İş sözleşmesinin feshinde 10 altın kural!

İş sözleşmelerinin kurulması kadar sona ermesi de çalışma hayatının olağan unsurlarından birisidir. Peki işveren olarak bir işçinizle iş akdinizi sona erdirirken nelere dikkat etmeniz gerekir? Fesih sonrasında olası idari veya yargısal yaptırımlarla karşılaşmamak için hangi hususları göz önünde bulundurmalısınız? İşte maddeler halinde dikkat etmeniz gereken hususlar…
1. Özlük dosyasında eksiklik olmamalı: İşçi özlük dosyasında bulunması gereken belgelerin (eğitimler, disiplin cezaları, uyarılar vs.) fesihten önce muhakkak tamamlanmış olması gerekir. Bu belgeler fesih sonrası süreçte işveren için dedil niteliği taşıyacaktır.
2. Savunma alınmalı: Yargıtay, işçinin disiplinsiz davranışları veya benzeri sebeplerle yapılacak fesihte, muhakkak işçinin savunmasının alınması gerektiği görüşündedir (Esas No. 2014/2211, Karar No. 2014/9720, Tarihi: 30.04.2014). Bu kapsamda "feshin son çare olması" ilkesine uygun olarak, uyarı-savunma-fesih sırasına uyulmalıdır.
3. Tebligatlar yazılı yapılmalı: Fesih öncesindeki işlemlerin (ihtar, uyarı, savunma vb.) ve fesih işlemine dair yazışmaların muhakkak işçiye yazılı olarak iletilmesi ve imza karşılığı teslim edilmesi gerekmektedir.
4. Fesih süresine uyulmalıdır: İşverenin haklı sebeple fesih hakkını kullanabilmesi için 6 (altı) günlük süre şartına uyması gerekmektedir. İş Kanunu 26 ncı maddesinde yer alan "ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz" hükmüne uyulmalıdır. Geçerli sebeple fesihte ise söz konusu süre şartı uygulanmamakla birlikte, olayın somut şartlarıyla bağdaşır makul bir sürede feshin gerçekleşmesi gerekmektedir.
5. Fesih sebebi açık ve kesin olarak belirtilmeli: İşçiye yapılacak yazılı fesih bildiriminde, iş akdinin hangi sebep veya sebeplerle feshedildiği açık ve kesin bir şekilde belirtilmelidir. Fesih bildiriminde “görülen lüzum üzerine”, “son zamanlardaki davranışlarınız sebebiyle”, “bazı olumsuz fiilleriniz sebebiyle” gibi genel ve muğlak ifadelerden kaçınılmalıdır. İşveren, fesih bildiriminde gösterdiği sebeple bağlı olup, konunun yargıya intikal etmesi (işe iade, tazminat vb.) durumunda ayrıca ilave sebepler ileri süremeyecektir.
6. İbraname düzenlenmeli: Fesihle birlikte işçinin muaccel hale gelen alacakları için ibraname düzenlenmesi gerekmektedir. İbranamenin işçi ve işveren veya işveren vekilince imzalanması gerekir.
7. İbraname Borçlar Kanununa uygun olmalı: 6098 sayılı Yeni Borçlar Kanunu, ibraname için şekil şartları öngörmüştür. Buna göre ibraname yazılı olmalı, fesih tarihinden en az bir ay sonra düzenlenmeli, ibra konusu alacağın türü ve miktarı kesin olarak belirtilmeli, ödeme eksiksiz olarak ve banka aracılığıyla yapılmalıdır. 1.7.2012 tarihi itibariyle düzenlendiği halde bu şartları taşımayan ibraname kesin olarak hükümsüzdür.
8. İşçiye verilmesi gereken belgeler eksiksiz verilmelidir: Fesih sonrasında işverenin işçiye vermesi gereken belgeler bulunmaktadır. Bunlar Çalışma Belgesi ve İşten Ayrılma Bildirgesi’dir. İş Kanunu 28. madde gereği işveren, işten ayrılan işçiye, işinin çeşidini ve çalışma süresini gösterir belge vermek zorundadır. Ayrıca İşsizlik Sigortası Kanunu 48. madde gereği, işsizlik sigortasına hak kazanacak şekilde işten ayrılan işçiye, 15 gün içerisinde İşten Ayrılma Bildirgesinin bir nüshası teslim edilmelidir.
9. Muaccel (vadesi gelmiş) alacakları ödenmeli: İş sözleşmesinin feshi ile birlikte ihbar, kıdem tazminatı, ücret, fazla çalışma ve yıllık izin ücreti alacağı muaccel hale gelmektedir. Dolayısıyla fesihle birlikte söz konusu alacakların işçiye ödenmesi gerekmektedir. Eğer bu alacaklara mukabil işçiye kısmi ödeme yapılacaksa, bu ödemenin hangi alacağa/alacaklara karşılık yapıldığı ayrı ayrı belirtilmelidir (Yargıtay 9. H.D. Esas:2010/5421, Karar: 2010/5958, Karar Tarihi: 04.03.2010). İşçiye ödeme makbuzunun imzalatıldığı tarih ile alacağının bankaya yatırıldığı tarih aynı tarih olmalıdır.
10. Çıkış bildirimi yapılmalı: Sözleşmenin fesih tarihi aynı zamanda işçinin işten çıkış tarihidir. Buna göre işten çıkış tarihini takip eden en geç 10 gün içerisinde SGK’ya elektronik ortamda İşten Ayrılma Bildirgesinin verilmesi ve bu bildirgede uygun çıkış kodu seçilerek işten çıkış sebebi belirtilmelidir. SGK’ya yapılan bildirim aynı zamanda diğer kurumlara da yapılmış sayılmaktadır.
02.01.2025
Dr. Sadettin ORHAN
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
1. Özlük dosyasında eksiklik olmamalı: İşçi özlük dosyasında bulunması gereken belgelerin (eğitimler, disiplin cezaları, uyarılar vs.) fesihten önce muhakkak tamamlanmış olması gerekir. Bu belgeler fesih sonrası süreçte işveren için dedil niteliği taşıyacaktır.
2. Savunma alınmalı: Yargıtay, işçinin disiplinsiz davranışları veya benzeri sebeplerle yapılacak fesihte, muhakkak işçinin savunmasının alınması gerektiği görüşündedir (Esas No. 2014/2211, Karar No. 2014/9720, Tarihi: 30.04.2014). Bu kapsamda "feshin son çare olması" ilkesine uygun olarak, uyarı-savunma-fesih sırasına uyulmalıdır.
3. Tebligatlar yazılı yapılmalı: Fesih öncesindeki işlemlerin (ihtar, uyarı, savunma vb.) ve fesih işlemine dair yazışmaların muhakkak işçiye yazılı olarak iletilmesi ve imza karşılığı teslim edilmesi gerekmektedir.
4. Fesih süresine uyulmalıdır: İşverenin haklı sebeple fesih hakkını kullanabilmesi için 6 (altı) günlük süre şartına uyması gerekmektedir. İş Kanunu 26 ncı maddesinde yer alan "ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz" hükmüne uyulmalıdır. Geçerli sebeple fesihte ise söz konusu süre şartı uygulanmamakla birlikte, olayın somut şartlarıyla bağdaşır makul bir sürede feshin gerçekleşmesi gerekmektedir.
5. Fesih sebebi açık ve kesin olarak belirtilmeli: İşçiye yapılacak yazılı fesih bildiriminde, iş akdinin hangi sebep veya sebeplerle feshedildiği açık ve kesin bir şekilde belirtilmelidir. Fesih bildiriminde “görülen lüzum üzerine”, “son zamanlardaki davranışlarınız sebebiyle”, “bazı olumsuz fiilleriniz sebebiyle” gibi genel ve muğlak ifadelerden kaçınılmalıdır. İşveren, fesih bildiriminde gösterdiği sebeple bağlı olup, konunun yargıya intikal etmesi (işe iade, tazminat vb.) durumunda ayrıca ilave sebepler ileri süremeyecektir.
6. İbraname düzenlenmeli: Fesihle birlikte işçinin muaccel hale gelen alacakları için ibraname düzenlenmesi gerekmektedir. İbranamenin işçi ve işveren veya işveren vekilince imzalanması gerekir.
7. İbraname Borçlar Kanununa uygun olmalı: 6098 sayılı Yeni Borçlar Kanunu, ibraname için şekil şartları öngörmüştür. Buna göre ibraname yazılı olmalı, fesih tarihinden en az bir ay sonra düzenlenmeli, ibra konusu alacağın türü ve miktarı kesin olarak belirtilmeli, ödeme eksiksiz olarak ve banka aracılığıyla yapılmalıdır. 1.7.2012 tarihi itibariyle düzenlendiği halde bu şartları taşımayan ibraname kesin olarak hükümsüzdür.
8. İşçiye verilmesi gereken belgeler eksiksiz verilmelidir: Fesih sonrasında işverenin işçiye vermesi gereken belgeler bulunmaktadır. Bunlar Çalışma Belgesi ve İşten Ayrılma Bildirgesi’dir. İş Kanunu 28. madde gereği işveren, işten ayrılan işçiye, işinin çeşidini ve çalışma süresini gösterir belge vermek zorundadır. Ayrıca İşsizlik Sigortası Kanunu 48. madde gereği, işsizlik sigortasına hak kazanacak şekilde işten ayrılan işçiye, 15 gün içerisinde İşten Ayrılma Bildirgesinin bir nüshası teslim edilmelidir.
9. Muaccel (vadesi gelmiş) alacakları ödenmeli: İş sözleşmesinin feshi ile birlikte ihbar, kıdem tazminatı, ücret, fazla çalışma ve yıllık izin ücreti alacağı muaccel hale gelmektedir. Dolayısıyla fesihle birlikte söz konusu alacakların işçiye ödenmesi gerekmektedir. Eğer bu alacaklara mukabil işçiye kısmi ödeme yapılacaksa, bu ödemenin hangi alacağa/alacaklara karşılık yapıldığı ayrı ayrı belirtilmelidir (Yargıtay 9. H.D. Esas:2010/5421, Karar: 2010/5958, Karar Tarihi: 04.03.2010). İşçiye ödeme makbuzunun imzalatıldığı tarih ile alacağının bankaya yatırıldığı tarih aynı tarih olmalıdır.
10. Çıkış bildirimi yapılmalı: Sözleşmenin fesih tarihi aynı zamanda işçinin işten çıkış tarihidir. Buna göre işten çıkış tarihini takip eden en geç 10 gün içerisinde SGK’ya elektronik ortamda İşten Ayrılma Bildirgesinin verilmesi ve bu bildirgede uygun çıkış kodu seçilerek işten çıkış sebebi belirtilmelidir. SGK’ya yapılan bildirim aynı zamanda diğer kurumlara da yapılmış sayılmaktadır.
02.01.2025
Dr. Sadettin ORHAN
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı