaktır.
Tav ocakları ve fırınlarında, termometreler bulunacak, yakıt olarak gaz, toz veya akaryakıtın otomatik verildiği 
tesislerde, sıcaklık derecesine göre, yakıt miktarını ayarlayabilecek tertibat (termostat) yapılacak ve akaryakıt veya gaz 
boruları kontrol edilecektir.
Madde 265 – Tuğla ve çömlek fırınları, işe uygun şekilde yapılmış olacak ve ocak soğumadıkça fırınların içine 
girilmeyecektir.
Madde 266 – Çimento, kireç, alçı, dolamit, ağlomerit gibi malzemelerin üretiminde kullanılan döner fırınların 
altındaki soğutma yerlerinde, boşaltma veya temizleme sırasında fışkıran sıcak tozlara veya geri tepen alevlere karşı gerekli
tedbirler alınacaktır.
Döner fırınların arkasından tozların çekildiği veya temizlendiği sırada ani akışları önlemek için, uygun koruyucular 
kullanılacaktır.
Döner fırınların içinde meydana gelen büyük klinker kemer külçelerini parçalamadan önce, fırının yakıtı kesilecektir.
Klinker külçelerini parçalayacak özel araçlar, fırının ağzına sağlam bir şekilde konacak ve bunların hareketleri 
sınırlanacak ve ağır makinalı tüfek kullanıldığında, atılan mermilerin fırın içinde sekerek dışarı fırlamasını önleyecek 
tedbirler alınacaktır.
Döner fırınların iç gömlekleri, durdurmalar sırasında kontrol edilecektir.
Madde 267 – Kurutma fırınlarının doldurulmasında ve boşaltmasında, fırın kapaklarının açık kalmasını sağlayacak 
tertibat bulunacaktır.
Zincirle idare edilen üstü sürgülü (giyotin) kapakları bulunmayan kurutma fırınlarının her iki başında, yüksekliği 170 
santimetreden az olmayan ve içerden kolayca açılabilen birer kapı bulunacaktır.
Yanıcı maddelerin kurutulduğu fırınlarda, yangınlara karşı uygun yangın söndürme tesisatı ve teçhizatı bulunacaktır.2468
Buharla ısıtılan kurutma fırınlarındaki buhar boruları, uygun paravana ile örtülecek ve bunların bacalarında, bir kolla 
çekilip açılan ve bırakılınca kendi kendine kapanan klepeler bulunacak ve ocak içinde veya açıkta bulunan vantilatörler, 
yangına dayanıklı yerlere konacak ve dokunmalara karşı korunacaktır.
Madde 268 – Yakıt olarak gaz veya akaryakıt kullanılan ekmek fırınlarının üst tarafında zincirle açılan bir güvenlik 
kapağı bulunacak, gaz veya akaryakıt vanaları, sızma ve kaçaklara karşı kontrol edilecektir.
Ekmek fırınlarının üstündeki ve yanındaki yerlere, malzeme stok edilmeyecektir.
Ekmek fırınlarının içi, bacaları ve diğer kısımları sık sık temizlenecektir.
Madde 269 – Katı yakıtla çalışan emaye, lak, boya, vernik ve benzeri pişirme fırınlarının ocak kapağı, fırın kapısının 
ters yönünde bulunacak ve bunlarda uygun aspirasyon tesisatı yapılacaktır.
Pişirme fırınından çıkan gaz, duman ve buharlar uygun yükseklikteki bacalarla dışarı atılacaktır.
Gaz veya akaryakıtla çalışan bu pişirme fırınlarında, ana yakıt vanası ile beklere gelen borular üzerine ayrı ayrı 
vanalar konacak ve beklere gelen hava borularında basınç düştüğü veya hava akımı kesildiği hallerde, yakıt verilmesini 
durduracak, basınç ve hava akımının normale dönüşünde yakıtı tekrar verecek bir cihaz bulunacaktır.
Pişirme fırınlarında, sıcaklığı kontrol ve ayar eden bir cihaz bulunacaktır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Elektrik Tesisatında Alınacak Güvenlik Tedbirleri :
Madde 270 – Toprakla portansiyel farkı 230 volt veya daha yukarı olan alternatif gerilim ile çalışan elektrik 
motorları, özel motor dairelerinde veya tabandan en az 3 metre yüksek bir yerde bulunacak veya muhafaza sistemi içinde 
olacaktır. Bu durum ve özellikte olmayan motorlar, uygun şekilde korunacaktır.
Madde 271 – Fazla nem, buhar veya benzerlerinin bulunduğu yerler ile yağlı yerlerdeki elektrik motorlarının gerilim 
altındaki kısımlarıyla bağlantıları uygun şekilde korunmuş olacaktır.
Madde 272 – Parlayıcı gazların veya maddelerin üretildiği, kullanıldığı veya elden geçirildiği yerlerle çalışmalar 
sırasında parlayabilen gaz, buhar, toz veya benzerlerinin çıktığı yerlerde bulunan elektrik motorlarının besleme kablolarının 
başlıca kumanda tertibatı ile termik starterleri, akım kesicileri, komitatörleri, röleleri, dirençleri ve benzeri 
tertibatı, ateşe dayanıklı ve izole edilmiş oda veya hücreler içine yerleştirecek ve atelye içinde kolay erişilir yerlere, 
uygun tipte starter düğmeleri ve yardımcı akım kesicileri yapılacaktır.2469
Madde 273 – Şerare veya kıvılcım çıkaran elektrik motorları; patlayıcı parlayıcı veya yanıcı gazların bulunduğu 
yerlerde kullanılmayacaktır.
Madde 274 – Toprak ile potansiyel farkı 42 volttan fazla olan alternatif gerilimli elektrik tabloları, özel yerlerde 
bulundurulacak ve bu yerlerin tabanı, akım geçirmeyen malzemeden yapılmış veya bu cins malzeme ile kaplanmış olacaktır.
Madde 275 – Gerilimi 250 volttan yukarı olan alternatif veya doğru akım devrelerinde kullanılan sigortalardan 
değeri 20 amperin üstünde olanları, kapalı bir tablo içine monte edilecek ve en az bir şalter veya anahtarla kontrol altına 
alınacak, bu şalter veya anahtarla akım kesilmeden, tablo kutusu kapağı açılmayacak ve tablo kutusunun kapağı kapanmadan 
akım verilmeyecektir.
Madde 276 – Tevzi tablosu veya benzeri tertibat üzerinde bulunan sigortalar, şalterler ve anahtarlar, uygun şekilde 
yapılmış ve korunmuş olacaktır.
Madde 277 – Atelye içinde veya işçilerin erişebileceği yerlerde bulunan tevzi tabloları, panoları ile kontrol tertibatı 
ve benzeri tesisat, kilitli dolap veya hücre içine konulacak veya bunların tabanı, elektrik akımı geçirmeyen malzeme ile 
kaplanmış olacaktır.
Bakım ve onarım nedeniyle gerilim altındaki tesisatın tecritlerinin çıkarılması gerektiğinde, bu kısımlar paravana 
veya koruyucularla korunacaktır.
Madde 278 – Gerilimi 650 voltu geçmeyen ana dağıtım tabloları, bakımı veya ayarı gerektiren her kısmı kolayca 
erişilebilecek, iletkenler kolayca izlenebilecek, şalter veya kumanda cihazları tablonun önünden idare edilebilecek ve bütün 
ölçü ve kontrol aletleri ile sinyalizasyon cihazları, tablonun ön cephesinden kolayca görülebilecek şekilde düzenlenecektir.
Madde 279 – Gerilimi 650 volt veya daha fazla olan ana dağıtım tabloları ve yüksek gerilimle çalışan bütün aletlerin 
metal koruyucuları topraklanmış olacak veya bunlar, uygun şekilde izole edilecek ve bütün metal kollar ile diğer bütün metal 
bağlantılar topraklanacaktır. Bunların kontrolünde, bakım ve onarımında akım kesilecek ve kontrol, bakım veya onarımı 
yapılan tablo veya pano, diğerlerinden bir paravana veya bir bölme ile ayrılacaktır.
Madde 280 – Beher bölmesinde, hücresinde veya tankında 5000 litreden fazla yağ bulunan transformatörler ile 
kondansatörler veya benzerleri, işyeri binalarının dışına konacak veya herhangi bir hücre, bölme veya tankın içindeki yağları 
alabilecek genişlikteki bir sarnıcın, kuyunun veya çukurun üstüne yerleştirilecektir.2470
Madde 281 – Transformatörler, kondansatör ve benzerlerinin konulduğu işyerlerinin yeteri kadar havalandırılması 
sağlanacak ve duvarları ile kapıları, yangına dayanıklı olacaktır.
Madde 282 – Transformatörler, kondansatör ve benzerleri, şarj kalıntılarını önleyecek şekilde bağlanmış ve kontrol 
edilmiş olacak ve bu techizatın bulunduğunu bildiren ve bunlara dokunulmadan önce alınması gereken tedbirleri açıklayan 
levhalar, uygun yerlere konacaktır.
Madde 283 – İşyerine konacak hava soğutmalı elektrik transformatörleri, yanabilir malzemeden yeteri kadar uzakta 
bulunacak veya yanabilir maddelerden, ısı geçermeyen ve yanmayan bir bölme ile ayrılmış veya uygun şekilde kapatılmış 
olacaktır.
Madde 284 – Transformatör ve kondansatör merkezlerindeki diğer yüksek gerilim cihazları, parmaklıklı veya kafes 
telli kapılar ile kapalı özel hücrelere yerleştirilmiş olacaktır. Yüksek gerilim hücrelerinde yalıtılmış tabure kauçuk eldivenler, 
ıstakalar, yangın söndürme cihazları kısa devre ve topraklama techizatı ve talimatı haiz tabela vb. bulundurulacaktır.
Madde 285 – Sabit akümülatör tesisleri, tabanı aside dayanıklı malzemeden yapılmış, iyi havalandırılmış ve özel 
olarak yapılmış odalarda veya hücrelerde bulundurulacaktır.
Madde 286 – Akümülatör bataryalarının kutuları; cam, sert kauçuk veya benzeri akım geçirmeyen maddelerden 
yapılmış olacak ve bunlar, akım geçirmeyen sağlam ayaklar üzerine oturtulacaktır.
Madde 287 – Akümülatör bataryaları, kullanıldıkları işe uygun şekilde kapatılacak veya korunacak ve gaz 
çıkarmalarına karşı gereken otomatik tertibat alınmış olacaktır.
Madde 288 – Akümülatör odalarına sağlanacak suni ışık yalnız akkor flamanlı elektrik ampulleri vasıtasiyla 
yapılacaktır. Bu gibi yerlere açık alevli vasıtalarla girilmesi ve buralarda sigara içilmesi yasaktır.
Madde 289 – Akümülatör bataryaları tesisi gerektiğinde bütün kutuplarda kesilecek şekilde yapılacaktır.
Madde 290 – Akümülatör bataryalarının asitleri değiştirilirken işçiler gözlük, önlük, lastik eldiven ve benzeri kişisel 
koruyucular kullanacaklardır.
Madde 291 – Toprak ile potansiyel farkı 250 volttan yukarı olan alternatif akım tesisatında, sürekli olarak taşınabilir 
veya çekme iletkenler kullanılmayacaktır. Ancak işin gereği olarak yetkili bir eleman tarafından bunlar, geçici olarak 
kullanılabilecektir.2471
Madde 292 – Taşınabilir iletkenlerin kullanılması gereken yerlere, yeteri sayıda ve uygun şekilde topraklanmış 
elektrik prizleri konacaktır.
Taşınabilir elektrik kabloları, dayanıklı kauçukla kaplanmış olacak ve gerektiğinde eğilip bükülebilecek bir metalle 
dayanıklılığı arttırılacak ve bunların kaplamaları bozulmayacak, bağlantıları iyi durumda tutulacaktır.
Madde 293 – İletkenler, mekanik ve kimyasal etkilerden korunmuş olarak yerleştirilecektir.
Madde 294 – Yeraltı kablolarında yapılacak bir işlemde, ceryan kesilmesinden hemen sonra kapasitif boşalmayı 
temin için, üzerinde çalışılması gereken kabloların bütün iletkenleri kısa devre edilecek ve topraklanacaktır.
Kısa devre ve topraklama işlemi, çalışma yerinin en yakın kısımları üzerinde ve bu yerin her iki ucunda yapılacaktır.
Yeniden gerilim altına girme tehlikesini önlemek için, gerilim vermeye elverişli bulunan bütün ayırıcılar açık 
durumda kilitlenmiş olacaktır.
Madde 295 – Topraklama devresi, düşük dirençli iletkenden yapılmış olacak ve bağlandığı cihazın izolesinde 
meydana gelecek en büyük kaçağı (kısa devreyi) iletecek kapasitede olacak veya devrede, gerektiğinde o cihazı devreden 
çıkaracak, uygun bir devre kesme tertibatı bulunacak ve topraklama tesisatı, uygun bir şekilde korunacaktır.
Madde 296 – Elektrik iletkenlerinin mahfazaları, metal mahfaza boruları, elektrik teçhizatının metal koruyucuları ve 
diğer gerilim altında bulunmayan yalıtılmış kısımları, uygun bir şekilde topraklanacaktır.
Madde 297 – Alternatif veya doğru akım ile çalışan çıplak metal kısımlı elektrik cihazları, uygun bir şekilde 
topraklanacaktır.
Madde 298 – Elektrik tesisatı veya teçhizatının bakım ve onarımında, bunları, devreden çıkaracak bir devre kesme 
tertibatı bulunacak, devreden çıkarıldıktan sonra bunların, topraklı olması hali devam edecektir.
Madde 299 – Kofra ve diğer koruma tertibatı ile gerilim altındaki makina, cihazlar ve iletkenlerin mahfazaları, 
elektrik çarpmalarına karşı uygun şekilde korunacaktır.
Madde 300 – Topraklamada, bağlantı hatları açık çekildiği takdirde, mekanik ve kimyasal etkilerden korunmuş 
olacaktır.
Madde 301 – Toprak hatları, kolay muayene edilecek şekilde çekilmiş olacaktır.2472
Madde 302 – Kontrol, bakım ve onarımı yapılacak makina ve elektrik devrelerinin akımı kesilecek ve akımı kesen 
şalter veya anahtarlarda kilitleme tertibatı bulunacak veya bunların açık oldukları, uygun şekilde belirtilecektir.
Madde 303 – Elektrik tesisatının, cihazlarının veya çıplak iletkenlerin, daima gerilim altında bulunduğu kabul 
edilecek ve teknik bir zorunluluk bulunmadıkça gerilim altında elektrik onarımı yapılmayacaktır.
Toprakla potansiyel farkı 250 volt ve daha yukarı olan alternatif veya doğru akımlı tesisatta, gerilim kaldırılmadan 
akım kesilmeden hiç bir çalışma yapılmayacaktır.
Toprakla potansiyel farkı 250 volttan aşağı alternatif veya doğru akımlı tesisatta yapılacak işlere girişilmeden yine 
gerilim kesilecek, ancak, zorunluluk halinde gerekli tedbirler alınacak ve akım geçirmeyen aletler, uygun iş elbisesi ve 
eldiven gibi kişisel koruyucular, kauçuk paspaslar ile akım geçirmeyen paravanalar, tabureler ve platformlar gibi araçlar 
kullanılacak ve işçiler yetkili bir elemanın gözetiminde çalıştırılacaklardır.
Üzerinde çalışılan gerilim altındaki çıplak iletkenler, uygun kafes, paravana veya yalıtkan mahfazalarla korunacaktır.
Madde 304 – Gerilim altındaki kısımların dokunmaya karşı gerilimi 42 volttan yukarı olan alternatif veya doğru 
akımlı devre ve tesisat parçaları ilepencere veya duvar boşluklarından erişilebilecek tesisat kısımları, kofra veya diğer uygun 
mahfazalar ile korunacaktır.
Madde 305 – Toprakla potansiyel farkı 42 volt veya daha yukarı olan alternatif akım devrelerinin gerilim altında 
bulunan kısımları, ana dağıtım tablolarının arkasında olduğu gibi, sürekli açıkta tutulmaları gereken yerlerde döşemelere 
akım geçirmeyen ızkaralar konacaktır.
Madde 306 – Toprakla potansiyel farkı 42 volt veya daha yukarı alternatif akımlı iletkenler, gerilim değerine uygun 
olarak yalıtılacak ve bu iletkenlerle bunların bağlantı ve kontrol tertibatı, dış etkilere karşı uygun şekilde korunacaktır.
Madde 307 – Vinçlere akım sağlayan hava iletkenleri uygun şekilde yerleştirilmiş ve korunmuş olacak ve bunların 
altına veya yakınına malzeme istifi ve yığını yapılmayacaktır.
Madde 308 – Yukarı doğru açılan bıçaklı elektrik anahtarları ve devre kesicilerinin kendi ağırlıkları ile 
kapanmalarını önlemek için, mandal veya sürgü tertibatı yapılacak, yatay açılan bıçaklı elektrik anahtarlarıyla devre 
kesicilerinin kendi kendine kapanmaları önlenecektir.2473
Madde 309 – Sigortalar, değiştirilmeden önce gerilim dışı bırakılacak ve gerilim yokluğu kontrol edilecektir.
Sigorta gerilim dışı bırakılamıyorsa, kesicilerle devrenin kesilmesi sağlanacak ve bu gibi hallerde, elleri ve gözleri 
koruyacak kişisel koruyucular kullandırılacaktır.
Madde 310 – Priz ve fiş sisteminde topraklama kontakt elemanları, akım kontakt elemanlarından önce bağlantıyı 
sağlayacaktır.
Madde 311 – Kazan içinde veya buna benzer dar ve iletken kısımları bulunan yerlerle ıslak yerlerde, alternatif 
akımla çalışan lambalar kullanıldığı takdirde, çalışma yerinin dışında bulunan ve sargıları birbirinden ayrı olan transformatör 
yardımı ile elde edilen küçük gerilim (en çok 42 v) kullanılacaktır.
Madde 312 – Elektrik işlerinde kullanılan penseler, kargaburunlar, tornavidalar ve benzeri el aletleri, uygun şekilde 
yalıtılmış ve yağdanlıkların, süpürgelerin, fırçaların ve diğer temizlik araçlarının sapları, akım geçirmeyen malzemeden 
yapılmış olacaktır.
Elektrik el aletleri iyi bir şekilde muhafaza edilecek ve her an işe hazır şekilde bakımlı bulundurulacaktır.
Elektrik el aletleri kendi özel gayeleri için, doğru olarak ve kendi kapasiteleri içinde, aşırı zorlamalara 
başvurulmadan kullanılacaktır.
Madde 313 – Taşınabilir elektrikli el aletlerinin sapları, yeterli cins ve kalınlıkta akım geçirmeyen bir maddeyle 
kaplanacak veya bu gibi malzemeden yapılmış olacak ve bu aletlerin üzerlerinde, devreyi kapalı tutmak için, sürekli olarak
basılması gereken yaylı devre kesicileri (enterüptör) bulunacaktır.
Madde 314 – İnşaat şantiyeleri ile diğer açık çalışma yerlerinde kullanılan elektrikli el aletleri, küçük gerilim veya 
1/1 oranlı ve sargıları birbirinden ayrı güvenlik transformatöründen (ayırıcı transformatör) elde edilen gerilim ile 
çalıştırılacak veya özel olarak imal edilmiş, iki yalıtkanlı olacaktır.
Güvenlik transformatörü kullanılması halinde, çıkış devresine yalnız bir elektrikli el aleti bağlanacaktır.
Madde 315 – Elektrikli el aletleri üzerinde meydana gelebilecek kaçakların zararlı bir seviyeye gelmesinden önce, 
alete gelen elektrik devresini kesen güvenlik otomatikleri de uygun bir iş güvenliği tedbiri olarak kabul edilecektir. 
Topraklamalı aletlerde, topraklama devresindeki kesinti halinde, aletin elektrik devresini kesen bir kontaktörün 
bulunması şekli de geçerli sayılacaktır. 2474
Madde 316 – Taşınabilir elektrikli el aletlerinin topraklanması, topraklama elemanı bulunan özel fiş ve prizlerle 
yapılacak, yüksek amperajlı prizler üzerinde ayrıca bir şalter bulundurulacak, bunlara akım sağlayan kablolar dağınık 
bulundurulmayacak ve geçitlerde yüksekten geçirilecektir.
Aletler, besleme kablosu içinde bulunan özel topraklama iletkeni ile topraklanacaktır.
Madde 317 – Parlayıcı, patlayıcı maddelerin imal edildiği, taşındığı ve depolandığı yerlerde, elektrikli el aletleri 
kullanılmayacaktır.
Madde 318 – Kazanlar, tanklar ve benzeri dar yerlerle nemli ve ıslak yerlerde, elektrikli el lambalarında olduğu gibi 
alçak gerilim kullanılmayacaktır. Doğru akım kullanılıyorsa, kullanma gerilimi 100 voltu geçmeyecek ve artı kutup 
topraklanmış olacaktır. Alternatif akımda ise ancak en küçük gerilim (en çok 42 V) kullanılacaktır. Buralarda, iyi yalıtılmış 
esnek kablolar kullanılacak ve kablolar düzenli ezilmeyecek şekilde bulundurulacaktır.
Madde 319 – Asılı olarak kullanılması gereken taşınabilir elektrikli aletler, yay veya bir kablo veya bir zincir ucuna 
asılarak uygun ağırlıklarla dengede tutulacaktır.
Madde 320 – Taşınabilir ağır elektrikli aletlerin bir yerden diğer bir yere taşınması, özel sapan veya askılarla 
yapılacak ve bu sapan askılar, çalışma sırasında kullanılmayacaktır.
Madde 321 – Taşınabilir elektrikli aletler ile çalışan işçiler, bol ve etekleri geniş elbiseler giymeyecekler, kauçuktan 
gayri eldiven takmayacaklardır.
Madde 322 – Elektrikli el aletleri kullanılmadan önce, yetkili kimseler tarafından kontrol edilecek, topraklanması 
arızalı, motoru fazla kıvılcımlı, priz, fiş, anahtar ve bağlantı kablosu bozuk olanlar kullandırılmayacaktır.
Taşınır elektrik lambaları, ancak sürekli aydınlatmanın yeterli yapılamadığı yerlerde kullanılacak, duyları ve gerilim 
altındaki kısımları, akım geçirmeyen, sağlam, kanalı koruyucu kafesler içinde olacak ve organik tozlar veya parlayıcı 
maddeler bulunan yerlerle nemli yerlerde, lambalar cam koruyucu içinde bulundurulacaktır.
Madde 323 – Elektrik kaynağı yapılan yerler, başka işçilerin çalıştığı yerlerden en az 2 metre yükseklikte ve ışık 
geçirmeyen taşınmaz veya taşınabilir paravanlarla ayrılmış olacaktır. 
Madde 324 – Elektrik kaynağı işlerinde çalışan işçilere, işin özelliğine uygun kişisel korunma araçları verilecektir.2475
Madde 325 – Elektrik kaynak makinası bağlantıları ve prizler, yalnız yetkili elektrikçiler tarafından yapılacak ve 
değiştirilecek, kaynak işlerindeise ehil kaynakçılar çalıştırılacaktır.
Madde 326 – Elektrik kaynak makinalarının kullanılmasında, aşağıdaki tedbirler alınacaktır.
1) Elektrik kaynak makinaları ve teçhizatı yalıtılmış ve topraklanmış kaynak penseleri kabzalı ve dış yüzleri 
yalıtılmış olacaktır.
2) Elektrik kaynak makinalarının şalteri, makina üzerinde veya çok yakınında bulunacak, kablolar sağlam şekilde 
tespit edilmiş olacaktır.
3) Otomatik veya yarı otomatik dikiş ve punta kaynağı makinalarında, operasyon noktasına kapalı koruyucu 
yapılacak veya çift el kumanda usulü uygulanacaktır.
4) Beslenme ve kaynak kabloları, üzerinden taşıt geçmesi halinde, zedelenmeyecek ve bozulmayacak şekilde 
korunacaktır.
5) Yanıcı maddeler yakınında elektrik kaynağı yapılmayacaktır.
Madde 327 – Elektrik kaynak makinasının şebeke bağlantısındaki şalter, bü- tün kutupları kesecektir.
Madde 328 – Elektrik kaynak makinalarının temizlenmesi tamir ve bakımı veyaçalışma yerinin değiştirilmesi 
sırasında,makinalar şebekeden ayrılıp elektriği kesilecektir.
Madde 329 – Kazanlar gibi dar ve kapalı hacimlerle aynı zamanda nemli yerlerdeki kaynak çalışmalarında, yalnız 
doğru akım kullanılacaktır.
Madde 330 – Elektrik kaynak veya kesme makinalarında kullanılan elektojen grupları, elektrik redresörleri veya 
transformatörleri ile bunların gerilim altındaki yalıtılmamış kısımları, dokunmalara karşı korunmuş ve elektrik kaynak 
makinalarının metal çerçeveleri uygun şekilde topraklanmış olacaktır.
Madde 331 – Elektrik kaynak ve kesme makinalarının çıkış uçlarının veya kaynak devrelerinin birer kutbu, kaçak 
akımlara karşı, iş parçasında topraklanmış olacaktır.
Madde 332 – Akımı sağlayan kablo uçlarının bağlantı noktası ve elektrot pensleri yalıtılmış ve kaynak ısısına karşı 
elektrot pensleri, uygun şekilde korunmuş olacaktır.
Madde 333 – Dirençli kaynak makinalarının punto noktası ile gerilim altındaki kısımları yalıtılmış olacak, bunların 
kablolarının makina üzerinde veya yakınında bir yerde bir anahtarı bulunacak, akım giriş uçları, vida veya saplama ile iyice 
tespit edilecek ve buralarda fişler kullanılmayacaktır. Ancak, ku-manda devresinde fişler kullanılacaktır.
Madde 334 – Parlayıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu yerlerle bu maddelerin yakınındaki yerlerde, statik 
elektrik yüklerinin meydana gelmesine karşı nemlendirme, topraklama, iyonizasyon, silindirlerin ayarı v.b. gibi uygun 
tedbirler alınacaktır. 
Statik elektriği iletmeyen malzemelerin kullanılmasından mümkün olduğu kadar kaçınılacaktır.2476
Madde 335 – Sıvı parlayıcı ve patlayıcı maddelerin çok büyük akma hızları ile doldurulup boşaltılmasından, 
sıçramalı ve yüksek basınçla doldurulmalarından kaçınılacaktır.
Madde 336 – Transmisyon tertibatındaki miller ve yataklar, statik elektiriğe karşı topraklanacak, kayışla kasnak 
arasına ve kayışın kasnağı terk ettiği kısmın her iki tarafına, topraklanmış metal taraklar uygun şekilde konulacaktır.
Madde 337 – Parlayıcı sıvılar, depolama tanklarından kara veya deniz tankerlerine aktarıldıklarında, statik elektriğe 
karşı depolama tankının topraklı metal kısmı ile aracın metal kısımları arasında bir elektriksel bağlantı yapılacak, havalı veya 
dolu lastik tekerlekli ve benzeri araçlar ayrıca topraklanacaktır.
Madde 338 – Öğütülerek toz haline getirilmiş maddelerin, pnömatik konveyörlerle taşındığı hallerde, statik elektriğe 
karşı konveyörün ayrıntılı metal boruları, bütün hat boyunca birbirine iletken bağlantılı olacak ve topraklanacak ve titan, 
alüminyum ve mağnezyumun ince tozlarının taşındığı yerlere, statik elektrik dedektörleri veya benzeri uygun tertibat 
konulacaktır.
Madde 339 – Statik elektrik birikmelerine karşı, gerekli yerlere statik elektrik yük gidericileri veya nötralizörler 
konulacak veya uygun diğer tedbirler alınacaktır.
Madde 340 – Tabanca boyası yapılan tesislerde boyanacak veya verniklenecek metal parçalar, boyama hücrelerinin 
bütün metal kısımları ile davlumbazlar, kaplar, emme tertibatı ve boya tabancaları, uygun bir şekilde topraklanmış olacaktır.
Madde 341 – Litreden büyük sentetik akaryakıt kapları, iletken maddelerle kaplanacaktır. Nemin düşük olmadığı 
hallerde, karton veya kağıt ile kaplama yapılacak veya metal boyalarla boyama veya iletken ağ geçirme işlemleri 
uygulanacak yahut da bu cins kaplar toprak içine yerleştirilecektir. Sentetik kaplara iletken yüzeyler kazandırılması halinde, 
bu yüzeyler doldurma ve boşaltmadan önce topraklanacaktır.
Madde 342 – Akaryakıt depolama tankları, akaryakıt doldurulduktan sonra, ilgili standartlara uygun olarak gerekli 
bir süre dinlendirilecektir.2477
Madde 343 – İşyerlerindeki parlayıcı, patlayıcı ve yanıcı maddelerin imal edildiği, işlendiği veya depolandığı yerler, 
yağ, boya veya diğer parlayıcı sıvıların bulunduğu binalar, yüksek bacalar, yüksek binalar ile üzerinde direk veya sivri 
çıkıntılar yahut su depoları gibi yüksek yerler bulunan binalar, yıldırıma karşı yürürlükteki yönetmelik ve şartnamelere göre 
yapılacak yıldırımlık tesisatı ile, hava hatları ise uygun kapasitedeki parafudrlar ile korunacaktır.
Madde 344 – Maden çatılı veya karkaslı bina, atelye, depo ve benzerleri ile iletken olmayan tabanlar üzerinde 
kurulmuş makinalar, havagazı, su ve kalorifer tesisatı ve bütün madeni kısımlar, usul ve tekniğe uygun olarak etkili bir 
şekilde topraklanacaktır.
Madde 345 – Gerilim altındaki elektrik devrelerinin, elektrik makinalarının veya cihazlarının onarımına girişilmeden 
önce,onarımı yaptırmakla görevlendirilenler tarafından ve bunların sorumluluğu altında onarılacak; devrenin, tesisat, motor 
veya techizatın her türlü enerji kaynağı ile bağlantıları kesilecek, onarılacak devreyi besleyen şalter veya devre kesicilerinin 
açık durumda olma- ları ve bu şekilde kalmaları sağlanacak ve onarım bitirilmeden devreye akım verilmeyecektir. Akım 
onarımın bitiminde,sorumlu görevlinin izniyle verilecektir.
Madde 346 – Birden fazla kaynaktan beslenen elektrik tesisatında, kablo veya hava hatları üzerinde onarıma 
girişilmeden önce,akım her yönden kesilecektir.
Madde 347 – Onarılacak hava hatlarının her iki tarafı devreden çıkarıldıktan sonra, ayrıca topraklanacak ve onarım 
işçilerine emniyet kemerleri gibi uygun kişisel korunma araçları verilecektir.
Madde 348 – Binalarda yapılacak ek inşaat,onarım veya boya işleri ile benzeri çalışmalara başlamadan önce,gerilim 
altındaki iletkenlere yaklaşması gereken kimselerin korunması sağlanacaktır.
Madde 349 – Toprak ile potansiyel farkı 42 volttan fazla olan ve alçak gerilim ile çalıştırılan her türlü elektrik 
tesisatı, yetkili kimselerin girebileceği oda veya kapalı yerlerde bulundurulacak veya tesadüfen dokunulamayacak kadar 
yüksek yerlere yerleştirilecektir.
Madde 350 – Üzerinde 650 volt gerilim bulunan şalter veya ona benzer açık elektrik teçhizatı, en az 215 santimetre 
yükseklikte ve bakım ve kontrol çalışmalarına elverişli şekilde yapılmış olacaktır.
Gerilim altındaki kısımların bakım ve kontroluna yarayan uygun geçitler yapılacak ve bunlar yol olarak 
kullanılmayacaktır.
Madde 351 – Alçak gerilimli tesisatta servis koridorları en az 60 santimetre genişlikte ve yüksek gerilimli tesislerde 
ise en az 80 santimetre genişlikte olacaktır. Hiç bir yerde bu koridorların tavan yüksekliği 2 metreden az olmayacaktır.
Madde 352 – Binaların dış yüzlerine konulacak transformatör, kondansatör veya buna benzer diğer elektrik teçhizatı 
ile bu cihazlara ulaşan iletkenler; pencere, balkon ve benzeri yerlerden yeteri kadar uzak ve zararsız bir yerde bulunacaktır.2478
Madde 353 – Elektrik tesisatı, cins ve hacmine göre ehliyetli elektrikçiler tarafından yapılacak, bakım ve işletmesi 
sağlanacaktır.
Madde 354 – Nemli ve tozlu yerlerle geçici olarak nemli olan, ıslak, korozif, yangın tehlikesi arzeden ve yüksek 
sıcaklığı olan yerlerde yapılmış ve yapılacak elektrik tesisatı ile bina dışına yapılmış elektrik tesisatı, Elektrik İç Tesisat 
Yönetmeliği ve Fenni Şartnamesine uygun olacaktır.
ALTINCI BÖLÜM
El Aletlerinin Kullanılmasında Alınacak Güvenlik Tedbirleri
Madde 355 – İşyerlerinde kullanılacak el aletleri, yapılacak işe uygun malzemeden yapılmış olacak ve yalnız 
yapımına özgü işlerde kullanılacaktır. Bunların ahşap sapları budaksız, iyi cins ve elyaflı ağaçtan, uygun biçim ve boyutta, 
kenarları yuvarlatılmış kıymıksız ve düzgün yapılmış olacaktır.
Madde 356 – Kıvılcımın tehlikeli olacağı yerlerde kullanılacak el aletleri, kıvılcım çıkartmayacak malzemeden 
yapılacak ve bu nitelikte olmayan aletler, bu yerlerde kullanılmayacaktır.
Madde 357 – Çekiç, balyoz, kalem, keski, zımba ve benzeri aletler, standartlarına uygun şekilde ve kaliteli çelikten 
yapılacak ve bunların bozulan veya çapaklanan başları, taşlama veya eğeleme suretiyle düzeltilecektir.
Madde 358 – El aletlerinin su verme veya bilenmesi ile bakım ve onarım işleri, kalifiye işçiler tarafından yapılacak 
ve bunların sivri veya keskin uçları, kullanılmadıkları zaman uygun şekilde korunacaktır.
Madde 359 – El aletleri, yerlerde, merdivenlerde, geçitlerde veya işçilerin geçit olarak faydalanabileceği herhangi bir 
yer üzerinde ortada bulundurulmayacak ve bunlar için uygun dolap, askı tablosu veya en az 2 santimetre yükseklikte etekliği 
bulunan raflar yapılacaktır.
Baş üstü yüksekliğinden düşmelere karşı gerekli tedbirler alınmadan, bunlar elden bırakılmayacaktır.
Madde 360 – Baltalar, keserler, satırlar gibi el aletleri, daima keskin olarak bulundurulacak, bunların sapları alete 
sıkı ve sağlam duracak şekilde geçirilecek ve taşınmalarında uygun kılıf, askı veya mahfaza içinde bulundurulacaktır.2479
Madde 361 – Kalemler, keskiler (saplı keskiler), zımbalar ve benzeri aletlerde, kalem uçları, keski ağızları ve zımba 
burunları, yapılacak işe uygun biçimde ve daima keskin olacak ve bunlar kullanılırken, uygun siper veya paravanalar veya 
benzeri koruyucular bulundurulacaktır. 
Madde 362 – Kaldıraçlar ve benzeri aletler kullanılmadıkları sırada, yere veya tezgah üzerine dayalı ve dik olarak 
bırakılmayacak, yatık olarak bırakılacaktır.
Madde 363 – Eğe ve törpülerin metal bileziği bulunan sağlam sapları veya başka çeşit bir tutacakları olacak ve 
bunlar sapsız olarak kullanılmayacaktır.
Eğe ve törpüler, sandık açma, çivi sökme veya sert bir cisme vurma işlerinde kullanılmayacak, bunlara çekiç ve 
benzeri aletle vurulmayacak ve eski eğelerden keski, kalem veya zımba gibi aletler yapılmayacaktır.
Madde 364 – Bıçakların sapları üzerine, gerektiğinde elyaf, deri veya paslanmaz çelikten yapılmış kabza mahfazaları 
yapılacak veya parmak kavramları veyakalkan konulacaktır. 
Kauçuğun kesilmesinde kullanılan bıçakların uçları, uygun şekilde yuvarlatılacaktır. 
Konserve, deri yüzme,deri işleme ve lastik fabrikalarında kullanılacak bıçakların taşınmaları için, uygun kılıfları veya 
kınları bulunacaktır.
Madde 365 – Krikolar, yük kaldırılırken yere sağlam bir şekilde ve dik olarak konulacak ve yükler istenilen 
yüksekliğe kaldırıldıktan sonra, krikolar dayanıklı ve uygun takozlarla beslenmedikçe bu yüklerin altında veya üstünde 
çalışılmayacak ve yüklerin kriko ile indirilmesinde gerekli tedbirler alınacaktır.
Madde 366 – Tomruk veya kütük aktarma veya ambarlama işlerinde kullanılan kancaların veya süngülerin uçları, 
daima sivri olacak ve el kancalarının kolları, saplarına sağlam ve sıkı bir şekilde geçirilecektir.
Madde 367 – Penseler,tel makasları ve kıskaçları ile gergin tel, yay veya benzeri teller kesilirken,telin kesilen 
uçlarından biri uygun şekilde tespit edilecektir.
Madde 368 – Somun sıkma veya gevşetme için,uygun anahtarlar kullanılacak, pense ve benzeri aletler 
kullanılmayacaktır. Normal kollu anahtarların ucuna boru geçirerek veya benzerleri takılarak uzatılmayacak ve anahtarlar, 
çekiç olarak kullanılmayacaktır.
Mandren anahtarları, yuvasına gevşek oturacak ve bırakıldığında, kendiliğinden düşebilecek şekilde olacak ve 
zincir,ip veya benzerleriyle bir yere bağlanmış olmayacaktır.
Madde 369 – Pnömatik seyyar cihazların kumanda tetikleri uygun şekilde konulmuş olacak ve operatör elini 
çektiğinde, hava giriş supabı otomatik olarak kapanacaktır. Bunların basınçlı hava hortumları ve hortum bağlantıları, 
yapacakları işe uygun ve dayanıklı olacak ve bunlarla normal onarım dışında bir parça değiştirilirken veya benzeri bir iş 
yapılırken, hava hortumlarının ana valfları kapatılacaktır.2480
Madde 370 – Pnömatik çekiçlerin pistonları, çalışırken yerlerinden çıkmayacak şekilde yapılmış ve parça 
fırlamalarına karşı yaylar, güvenlik, kancaları veya benzerleriyle korunmuş olacaktır. Pnömatik çekiçlerden parçalar basınçlı
hava ile fırlatılarak çıkarılmayacaktır.
Madde 371 – Pnömatik keskilerle perçin başı kesilirken, kesilen perçin başlarının bir tel sepet içine düşmesi 
sağlanacak ve bu işlerde çalışanlara, baş vegözlerin korunması için uygun koruyucu araçlar verilecektir.
Madde 372 – Basınçlı çivi çakma tabancalarının tetiklerinde güvenlik terti-batı ve namlularında,parça fırlamalarına 
karşı, koruyucu bir huni bulunacaktır.
YEDİNCİ BÖLÜM
Kaldırma Makinalarında Alınacak Güvenlik Tedbirleri
Madde 373 – Normal vinçler ile oklu, raylı, köprülü, ayaklı köprülü, tek raylı, motorlu seyyar, seyyar atelye vinçleri 
ve platformlu kaldırıcı arabalar, maçunalar, elektrikli, pnömatik, hidrolik zincirli ve halatlı palangalar gibi 
kaldırmamakinaları ve araçların tamburları, kaldıracağı yüke ve kullanılacak halatın çap, nitelik ve sargı sayısına uygun 
olarak yapılacak ve iki yanı gerekli yükseklikte faturalı olacaktır.
Madde 374 – Kaldırma makinalarının çelik halat uçları, tambur içine sağlambir şekilde bağlanacak ve halat 
üzerindeki kaldırma kancaları en aşağı seviyedeo lduklarında, tambur üzerinde en az iki tam devir yapacak boyda halat 
sarılıkalmış bulunacaktır.
Madde 375 – Elektrikle çalışan kaldırma makinalarında, belirtilen üst ve alt noktalar geçildiğinde, elektrik akımını 
otomatik olarak kesecek ve tamburun hareketini otomatik şekilde frenleyecek bir tertibat bulunacaktır.
Madde 376 – Kaldırma makinaları, kabul edilen en ağır yükün en az 1,5 katını, etkili ve güvenli bir şekilde 
kaldıracak ve askıda tutabilecek güçte olacak ve bunların bu yüke dayanıklı ve yeterli yük frenleri bulunacaktır.2481
Madde 377 – Elektrik veya basınçlı hava ile çalışan ve yerden kumanda edilen kaldırma makinalarının manevra 
halatlarında, dolaşmaları önleyecek gerekli tedbirler alınacaktır.
Madde 378 – Kaldırma makinaları ve araçları her çalışmaya başlamadan önce, operatörleri tarafından kontrol 
edilecek ve çelik halatlar, zincirler, kancalar, sapanlar, kasnaklar, frenler ve otomatik durdurucular, yetkili teknik bir eleman 
tarafından üç ayda bir bütünüyle kontrol edilecek ve bir kontrol belgesi düzenlenerek işyerindeki özel dosyasında 
saklanacaktır.
Madde 379 – Kaldırma makinalarında yüklerin kaldırılmaları, indirilmeleri veya taşınmaları, yetiştirilmiş 
manevracılar tarafından verilecek el ve kol işaretlerine göre yapılacaktır.
Madde 380 – Bir kaldırma makinasında birden çok işçi görevli bulunduğu hallerde, kaldırma makinası operatörü, 
bağlayıcı, sapancı veya diğer görevlilerden yalnız birinden işaret alacak ve işaretçi, operatör tarafından kolayca görülebilecek 
yerlerde duracaktır.
Operatör, her kim tarafından verilirse verilsin, her dur işaretini daima yerine getirecektir. Madde 381 –
Yükler dik olarak kaldırılacaktır. Bunların eğik olarak kaldırılması zorunlu olduğu hallerde manevralar,sorumlu bir elemanın 
gözetiminde yapılacak ve yük sallanmalarına ve yükün kötü durumuna,karşı, gerekli tedbirler alınacaktır.
Madde 382 – Kaldırma makinalarının operatörleri, özellikle eritilmiş maden potaları veya elektrikli mıknatıslarla 
taşınan parçaları ve benzeri tehlikeli yükleri, çalışanlar üzerinden geçirmeyeceklerdir. Bu gibi yükler taşınmadan önce, 
operatör tarafından sesli bir sinyal verilecek ve işçiler tehlikeli bölgeden ayrılıncaya kadar, kaldırma ve taşıma işleri 
durdurulacaktır.
Madde 383 – İndirilen bir yükün altından sapan halatının çekilmesi içinkumanda vermeden önce işaretçi,işçilerin 
güvenliğini sağlayacaktır.
Madde 384 – Kaldırma makinalarının yüksüz hareket ettirilmeleri gerektiğinde, istifçi veya sapancılar, işaretçiye 
hareket işaretini vermeden önce, denk veya sapan halatlarını kancalara uygun bir şekilde takacaklar ve operatörler de 
kancaları, yeter bir yükseklikte tutacaklardır.
Madde 385 – Operatörler, kaldırma makinalarında bir yük asılı bulunduğu sürece makinalarının başından 
ayrılmayacaklardır.
Madde 386 – Elektrikli mıknatıslı vinç, dinlenme halinde iken, mıknatıslar vinç üzerinde asılı olarak yüksekte 
bırakılmayacak, bunlar ya doğrudan doğruya yere değdirilecek veya bu iş için yapılmış platformlar üzerine indirilecektir.2482
Mıknatıslar kullanılmadıklarında,vinç üzerinden çıkarılacaktır.
Madde 387 – Açık havada çalışan vinçlerin kabinleri kapalı olacak ve bunların operatöre en geniş görüş alanını 
sağlayacak şekilde yukarı kaldırılabilen sürgülü pencereleri bulunacak ve soğuk havalarda,uygun şekilde ısıtılacaktır.
Madde 388 – Hareket halindeki vinç kabinleri içinde veya vinç arabalarıüzerinde, yalnız görevli kimseler bulunacak 
ve vinç operatörleri,hiç bir kimsenin yük üzerine binmesine veya boş halat veya kancalara asılmasına izin vermeyecektir.
Madde 389 – Kaldırma araçlarının kancalarının güvenlik kat sayısı (taşımagücü), taşıyacakları yükün en az; el ile 
çalıştırılanlarda 3 katına, mekanik olarak çalışanlarda 4 katına ve erimiş maden veya yakıcı veya aşındırıcı (korozif) maddeler 
gibi tehlikeli yükleri taşıyanlarda ise, 5 katına eşit olacaktır.
Madde 390 – Açık havada ray üstünde çalışan vinçlerde,rüzgarın etkisi hesaplanacak ve bunlarda 
takozlama,bağlama yapılacak ve sürgü güvenlikli fren tertibatı bulunacaktır.
Madde 391 – Tek raylı askılı vinçlerde askı milinin kopması halinde, yükü askıya alabilecek bir veya birkaç 
güvenlik bağlantısı bulunacaktır.
Madde 392 – Ray üstünde çalışan vinçlerde,vincin ve vinç arabasının üzerinde gidip geldikleri rayların her iki 
başında ve en az tekerleklerin yarı çapı yüksekliğinde takozlar bulunacak,köprülü ve asma vinçlerin, köprü ve vinç arabası 
tekerleklerinde, uygun el, kol ve ayak koruyucuları bulunacaktır.
Madde 393 – Tek raylı vinçlerin geçtikleri yollar, serbest tutulacak ve buyollar, çizgilerle açıkça belirtilecektir.
Madde 394 – Ray üstünde çalışan vinçlerde, vinç kabinine ve vinç köprü geçitlerine çıkmayı sağlayan sabit 
merdivenlerle vinç köprülerin her iki tarafındave köprü boyunca en az 45 santimetre genişliğinde geçit veya sahanlıklar 
bulunacaktır.
Vinç kabin geçitlerinin köprü üzerinde güvenle geçmeleri sağlanamadığı hallerde, vinç köprüsünün her iki başına ve 
köprü geçitlerine dikey vaziyette enaz 40 santimetre genişliğinde sağlam yapılı, uygun şekilde korunmuş geçit 
veyasahanlıklar yapılacaktır.
Madde 395 – Vinç arabalarının geçit ve sahanlıkları ile bunların altına ve üstüne rastlayacak sabit tesisler arasında 
180 santimetreden az açıklık bırakılmayacaktır.2483
Madde 396 – Köprü ayaklı gezer vinçlerin geçtiği yol boyu ve rayların heriki tarafı sürekli olarak serbest tutulacak 
ve buralar en az 75 santimetre eninde olacaktır.
Madde 397 – Raylı vinçlerde kumanda tertibatının ve operatörlerin bulunduğu kabinler, yanmaz malzemeden ve açık 
havada çalışanlarınki de ayrıca dış etkilereda yanıklı malzemeden yapılmış olacaktır.
Kabinler, operatörün bütün manevra alanını kolaylıkla görmesini sağlayacak ve manevra için tehlikesizce dışarıya 
sarkabileceği şekilde yapılmış olacaktır.
Kabinlerde, operatörleri yakıcı ve korozif maddelerin sıçramasına karşı koruyacak tedbirler alınacak ve bunlar, 
zararlı uçucu maddelerle, zehirli duman, gaz ve buharlardan en uygun ve etkili şekilde korunacaktır.
Kabinler, titreşimleri önlemek için,iyi ve sağlam bir şekilde tespit edilmiş olacaktır.
Arıza halinde vinç operatörünün,kabini güvenlikle terk edebilmesi için; kabinde lüzumlu halat, ip merdiven veya 
diğer uygun bir inme aracı bulundurulacaktır.
Madde 398 – Raylı vinçlerin kabin kapılarının sahanlık veya geçit seviyesinden 30 santimetreden daha yüksekte 
bulunduğu hallerde, bu kapıların önüne uygun basamaklar yapılacak ve kabinlerde,kum dolu bir kova veya elektrik akımı 
iletmeyen madde ile doldurulmuş bir yangın söndürme aleti bulundurulacaktır.
Madde 399 – Raylı vinç kabinleri içinde bulunan ana şalterden başka,kabindamı üzerine ve geçitten kolay erişilir bir 
yere veya işyeri tabanının uygun bir yerine, yalnız vinçi durduran ikinci bir ana şalter konulacaktır.
Madde 400 – Raylı vinçlerin yükseltmeyi sınırlayıcı tertibatı, doğrudan doğruya vinçin kasnağı veya kancası 
tarafından harekete geçirilecek uygun akım kesme tertibatlı ve yükün,beklenmedik bir anda inmesini önleyebilecek 
şekildeyapılmış olacaktır. Bu tertibat, vincin, fren tesisatına bağlı olarak çalışacak veraylı vinç operatörlerin çalışmaya 
başlamadan önce ve çalışmanın bitiminde,butertibatı çalıştırarak kontrol edeceklerdir.
Madde 401 – 5 ton veya daha fazla yük kaldıran raylı vinçlerde,2 elektriklifren veya bir elektrikli ve bir mekanik 
fren bulundurulacaktır.
Madde 402 – Açık havada çalışan raylı vinçlerde, yük kancasını sürekli olarak aydınlatabilecek ve vinç üzerine 
bağlanmış lambalar bulunacaktır.2484
Madde 403 – Vinç köprülerinin hareketlerini kontrol için, bu köprülerde kollu el frenleri veya pedallı ayak frenleri 
bulunacaktır.
Madde 404 – Asma vinç kaidelerinin tekerleklerinden, tekerlek koruyucularıve bunların yanında vinci tespit için 
uygun tertibat bulunacaktır.
Madde 405 – Vincin veya kaldırılan yükün hareketi esnasında çalışanları uyarmak için operatör, sesi açıkca 
işitilebilen zil, çan ve benzerleriyle işaret verecek ve bunlar hareket halinde devamlı olarak çalacaktır.
Madde 406 – Raylı vinçlerde ana şalterleri açmadan önce operatörler, bütünkumanda kol ve düğmelerinin stop 
durumunda olduğunu kontrol edecekler ve elektrik akımının kesildiği hallerde, bütün kumanda sistemini stop durumuna 
getirecekler ve bu durumu, akım tekrar verilinceye kadar değiştirmeyeceklerdir.
Kabinleri terk etmeden önce, raylı vinç operatörleri, bütün kumanda tertibatını stop durumuna ve ana şalterleri de 
açık duruma getireceklerdir.
Madde 407 – Aynı yükü kaldırmak için,iki raylı vincin birlikte çalıştırılması halinde, her iki vinç operatörüne, yalnız 
bir işaretci tarafından kumanda verilecek ve vinçlerin hareketlerinde ahengi sağlayacak özel tedbirler alınacaktır.
Madde 408 – Yüklerin, vinçlerle asılı olarak taşınmasında görevlendirilen işaretçi veya işçiler, yüklerinin önünde 
gidecek, ray makaslarını kontrol edecek ve yüklerin bir kimseye veya herhangi bir engele çarpmayacak bir yükseklikte 
taşınmasını sağlayacaklardır.
Madde 409 – Raylı vinçlerin onarımında, bu vinçlerin altına döşemeli biriskele kurulacak veya bir ağ çekilecek ve 
tekerlekleri içten ve dıştan uygun şekilde takozlanacaktır.
Madde 410 – Vince ait ağır parçaların indirilip kaldırılması için vinç üzerinde ceraskal veya makaraların 
takılabileceği çelik kollar,halkalar veya benzerleri bulunacaktır.
Madde 411 – Raylı vinçler üzerinde herhangi bir onarıma başlamadan önce, bütün kumanda tertibatı, stop durumuna 
getirilecek, iki ana şalter açılacak ve bunlardan biri, sıkıca bağlanacaktır.
Vinç üzerine ve uygun yerlere,onarım yapıldığına dair uyarma levhaları konulacaktır.
Aynı ray şebekesi üzerinde başka vinçler çalıştığında,bunları uygun uzaklıkta durduracak takozlar konulacak veya 
aynı işi görecek başka tedbirler alınacaktır.
Madde 412 – Halat tamburlarının ve millerinin veya motor bobinlerinin sökülmesinden evvel kaldırma halatları, 
tamburlar üzerinden çıkarılacaktır. Ancak, bunun sağlanamadığı hallerde, tamburun ani olarak dönmesi önlenecektir.2485
Madde 413 – Raylı vinçlerde yapılan onarımın bitiminde, bütün koruyucuları yerlerine takılacak ve vinç harekete 
geçirilmeden önce, onarımda kullanılan bütün araç, gereç ve malzeme kaldırılmış olacaktır.
Madde 414 – Motorlu seyyar vinçlerin kaldıracakları en ağır yükler, kabinlerin içinde veya dışında yazılı olarak 
belirtilecek ve kollu vinçlerde ayrıca yatıklık ve ok mesafelerine göre kaldırılmasına izin verilen en ağır yükler, aynı şekilde 
gösterilecek ve bunlardan en ağır yükten fazlası kaldırıldığında, durumu bildiren sesli ve ışıklı otomatik bir uyarma tertibatı 
bulundurulacaktır.
Madde 415 – Vinç operatörlerinin kaymasını önlemek için, motorlu seyyar vinçlerin platformları, tahtadan veya 
damarlı metal plakadan yapılmış olacak ve buharla çalışan motorlu seyyar vinç kabinlerinin içinde, bir yandan diğerine 
rahatça gitmeyi sağlayacak bir geçit bulunacaktır.
Madde 416 – Motorlu vinçlerle yük kaldırılırken veya vinç yer değiştirirken sesli ve ışıklı uyarma yapılacak ve 
bunların gece çalışmalarında farları ve arkalarında stop lambaları yakılacak ve kabinler uygun şekilde aydınlatılacaktır.
Madde 417 – Motorlu vinçler ray üzerinde hareket ettiklerinde, makaslar görevliler tarafından idare edilecek ve 
operatörler,vinç şasesini veya vinç okunu herhangi bir yere değmeyecek şekilde ayarlayacak, çalışmaların bitimindeveya 
geçici duraklamalarda vinci frenleyecek, okları uygun mesnetler üzerineyatıracak ve makinaları durduracaklardır.
Madde 418 – Oklu vinçlerde okların yatıklıklarına ve vinç arabasının durumuna göre, taşınabilecek en ağır 
yükler,vinç arabasının veya okun uygun bir yerinde gösterilecek ve bunlardaen ağır yükten fazlası kaldırıldığında, durumu 
bildiren sesli ve otomatik bir uyarma tertibatı bulundurulacaktır.
Madde 419 – Seyyar vinçlerin, platformlu kaldırıcı arabaların ve benzerlerinin tekerlekleri korunacak, bunlarda el ile 
çalışan sesli uyarma tertibatı bulunacak ve bunların elektrikle çalışanları, uygun ve yeterli şekilde topraklanacaktır.
Madde 420 – Geçme (teleskopik) platform tipli kaldırıcı arabalarda, yükselen üst kısmın birdenbire inmesini 
engelleyecek otomatik sürgülü veya benzeri uygun tertibat bulunacak ve bunlar elektrikle çalıştıklarında, platformun 
yükselmesini ve inmesini sınırlayacak bir tertibat yüklerin indirilmesini ayarlayan elektrikli veya mekanik bir fren 
bulunacaktır.2486
Bunlar yüklü olarak yer değiştirdiklerinde, devrilmelerini önlemek için, platformlar yere yakın tutulacaktır.
Madde 421 – Kaldırma araç ve makinalarında meydana gelen herhangi bir aksaklık halinde,yükleri bulundukları 
durumda tutabilecek güçte frenler bulunacaktır.
Madde 422 – Maçuna tamburlarının boy ve çapları, yük halatını tek kat halinde sarabilecek durumda olacak ve 
maçunların kumanda kolları, uygun kavrama tertibatlı bulunacaktır.
Madde 423 – Buharla çalışan maçunalarda, işçiler sıcak su veya buharla yanmaya karşı korunacak ve eksoz 
borularından çıkan buharlar, operatörlerin görüşünü azaltmayacaktır.
Madde 424 – Elektrikli maçunların durması halinde, yükü askıda tutabilecek frenleri olacak ve bunların kumanda 
kol başlıkları, elektrik akımı geçirmeyen maddelerden yapılmış bulunacaktır.
Madde 425 – (Pnömatik) basınçlı hava ile çalışan maçunların kumanda kutusu kolları,bırakıldığında otomatik olarak 
kendiliğinden ölü noktaya gelecek tertibatlı olacaktır.
Madde 426 – El maçunları, kaldırılacak en ağır yüke göre, kaldıraç kolu veya kolları üzerinde yapılacak baskı, adam 
başına 10 kiloğramı geçmeyecek şekilde yapılmış olacak, bunlarda kaldıraç kolu bırakıldığında, yükü askıda tutabilmek için, 
tambur mili üzerine güvenlik mandalının oturacağı dişli bir kasnak veya aynı işi görebilecek otomatik sonsuz bir vida 
konulacak ve yüklerinin indirilmesini ayar ve kontrol etmek için, bir fren tertibatı bulundurulacaktır.
Madde 427 – En ağır yük için,kaldırma ve bağlama (sapan) zincirlerinin ve kancalarının güvenlik kat sayısı en az 5 
olacaktır. 
Zincirler bu özelliklerini yitirdiklerinde ve boyları % 5 den fazla uzadıklarında ve bakla veya halka kalınlıklarının 
dörtte birini geçen bir aşınma meydana geldiğinde, bunlar kullanılmayacaklardır.
Madde 428 – Tamburlara sarılan veya kasnaklar üzerinden geçen zincirler, belirli devrelerde yağlanacaktır. Ancak, 
dökümhanelerde veya yağ ve greslerin kuru veya benzeri maddeleri zincirler üzerinde toplanabileceği yerlerde, kullanılan 
zincirler ve sapan zincirleri yağlanmayacaktır.
Madde 429 – Yüklerin kaldırılmasında kullanılan zincirlerde, düğüm ve büküm olmayacak, sert ve kesici köşeli 
yükler kaldırılırken, köşelerle zincirler arası, uygun yastıklarla beslenecek ve kırılan bir kaldırma veya bağlama zinciri, telle 
bağlanmayacak veya civatalarla tutturulmayacaktır.2487
Madde 430 – Kaldırma ve bağlama zincirleri, kullanılmadıkları zaman, uygun kancalara asılacak ve bunların 
paslanması önlenecek, ezilmelere ve korozif maddelerin etkilerine karşı korunacaktır.
Madde 431 – Çelik halatların güvenlik kat sayısı 6 dan aşağı olmayacak vehalatların ek yerleri,halkaları,başlık ve 
bağlantıları halatların kaldıracağı en ağır yüke dayanıklı olacaktır.
Madde 432 – 6 bükümlü çelik halatların 50 santimetre veya özel çelik halatların 1 metre boyunca 
dayanımlarını,aşağıda gösterilen miktarlarda kaybetmiş olanları kullanılmayacaktır.
7 telli çelik halatlarda % 12,
19 telli çelik halatlarda % 20,
37 telli çelik halatlarda % 25,
61 telli çelik halatlarda % 25,
Seal özel çelik halatlarda % 12,
Üçgen bükümlü özel çelik halatlarda % 15,
Nuflese özel çelik halatlarda % 20.
Madde 433 – Çelik halatların bağlantı kısımlarında tellerin aşınması, kopması ve bağlantının gevşemesi gibi 
hallerde, halatın 1-3 metresi, uygun şekilde kesilecek ve halatın başları, yeniden uygun şekilde bağlanacaktır.
Madde 434 – Kaldırma veya çekme işlerinde kullanılan ip halatlar, iyi cins kenevirden veya benzeri elyaftan 
yapılacak ve bunların kopmaya karşı, güvenlik kat sayıları en az 3 olacaktır.
İp halatlar, asitlerin veya bunların buharlarının yahut yıpratıcı diğer kimyasal maddelerin bulunduğu yerlerde 
kullanılmayacak ve saklanmayacaktır.
İp halatlar, ıslak olduklarında kurutulacak, kirli olduklarında yıkanacak ve kuru olarak saklanacaktır.
Madde 435 – Kaldırma araç ve makinalarının alt kısmında bulunan makaraların uygun koruyucuları olacak ve bu 
makaraların kaymaları önlenecektir.
Madde 436 – Kaldırma araç ve makinalarının yük kancaları; demir, dövme, çelik veya benzeri uygun malzemeden 
yapılmış olacak, yüklerin kurtulup düşmelerini önlemek için, bunlardan güvenlik mandalı veya uygun güvenlik tertibatı 
bulunacaktır.
Madde 437 – Eşit kollu sapanlarla uygun şekilde taşınamayacak yükler için, kolları eşit boyda olmayan sapanlar 
kullanılacaktır.
Birden fazla kollu sapanlar kullanıldığında, sapan kollarının başları, aynı halkaya bağlanacak ve sapan kolları uygun 
açıklıkta olacaktır.2488
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Taşıyıcılarda (Transportör) Alınacak Güvenlik Tedbirleri
Madde 438 – Merdaneli, ağırlıklı zincirli ve havai zincirli transportörlerle tomruk transportörü, sonsuz vidalı, 
pnömatik ve bantlı transportörler ve benzeri taşıyıcıların üzerinden geçmek zorunluluğu bulunan hallerde, güvenliği sağlayan 
geçitler yapılacak ve hareket halindeki transportörlerin üstüne çıkmalar önlenecektir.
Madde 439 – Transportörlerin çukurda veya yer seviyesinde bulunduğu hallerde, bunlar ve boşluklar,uygun 
korkuluk ve eteklerle korunacaktır.
Madde 440 – Çalışanların üstünden geçen transportörlerin altlarına saç levha veya tel kafesten koruyucular 
konulacaktır.
Madde 441 – Transportörlerin yükleme ve boşaltma yerleriyle hareket ve germe tertibatının bulunduğu uygun 
yerlere durdurucu tertibat konulacaktır.
Madde 442 – Yükleri eğik olarak yükselten transportörlerde hareketin durması halinde, yüklerin kaymasını ve 
transportörün geriye doğru boşa çalışmasını önleyecek mekanik bir tertibat bulundurulacaktır.
Madde 443 – Transportörlerin eriştikleri yerler, operatörün kumanda görüş sahası dışında bulunduğu hallerde, 
transportör boyunca tehlikeli noktalarda bulunabilecek işçilere, operatörün, transportörün harekete geçeceğini bildirmesini 
sağlıyacak sesli veya ışıklı bir tertibat kurulacaktır.
Madde 444 – Merdaneli, ağırlıklı transportörlerin dirsekli kısımları ileyerden 150 santimetreden fazla yüksekte 
bulunan taşıma yollarının yanları,parçadüşmelerine karşı uygun şekilde korunacaktır.
Madde 445 – Bantlı transportörlerden bantların kopmalarına karşı, uygun koruyucular yapılacak ve bunlar,silindirin 
iki başından en az 1 metre uzatılacaktır.
Madde 446 – Bantlı transportörler ile taşınan malzeme, bir boşaltma tertibatı ile alınarak yer altında olan ve ağızları, 
geçilen yerlerde bulunan silolaraboşaltıldığı hallerde, bu silo ağızlarına malzemeyi geçirecek aralıklı ızgaralar konacak veya 
uygun korkuluk ve eteklikler yapılacaktır.
Madde 447 – Bantlı transportörlerin baştaki silindir veya tamburlarına yapışan maddeler el ile 
temizlenmeyecek,bunlar uygun bıçaklar veya döner fırçalarla temizlenecektir.
Madde 448 – Şişe,kavanoz ve benzerlerinin devrilme veya düşmelerini önlemek için, tablalı transportörlerin taşıma 
yüzeylerinin her iki tarafına,uygun yükseklikte koruyucular yapılacaktır.2489
Madde 449 – Kovalı yatık transportörlerin en az 215 santimetre yüksekliğinde ve transportörü tamamen kapatabilen 
ve kontrolü, temizlenmesi ve onarımı için, üzerinde kırılmaz camlı pencereleri veya takma kapakları bulunan ve bina içinde 
geçtikleri her katta, kovaların boşalmasını sağlayan koruyucuları bulunacak vetesisatın kumanda kolları, güvenli ve kolay 
erişilir bir yerde bulunacaktır.
Madde 450 – Merdaneli transportörlerin merdaneleri arasında 15 santimetreden fazla bir açıklık bulunduğunda, 
bunlar metal, ağaç veya diğer bir maddeden yapılmış uygun ve dayanıklı kaplarla kapatılacak ve miller ve dirsek dişlileri, 
uygunşekilde korunacaktır.
Madde 451 – Seyyar transportörlerin eğimleri, kriko, sonsuz vida gibi mekanik veya otomatik bir tertibatla ayar 
edilecek ve seyyar transportörlere elektrik akımı, uygun kablolarla verilecek,gerilim altındaki bütün kısımlar izole edilecek
ve metal kısımlar topraklanacaktır.
Madde 452 – Sonsuz vidalı transportörler,çelik veya levhalarla döşenmiş oluklar içine konulacak,bu oluklar en az 3 
milimetre kalınlığında ve kaldırılıp açılabilen aynı malzemeden yapılmış kapaklarla kapatılacaktır.Bu kapakların altına metal 
ızgaralar yerleştirilecektir.
Kapaklar açılınca transportör otomatik olarak duracaktır. Bunun sağlanamadığı hallerde,transportör durdurulmadan 
ve kumanda tertibatı kilitlenmeden, tıkanıklıklar gidirilmeyecek veya onarım yapılmayacak ve bunların motorları, fazla 
yüklemede otomatik olarak duracaktır.
Madde 453 – Pnömatik transportörlerin verici veya emici ağızları, sağlamkafeslerde korunacak ve vantilatörlerinin 
yatakları, tozlara karşı tecrit edilmiş olacak ve bunların otomatik yağlama tertibatı,uygun yerlere konmuş bulunacaktır.
Madde 454 – Pnömatik transportörlerin kanalları,bu kanalların çapına uygun kalınlıkta çelik veya aynı dayanıklılıkta 
saçtan yapılacaktır.
Bu kanalların temizlenmesine yarayan menfezlerde,menteşeli veya kızaklı ve sağlam sürgülü kapaklar 
bulunacak,buralarda statik elektriğe karşı, topraklamayapılacak veya benzeri tedbirler alınacaktır.
Madde 455 – Pnömatik transportörlere,taşıyacakları,malzemeler el ile verildiği ve besleme ağzının çapı 30 
santimetre veya daha büyük olduğu hallerde, bua ğızlara, kanallardan en az 1 metre uzakta uygun huniler yapılacaktır.2490
DOKUZUNCU BÖLÜM
Motorlu Arabalarda Alınacak Güvenlik Tedbirleri:
Madde 456 – Motorlu arabaların gündüz çok loş ve karanlık yerlerde veya gece kullanıldığında,ön ve arka ışıkları 
yakılacaktır.
Motorlu arabaların operatör platformlarının üstleri ve kenarları, demir veya çelikten yapılmış sağlam boru 
korkuluklarla korunacaktır.
Madde 457 – Motorlu arabaların güçlü frenleri olacak ve dikiz aynaları bulunacaktır. Tekerlekleri veya tırtılları, şase 
dışında ise bunlar uygun şekilde korunacaklardır.
Madde 458 – Benzin,mazot ve benzeri yakıtla çalışan motorlu arabalar, patlayıcı maddelerin, tozların ve parlayıcı 
buharların bulunduğu yerlerin yakınında, binaların içlerinde, vasıtaların akaryakıt depolarının doldurulduğu kapalı yerlerde 
kullanılmayacaktır.
Madde 459 – Motorlu arabaların klakson,çan veya zil sesleri, işyerindeki diğer sinyal seslerinden farklı, diğer 
makinaların meydana getirdiği gürültüleri bastıracak kadar kuvvetli ve titiz olacak ve aynı işyerinde çalışan çeşitlimotorlu 
arabalar için aynı ses tonu kullanılacaktır.
Madde 460 – Görevli olmayanların motorlu arabalar ve römorklar üzerine çıkmaları, operatörler tarafından 
önlenecek ve bunlar, üzerinde açıkça gösterilmiş bulunan en ağır yükten fazla yüklenmeyecek ve yükler, arabanın gabarisi 
dışına taşırılmayacak ve sağlam bir şekilde bağlanacaktır.
Madde 461 – İşyerlerindeki demiryolları şebeke ve tesislerinin inşa, tertip, tanzim,yükleme, boşaltma, işletme, 
bakım ve onarım işleri T.C. Devlet Demiryolları mevzuatına göre yapılacaktır.
Madde 462 – İşyerlerindeki tren personeli ve görevlilerinden başkaları, hareket halinde olan vagon ve lokomotifler 
üzerinde bulunmayacaklardır.
Madde 463 – İşyerlerindeki demiryollarının, binalara yakın olarak geçmeleri zorunlu olan hallerde, bu binalara 
demiryolunun bulunduğu taraftan kapı açılmayacak ve buralarda işçiler durmayacak, eşya ve malzeme bırakılmayacak ve 
bunlarıyasaklayan uyarma levhaları bulundurulacaktır.
Madde 464 – İşyerlerinde, demiryolları seviyesinde bütün geçitler kapatılacak ve bunların yerine,yayalar ve araçların 
geçmesine özgü üst veya alt geçitler yapılacaktır. Bunların sağlanamadığı hallerde, geçitlerde gerekli güvenlik tedbirleri 
alınacaktır.
Madde 465 – Akaryakıtla çalışan lokomotiflerin yakıt depolarının doldurulmasına yarayan ağızlar,doldurma 
dışında kapalı tutulacak ve doldurma sırasında motorlar durdurulacaktır.2491
Madde 466 – Elektrikli lokomotif makinistleri,kumanda kol veya kollarını çıkarıp almadan veya bunları kilitlemeden 
yerlerini terk etmeyeceklerdir.
Madde 467 – İşyerlerindeki lokomotiflerin makinistleri, lokomotifler harekete geçmeden önce veya yol geçitlerine 
yaklaşırken veya binalara girerken veya diğer tehlikeli yerlerde sesli ve ışıklı uyarma yapacaklardır.
Madde 468 – İşyerlerinde, lokomotife bağlı olmadan bir vagona veya bir katara yer değiştirildiğinde,o vagon veya 
katarı, el freni ile kontrol altında tutmakiçin, bir işçi görevlendirilecektir.
Yeri değiştirilecek vagonlar hareket ettirilmeden önce,vagonlar arasında veya altında veya ray üzerinde hiç bir işçinin 
kalmadığı kontrol edilecektir.
Madde 469 – Lokomotifler veya vagonlar bir binadan çıkarken veya bir binayagirerken tren personelinden bir 
görevli,uygun aralıkla vagonların önünde ilerleyecek ve gerekli uyarmaları yapacaktır.
Madde 470 – İşyerlerindeki bakım ve onarım hatlarının makaslarıyla, parlayıcı, patlayıcı, korozif veya tehlikeli 
maddeler taşıyan sarnıçlı vagonların bulunduğu hatların makasları kilitlenecek ve parlayıcı sıvılar taşıyan sarnıçlı vagonların 
boşaltıldığı hatlar,yalnız bu işte kullanılacaktır.
Madde 471 – Parlayıcı sıvıların veya gazların yüklü bulunduğu vagonlar, boşaltma veya doldurma rampalarında 
bulunduklarında,bunlar ve bağlantı boruları topraklanacaktır.
Madde 472 – Vagonların yükleme veya boşaltılmasında çalışan işçiler, vagonlara bir kalas üzerinden geçmek 
zorunluluğunda kaldıkları hallerde, bu kalaslara uygun basamak çıtaları çakılacak ve kalasın her iki başı sağlamca bağlanacak 
vebu işçilere, uygun emniyet kemerleri verilecek ve vagonların yanında yardımcı bir işçi görevlendirilecektir.
Madde 473 – Kenarları açık vagonlardan mekanik kepçelerle döküm halindeki maddeler veya mıknatıslı vinçlerle 
metal parçalar boşaltılırken, işçiler vagoniçinde bulundurulmayacaktır.
Madde 474 – Kenarları açık vagonların veya cevher vagonlarının dip kapaklarının açılmasında,sap kısmında bir 
koruyucu bulunan emniyet anahtarları kullanılacaktır.
Madde 475 – Yük vagonlarından yere boşaltılan malzeme, hat gabarisi dışında bulundurulacak ve hatlara doğru 
kaymayacak veya yıkılmayacak şekilde istif edilmiş olacaktır.2492
Madde 476 – Sıvı,kıvamlı veya yarı katı korozif maddelerle parlayıcı veyazehirli maddeler ve basınçlı gazların 
taşınmasında kullanılan sarnıçlı vagonlar, doldurulma ve boşaltılmalarında sürekli bir gözetim altında bulundurulacak ve bu 
işlerin bitiminde, kullanılan boru ve rekorlar ortadan kaldırılacaktır. Doldurma ve boşaltma işlerinin durdurulması gerektiği 
hallerde,kullanılmakta olan boru ve rekorlar, yerinden çıkarılacaktır.
ONUNCU BÖLÜM
Boru Tesisatında Alınacak Güvenlik Tedbirleri:
Madde 477 – Sarnıçlı vagonların doldurulmasında veya boşaltılmasında kullanılan boru,vana,supap ve bunlarla ilgili 
parçalar, taşıyacakları maddelerin kimyasal etkilerine ve en yüksek basınç ve sıcaklığa dayanıklı malzemeden yapılacak ve 
boru tesisatı, sifon yapmayacak şekilde kaplara bağlanmış olacaktır.
Madde 478 – Boruların uzayıp kısalabilmeleri için,uygun yerlerinde genişleme dirsek veya bağlantıları bulunacak ve 
bunların başları sağlam bir şekilde tespit edilecek ve borular,ayarlanabilen ve düzgün şekilde yerleştirilmiş dayanaklar 
üzerine konulacaktır. 
Boru şebekesinin en alçak noktasında,kontrol ve boşaltma ağızları bulunacaktır.
Madde 479 – Yakıcı derecede sıcak maddeler taşıyan borular, binaların duvar, bölme, döşeme veya diğer kısımları 
içinden geçtiklerinde, bunların etrafında en az 6 milimetrelik bir boşluk bırakılacak 100° C den üstün bir sıcaklıkta su buharı, 
gaz veya sıvıların taşındığı borular, ısı geçirmeyecek uygun malzeme ile kaplanacaktır.
Madde 480 – Parlayıcı sıvıların taşındığı borular, buhar kazanlarının, motorların, elektrik akımı kesicilerinin ve 
çıplak ateş veya alevin bulunduğu yerlerden geçirilmeyecektir.
Madde 481 – Binaların dışında veya yer altında bulunan borular, dona karşıuygun şekilde korunacaktır.
Madde 482 – Boru tesisatındaki borular, vanalar, supaplar ve bunlarla ilgili parçalar, taşındıkları maddelere göre ayrı 
renklerde boyanacak ve kolay görülebilen yerlere belirti işaretler konulacak ve kollu veya saplı vana ve muslukların üzerinde, 
bunların açık veya kapalı olduklarını gösteren işaret veya tertibat bulunacaktır.
Otomatik vanaların üzerlerinde, bunları gerektiğinde el ile çalışır duruma getirecek bir tertibat bulundurulacaktır.
Madde 483 – Asitlerin veya basınçlı sıvıların taşındıkları boruların vanalarının kol ve kapakları, uygun şekilde 
korunacaktır.2493
Madde 484 – Boruların herhangi bir kısmında yoğunlaşan sıvıların veya biriken yağların boşaltılması için,bunların 
gerekli yerlerine seperatör veya kondansatörler konulacak ve bunlarda en az bir boşaltma vanası bulunacaktır.
Madde 485 – İşyerlerinde boru tesisatı, periyodik olarak kontrol edilecek ve kusurlu bulunan vanalar, kaçak yapan 
bağlantılar ve aşınmış olan borular değiştirilecektir.
ONBİRİNCİBÖLÜM
Malzemenin Kaldırılma,Taşınma,İstiflenme ve Depolanmasında Alınacak Güvenlik Tedbirleri 
Madde 486 – Malzemenin kaldırılması,taşınması, istiflenmesi ve depolanmasında genellikle mekanik araçlar 
kullanılması esastır.
Ağır parçaların ekip halinde kaldırıldığı veya taşındığı hallerde, önceden belirtilen kumanda hareket ve işaretleri 
kullanılacaktır.
Madde 487 – Fıçı, varil ve benzeri büyük yuvarlak kaplar, eğik düzlemlerden indirilirken takozlar, kaldıraçlar, halat 
ve ipler kullanılacak ve işçiler, eğik düzlemin alt başında ve indirilen kapların önünde durmayacaklardır.
Madde 488 – Ağır parçaların boru veya çubuk ve benzeri yuvarlak parçalar üzerinde yürütülerek taşındığı 
hallerde,bunlar el ile itilmeyecek, kaldıraçlarla veya benzerleri ile hareket ettirilecektir.
Madde 489 – İşyerlerinde malzemeler,aydınlatmayı engellemeyecek, makina ve tesisatın çalışmasını 
güçleştirmeyecek, geçitlerde gidiş ve gelişi aksatmayacak ve yangın söndürme tesisatının kullanılma ve çalışmasını 
engellemeyecek ve devrilmeyecek şekilde ve ağırlıklarına dayanacak taban üzerine ve ancak 3 metre yükseklikte 
istiflenecektir.
Madde 490 – Ağır çuval ve torbalar,dört köşesi çaprazlama olarak ve en çok 5 sırada bir,1 torba eksik konularak istif 
edilecektir.
Madde 491 – Kızışmayı önlemek ve dengeyi sağlamak için, kesilmiş keresteler,yerden yüksekte yapılan raflar 
üzerine yatay olarak veya az eğik sıralar halinde istiflenecek ve her sıra arasına,uçları geçitleri kapamayan latalar atılacaktır.
Madde 492 – Çubuk ve borular, uygun raf veya sehpalar üzerine veya bunların sağlanamadığı hallerde, kalaslardan 
yapılacak bir taban üzerine istiflenecek ve istifin her iki tarafı, dayanıklı kazıklarla desteklenecektir.
Madde 493 – Kuru maddelerin döküm halinde bulunduğu ve alttaki boşaltma ağzından, bu maddelerin mekanik 
vasıtalar veya el ile alındığı üstü açık siloların üst ağızları, uygun ızgaralarla kapatılacaktır.
Madde 494 – Kuru maddelerin döküm halinde bulunduğu silolara işçilerin girmesi gerektiğinde, her işçiye, ucu 
sağlam bir yere bağlanmış uygun emniyet kemeri verilecek ve silo ağzında sürekli olarak görevli bir işçi bulundurulacaktır.2494
Madde 495 – Döküm halinde kuru maddelerin depolandığı siloların sahanlık vesabit dik veya yatık merdivenleri 
bulunacak ve bunlar uygun korkuluklarla korunacaktır.
Madde 496 – Yanabilen kuru maddelerin döküm halinde depolandığı silolar ateşe dayanıklı maddelerden yapılmış 
olacak ve bunlarda uygun havalandırma tertibatı bulunacaktır.
Madde 497 – Kuru maddelerin yığın halinde depolandığı ve bunların el aletleri ile alındığı hallerde, yığınların dip 
tarafında, bunların dengesini bozabilecek nitelikte boşluklar meydana getirilmeyecektir.
Madde 498 – Depoların kuru maddeler, patlayıcı veya zehirleyici karışımlar meydana getirebilecek nitelikte olduğu 
hallerde, yükleme, boşaltma ve depolama işlerinde ayrıca gerekli özel tedbirler alınacaktır.
ONİKİNCİ BÖLÜM
Bakım ve onarım işlerinde alınacak güvenlik tedbirleri
Madde 499 – İşyerinde çalışanlar; bina veya bina kısmında,inşaatta,makinada, tesisatta,alette ve edevatta göreceği 
noksan veya tehlikeli durumu, amirine veya bakım ve onarım işleriyle görevli olanlara hemen bildirecek ve işveren de bu 
kusurları en kısa zamanda ve uygun şekilde giderecektir.
Madde 500 – Bakım ve onarım işlerinin yapılabilmesi için, koruyucu tertibatın kaldırılması gerektiği hallerde, bunlar 
makina durdurulduktan ve onarım işlerinden sorumlu olanlardan izin alındıktan sonra kaldırılacak ve onarım işlerinden 
sorumlu kişi, onarılan makina, cihaz veya tesisatın çalışmasına izin vermeden önce, koruyucu tertibatın uygun şekilde tekrar 
yerlerine konulup konulmadığınıkontrol edecektir.
Madde 501 – Bakım ve onarım işlerinde,uygun ve yeterli bir aydınlatma sağlanacak ve gerektiğinde özel aydınlatma 
yapılacak,bakım ve onarım işleriyle görevli işçilere, alev geçirmez el lambaları verilecektir.
Madde 502 – Bakım ve onarım işleri ile görevlendirilenlere, yapılacak işleringerektiği bütün aletleri alabilecek 
büyüklükte ve işyerindeki platform veya diğer yüksek yerlere tehlikesizce çekebilecek takım çantaları veya kutuları 
verilecek, bakım ve onarım işlerinde kullanılan büyük aletlerin taşınması için,özel el arabaları bulundurulacaktır.2495
Madde 503 – Bina ve tesisatta yapılacak bakım ve onarım işlerinde, geçici olarak uygun ve güvenli sabit merdivenle 
platformlar, geçit veya iskeleler yapılacaktır.
Madde 504 – İşyerlerinde bakım ve onarım işleri,bu yerlerdeki çalışmalar durdurulmadan yapıldığı hallerde,gerekli 
güvenlik tedbirleri alınacaktır.
Madde 505 – Kuyu veya diğer yeraltı tesislerinde yapılacak bakım ve onarım işlerinde; zararlı, zehirleyici, boğucu 
veya parlayıcı gaz veya sıvıların tehlikeli bir şekilde toplanacakları gözönünde bulundurularak gerekli ve yeterli güvenlik 
tedbirleri alınacaktır.
Bu gibi yerlerde, tecrübeli ve usta işçiler çalıştırılacak, bunlara uygun kişisel koruma teçhizatı verilecek ve tecrübeli 
bir veya birden fazla gözlemci görevlendirilecektir.
Madde 506 – Hendek, çukur ve diğer kazı işlerinin yapıldığı yerlere, uygun şekilde payandalar ve korkuluklar 
yapılacak ve buralara,geceleri ışıklı uyarma levhaları konulacaktır.
Madde 507 – Sürekli olarak transmisyonla çalışılan işyerlerinde, bakım ve onarım sırasında boşa alınan kayışlar, 
sabit kancalara veya uygun diğer tertibata takılacaktır.
Madde 508 – Basınçlı kazanlar ve kaplar,basınç altında iken onarılmayacaktır.
Madde 509 – Betondan yapılmış depolar içinde bakım ve onarım için çalışılması ve özellikle betonun kırılması 
gereken hallerde, beton tarafından emilmiş bulunan maddelerin meydana getirebilecekleri tehlikelere karşı, gerekli özel 
koruma tedbirleri alınacaktır.
Madde 510 – Tehlikeli gaz, buhar veya sislerin meydana gelebileceği tank veya depolar içinde yapılacak bakım ve 
onarım işlerinde; işçilere maskeler, solunum cihazları ile emniyet kemerleri gibi uygun kişisel korunma araçları verilecek ve 
iş süresince tank veya depo ağızlarında bir gözlemci bulundurulacaktır.
Madde 511 – Onarılacak depo veya tanklar,başka depo veya tanklarla bağlantılı bulunduklarında, bağlantı 
borularının vanaları, güvenli bir şekilde kapatılacak veya bu borular sökülerek bağlantı ağızları,kör tapa veya kapaklarla 
kapanacaktır.
Madde 512 – Onarılacak tank veya depoların içinde mekanik karıştırma tertibatı bulunduğu hallerde, bakım ve 
onarıma başlanmadan önce,karıştırıcı tertibatın güç kaynağı ile bağlantısı kesilecek ve karıştırıcılar,uygun şekilde 
takozlanacak, desteklenecek veya bağlanacaktır.
Madde 513 – Tehlikeli sıvıların bulunduğu tank ve depolar, en geç yılda bir defa kontrol edilecek ve onarımda 
bunlar tamamen 
boşaltılacak, bağlantı boruları sökülecek veya uygun kör tapalarla tıkanacak veya vanaları kapatılacaktır.2496
Birikinti ve çamurlar, depo dışında duracak işçiler tarafından gelberi veya diğer uygun aletlerle dışarı çıkarılacak ve 
depo ağzından içeriuzatılacak spralli borular veya hortumlarla ve basınçlı su ile yıkanacak ve gerektiğinde uzun saplı 
araçlarla kazınarak raspalanacak ve kıvılcım ve darbeetkisiyle patlama veya parlama tehlikelerine karşı, özel koruma 
tedbirleri alınacaktır.
Dışarıdan temizlenemeyen büyük depolara işçilerin girmesi gerektiği hallerde, bu işçilere; çizme, eldiven, gözlük, 
elbise veya temiz hava maskesi gibi uygun kişisel korunma araçları verilecek ve depo ağzında,işin süresince bir gözlemci 
bulundurulacaktır.
İşyerinde buhar bulunduğu ve temizleme işlerinde kullanıldığı hallerde, deponun hava ağzı ile buhar verilen ağızdan 
başkaları kapatılacak ve depo içine, basınçlı buhar verilecek ve depodaki sıvının özelliğine göre, buhar verme süresinin 
bitiminden önce, deponun diğer ağızları açılacaktır.
İşyerinde buhar bulunmadığı hallerde depo, su ile tamamen doldurulacak ve enaz 24 saat kadar su verilmek suretiyle 
sürekli olarak karıştırılacaktır.
Buhar veya akarsu verildikten sonra, dipte toplanabilecek birikintiler, uygun şekilde temizlenecek ve depo, en az 2 
saat hava basma veya emme suretiyle havalandırılacaktır.
Havalandırmanın bitiminde deponun içi, ilgililerce kontrol edilecek, yapılan kontrol ve analizler sonucu, deponun 
uygun şekilde temizlenmediği anlaşılırsa, suveya buharla temizleme ve havalandırma tekrarlanacaktır.
Madde 514 – İçinde işçilerin çalışmakta olduğu küçük depo veya kapalı yerlere, gerektiğinde sürekli olarak ve 
uygun şekilde temiz hava verilecektir.
Madde 515 – Korozif, parlayıcı, patlayıcı veya zehirli maddelerin taşındığıboru veya kanalların onarım işlerine 
başlanmadan önce,vanalar iyice kapatılıp kilitlenecek veya uygun sürgü tertibatı ile bağlanacak, boru ve kanallar tamamen 
boşaltılacak ve bu arada çıkacak gaz veya buhar, dağılıp kayboluncuya kadar beklenecektir.
Oksijenle kaynak veya kesme işleri yapıldığı hallerde, borular yıkanacak ve gerektiğinde kaynar su veya buhar 
geçirilecektir.
Madde 516 – Tehlikeli maddelerin taşındığı boruların manşon ve flanşlarının sökülmesi gerektiğinde, manşon ve 
flanşların etrafı kurşun bir levha ile korunacak ve önce flanşların alt kısımlarındaki somunlar, sızıntı başlayıncaya kadar 
gevşetilecek, sızıntı kesildikten sonra flanşlar tamamen açılacaktır.2497
Birbirine yapışmış veya kaynamış olduğu görülen flanşlar, uygun bir kalem veya başka uygun bir aletle açılacaktır.
Madde 517 – Tehlikeli maddelerin taşındığı boru ve kanalların onarım işleriyle görevlendirilen işçilere,taşınan 
maddelerin özelliklerine uygun kişiselkorunma araçları verilecek ve işçiler bunları çalışırken kullanacaklardır.
Madde 518 – Kaynak işleri yapılan işyerlerindeki gaz tüpleri, borular, elektrik kabloları ve benzeri malzeme; 
ezilmeyecek, devrilmeyecek veya düşmeleri veya çarpmaları önlenecek şekilde yerleştirilmiş olacak ve elektrik kaynağı 
yapılan yerlerde, uygun paravana veya bölmeler bulundurulacaktır.
Madde 519 – Parlayıcı veya patlayıcı maddeler taşınmış olan kaplara, üzerinde kaynak veya oksijenle kesme işi 
yapılmadan önce, bunlar buharla veya diğer bir usul ile temizlenecek, zararlı veya tehlikeli gazların, kap içinde kalıp 
kalmadığı kontrol edilecek ve kaplar, karbondioksit veya azot veya asal gazlar veya benzerleri ile doldurulacak, oksijenle 
kesme işleri yapıldığı sürece bu gazlardan biri, yavaş yavaş verilecektir.
Madde 520 – Gömlekli veya çift cidarlı veya kapalı kaplarda ısı veya kaynakişleri yapılmadan önce,bunlar iyice 
havalandırılacak ve kaynak işlerinin yapıldığı sürece hiç bir şekilde oksijen verilmeyecektir.
Madde 521 – Korkuluklu platformlarla çalışılması imkanı sağlanamayan ve 4 metreden fazla yüksekliği bulunan 
binaların dış kısımlarında,çatılarında ve benzeri yüksek yerlerde, bakım veya onarım işleriyle her türlü bina sökme ve yıkma 
işlerinde gerekli güvenlik tedbirleri alınacak ve çalışan işçilere, uygun baret, emniyet kemerleri ve bağlama ipleri gibi kişisel
korunma araçları verilecek ve işçiler bunları kullanacaklardır.
ALTINCI KISIM
Kişisel Korunma Araçları
Madde 522 – Bu kısımda sözü geçen :
1) Baret; içinde bir ayar kayışı,file veya bantlar bulunan ve başı,ve darbelere karşı koruyan sert bir başlık,
2) Koruyucu gözlük; kullanan kimsenin her durumda ve işin özelliğine göre gözlerini korumak üzere yapılmış 
değişik tipteki gözlükler,
3) Yüz siperi; ayarlı bir bantla başa tespit edilebilen, mafsallı şekilde indirilip kaldırılabilen ve yüzü, kısmen veya 
tamamen dış etkilere karşı koruyan saydam yüz siperi,
4) Başlık;işçilerin başlarına giydikleri ve gözlerini,yüzlerini boyunlarınıkoruyan araç,2498
5) Siper;el ile tutulan veya işçinin müdahalesi olmadan lüzumlu bir yere tespit edilerek gözleri ve yüzü koruyan 
saydam siper,
6) Filtreli toz maskesi; yüze takılan ve kullanan kimseye,çevresindeki tozluhavayı, bir filtreden geçirerek veren 
maske,
7) Süzgeçli gaz maskesi;havanın ihtiva ettiği zararlı gaz ve buharları süz-mek üzere kimyasal maddeler ihtiva eden 
bir süzgeci bulunan maske,
8) Basınçlı temiz hava maskesi; kullanan kimsenin başına takılan spiralli bir hortumla uygun bir sistemden alınan 
basınçlı temiz havayı veren maske,
9) Hortumlu temiz hava maskesi; kullananın yüzüne takılan ve ucundaki hortumvasıtası ile normal atmosfer 
basıncındaki temiz havanın solunmasını sağlayan maske,
10) Basınçlı oksijen solunum cihazı; yüze takılan bir maskeye bağlı, oynak birhortum vasıtasıyla oksijen ihtiva eden 
uygun bir sistemle bağlantılı cihaz,
11) Basınçlı hava solunum cihazı; yüze takılan bir maske ile oynak bir hortum vasıtasıyla basınçlı hava ihtiva eden 
tüple bağlantılı cihaz,
12) Oksijen üretimli solunum cihazı; yüze takılan bir maske ile kimyasal bir yolla üretilen oksijenin solunumunu 
sağlayan cihaz, anlamındadır.
Madde 523 – Başlarına bir cismin düşmesi, çarpması veya vurulması tehlikesi olan işlerde çalışan işçilere,başın 
korunması için başa iyi oturan ve yanmaz veya ağır yanar malzemeden ve elektrik tehlikesi olan yerler için,iletken olmayan 
malzemeden yapılmış uygun baretler verilecektir. 
Kullanılmış baretler,dezenfekte edilmeden başka işçilere verilmeyecektir.
Makinaların yanındaki işçilerin saçları, bütünüyle uygun keplerle veya benzeri bir örtü ile korunacaktır. Kadınların 
saçlarının korunmasında,önden bağlanan başörtüleri kullanılmayacaktır.
Madde 524 – Gözler için tehlikeli olan işlerde çalışan her işçiye, gözün korunması için işe en uygun gözlükler 
verilecek ve işçiler bu gözlükleri kullanacaklardır. 
Normal görmeleri için sıhhi gözlük kullanmak zorunda bulunan işçilerin, koruyucu gözlük takmaları gerektiği 
hallerde, koruyucu gözlüklerin camları, sıhhi gözlükteki camların numaralarına uyacak veya koruyucu gözlüklerin, sıhhi 
gözlükler üzerine takılması sağlanacaktır.2499
Koruyucu gözlükte veya yüz siperinde veya çeşitli maskelerde kullanılancam veya saydam plastik malzeme, işe 
uygun ve dayanıklı olacak ve normal görmeyi bozacak duruma gelen gözlük veya siperler kullandırılmayacaktır.
Kesme, zımba, perçin, kalafat, raspa ve kuru taşlama gibi işlerde çalışan işçilere, parça veya çapak sıçramalarına 
karşı, kırılmaz saydam plastikten veya tel kafesten yapılmış gözlük verilecektir.
Erimiş maden işlerinde çalışan işçilere, ışınlara karşı, uygun renkli ve ısıya ve sıçrayacak parçalara karşı dayanıklı ve 
gerektiğinde mafsallı uygun koruyucu gözlükler ve siperler verilecektir.
Asitlerle veya kostik maddelerle çalışan işçilere, cam etrafındaki çerçeveleri yüze kolayca uyacak ve havalandırma 
delikleri, sıçrayacak sıvının girmesini engelleyecek şekilde yapılmış gözlükler verilecektir.
Gözleri rahatsız eden, gaz, duman veya buğuların bulunduğu yerlerde çalışanişçilere, havalandırma delikleri 
bulunmayan, gözleri sıkıca çevreleyen ve bu maddelere karşı dayanıklı malzemeden ve buğulanmayı önleyecek şekilde 
yapılmış koruyucu gözlükler verilecektir.
Oksijen kaynağı, elektrik kaynağı, kesme ve ocak işleri veya benzeri fazla ışıklı işlerde çalışan işçilere, meydana 
gelen ışınlardan gözleri koruyacak nitelikte renkli malzemeden yapılmış uygun koruyucu gözlükler verilecektir.
Kullanılmayan yüz siperleri ve koruyucu gözlükler, özel yerlerde saklanacaktır.
Madde 525 – Gürültülü yerlerde çalışan işçilere, kulakların korunması için uygun kulak tıkaçları verilecek ve bu 
tıkaçlar her gün temizlenecek ve sterilize edilmeden diğer bir işçiye verilmeyecektir.
İşin özelliğine göre işçilere; kulakları, alnı, yanakları ve yüzü kıvılcıma, erimiş metale, fırlayan parçalara ve 
kıymıklara ve benzerlerine karşıkoruyan uygun başlıklar verilecektir.
Kullanılmayan koruyucu başlıklar, uygun şekilde saklanacaktır.
Madde 526 – İşçilerin kendi elbiselerine zarar verecek veya bunları sokakta giyilmez bir halde kirletecek işlerde 
çalışan işçilere, işin gerektirdiği şekil ve nitelikte koruyucu giyim eşyası olarak birer iş elbisesi veya iş gömleği 
giydirilecektir.
Madde 527 – Koruyucu elbiseler; vücuda uygun, çalışmada hareketi engelle-meyecek nitelikte olacak ve bunların 
cep kapakları, saçak gibi sarkıntılı kısımları bulunmayacak ve cepleri az ve küçük olacaktır.
Yanıcı, patlayıcı, parlayıcı ve zehirli tozlarla çalışan işçilerin giydiği iş elbiselerinde kol kapakları, pantolon 
paçalarında dubleler ve cep gibi, tozun birikebileceği kısımlar bulunmayacaktır.2500
İşbaşında yırtık, sökük, sarkıntılı elbiseler giyilmeyecek, döner veya diğer hareketli makinalardaki çalışmalarda, 
boyunbağı, anahtarlık, saat zinciri ve başörtüsü gibi sarkan ve yüzük, bilezik ve kol saati gibi metal eşya kullanılmayacaktır.
Parlama veya yanma tehlikesi bulunan yerlerde; çalışma sırasında kolalıgömlek, parlayıcı selüloz türevinden 
yapılmış siper, kasket ve gözlük çerçevesi gibi kolay yanabilecek eşya kullanılmayacaktır.
İşbaşında sıvalı kollu gömlek yerine, kısa kollu gömlek giyilecektir.
Keskin veya sivri uçlu eşya ile patlayıcı, parlayıcı maddeler ve yanıcı sıvılar, cepte taşınmayacaktır.
Çalışma sırasında kullanılacak ayakkabılar, postallar, çizmeler veya her çeşit ayak kılıflar, işe uygun ve yeterlikte 
olacak ve ayakkabı bağları, kısaolacak ve her zaman ayakkabı kenarına sokulacaktır.
Madde 528 - Döner veya hareket halinde bulunan makinalar yanında veya yakı-nında çalışırken, önlük 
takılmayacaktır. Ancak, işin gereği olarak önlük giyilmesi zorunlu olan hallerde, bunların göğüs kısmı, belden ayrı olacak ve 
her ikikısım da işçinin vücuduna gayet ince bağlarla tutturulmuş bulunacaktır.
Açık ateş karşısında, ocak önünde, kızgın veya erimiş madenle çalışan işçilerin kullanacağı önlükler, yanmaz veya 
deri gibi güç yanan maddeden yapılmış olacak ve ayrıca göğüslük kısımları da bulunacaktır.
Asitler veya kostiklerle çalışan işçilerin kullanacağı önlükler, kauçuktan veya bu maddelerin etkisine dayanıklı diğer 
malzemeden yapılmış olacak ve ayrıca göğüslük kısımları da bulunacaktır.
Radyoaktif maddelere maruz bulunan işçilerin kullanacağı önlükler kauçuk veya başka su geçirmez malzemeden 
yapılmış olacak ve ayrıca göğüslükleri debulunacaktır.
Röntgen (x) ışınlarından korunmak için kullanılacak kurşun önlükler, göğüs kemiği ve köprücük kemiklerini ve önde 
göğsün tümünü örtecek ve belden en az 40 santimetre sarkacak şekilde yapılacak ve bunların sağlayacağı güvenlik en az 1-
milimetre kalınlığında bir kurşun levhanın sağlayacağı güvenliğe eşitolacaktır.
Madde 529 - Emniyet kemerleri, kromlu kalın kösele kayışlarından veya ke-ten, pamuk dokuma veya uygun diğer 
bir malzemeden yapılmış olacaktır.
Emniyet kemerleri, en az 12 santimetre genişliğinde ve 6 milimetre kalınlı-ğında uygun malzemeden yapılacak ve 
taşıma yükü, en az 1150 kilogram olacaktır.
Emniyet kemerlerinin ve teçhizatının, kesik veya kusurlu bulunup bulunmadıkları, perçin veya dikişlerinin sağlam 
olup olmadıkları, periyodik olarakkontrol edilecek ve arızalar giderilmeden ve kusurlar düzeltilmeden kemerler 
kullanılmayacaktır.2501
Emniyet kemerlerinin bütün teçhizatı, kemerin dayanması gereken 1150 kilogram yüke dayanacaktır.
Madde 530 – El ve kolların korunması için kullanılacak eldivenler, işçinin ellerine ve yapacakları işe uygun seçilmiş 
olacaktır.
Matkap, pres ve benzeri diğer tezgahlarda çalışan işçiler eldiven kullanmayacaklardır. 
Kesici veya aşındırıcı maddelerle çalışan işçilere verilecek eldivenler, ellik veya el kılıfları, işe dayanıklı 
malzemeden yapılmış olacaktır.
Aşındırıcı, yıpratıcı, zehirli maddelerle veya sürekli olarak su içinde el ile yapılan çalışmalarda, işçilere lastik veya 
benzeri malzemeden yapılmış uygun eldivenler verilecektir.
Madde 531 – Elektrik veya telgraf direkleri ile ağaçlara ve benzeri yerlere tırmanması gereken işçilere, ayak ve 
bacaklarının korunması için uygun koruyucu tozluklar verilecek ve bunlar kolayca çıkarılabilecek şekilde yapılmış olacaktır.
Erimiş madenle çalışan işçilere, asbest veya başka yanmaz malzemeden yapılmış, diz kapağını örten koruyucu 
tozluklar verilecektir. 
Balta, orak veya buna benzer kesici aletlerle çalışan işçilere, sağlam veişe dayanıklı bilek tozlukları verilecektir.
Madde 532 – Ağır veya yuvarlanabilen malzemenin kaldırılıp taşındığı işlerde, işçilerin pabuçlarının üzerine metal 
bir koruyucu takılacak veya işçilere, çelik maskaratalı emniyet ayakkabısı verilecektir.
Asit veya tostiklerle çalışan işçilere, lastik veya benzeri malzemeden yapılmış ve bu maddelere dayanıklı, çizme veya 
ayakkabılar verilecektir.
Erimiş maden veya sıcak veya yıpratıcı, aşındırıcı ve kemirici ve benzeri maddelerle çalışan işçilere, tahta tabanlı 
uygun ayakkabılar verilecektir.
Emniyet ayakkabılarının burunlarındaki metal bombeler, 100 santimetreden düşecek 20 kilogram ağırlığa dayanacak 
şekilde, çelik veya başka bir maddeden yapılmış olacaktır.
Elektrik işlerinde çalışan işçilere, çivili veya kabaralı ayakkabılar giydirilmeyecek, topukları ve tabanı tahta kavilyalı 
veya dikişli veya lastik ayakkabılar verilecektir.
Kıvılcımı tehlikeli, olduğu işlerde çalışan işçilerin ayakkabılarında, çelik veya demir çivi, kabara, burun demiri, nalça 
gibi metal kısımlar bulunmayacaktır.
Su veya çamur içinde veya havuzlarda çalışan işçilere, uygun boyda ve nitelikte çizmeler verilecektir.
Madde 533 – İşçilerin kullanacağı maske ve solunum cihazları, işçilerinyüz boyutlarına ve yapacakları işe uygun 
seçilmiş olacak ve bunların basınçayar valfları bulunacaktır.
Solunumu güçleştiren veya depolama ve kullanma süresi biten filtre veyasüzgeçler derhal değiştirilecek ve maskeler, 
filtreler, süzgeçler ve tüpler, periyodik olarak kontrol edilecektir.2502
Süzgeçli maskeler, kapalı veya oksijenin kıt bulunduğu yerlerde kullanılmayacaktır.
Basınçlı temiz hava maskeli ve hortumlu maskeler, ivedili işlerde veya süzgeçli maskelerin kullanılmadığı yerlerde 
kullanılacaktır. 
Maske veya solunum cihazına gelen havanın veya oksijenin basıncı her zaman kullanan işçiyi rahatsız etmeyecek 
şekilde ayarlanabilecektir.
Kompresörlerle veya vantilatörlerle verilecek basınçlı hava, süzgeçten geçirilmeden, maske veya solunum cihazına 
verilmeyecektir.
Basınçlı temiz hava maskeleri ile basınçlı havanın sağlandığı kaynak arasındaki uzaklık 45 metreyi, hortumlu temiz 
hava maskelerinin hortumunun boyu da 15 metreyi geçmeyecektir.
Hortumlu temiz hava maskeleri için kullanılan hortumların iç çapı en az 2,5 santimetre olacak ve hortum, 
ezilmeyecek malzemeden yapılacak ve havanın girdiği ucunda, bir süzgeci ve bağlantı çengeli veya çubuğu bulunacaktır.
Temiz hava kaynağından 45 metre uzaklıkta ve solunuma zararlı şartlar altında çalışmak zorunda kalan işçilere, 
basınçlı oksijen veya basınçlı hava solunum cihazları verilecektir, Ancak, çıplak ateşle çalışılan yangın veya yangın tehlikesi 
bulunan yerlerde, basınçlı oksijen solunum cihazı kullanılmayacaktır.
Basınçlı oksijen veya basınçlı hava ve benzeri solunum cihazları, eğitilmiş personel tarafından kullanılacaktır.
Oksijen tüpleri, 150 atmosferlik basıncı aşmayacak şekilde doldurulacak ve kullanılırken, bunların görülebilen bir 
yerine manometre takılacaktır.
Sırtta taşınan solunum cihazlarında, fosforesans manometreleri ile birlikte hava basıncını, belirli bir hadde 
düştüğünde, harekete geçen sesli bir uyarma tertibatı bulunacaktır.
Basınçlı oksijen cihazında, basınç düşürme regülatörü bulunacak ve regülatör, dakikada 2 litreden eksik olmayacak 
şekilde oksijen vermek üzere ayar edilebilecektir.
Solunum cihazlarının ve maskelerin emniyet supapları, regülatörleri, bağlantıları ve oksijen sarfiyeti, en geç ayda bir 
ve cihazın tümü ile manometreler, en geç 6 ayda bir, yetkili bir eleman tarafından kontrol edilecektir.
Arızalı solunum cihazları, bu arızalar giderilmeden ve gerekli kontrolları yapılmadan kullanılmayacaktır. Her 
kontrolden sonra, kontrolu yapan yetkili eleman tarafından bir rapor düzenlenecek ve bu rapor, dosyasında saklanacaktır.
Solunum cihazları ve maskeler, her kullanılıştan sonra dezenfekte edilecek ve kullanılmadıkları zaman, temiz, serin, 
kuru ve kolayca erişilebilir bir yerde düzgün bir şekilde saklanacaktır.2503
Madde 534 – Sosyal yardım amacıyla verilen giyim eşyası dışında, işçilere verilen koruyucu giyim ve kişisel 
korunma teçhizatı, işverenin malıdır. Bunlar yalnız işyerinde ve işbaşında kullanılacak, bakım ve temizliği sağlanacaktır.
YEDİNCİ KISIM
Son Hükümler
Madde 535 – Bu Tüzükte yazılı işçi sağlığını koruma ve işyerlerinin sağlık ve güvenlik şartlarını tamamlamak için, 
İş Kanununun uygulamasını sağlamakla görevli mahalli makamca istenildiğinde; illerdeki sağlık ve bayındırlık teşkilatıyla 
belediye, sağlık ve fen memurları veya Devlet, il veya belediyelerle ilgili müesseselerde görevli teknik yetkisi bulunanlar, 
bağlı bulundukları ma- kamların izni ile bu Tüzük hükümlerine uygunluk bakımından kendilerine verilecek konuları 
inceleyerek sonucunu, anılan makama yazı ile bildirirler ve gerektiğinde Tüzük uygulamasının sağlanmasına ilişkin 
çalışmalara katılırlar.
Geçici Madde 1 – İşçilerin sağlığı ve iş güvenliği bakımından özel şart ve tedbirleri gerektiren nitelikteki işyerleri 
için ayrıca özel hükümler getiren tüzükler çıkarılıncaya kadar bu çeşit işyerlerinde bu Tüzüğün uygulama kabiliyeti olan 
hükümleri uygulanır.
Geçici Madde 2 – 22 Aralık 1969 günlü ve 6/12782 sayılı Kararname ile yü-rürlüğe giren İşçi Sağlığı ve İş 
Güvenliği Tüzüğünün 515-520 nci maddelerini kapsayan işyerlerinin kurulmasına ve işletilmesine ilişkin hükümleri, 1475 
sayılı İş Kanununun ikinci fıkrasına göre, "İşyerlerinin Kurulmasına ve İşle-tilmesine İlişkin Tüzük" çıkarılıncaya kadar 
yürürlüktedir.(1)
Geçici Madde 3 – Bu Tüzüğün yürürlüğe girmesinden önce yapılmış olan işyerleri için Tüzüğün 11 inci maddesinin 
ikinci fıkrası hükümleri uygulanmaz. 
Ancak, makina, motor, aparat ve tezgahların yerinin değiştirilmesini gerektiren esaslı onarım ve değişikliklerde bu 
fıkra hükmüne uyulması zorunludur.
Madde 536 – 25 Ağustos 1971 günlü ve 1475 sayılı İş Kanununun 74 üncü maddesinin birinci fıkrasına dayanılarak 
düzenlenen ve Danıştayca incelenen bu Tüzük hükümleri, Resmi Gazete ile yayımı gününde yürürlüğe girer.
Madde 537 – Bu Tüzük hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
—————————--
(1) Bu maddede 1475 sayılı İş Kanununa göre çıkarılacak "İşyerlerinin Kurulma- sına ve İşletilmesine İlişkin Tüzük" çıkarılıncaya kadar, 
22.12.1969 tarih ve 6/12782 sayılı Kararname ile yürürlüğe konulan "İşçi Sağlığı ve İş Gü-venliği Tüzüğünün" 515-520 nci maddeleri 
ekte yayınlanmıştır. 2504
İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜNÜN
515 - 520 NCİ MADDELERİ
İşyerlerinin kurulmasına ve işletilmesine ilişkin hükümler
Madde 515 – Bu Tüzüğün yürürlüğe girmesinden sonra yeniden bir işyeri kuracak ve açacak olan her işveren; o 
işyerinin ve müştemilatını, yapılacak işin özelliğine göre işçi sağlığı ve iş güvenliği bakımlarından bu Tüzükte yazılı gerek 
birinci, gerekse ikinci derecedeki şart ve tedbirlere tamamiyle uygun bir şekilde tesis ve tertip ile zorunlu olduğu gibi, 
Tüzüğün yayımından önce var olan eski işyerlerinin ve müştemilatının da, işverenlerce aynı şekilde bu Tüzük hükümlerine 
uygun bir hale getirilmesi zorunludur.
Madde 516 – I - Bu Tüzükte yazılı işçi sağlığını koruma ve iş güvenliği ile ilgili şart ve tedbirlerden önemleri 
bakımından esasa ilişkin ve birinci derecede sayılanlar şunlardır:
a) İşyeri olarak kurulmuş veya kurulacak binalarla müştemilatında, inşa ve tesise ilişkin bulunan aslı ve sabit 
nitelikteki şart ve tedbirler,
b) İşyerlerinde buhar kazanı ve makinaları, motorlar, jeneratörler, transmisyon tertibatı, yüksek gerilim tesisatı, 
asansör ve elevatörler gibi tekniktertibat ve cihazlar bulunduğu veya bulunacağı hallerde, bunlara ait inşai veyaasli ve sabit 
nitelikteki şart ve tedbirler.
II - Bu Tüzükte yazılı işçi sağlığını koruma ve iş güvenliği şart ve tedbirlerinden, yukarıda gösterilmiş bulunanlardan 
gayrısı ikinci derecede sayılır.
Madde 517 – I - Bu Tüzüğün yürürlüğe girmesinden sonra yeniden kurulacak işyerlerinden, Umumi Hıfzıssıhha 
Kanununun 12 nci babında belirtilen gayrı sıhhi müesseseler ile Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğünde belirtilen işlerde, (10) ve daha fazla 
işçi çalıştıracak işyerleri ve bu miktardan daha az işçi çalıştırılsa dahi, maden ve taş ocakları işyerleri ile parlayıcı, patlayıcı, tehlikelive 
zararlı maddelerle çalışılan işyerlerinde alınacak tedbirler hakkındaki Tüzük kapsamına giren işyerleri için, bunların işveren veya 
işveren vekilleri, o bölgede İş Kanununun uygulanmasını sağlamakla görevli makama önceden başvurarak, kurulacak işyerinin adını 
ve yerini, yeniden inşa edilecek bir binada mı? yoksa var olan herhangi bir binanın tamamında veya bir kısmında mı kurulacağı ve her 
iki halde de binanın cinsini ve müştemilatını, işyeri kurulduktan sonra yapılacak işlerin nitelik ve özelliklerini, bu gibi işleri 
yapmak için işyerinde ne gibi tesisat ve tertibat meydana getireceğini, yaklaşık olarak günde kaç işçi çalıştıracağını, birden fazla posta 
ile çalışacağı hallerde, her postadaki işçi sayısını, muharrik kuvvet, makine ve benzeri cihazlar kullanılacaksa,
bunların niteliklerini ve özelliklerini gösteren ve kurula-2505-2525
cak işyerinin bu Tüzük hükümlerine uygun olup olmayacağının tetkik ve tespit edilmesini isteyen bir beyannameyi, iki nüsha 
olarak, alındı karşılığında verecekler veya posta ile iadeli taahhütlü olarak göndereceklerdir.
Yapılacak işin niteliğine ve özelliğine göre, kurulacak işyerinin bina durumuna ve şartlarına ve buradaki asli ve esasi 
tesisat ve tertibata ait plan, kroki, fotoğraf veya model gibi gerekli belgeler dahi ikişer nüsha olarak bu beyannameye 
eklenecektir.
Ayrıca Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ve diğer kanunlar uyarınca ruhsat alınmasını gerektiren durumlar bulunduğu 
hallerde, ilgili makamlardan alacakları belgeler veya onanmış örnekleri de bu beyannameye eklenecektir.
II - Bu müracaat üzerinde; İş Kanununun uygulanmasını sağlamakla görevli makam, tatil günleri başında en çok (30) 
iş günü içinde bu beyanname ve eklerini inceleyerek bu Tüzük hükümlerine uygunluğunu tespit eyledikten veya bunlar 
üzerinde gereken değişiklik ve düzeltmeleri işveren veya işveren vekiline yaptırdıktan sonra, beyannamenin ve buna ekli 
belgelerin ikinci nüshalarını onaylayarak, o işyerinin kurulmasına izin verildiğini yazı ile bildirir.
Bu izni aldıktan sonra, o işyerini kurmaya başlayan işveren veya işveren vekili, tesisatı yaptırıp bitirince, işyerini 
işletmeye açmak üzere tekrar yazı ile aynı makama başvurarak, kurulan işyerinin muayene ve kontrol edilmesini isteyecekler 
ve yetkili memurlar, bu isteğin yapılmasından itibaren en çok (30) iş günü içinde, yeni kurulan işyerine giderek muayene ve 
kontrolda bulunacaklardır. Bu işlem sonucunda gerekli şartlara uygunluğu anlaşılan işyerine, açılıp işletilmesinde bir sakınca 
görülmediğine dair bir işletme belgesi verilir.
III - İlgili makamlarca beyanname ve ekleri üzerindeki inceleme ve onaylama işlemleri, süresi içinde 
sonuçlandırılmadığı veya değiştirilmeleri ve düzeltilmeleri gereken durumlar bildirilmediği hallerde, işveren veya işveren 
vekili, kendi beyannamesi ve eklerine göre, işyerini kurmak serbestisini kazana- bileceği gibi, işyeri kurulduktan sonra yetkili 
memurlarca yapılacak muayene ve kontrolda, süresi içinde yapılıp işletme belgesi verilmez veya işyerindeki tesisatın kurma 
iznine esas olan planlara ve diğer belgelere uygunsuzluğu nedeni ile hangi yönlerin düzeltilmesi ve tamamlanması gerektiği 
bildirilmez ise, işveren artık o işyerini açıp işe başlamakta serbest olur.
IV - Yeni kurulan işyerlerinden, esasa ilişkin ve birinci derecedeki şartları tamamlamış bulunup da ikinci derecedeki 
şartları gereğince tamamlamamış olanlarının, derhal açılıp işletilmesinde ilgili makamca bir sakınca görülmezise, bu eksikler 
yine (519) uncu maddede yazılı süreler içinde tamamlanmasışartı ile ve bu süreler içinde eksiklerin tamamlan dığı tespit 
edilmesi halinde, asıl belge ile değiştirilmek üzere, işyeri için bir geçici işletme izni verilebilir.2506-2525
Madde 518 – I - Bu Tüzüğün yürürlüğe girmesinden sonra kurulacak olan iş-yerlerinden, işçi sağlığı ve iş güvenliği 
bakımından özel şart ve tedbirleri gerektiren kablo döşemesi, dalgakıran, tünel, kanalizasyon inşaatı gibi yeraltında veya 
sualtında çalışılacak işlerin ve her türlü kara nakliyat ve her türlü yol onarımı ve bakımı gibi açıkta çalışılan işlerin yapıldığı 
işyerleri içinönceden müracaatla kurma izni ve işletme belgesi almak zorunlu değildir. Ancak, işveren veya işveren vekilleri 
bu gibi işyerlerinin kurulup işletmeye açıldığının üçüncü günü akşamına kadar, o bölgede İş Kanununun uygulanmasını 
sağlamaklagörevli makama yazı ile baş vuracak, açılan işyerinin adını ve yerini, çalışma-ya başladığı tarihi, yapılan ve 
yapılacak işlerin çeşidini, nitelik ve özelli- ğini, günde ne kadar işçi çalıştırıldığını yazılı olarak bildirecektir.
II - Bu baş vurma üzerine, yetkili makamlar o işyerine giderek muayene vekontrolu yaparlar. Bu muayene ve 
kontrollar sonucunda eksikler görüldüğü hallerde, bunların tamamlanması ve düzeltilmesi için (519) uncu maddeye göre, 
ilgili makamca bir süre verilir ve durum, işveren veya işveren vekiline yazı ile bildirilir. Verilen sürelerde eksiklerin 
tamamlandığı, ikinci bir muayene ileanlaşılan veya ilk muayenesinde eksikleri görülmeyen işyerlerine, bir işletmebelgesi 
verilir.
Madde 519 – Bu Tüzüğün yürürlüğe girmesinden sonra kurulacak işyerlerinin, (517) nci maddenin IV üncü ve (518) 
inci maddenin II nci bendinde yazılı olan hallerde, muayene ve kontrolları sonucunda görülecek eksiklikler nedeniyle mahalli 
ilgili makamlarca verilecek süreler, tamamlanması, düzeltilmesi istenendurumların, işçi sağlığını koruma ve iş güvenliği 
bakımlarından önemlerine vebunlar için gerekli malzeme ve araçların, yurt içinden veya yurt dışından sağ- lama imkanlarına 
göre, (6) ayı geçmemek üzere tayin ve takdir olunur.
Bundan daha uzun bir süreyi gerektiren hallerde durum, ilgili makamca gerekçesi ile birlikte Çalışma Bakanlığına arz 
edilir ve Bakanlığın onayı ilebu süre, en çok (6) ay daha uzatılabilir. 
Bu baş vurma üzerine, (518) inci maddenin II nci bendine göre işlem yürütülür.
Madde 520 – İşletme belgesi alındıktan sonra herhangi bir işyerinin tesi-sat ve tertibatında veya makina ve 
cihazlarında eklemeler, yenilemeler veyadeğişiklikler yapılması hallerinde, bunlar o işyerinin özelliklerine göre, esasa ilişkin 
ve birinci derecede iseler, bunlar hakkında (517) nci maddenin (I) ve (II) nci bentleri hükümleri uygulanır. İkinci 
derecedekiler hakkındaise, iş durdurulmaksızın, süresi içinde gereği yapılır.