Sadettin Orhan'ın kaleminden İş Sağlığı ve Güvenliği yazı dizisi...
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasına hazır mısınız?
Başlarken…
Yılda ortalama 1000 canımıza mal olan iş kazaları maalesef ülkemizin gündeminden düşmüyor. En son Samsun’da beş işçimizi feci bir kaza sonucu toprağa verdik. Yıllarca iş sağlığı ve güvenliği konusunda müstakil bir yasaya ihtiyaç duyulduğu söylendi, yazıldı, çizildi. Nihayet 2007 yılında başlayan çalışmalar meyvesini verdi ve İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Yasası, 30 Haziran 2012 tarihli Resmi Gazetede yayımlandı. Kademeli olarak yürürlüğe girmesi öngörülen Yasa, 30 Aralık 2012 itibariyle de hayatımıza girmiş olacak. Peki, yeni yasa neler getiriyor? İhtiyaçlara cevap verebilecek mi?
Bütün sorular cevabını bulacak
Bu yazı dizimizde, yaklaşık 20 milyon çalışanı ve 1 milyon 400 bin işyerini çok yakından ilgilendiren İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasını etraflıca değerlendireceğiz. Yasanın yürürlük tarihi yaklaşırken artan tereddütleri gidermeye çalışacağız.
· İSG Yasası kimleri ilgilendiriyor?
· İşverenlere hangi yükümlülükler geliyor?
· Kamu işyerlerinde uygulama nasıl olacak?
· Çalışanların sorumlulukları neler?
· Yasa hangi cezaları öngörüyor?
· Bakkal, manav, kasap ve apartmanlar iş güvenliği uzmanı çalıştıracak mı?
· İşyeriniz hangi tehlike sınıfında yer alıyor ve yapmanız gerekenler neler?
Bütün bu sorulara ve daha fazlasına dizimiz kapsamında cevap vereceğiz.
Başlarken…
Yılda ortalama 1000 canımıza mal olan iş kazaları maalesef ülkemizin gündeminden düşmüyor. En son Samsun’da beş işçimizi feci bir kaza sonucu toprağa verdik. Yıllarca iş sağlığı ve güvenliği konusunda müstakil bir yasaya ihtiyaç duyulduğu söylendi, yazıldı, çizildi. Nihayet 2007 yılında başlayan çalışmalar meyvesini verdi ve İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Yasası, 30 Haziran 2012 tarihli Resmi Gazetede yayımlandı. Kademeli olarak yürürlüğe girmesi öngörülen Yasa, 30 Aralık 2012 itibariyle de hayatımıza girmiş olacak. Peki, yeni yasa neler getiriyor? İhtiyaçlara cevap verebilecek mi?
Bütün sorular cevabını bulacak
Bu yazı dizimizde, yaklaşık 20 milyon çalışanı ve 1 milyon 400 bin işyerini çok yakından ilgilendiren İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasını etraflıca değerlendireceğiz. Yasanın yürürlük tarihi yaklaşırken artan tereddütleri gidermeye çalışacağız.
· İSG Yasası kimleri ilgilendiriyor?
· İşverenlere hangi yükümlülükler geliyor?
· Kamu işyerlerinde uygulama nasıl olacak?
· Çalışanların sorumlulukları neler?
· Yasa hangi cezaları öngörüyor?
· Bakkal, manav, kasap ve apartmanlar iş güvenliği uzmanı çalıştıracak mı?
· İşyeriniz hangi tehlike sınıfında yer alıyor ve yapmanız gerekenler neler?
Bütün bu sorulara ve daha fazlasına dizimiz kapsamında cevap vereceğiz.
Neden İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasına ihtiyaç duyuldu?
Türkiye olarak yılda ortalama 80 bin iş kazasında 1000 vatandaşımızı kaybediyoruz. Buna karşın bugüne kadar ülkemizde müstakil bir iş sağlığı ve güvenliği yasamız yoktu. Bu boşluk İş Kanunundaki bazı hükümler ve daha çok ikincil mevzuatla (yönetmelik, tebliğ vb.) dolduruluyordu. Kamu çalışanları, basın çalışanları, tarım kesimi, denizcilik sektörü çalışanları ve daha pek kesim iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı dışında kalıyordu. Oysa gerek ülkemizin iş kazaları ve meslek hastalıkları konusundaki olumsuz sicili gerekse taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler çalışma hayatının genelini kapsayacak bir iş sağlığı ve güvenliği yaklaşımını zorunlu kılıyordu. İşte İSG Yasası, bu boşluğu doldurmaya dönük olarak yasalaştı.
İSG Yasasının bu alanda yaşanan sorunlara ve ihtiyaçlara ne ölçüde cevap vereceği, daha çok uygulamayla netleşmiş olacak. İş sağlığı ve güvenliği denetimlerinde devletin yanında özel denetim kuruluşlarını da bir aktör olarak sisteme dahil eden Yasa, 30 Haziran 2014 tarihi itibariyle tamamıyla çalışma hayatına hakim hale gelecek. Dolayısıyla Yasanın amacına ne ölçüde ulaşacağı, daha çok orta vadede görülebilecek.
İşveren, devlet ve çalışan birlikte uygulayacak
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasının uygulanmasında dört temel aktör olacak.
1. Yasada belirlenen tedbirleri almak zorunda olan işveren
2. İşverene tedbirleri almada ve uygulamada uzman desteği verecek olan işyeri hekimleri, iş güvenliği uzmanları ve diğer personel ya da hizmet alınan kuruluş
3. Alınan tedbirlere uymak ve verilen eğitimlere katılmak zorunda olan çalışan
4. Yasaya ne derece uyulduğunu denetleyecek olan devlet
Bu dört unsurun karşılıklı yükümlülüklerini yerine getirmeleriyle Yasa uygulanma şansı bulacak. Ancak Yasanın uygulanmasında en büyük sorumluluğun işveren üzerinde olduğunu belirtmek gerekir.
Yasa hangi işyerlerinde uygulanacak?
Aslında bu soruyu “yasa hangi işyerlerinde uygulanmayacak” şeklinde sormak daha anlamlı olur. Zira Yasa, kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanacak. Kamu kurumlarının da İSG kapsamına alınması önemli bir adım.
Genel kural Yasanın bütün işyerlerinde uygulanması ancak;
· Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri,
· Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri,
· Ev hizmetleri,
· Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar, yani esnaf işyerleri,
· Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan işyurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri,
· Yasa kapsamı dışında yer alıyor. Kapsam dışındaki işyerlerinde varsa kendi mevzuatlarına veya genel hükümlere göre iş sağlığı ve güvenliği sağlanacak.
Örnek: İşçi çalıştırmaksızın işletilen bakkal dükkanı İSG Yasası dışında kalacak. Evine haftada bir gün temizlik yaptıran Melahat Hanım’ın evi ve temizlik görevlisi hakkında İSG Yasası uygulanmayacak.
Yarın: Bakkal, manav, kasap da iş güvenliği uzmanı çalıştıracak mı?
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasına hazır mısınız? (2)
İSG Yasasından önce iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma şartı sadece 50 ve üzeri işçi çalıştıran ve sanayiden sayılan işyerleri için geçerliydi. Yeni Yasayla bu ayrım kaldırıldığından, sanayiden sayılsın sayılmasın bütün işyerleri hakkında iş sağlığı ve güvenliği hükümleri eşit uygulanacak.
Bakkal, manav, kasap da uzman ve hekim çalıştıracak
İSG Yasası, bir işçi bile çalıştıran işverenlere iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma zorunluluğu getirdi. Dolayısıyla yanında çırak, kalfa ya da herhangi bir sıfatla işçi çalıştıran küçük esnaf da yasa kapsamında sayılıyor. Ancak iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma şartı;
· 50 ve daha fazla çalışanı olan tüm işyerleri için 30 Aralık 2012’de,
· 50 kişiden az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise 30 Hazira 2013’te başlayacak.
· 50 kişiden az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri ile tüm kamu işyerleri için 30 Haziran 2014’te başlayacak.
Yani 30 Haziran 2014 itibariyle yanında işçi çalıştıran bakkal, manav, kasap gibi esnaf işyerleri de iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi istihdam edecek. Fakat bu, söz konusu işyerlerinde fiilen uzman ve hekim çalışacağı anlamına gelmiyor. Bu tür küçük işyerleri daha çok dışardan hizmet almak suretiyle yükümlülüklerini yerine getirecekler. Ayrıca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca 10 kişiden az çalışanı olan işyerlerine, İSG Yasasından doğan maliyetler için destek verilebilecek.
Örnek: İki personelin çalıştığı ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerinde, 30 Haziran 2013 itibariyle iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirilmesi gerekecek. Görevlendirilen söz konusu personel, belirli periyotlarla işyerinde sağlık ve güvenlik denetimi yapacak.
İSG Yasası işverene hangi görevleri yüklüyor?
Yasa, daha önce var olan kimi yükümlülükleri bütün işverenlere yaygınlaştırırken, yeni yükümlülükler de getiriyor.
Risk değerlendirmesi yapacaksınız: İşyeri büyüklüğü ne olursa olsun, bütün işverenlerin risk değerlendirmesi yapması gerekiyor. Böylece işyerindeki muhtemel riskler ve bunlara karşı alınacak tedbirler belirlenmiş olacak.
İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli çalıştıracaksınız: Yine işyeri büyüklüğü ayrımı yapılmaksızın, bütün işyerlerinde iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli istihdam edilecek. Ancak kimi işverenler bu personeli dışardan temin edebilirken, kimi işverenler kendi bünyesinde istihdam edecek. Sadece işyeri tehlike sınıfına bağlı olarak iş güvenliği uzmanı belge türü değişecek.
İş sağlığı ve güvenliği kurulu kuracaksınız: 50 ve daha fazla işçi çalıştırılan ve 6 aydan daha uzun süren işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurulması gerekiyor.
İş Sağlığı ve Güvenliği Temsilcisi ile Güvenlik Destek Elemanı görevlendireceksiniz: En az iki çalışanı bulunan işverenin, işyerinde seçim veya atama yoluyla İSG Temsilcisi ve Güvenlik Destek Elemanı görevlendirmesi gerekiyor. İşçi sayısına bağlı olarak görevlendirilecek eleman sayısı 6’ya kadar çıkabilecek.
Sağlık gözetimini yerine getireceksiniz: Yine çalışan sayısına bakılmaksızın, bütün işverenler çalışanlarının sağlık gözetimini yerine getirmekle yükümlü tutuluyor.
Çalışanlarınızı bilgilendirilecek ve eğiteceksiniz: İşveren, işe başlatmadan önce ve işin devamında, yapılan işin riskleri ve muhtemel tehlikeler konusunda çalışanları eğitmek ve bilgilendirmekle yükümlü tutuluyor. Yine bu konuda da çalışan sayısı ve tehlike sınıfı farkı gözetilmiyor.
Başka işyerinden gelen çalışanları da bilgilendireceksiniz: İşverenler, kendi çalışanlarını bilgilendirdiği gibi başka işyerlerinden kendi işyerine herhangi bir amaçla (montaj, mal teslimi, vb.) gelen çalışanları da kendi işyerindeki riskler konusunda bilgilendirmekle sorumlu tutuluyor.
Mesleki eğitim gerektiren işlerde eğitimsiz kişileri çalıştırmayacaksınız: Yapılan iş ve çalışan sayısı ne olursa olsun, işveren, mesleki eğitim gerektiren işlerde gerekli eğitim ve sertifikasyona sahip olmayan kişiyi çalıştıramayacak.
İş sağlığı ve güvenliğinin koordinasyonunu sağlayacaksınız: Aynı işyerini birden fazla işverenin paylaşması durumunda, bu işverenler iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin uygulanmasında işbirliği yapmakla, yapılan işin yapısı göz önüne alınarak mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulması çalışmalarını koordinasyon içinde yapmakla ve birbirlerini ve birbirlerinin çalışanları ile çalışan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirmekle yükümlüdürler.
Saydığımız yükümlülüklerden her birinin ihlali durumunda farklı tutarlarda para cezası öngörülüyor. Dizimizin ilerleyen bölümlerinde bunlara ayrıca değineceğiz.
Yarın: Risk değerlendirmesini nasıl yapacaksınız?
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasına hazır mısınız? (3)
Risk değerlendirmesi yaptınız mı?
30 Aralık 2012 itibariyle bütün işyerleri için risk değerlendirmesi yapma şartı getirildi. Bu kapsamda, işyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilmesi gerekiyor. İşte bütün bu risklerin derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalara risk değerlendirmesi diyoruz. İş sağlığı ve güvenliği açısından alınması gereken tedbirlerin belirlenmesinde en kritik aşamayı risk değerlendirmesi oluşturuyor. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlü. Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınacak;
· Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu,
· Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi,
· İşyerinin tertip ve düzeni,
· Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu, risk değerlendirmesine konu olacak.
Risk değerlendirmesi yaptırmazsanız ne olacak?
Risk değerlendirmesi yapmayan veya yaptırmayan işveren hakkında 3000 TL para cezası uygulanacak. Eğer takip eden aylarda da risk değerlendirmesi yapılmazsa, her bir ay için 4.500 TL idari para cezası uygulanacak. Cezaların tahakkuku 2013/Ocak ayı itibariyle başlayacak.
Örnek: Marangoz Ahmet Bey, yanında işçi çalıştırdığı için 30 Aralık 2012 tarihi itibariyle risk değerlendirmesi yapmak/yaptırmak zorunda. Bu tarih itibariyle risk değerlendirmesi yapmadığı tespit edilirse kendisine 3000 TL idari para cezası uygulanacak. Ayrıca risk değerlendirmesi yapmadığı sürece takip eden her ay için 4.500 TL ceza kesilecek.
Bu arada 10 kişiden az çalışanı olup da az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, risk değerlendirmesini işveren kendisi yapabilir. Yapılan risk değerlendirmesinin bir rapor haline getirilip işyerinde muhafaza edilmesi gerekiyor.
Hangi işyerlerinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalışacak?
Bütün işyerleri iş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştıracak. Fakat işyerindeki çalışan sayısına ve tehlike durumuna göre bazı işverenler sürekli uzman istihdam etmek yerine dışardan hizmet alımı yapabilecek. İş güvenliği uzmanları (A) sınıfı, (B) sınıfı ve (C) sınıfı olarak üç grupta yetkilendirilecek. Çok tehlikeli işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli işyerlerinde (B) sınıfı, az tehlikeli işyerlerinde (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı çalıştırılacak. Ayrıca bütün tehlike sınıflarındaki işyerleri işyeri hekimi istihdam edecek ya da dışarıdan hizmet satın alacak.
Örnek: İşyeri az tehlikeli sınıfta yer alan ve yanında 50’den az personel istihdam eden muhasebeci Zeki Bey, 30 Haziran 2014 tarihi itibariyle işyerinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı istihdam edecek. Ancak söz konusu uzman ve hekimin Zeki Bey’in işyerinde tam süresi olarak çalışması zorunlu değil. Zeki Bey isterse herhangi bir ortak sağlık ve güvenlik biriminden hizmet alabilecek.
Her ay 5000 lira ödememek için…
İSG Yasasının getirdiği en önemli yükümlülüklerden birisi her işyeri için işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesidir. Bu yükümlülüğü ihlal eden işverenler hakkında görevlendirilmeyen her bir uzman ve hekim için 5000 TL, takip eden aylarda görevlendirme yapılmadığı sürece ayrıca her ay için 5000 TL idari para cezası uygulanacak.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı hangi usulle çalışacak?
Yasayla ilgili en çok tartışılan konulardan birisi, ücretini işverenden alan hekim ve uzmanın, işvereni gereği gibi denetleyip denetleyemeyeceği. Yasa, hekim ve uzmanların meslek etiği ve bağımsız bir anlayışla denetim yapmalarını öngörüyor. Fakat uygulamada bu hassasiyet korunabilecek mi, onu zaman gösterecek.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; görevlendirildikleri işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirecek. Bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu Bakanlığa bildirecek.
Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumlu olacaklar.
Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınacak.
Yasadan önce çalışan hekim ve uzmanlar devam edecek mi?
50 ve üzeri çalışanı olan ve sanayiden sayılan işyerlerinde, İSG Yasasından önce de iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma zorunluluğu vardı. Bu işyerlerinde İSG Yasasından önce çalışmaya başlamış olan ve belgeleri geçerli sayılan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi, bundan sonra da çalışmaya devam edebilecek.
İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi kuracaksınız
İSG Yasası, işverenlerin dışarıdan iş sağlığı ve güvenliği hizmeti satın almalarına olanak tanıyor. Ancak işyerinde belirlenen çalışma süresi nedeniyle işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda; işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurmak zorunda.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurulmaması halinde işveren hakkında 1.500 TL para cezası uygulanacak.
Yarın: Kamudaki teknik elemanlara 1200 lira ilave ödeme
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasına hazır mısınız? (4)
Daha önce de vurguladığımız gibi İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası kamu-özel işyeri ayrımı yapmıyor. Bütün işverenleri, işyerlerini ve çalışanları kapsamına alan Yasa, kamu kurumlarını ve kamu çalışanlarını da yakından ilgilendiriyor. Bu yönüyle Yasa, kamudaki iş sağlığı ve güvenliği süreçlerini de yeni baştan düzenliyor.
İSG Yasasıyla birlikte binlerce iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimine ihtiyaç olacak. Ancak kamu kurumları kendi bünyelerindeki teknik elemanları veya hekimleri bu kapsamda istihdam edebilecek.
Hangi memurlar 1200 lira alacak?
30 Aralık 2012’den sonra Yasanın genel yükümlülükleri, kamu işyerlerinde de başlayacak. İş sağlığı ve güvenliği personeli çalıştırma zorunluluğu ise 30 Haziran 2014 itibariyle başlıyor. Kamu kurumları, kendi bünyelerindeki mühendis, mimar ve teknik elemanları -belge sahibi olmaları şartıyla- iş güvenliği uzmanı olarak görevlendirebilecek. Söz konusu personel, ihtiyaç olması halinde diğer kamu kurumlarına da benzer hizmeti verebilecek. İş güvenliği uzmanı olarak görev alan teknik personele, normal maaşının yanında ayda 1200 liraya kadar ek ödeme verilecek. İş güvenliği uzmanı olan teknik personel, esas görevinin yanında ayda 80 saate kadar iş güvenliği hizmetlerinde görev alabilecek.
Örnek: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünde görev yapan ve (C) sınıfı iş güvenliği uzmanı sertifikasına sahip olan inşaat mühendisi Cemil Bey, yetkili amirinin izniyle kendi kurumuna veya diğer kurumlara ayda 80 saate kadar iş güvenliği hizmeti verebilecektir. Böylece Cemil Bey, ayda 1.200 TL’ye kadar ek gelir elde edebilecek.
Her işveren hizmet alamayacak!
İşverenlerin kendi çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirebilecekleri gibi bu hizmeti dışarıdan da satın alabileceklerini ifade ettik. İSG Yasasının genel prensibi bu olmakla beraber, eğer işyerindeki çalışma süreleri iş sağlığı ve güvenliği personelinin sürekli görevlendirilmesini gerektiriyorsa, bu işverenler dışardan hizmet alamayacak, kendi bünyelerinde sürekli personel görevlendirecekler. Hangi işverenlerin sürekli personel istihdam edeceği Bakanlık tarafından tespit edilecek.
Kimler iş güvenliği uzmanı olabilir?
Yasayla birlikte iş güvenliği uzmanlığı en fazla aranan mesleklerden birisi olacak. Şuan pek çok mühendis ve teknik eleman, kariyer planına iş güvenliği uzmanlığını koymuş durumda.
İş güvenliği uzmanı, iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip mühendis, mimar veya teknik elemandır. İş güvenliği uzmanları (A), (B) ve (C) sınıfı olmak üzere üç kategoride sınıflandırılıyor.
Üniversitelerin mühendislik ve mimarlık bölümlerinden mezun olanlar, teknik öğretmen, fizikçi ve kimyager unvanına sahip olanlar ile üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği programı mezunları iş güvenliği uzmanlığına başvurabilirler. İş güvenliği uzmanlarının eğitimi ve sertifikalandırılması Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yürütülüyor.
Sağlık gözetimini işveren yapacak
Yasaya göre işveren, çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlamakla yükümlü. İşveren aşağıdaki hallerde çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorunda;
· İşe girişlerinde,
· İş değişikliğinde,
· İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde,
· İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla sağlık kontrolüne tabi tutulacaklar.
Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamayacak.
Sağlık raporları nereden, nasıl alınacak?
İSG Yasası kapsamında alınması gereken sağlık raporları, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alınan ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınacak. Raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılacak, verilen kararlara itiraz edilemeyecek.
Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşılanacak, çalışana yansıtılamayacak. Sağlık muayenesi yaptırılan çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması açısından sağlık bilgileri gizli tutulacak.
Çalışanların sağlık gözetimini yaptırmayan veya sağlık raporu aldırmayan işveren hakkında, her bir çalışan için 1000 TL idari para cezası uygulanacak.
Yarın: İş kazasında yeni yaptırımlar neler?
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasına hazır mısınız? (5)
İşverene ceza yağmuru
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasından önce, iş kazalarını SGK’ya bildirmeyen işverenler hakkında idari para cezası uygulanmıyordu. Yeni Yasa işyerinde meydana gelen kaza olayını veya meslek hastalığını SGK’ya bildirmeyen işverene 2000 lira para cezası öngörüyor. Ayrıca sağlık kuruluşlarının da iş kazası sonucu kendilerine müracaat eden kişileri SGK’ya bildirmeleri gerekiyor. Bu bildirimin yapılmaması halinde de yine 2000 lira para cezası uygulanacak.
İşte yasayla gelen diğer para cezaları…
Kamu kurumlarına da ceza var
Yukarıda tablo halinde verdiğimiz idari para cezalarına ilişkin tutanak ve raporlar Çalışma ve İş Kurumu (ÇİK) il müdürlüklerine iletilecek. ÇİK müdürü, söz konusu tutanak ve raporlara istinaden uygulanan idari para cezasını ilgiliye tebliğ edecek. Verilen idari para cezaları tebliğinden itibaren otuz gün içinde ödenecek.
Yasada belirtilen ihlalleri yapan ister özel sektör olsun ister kamu sektörü olsun tamamına idari para cezası uygulanacak. Hatta tüzel kişiliği bulunmayan kamu kurum ve kuruluşları hakkında da idari para cezası uygulanabilecek.
Kapatma yerine durdurma cezası
İş Kanununa göre bir işyerinde hayati tehlike oluşturan bir durum tespit edilirse işyeri kapatılabiliyordu. İSG Yasası ise işyeri kapatma yerine işin durdurulması yaptırımını öngörüyor.
İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulacak. Ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulacak.
İş durdurulsa da ücret ödenecek!
İşveren, altı iş günü içinde yetkili iş mahkemesinde işin durdurulması kararına itiraz edebilecek. Ayrıca işverenin işin durdurulmasını gerektiren hususların giderildiğini Bakanlığa yazılı olarak bildirmesi hâlinde, en geç yedi gün içinde işyerinde inceleme yapılarak işverenin talebi sonuçlandırılacak.
İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlü.
Küçük işyerlerine devlet desteği
Bir işçinin bile çalıştığı işyerlerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası kapsamına girdiğini ifade ettik. Peki, kendi yağıyla kavrulmaya çalışan mahalle bakkalı, kasabı, manavı bir de işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanına parayı nereden bulacak? İşte bu aşamada devlet desteği devreye giriyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 10’dan az çalışanı bulunan çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine maddi destek veya uzman desteği sağlayabilecek. Bakanlar Kurulu, 10 kişiden az çalışanı bulunan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de bu destekten faydalanmasına karar verebilecek.
Küçük işyerlerine verilen devlet desteği, iş kazası ve meslek hastalığı için toplanan primlerden finanse edilecek. Ancak İSG Yasası ve diğer mevzuat gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde; istihdam ettiği kişilerin sigortalılık bildiriminde bulunmadığı tespit edilen işverenlerden, yapılan ödemeler yasal faiziyle geri alınacak. Ayrıca bu durumdaki işverenler, sağlanan destekten üç yıl süreyle faydalanamayacak. Yani kayıtdışı istihdama yönelen işverenler destekten mahrum bırakılacak.
Yarın: 30 Aralık’a kadar neler yapmalısınız?
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasına hazır mısınız? (6)
30 Aralık’a kadar bu işleri bitirin!
İş sağlığı ve güvenliği konusunda 30 Aralık 2012 tarihi bir milat olacak. 1 milyon 400 bin işyeri için yeni yükümlülükler ve tabii ki yeni yaptırımlar başlıyor. Bunların detaylarına dizimiz kapsamında yer verdik. Özellikle yeni uygulanacak para cezalarını yazdıktan sonra işverenlerimizden sorular yağmaya başladı. Bunların başında “30 Aralık 2012’ye kadar acil olarak yapmamız gereken işler neler?” sorusu geliyor. İşte bir an önce bitirmeniz gereken işler…
· İşyerinizin tehlike sınıfını tespit edin: İSG Yasasına göre işyerleri çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli olmak üzere üç sınıfa ayrılıyor. Öncelikle ilk yapmanız gereken, işyerinizin hangi tehlike sınıfına girdiğini tespit etmek olacak. Zira Yasa’da yer alan pek çok hüküm, işyerlerinin tehlike sınıfına göre değişiyor. Örneğin çok tehlikeli sınıftaysanız (A) sınıfı, tehlikeli sınıftaysanız (B) sınıfı, az tehlikeli sınıftaysanız (C) sınıfı iş güvenliği uzmanı çalıştırmanız gerekiyor.
· Çalışan sayınızı tespit edin: İSG Yasası bir kişinin çalıştığı işyerleri de dahil tüm işyerlerinde uygulanacak. Ancak Yasa, bazı yükümlülükler yönünden zamana yayılarak yürürlüğe girecek. Örneğin iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma şartı 50 ve üzeri işçi çalıştıran bütün işyerleri için 30 Aralık 2012’te başlıyor. Fakat aynı yükümlülük, 50’den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli işyerleri için 30 Haziran 2013’te; kamu işyerleriyle az tehlikeli işyerleri için 30 Haziran 2014’te başlıyor. Dolayısıyla 30 Aralık’a kadar, aynı ildeki işyerlerinizde toplam 50 kişiyi geçip geçmediğinizi hesaplamanız gerekiyor.
4500 lira ceza ödemeyin!
· Risk değerlendirmesi yapın/yaptırın: Yasa, bütün işyerleri için risk değerlendirmesi yapılmasını şart koşuyor. Ayrıca bu konuda kademeli bir yürürlük tarihi verilmemiş. 30 Aralık 2012 itibariyle her işyerinde risk değerlendirmesi yapılması gerekiyor. Risk değerlendirmesi kapsamında işyerinizde bulunan muhtemel tehlike ve riskleri analiz etmeniz ve bunu bir rapora bağlamanız gerekiyor. Bu arada 10 kişiden az çalışanı olup da az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, risk değerlendirmesini işveren kendisi yapabilir. Risk değerlendirmesi yapmayan işveren hakkında 3000 lira para cezası uygulanacak. Ayrıca değerlendirmenin yapılmadığı her ay için 4500 lira ceza kesilecek.
Örnek: Tekirdağ’da oto sanayiinde bir çırak ve bir kalfasıyla kaportacı dükkanı işleten Mahmut Usta, 2013 Ocak ayı bitmeden işyerinde risk değerlendirmesi yapacak veya yaptıracak.
· Acil durum planı yapın: 30 Aralık 2012 itibariyle yine istisnasız bütün işyerlerinde acil durum, yangınla mücadele ve ilk yardım planlarının yapılması gerekiyor. Bu yükümlülüğün ihlali durumunda 1000 lira ceza uygulanacak.
Örnek: Elazığ’da, yanında çalıştırdığı bir işçisiyle tuhafiye dükkanı işleten Emine Hanım, 2013 Ocak ayı içinde işyerinin acil durum, yangınla mücadele ve ilk yardım planlarını hazırlamış olmalı.
· Bilgilendirmeyi ihmal etmeyin: İşverenlerin işyerindeki sağlık ve güvenlik riskleriyle ilgili çalışanları bilgilendirmeleri gerekiyor. Gerekli bilgilendirmeyi yaptıktan sonra, bilgilendirmenin tarihi, kapsamı ve konusunu içerir bir tutanak düzenlenerek, çalışanlara imzalatıldıktan sonra personel özlük dosyalarında muhafaza edilmesi gerekiyor.
· Ya ekip kurmalı ya da hizmet almalısınız: İSG Yasası, iş sağlığı ve güvenliği konusunda işverenlere sorumluluklar yüklerken iki yöntem sunuyor; işverenler ya kendi bünyelerinde çalışan doktor ve iş güvenliği uzmanlarıyla sorumluluklarını yerine getirecekler ya da dışarıdan hizmet alacaklar. Dışarıdan hizmet alımını Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden yapabilecekler. Buna göre işverenlerin, 30 Aralık 2012 itibariyle Yasa’nın öngördüğü nitelikleri haizi işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı ekibine sahip olup olmadıklarını tespit etmeleri gerekiyor.
Evet, Yasa işverenlerden bir an önce bu saydığımız işlemleri yerine getirmelerini istiyor. Peki işverenler bu yükümlülüklerden haberdar mı? Bu işlemleri nasıl yerine getirebileceklerini biliyorlar mı? Ya da verilen sürede bütün bu işler yetişecek mi? Daha doğrusu işverenler Yasa’yla ilgili ne düşünüyor ve hangi eleştirileri/talepleri öne sürüyor? Bu soruların cevaplarına da yarın yer vereceğiz.
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasına hazır mısınız? (7)
İşveren ne diyor?
Yazı dizimiz boyunca, 30 Aralık itibariyle çalışma hayatımıza girecek olan İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasıyla ilgili önemli noktalara değindik. Çalışanların haklarından işveren yükümlülüklerine, para cezalarından acilen yapılması gereken işlere kadar pek çok konuyu irdeledik. Tabii bu arada çalışan ve işveren okurlarımızdan da çok sayıda soru geldi. Bugün herkes için merak konusu olan bu soruları cevaplandırarak dizimizi noktalayacağız.
Kurumsal yerleri tercih edin
Soru: Sadettin Bey, yazı dizinizi ilgiyle takip ediyorum. Ben (C) grubu iş güvenliği sertifika sahibiyim. Sertifikamı yeni aldım. Bana ilk etapta ne tavsiye edersiniz? Bu alanda çalışmaya nereden başlamalıyım. Devlet KPSS ile İSG uzmanı almayı düşünüyor mu? Böyle bir girişim var mı? Nilgün
Cevap: Değerli okurum, iş güvenliği sertifikası alarak önemli bir alana adım atmışsınız. Bildiğim kadarıyla devlette şuan için iş güvenliği uzmanı alma yönünde bir çalışma yok. Zaten kamu kurumları için iş güvenliği uzmanı çalıştırma şartı 30 Haziran 2014’ten sonra başlıyor. Dolayısıyla daha çok özel sektörü düşünmek durumundasınız. Bu kapsamda bir Ortak Sağlık Güvenlik Biriminde görev alabileceğiniz gibi bir firmanın bünyesinde çalışabilirsiniz. Yalnız mümkün olduğunca kurumsal bir yerde çalışmanızı ve iş sağlığı güvenliği yükümlülüklerini ciddiye alan şirketleri tercih etmenizi tavsiye ederim.
İlave ücret isteyebilirsiniz
Soru: Sadettin Bey, ben büyük bir otel işyerinde elektrik mühendisi olarak çalışıyorum. İşyerimin isteğiyle yenile (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi aldım. Şimdi benden mevcut görevimin yanında iş güvenliği uzmanı olarak da çalışmam isteniyor. Fakat bunun için ilave bir ödeme yapılmayacağı söylendi. Benim bu ilave görev için ücret talep etme hakkım yok mudur? Ne yapmamı tavsiye edersiniz?
Cevap: Değerli okurum, iş güvenliği uzmanlığı basit bir görev değil. Mevcut görevinize hem ilave bir yük getirecek hem de hukuki olarak sorumluluk yükleneceksiniz. Zira İSG Yasası, iş sağlığı ve güvenliği personeline ciddi sorumluluklar yüklüyor. Dolayısıyla iş şartlarınızda esaslı bir değişiklik söz konusu olduğundan, işverenle sözleşmenizi değişen şartlara uyarlamanız gerekir. Yani özlük haklarınızın yeniden ayarlanması lazım. İşveren bundan kaçınırsa iş akdinizi haklı fesihle feshedebilirsiniz.
Görevlendirmeyi üst yönetici yapmalı
Soru: Sadettin Bey, yazı diziniz için çok teşekkür ediyorum. Yatırımcı ve hizmet sektöründe faaliyet gösteren bir kamu kurumunda yönetici olarak görev yapıyorum. Kendim de teknik personelim. Kurumda yaklaşık 100 kişi çalışıyor. Bizim kurumumuzda İSG uzmanı atamasını kim yapacak? Ayrıca kendisi teknik personel olan bir idareci de uzman olarak çalışabilir mi?
Cevap: Değerli okurum, kamu kurumlarında iş sağlığı ve güvenliği personeli görevlendirme şartı 30 Haziran 2014’ten sonra başlıyor. Şu anki mevzuatta iş güvenliği uzmanı görevlendirmesinin üst yönetici tarafından yapılacağı belirtiliyor. Ancak uygulama tarihi yaklaştığında sanırım kamu kurumları açısından uygulamanın detayları ayrı bir tebliğ veya genelgeyle duyurulacaktır. Bir yönetici olarak sizin iş güvenliği uzmanı görevini yerine getirmenize engel bir durum yok. Fakat bunun için en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanı belgesine sahip olmanız gerekiyor.
Küçük esnaf da risk değerlendirmesi yapacak
Soru: Sadettin Bey, yazı dizinizi dikkatle takip ettim. 30 Aralık 2012 itibariyle her işverenin risk değerlendirmesi yapması gerektiğini, yapılmaması halinde 3000 lira ve takip eden her ay için 4500 lira ceza yazılacağını belirttiniz. Benim bir oto yedek parça dükkanım var ve yanımda iki işçi çalışıyor. Ben de mi bu risk değerlendirmesini yapmak zorundayım? Ayrıca bunun nasıl yapılması gerektiğini bize anlatan veya bilgilendirme yapan da yok. Böyle olursa ben işçilerimi çıkarırım. Tek başıma işimi yürütmenin yoluna bakarım. Niye hem işçi çalıştırıp bir de ayda 4500 lira ceza ödeyim ki? Hakkı M.
Cevap: Hakkı Bey, risk değerlendirmesi İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’nın en önemli unsurlarından birisi. Bu değerlendirmeyi her işveren yapacak. Yani yanınızda bir işçi bile çalışıyorsa, 30 Aralık 2012’den sonra risk değerlendirmesi yapmak zorundasınız. Fakat 10 kişiden az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, risk değerlendirmesini işverenler kendisi yapabilecek. Sizin işyeriniz de az tehlikeli sınıfta yer aldığından, kendiniz risk değerlendirmesi yapıp, buna dair bir belge düzenleyip işyerinizde saklayabilirsiniz.
- Son -
Türkiye olarak yılda ortalama 80 bin iş kazasında 1000 vatandaşımızı kaybediyoruz. Buna karşın bugüne kadar ülkemizde müstakil bir iş sağlığı ve güvenliği yasamız yoktu. Bu boşluk İş Kanunundaki bazı hükümler ve daha çok ikincil mevzuatla (yönetmelik, tebliğ vb.) dolduruluyordu. Kamu çalışanları, basın çalışanları, tarım kesimi, denizcilik sektörü çalışanları ve daha pek kesim iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı dışında kalıyordu. Oysa gerek ülkemizin iş kazaları ve meslek hastalıkları konusundaki olumsuz sicili gerekse taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler çalışma hayatının genelini kapsayacak bir iş sağlığı ve güvenliği yaklaşımını zorunlu kılıyordu. İşte İSG Yasası, bu boşluğu doldurmaya dönük olarak yasalaştı.
İSG Yasasının bu alanda yaşanan sorunlara ve ihtiyaçlara ne ölçüde cevap vereceği, daha çok uygulamayla netleşmiş olacak. İş sağlığı ve güvenliği denetimlerinde devletin yanında özel denetim kuruluşlarını da bir aktör olarak sisteme dahil eden Yasa, 30 Haziran 2014 tarihi itibariyle tamamıyla çalışma hayatına hakim hale gelecek. Dolayısıyla Yasanın amacına ne ölçüde ulaşacağı, daha çok orta vadede görülebilecek.
İşveren, devlet ve çalışan birlikte uygulayacak
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasının uygulanmasında dört temel aktör olacak.
1. Yasada belirlenen tedbirleri almak zorunda olan işveren
2. İşverene tedbirleri almada ve uygulamada uzman desteği verecek olan işyeri hekimleri, iş güvenliği uzmanları ve diğer personel ya da hizmet alınan kuruluş
3. Alınan tedbirlere uymak ve verilen eğitimlere katılmak zorunda olan çalışan
4. Yasaya ne derece uyulduğunu denetleyecek olan devlet
Bu dört unsurun karşılıklı yükümlülüklerini yerine getirmeleriyle Yasa uygulanma şansı bulacak. Ancak Yasanın uygulanmasında en büyük sorumluluğun işveren üzerinde olduğunu belirtmek gerekir.
Yasa hangi işyerlerinde uygulanacak?
Aslında bu soruyu “yasa hangi işyerlerinde uygulanmayacak” şeklinde sormak daha anlamlı olur. Zira Yasa, kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanacak. Kamu kurumlarının da İSG kapsamına alınması önemli bir adım.
Genel kural Yasanın bütün işyerlerinde uygulanması ancak;
· Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri,
· Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri,
· Ev hizmetleri,
· Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar, yani esnaf işyerleri,
· Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan işyurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri,
· Yasa kapsamı dışında yer alıyor. Kapsam dışındaki işyerlerinde varsa kendi mevzuatlarına veya genel hükümlere göre iş sağlığı ve güvenliği sağlanacak.
Örnek: İşçi çalıştırmaksızın işletilen bakkal dükkanı İSG Yasası dışında kalacak. Evine haftada bir gün temizlik yaptıran Melahat Hanım’ın evi ve temizlik görevlisi hakkında İSG Yasası uygulanmayacak.
Yarın: Bakkal, manav, kasap da iş güvenliği uzmanı çalıştıracak mı?
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasına hazır mısınız? (2)
İSG Yasasından önce iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma şartı sadece 50 ve üzeri işçi çalıştıran ve sanayiden sayılan işyerleri için geçerliydi. Yeni Yasayla bu ayrım kaldırıldığından, sanayiden sayılsın sayılmasın bütün işyerleri hakkında iş sağlığı ve güvenliği hükümleri eşit uygulanacak.
Bakkal, manav, kasap da uzman ve hekim çalıştıracak
İSG Yasası, bir işçi bile çalıştıran işverenlere iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma zorunluluğu getirdi. Dolayısıyla yanında çırak, kalfa ya da herhangi bir sıfatla işçi çalıştıran küçük esnaf da yasa kapsamında sayılıyor. Ancak iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma şartı;
· 50 ve daha fazla çalışanı olan tüm işyerleri için 30 Aralık 2012’de,
· 50 kişiden az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise 30 Hazira 2013’te başlayacak.
· 50 kişiden az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri ile tüm kamu işyerleri için 30 Haziran 2014’te başlayacak.
Yani 30 Haziran 2014 itibariyle yanında işçi çalıştıran bakkal, manav, kasap gibi esnaf işyerleri de iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi istihdam edecek. Fakat bu, söz konusu işyerlerinde fiilen uzman ve hekim çalışacağı anlamına gelmiyor. Bu tür küçük işyerleri daha çok dışardan hizmet almak suretiyle yükümlülüklerini yerine getirecekler. Ayrıca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca 10 kişiden az çalışanı olan işyerlerine, İSG Yasasından doğan maliyetler için destek verilebilecek.
Örnek: İki personelin çalıştığı ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerinde, 30 Haziran 2013 itibariyle iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirilmesi gerekecek. Görevlendirilen söz konusu personel, belirli periyotlarla işyerinde sağlık ve güvenlik denetimi yapacak.
İSG Yasası işverene hangi görevleri yüklüyor?
Yasa, daha önce var olan kimi yükümlülükleri bütün işverenlere yaygınlaştırırken, yeni yükümlülükler de getiriyor.
Risk değerlendirmesi yapacaksınız: İşyeri büyüklüğü ne olursa olsun, bütün işverenlerin risk değerlendirmesi yapması gerekiyor. Böylece işyerindeki muhtemel riskler ve bunlara karşı alınacak tedbirler belirlenmiş olacak.
İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli çalıştıracaksınız: Yine işyeri büyüklüğü ayrımı yapılmaksızın, bütün işyerlerinde iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli istihdam edilecek. Ancak kimi işverenler bu personeli dışardan temin edebilirken, kimi işverenler kendi bünyesinde istihdam edecek. Sadece işyeri tehlike sınıfına bağlı olarak iş güvenliği uzmanı belge türü değişecek.
İş sağlığı ve güvenliği kurulu kuracaksınız: 50 ve daha fazla işçi çalıştırılan ve 6 aydan daha uzun süren işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurulması gerekiyor.
İş Sağlığı ve Güvenliği Temsilcisi ile Güvenlik Destek Elemanı görevlendireceksiniz: En az iki çalışanı bulunan işverenin, işyerinde seçim veya atama yoluyla İSG Temsilcisi ve Güvenlik Destek Elemanı görevlendirmesi gerekiyor. İşçi sayısına bağlı olarak görevlendirilecek eleman sayısı 6’ya kadar çıkabilecek.
Sağlık gözetimini yerine getireceksiniz: Yine çalışan sayısına bakılmaksızın, bütün işverenler çalışanlarının sağlık gözetimini yerine getirmekle yükümlü tutuluyor.
Çalışanlarınızı bilgilendirilecek ve eğiteceksiniz: İşveren, işe başlatmadan önce ve işin devamında, yapılan işin riskleri ve muhtemel tehlikeler konusunda çalışanları eğitmek ve bilgilendirmekle yükümlü tutuluyor. Yine bu konuda da çalışan sayısı ve tehlike sınıfı farkı gözetilmiyor.
Başka işyerinden gelen çalışanları da bilgilendireceksiniz: İşverenler, kendi çalışanlarını bilgilendirdiği gibi başka işyerlerinden kendi işyerine herhangi bir amaçla (montaj, mal teslimi, vb.) gelen çalışanları da kendi işyerindeki riskler konusunda bilgilendirmekle sorumlu tutuluyor.
Mesleki eğitim gerektiren işlerde eğitimsiz kişileri çalıştırmayacaksınız: Yapılan iş ve çalışan sayısı ne olursa olsun, işveren, mesleki eğitim gerektiren işlerde gerekli eğitim ve sertifikasyona sahip olmayan kişiyi çalıştıramayacak.
İş sağlığı ve güvenliğinin koordinasyonunu sağlayacaksınız: Aynı işyerini birden fazla işverenin paylaşması durumunda, bu işverenler iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin uygulanmasında işbirliği yapmakla, yapılan işin yapısı göz önüne alınarak mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulması çalışmalarını koordinasyon içinde yapmakla ve birbirlerini ve birbirlerinin çalışanları ile çalışan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirmekle yükümlüdürler.
Saydığımız yükümlülüklerden her birinin ihlali durumunda farklı tutarlarda para cezası öngörülüyor. Dizimizin ilerleyen bölümlerinde bunlara ayrıca değineceğiz.
Yarın: Risk değerlendirmesini nasıl yapacaksınız?
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasına hazır mısınız? (3)
Risk değerlendirmesi yaptınız mı?
30 Aralık 2012 itibariyle bütün işyerleri için risk değerlendirmesi yapma şartı getirildi. Bu kapsamda, işyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilmesi gerekiyor. İşte bütün bu risklerin derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalara risk değerlendirmesi diyoruz. İş sağlığı ve güvenliği açısından alınması gereken tedbirlerin belirlenmesinde en kritik aşamayı risk değerlendirmesi oluşturuyor. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlü. Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınacak;
· Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu,
· Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi,
· İşyerinin tertip ve düzeni,
· Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu, risk değerlendirmesine konu olacak.
Risk değerlendirmesi yaptırmazsanız ne olacak?
Risk değerlendirmesi yapmayan veya yaptırmayan işveren hakkında 3000 TL para cezası uygulanacak. Eğer takip eden aylarda da risk değerlendirmesi yapılmazsa, her bir ay için 4.500 TL idari para cezası uygulanacak. Cezaların tahakkuku 2013/Ocak ayı itibariyle başlayacak.
Örnek: Marangoz Ahmet Bey, yanında işçi çalıştırdığı için 30 Aralık 2012 tarihi itibariyle risk değerlendirmesi yapmak/yaptırmak zorunda. Bu tarih itibariyle risk değerlendirmesi yapmadığı tespit edilirse kendisine 3000 TL idari para cezası uygulanacak. Ayrıca risk değerlendirmesi yapmadığı sürece takip eden her ay için 4.500 TL ceza kesilecek.
Bu arada 10 kişiden az çalışanı olup da az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, risk değerlendirmesini işveren kendisi yapabilir. Yapılan risk değerlendirmesinin bir rapor haline getirilip işyerinde muhafaza edilmesi gerekiyor.
Hangi işyerlerinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalışacak?
Bütün işyerleri iş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştıracak. Fakat işyerindeki çalışan sayısına ve tehlike durumuna göre bazı işverenler sürekli uzman istihdam etmek yerine dışardan hizmet alımı yapabilecek. İş güvenliği uzmanları (A) sınıfı, (B) sınıfı ve (C) sınıfı olarak üç grupta yetkilendirilecek. Çok tehlikeli işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli işyerlerinde (B) sınıfı, az tehlikeli işyerlerinde (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı çalıştırılacak. Ayrıca bütün tehlike sınıflarındaki işyerleri işyeri hekimi istihdam edecek ya da dışarıdan hizmet satın alacak.
Örnek: İşyeri az tehlikeli sınıfta yer alan ve yanında 50’den az personel istihdam eden muhasebeci Zeki Bey, 30 Haziran 2014 tarihi itibariyle işyerinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı istihdam edecek. Ancak söz konusu uzman ve hekimin Zeki Bey’in işyerinde tam süresi olarak çalışması zorunlu değil. Zeki Bey isterse herhangi bir ortak sağlık ve güvenlik biriminden hizmet alabilecek.
Her ay 5000 lira ödememek için…
İSG Yasasının getirdiği en önemli yükümlülüklerden birisi her işyeri için işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesidir. Bu yükümlülüğü ihlal eden işverenler hakkında görevlendirilmeyen her bir uzman ve hekim için 5000 TL, takip eden aylarda görevlendirme yapılmadığı sürece ayrıca her ay için 5000 TL idari para cezası uygulanacak.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı hangi usulle çalışacak?
Yasayla ilgili en çok tartışılan konulardan birisi, ücretini işverenden alan hekim ve uzmanın, işvereni gereği gibi denetleyip denetleyemeyeceği. Yasa, hekim ve uzmanların meslek etiği ve bağımsız bir anlayışla denetim yapmalarını öngörüyor. Fakat uygulamada bu hassasiyet korunabilecek mi, onu zaman gösterecek.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; görevlendirildikleri işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirecek. Bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu Bakanlığa bildirecek.
Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumlu olacaklar.
Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınacak.
Yasadan önce çalışan hekim ve uzmanlar devam edecek mi?
50 ve üzeri çalışanı olan ve sanayiden sayılan işyerlerinde, İSG Yasasından önce de iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma zorunluluğu vardı. Bu işyerlerinde İSG Yasasından önce çalışmaya başlamış olan ve belgeleri geçerli sayılan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi, bundan sonra da çalışmaya devam edebilecek.
İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi kuracaksınız
İSG Yasası, işverenlerin dışarıdan iş sağlığı ve güvenliği hizmeti satın almalarına olanak tanıyor. Ancak işyerinde belirlenen çalışma süresi nedeniyle işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda; işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurmak zorunda.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurulmaması halinde işveren hakkında 1.500 TL para cezası uygulanacak.
Yarın: Kamudaki teknik elemanlara 1200 lira ilave ödeme
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasına hazır mısınız? (4)
Daha önce de vurguladığımız gibi İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası kamu-özel işyeri ayrımı yapmıyor. Bütün işverenleri, işyerlerini ve çalışanları kapsamına alan Yasa, kamu kurumlarını ve kamu çalışanlarını da yakından ilgilendiriyor. Bu yönüyle Yasa, kamudaki iş sağlığı ve güvenliği süreçlerini de yeni baştan düzenliyor.
İSG Yasasıyla birlikte binlerce iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimine ihtiyaç olacak. Ancak kamu kurumları kendi bünyelerindeki teknik elemanları veya hekimleri bu kapsamda istihdam edebilecek.
Hangi memurlar 1200 lira alacak?
30 Aralık 2012’den sonra Yasanın genel yükümlülükleri, kamu işyerlerinde de başlayacak. İş sağlığı ve güvenliği personeli çalıştırma zorunluluğu ise 30 Haziran 2014 itibariyle başlıyor. Kamu kurumları, kendi bünyelerindeki mühendis, mimar ve teknik elemanları -belge sahibi olmaları şartıyla- iş güvenliği uzmanı olarak görevlendirebilecek. Söz konusu personel, ihtiyaç olması halinde diğer kamu kurumlarına da benzer hizmeti verebilecek. İş güvenliği uzmanı olarak görev alan teknik personele, normal maaşının yanında ayda 1200 liraya kadar ek ödeme verilecek. İş güvenliği uzmanı olan teknik personel, esas görevinin yanında ayda 80 saate kadar iş güvenliği hizmetlerinde görev alabilecek.
Örnek: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünde görev yapan ve (C) sınıfı iş güvenliği uzmanı sertifikasına sahip olan inşaat mühendisi Cemil Bey, yetkili amirinin izniyle kendi kurumuna veya diğer kurumlara ayda 80 saate kadar iş güvenliği hizmeti verebilecektir. Böylece Cemil Bey, ayda 1.200 TL’ye kadar ek gelir elde edebilecek.
Her işveren hizmet alamayacak!
İşverenlerin kendi çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirebilecekleri gibi bu hizmeti dışarıdan da satın alabileceklerini ifade ettik. İSG Yasasının genel prensibi bu olmakla beraber, eğer işyerindeki çalışma süreleri iş sağlığı ve güvenliği personelinin sürekli görevlendirilmesini gerektiriyorsa, bu işverenler dışardan hizmet alamayacak, kendi bünyelerinde sürekli personel görevlendirecekler. Hangi işverenlerin sürekli personel istihdam edeceği Bakanlık tarafından tespit edilecek.
Kimler iş güvenliği uzmanı olabilir?
Yasayla birlikte iş güvenliği uzmanlığı en fazla aranan mesleklerden birisi olacak. Şuan pek çok mühendis ve teknik eleman, kariyer planına iş güvenliği uzmanlığını koymuş durumda.
İş güvenliği uzmanı, iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip mühendis, mimar veya teknik elemandır. İş güvenliği uzmanları (A), (B) ve (C) sınıfı olmak üzere üç kategoride sınıflandırılıyor.
Üniversitelerin mühendislik ve mimarlık bölümlerinden mezun olanlar, teknik öğretmen, fizikçi ve kimyager unvanına sahip olanlar ile üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği programı mezunları iş güvenliği uzmanlığına başvurabilirler. İş güvenliği uzmanlarının eğitimi ve sertifikalandırılması Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yürütülüyor.
Sağlık gözetimini işveren yapacak
Yasaya göre işveren, çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlamakla yükümlü. İşveren aşağıdaki hallerde çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorunda;
· İşe girişlerinde,
· İş değişikliğinde,
· İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde,
· İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla sağlık kontrolüne tabi tutulacaklar.
Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamayacak.
Sağlık raporları nereden, nasıl alınacak?
İSG Yasası kapsamında alınması gereken sağlık raporları, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alınan ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınacak. Raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılacak, verilen kararlara itiraz edilemeyecek.
Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşılanacak, çalışana yansıtılamayacak. Sağlık muayenesi yaptırılan çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması açısından sağlık bilgileri gizli tutulacak.
Çalışanların sağlık gözetimini yaptırmayan veya sağlık raporu aldırmayan işveren hakkında, her bir çalışan için 1000 TL idari para cezası uygulanacak.
Yarın: İş kazasında yeni yaptırımlar neler?
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasına hazır mısınız? (5)
İşverene ceza yağmuru
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasından önce, iş kazalarını SGK’ya bildirmeyen işverenler hakkında idari para cezası uygulanmıyordu. Yeni Yasa işyerinde meydana gelen kaza olayını veya meslek hastalığını SGK’ya bildirmeyen işverene 2000 lira para cezası öngörüyor. Ayrıca sağlık kuruluşlarının da iş kazası sonucu kendilerine müracaat eden kişileri SGK’ya bildirmeleri gerekiyor. Bu bildirimin yapılmaması halinde de yine 2000 lira para cezası uygulanacak.
İşte yasayla gelen diğer para cezaları…
Kamu kurumlarına da ceza var
Yukarıda tablo halinde verdiğimiz idari para cezalarına ilişkin tutanak ve raporlar Çalışma ve İş Kurumu (ÇİK) il müdürlüklerine iletilecek. ÇİK müdürü, söz konusu tutanak ve raporlara istinaden uygulanan idari para cezasını ilgiliye tebliğ edecek. Verilen idari para cezaları tebliğinden itibaren otuz gün içinde ödenecek.
Yasada belirtilen ihlalleri yapan ister özel sektör olsun ister kamu sektörü olsun tamamına idari para cezası uygulanacak. Hatta tüzel kişiliği bulunmayan kamu kurum ve kuruluşları hakkında da idari para cezası uygulanabilecek.
Kapatma yerine durdurma cezası
İş Kanununa göre bir işyerinde hayati tehlike oluşturan bir durum tespit edilirse işyeri kapatılabiliyordu. İSG Yasası ise işyeri kapatma yerine işin durdurulması yaptırımını öngörüyor.
İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulacak. Ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulacak.
İş durdurulsa da ücret ödenecek!
İşveren, altı iş günü içinde yetkili iş mahkemesinde işin durdurulması kararına itiraz edebilecek. Ayrıca işverenin işin durdurulmasını gerektiren hususların giderildiğini Bakanlığa yazılı olarak bildirmesi hâlinde, en geç yedi gün içinde işyerinde inceleme yapılarak işverenin talebi sonuçlandırılacak.
İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlü.
Küçük işyerlerine devlet desteği
Bir işçinin bile çalıştığı işyerlerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası kapsamına girdiğini ifade ettik. Peki, kendi yağıyla kavrulmaya çalışan mahalle bakkalı, kasabı, manavı bir de işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanına parayı nereden bulacak? İşte bu aşamada devlet desteği devreye giriyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 10’dan az çalışanı bulunan çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine maddi destek veya uzman desteği sağlayabilecek. Bakanlar Kurulu, 10 kişiden az çalışanı bulunan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de bu destekten faydalanmasına karar verebilecek.
Küçük işyerlerine verilen devlet desteği, iş kazası ve meslek hastalığı için toplanan primlerden finanse edilecek. Ancak İSG Yasası ve diğer mevzuat gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde; istihdam ettiği kişilerin sigortalılık bildiriminde bulunmadığı tespit edilen işverenlerden, yapılan ödemeler yasal faiziyle geri alınacak. Ayrıca bu durumdaki işverenler, sağlanan destekten üç yıl süreyle faydalanamayacak. Yani kayıtdışı istihdama yönelen işverenler destekten mahrum bırakılacak.
Yarın: 30 Aralık’a kadar neler yapmalısınız?
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasına hazır mısınız? (6)
30 Aralık’a kadar bu işleri bitirin!
İş sağlığı ve güvenliği konusunda 30 Aralık 2012 tarihi bir milat olacak. 1 milyon 400 bin işyeri için yeni yükümlülükler ve tabii ki yeni yaptırımlar başlıyor. Bunların detaylarına dizimiz kapsamında yer verdik. Özellikle yeni uygulanacak para cezalarını yazdıktan sonra işverenlerimizden sorular yağmaya başladı. Bunların başında “30 Aralık 2012’ye kadar acil olarak yapmamız gereken işler neler?” sorusu geliyor. İşte bir an önce bitirmeniz gereken işler…
· İşyerinizin tehlike sınıfını tespit edin: İSG Yasasına göre işyerleri çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli olmak üzere üç sınıfa ayrılıyor. Öncelikle ilk yapmanız gereken, işyerinizin hangi tehlike sınıfına girdiğini tespit etmek olacak. Zira Yasa’da yer alan pek çok hüküm, işyerlerinin tehlike sınıfına göre değişiyor. Örneğin çok tehlikeli sınıftaysanız (A) sınıfı, tehlikeli sınıftaysanız (B) sınıfı, az tehlikeli sınıftaysanız (C) sınıfı iş güvenliği uzmanı çalıştırmanız gerekiyor.
· Çalışan sayınızı tespit edin: İSG Yasası bir kişinin çalıştığı işyerleri de dahil tüm işyerlerinde uygulanacak. Ancak Yasa, bazı yükümlülükler yönünden zamana yayılarak yürürlüğe girecek. Örneğin iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma şartı 50 ve üzeri işçi çalıştıran bütün işyerleri için 30 Aralık 2012’te başlıyor. Fakat aynı yükümlülük, 50’den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli işyerleri için 30 Haziran 2013’te; kamu işyerleriyle az tehlikeli işyerleri için 30 Haziran 2014’te başlıyor. Dolayısıyla 30 Aralık’a kadar, aynı ildeki işyerlerinizde toplam 50 kişiyi geçip geçmediğinizi hesaplamanız gerekiyor.
4500 lira ceza ödemeyin!
· Risk değerlendirmesi yapın/yaptırın: Yasa, bütün işyerleri için risk değerlendirmesi yapılmasını şart koşuyor. Ayrıca bu konuda kademeli bir yürürlük tarihi verilmemiş. 30 Aralık 2012 itibariyle her işyerinde risk değerlendirmesi yapılması gerekiyor. Risk değerlendirmesi kapsamında işyerinizde bulunan muhtemel tehlike ve riskleri analiz etmeniz ve bunu bir rapora bağlamanız gerekiyor. Bu arada 10 kişiden az çalışanı olup da az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, risk değerlendirmesini işveren kendisi yapabilir. Risk değerlendirmesi yapmayan işveren hakkında 3000 lira para cezası uygulanacak. Ayrıca değerlendirmenin yapılmadığı her ay için 4500 lira ceza kesilecek.
Örnek: Tekirdağ’da oto sanayiinde bir çırak ve bir kalfasıyla kaportacı dükkanı işleten Mahmut Usta, 2013 Ocak ayı bitmeden işyerinde risk değerlendirmesi yapacak veya yaptıracak.
· Acil durum planı yapın: 30 Aralık 2012 itibariyle yine istisnasız bütün işyerlerinde acil durum, yangınla mücadele ve ilk yardım planlarının yapılması gerekiyor. Bu yükümlülüğün ihlali durumunda 1000 lira ceza uygulanacak.
Örnek: Elazığ’da, yanında çalıştırdığı bir işçisiyle tuhafiye dükkanı işleten Emine Hanım, 2013 Ocak ayı içinde işyerinin acil durum, yangınla mücadele ve ilk yardım planlarını hazırlamış olmalı.
· Bilgilendirmeyi ihmal etmeyin: İşverenlerin işyerindeki sağlık ve güvenlik riskleriyle ilgili çalışanları bilgilendirmeleri gerekiyor. Gerekli bilgilendirmeyi yaptıktan sonra, bilgilendirmenin tarihi, kapsamı ve konusunu içerir bir tutanak düzenlenerek, çalışanlara imzalatıldıktan sonra personel özlük dosyalarında muhafaza edilmesi gerekiyor.
· Ya ekip kurmalı ya da hizmet almalısınız: İSG Yasası, iş sağlığı ve güvenliği konusunda işverenlere sorumluluklar yüklerken iki yöntem sunuyor; işverenler ya kendi bünyelerinde çalışan doktor ve iş güvenliği uzmanlarıyla sorumluluklarını yerine getirecekler ya da dışarıdan hizmet alacaklar. Dışarıdan hizmet alımını Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden yapabilecekler. Buna göre işverenlerin, 30 Aralık 2012 itibariyle Yasa’nın öngördüğü nitelikleri haizi işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı ekibine sahip olup olmadıklarını tespit etmeleri gerekiyor.
Evet, Yasa işverenlerden bir an önce bu saydığımız işlemleri yerine getirmelerini istiyor. Peki işverenler bu yükümlülüklerden haberdar mı? Bu işlemleri nasıl yerine getirebileceklerini biliyorlar mı? Ya da verilen sürede bütün bu işler yetişecek mi? Daha doğrusu işverenler Yasa’yla ilgili ne düşünüyor ve hangi eleştirileri/talepleri öne sürüyor? Bu soruların cevaplarına da yarın yer vereceğiz.
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasına hazır mısınız? (7)
İşveren ne diyor?
Yazı dizimiz boyunca, 30 Aralık itibariyle çalışma hayatımıza girecek olan İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasıyla ilgili önemli noktalara değindik. Çalışanların haklarından işveren yükümlülüklerine, para cezalarından acilen yapılması gereken işlere kadar pek çok konuyu irdeledik. Tabii bu arada çalışan ve işveren okurlarımızdan da çok sayıda soru geldi. Bugün herkes için merak konusu olan bu soruları cevaplandırarak dizimizi noktalayacağız.
Kurumsal yerleri tercih edin
Soru: Sadettin Bey, yazı dizinizi ilgiyle takip ediyorum. Ben (C) grubu iş güvenliği sertifika sahibiyim. Sertifikamı yeni aldım. Bana ilk etapta ne tavsiye edersiniz? Bu alanda çalışmaya nereden başlamalıyım. Devlet KPSS ile İSG uzmanı almayı düşünüyor mu? Böyle bir girişim var mı? Nilgün
Cevap: Değerli okurum, iş güvenliği sertifikası alarak önemli bir alana adım atmışsınız. Bildiğim kadarıyla devlette şuan için iş güvenliği uzmanı alma yönünde bir çalışma yok. Zaten kamu kurumları için iş güvenliği uzmanı çalıştırma şartı 30 Haziran 2014’ten sonra başlıyor. Dolayısıyla daha çok özel sektörü düşünmek durumundasınız. Bu kapsamda bir Ortak Sağlık Güvenlik Biriminde görev alabileceğiniz gibi bir firmanın bünyesinde çalışabilirsiniz. Yalnız mümkün olduğunca kurumsal bir yerde çalışmanızı ve iş sağlığı güvenliği yükümlülüklerini ciddiye alan şirketleri tercih etmenizi tavsiye ederim.
İlave ücret isteyebilirsiniz
Soru: Sadettin Bey, ben büyük bir otel işyerinde elektrik mühendisi olarak çalışıyorum. İşyerimin isteğiyle yenile (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi aldım. Şimdi benden mevcut görevimin yanında iş güvenliği uzmanı olarak da çalışmam isteniyor. Fakat bunun için ilave bir ödeme yapılmayacağı söylendi. Benim bu ilave görev için ücret talep etme hakkım yok mudur? Ne yapmamı tavsiye edersiniz?
Cevap: Değerli okurum, iş güvenliği uzmanlığı basit bir görev değil. Mevcut görevinize hem ilave bir yük getirecek hem de hukuki olarak sorumluluk yükleneceksiniz. Zira İSG Yasası, iş sağlığı ve güvenliği personeline ciddi sorumluluklar yüklüyor. Dolayısıyla iş şartlarınızda esaslı bir değişiklik söz konusu olduğundan, işverenle sözleşmenizi değişen şartlara uyarlamanız gerekir. Yani özlük haklarınızın yeniden ayarlanması lazım. İşveren bundan kaçınırsa iş akdinizi haklı fesihle feshedebilirsiniz.
Görevlendirmeyi üst yönetici yapmalı
Soru: Sadettin Bey, yazı diziniz için çok teşekkür ediyorum. Yatırımcı ve hizmet sektöründe faaliyet gösteren bir kamu kurumunda yönetici olarak görev yapıyorum. Kendim de teknik personelim. Kurumda yaklaşık 100 kişi çalışıyor. Bizim kurumumuzda İSG uzmanı atamasını kim yapacak? Ayrıca kendisi teknik personel olan bir idareci de uzman olarak çalışabilir mi?
Cevap: Değerli okurum, kamu kurumlarında iş sağlığı ve güvenliği personeli görevlendirme şartı 30 Haziran 2014’ten sonra başlıyor. Şu anki mevzuatta iş güvenliği uzmanı görevlendirmesinin üst yönetici tarafından yapılacağı belirtiliyor. Ancak uygulama tarihi yaklaştığında sanırım kamu kurumları açısından uygulamanın detayları ayrı bir tebliğ veya genelgeyle duyurulacaktır. Bir yönetici olarak sizin iş güvenliği uzmanı görevini yerine getirmenize engel bir durum yok. Fakat bunun için en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanı belgesine sahip olmanız gerekiyor.
Küçük esnaf da risk değerlendirmesi yapacak
Soru: Sadettin Bey, yazı dizinizi dikkatle takip ettim. 30 Aralık 2012 itibariyle her işverenin risk değerlendirmesi yapması gerektiğini, yapılmaması halinde 3000 lira ve takip eden her ay için 4500 lira ceza yazılacağını belirttiniz. Benim bir oto yedek parça dükkanım var ve yanımda iki işçi çalışıyor. Ben de mi bu risk değerlendirmesini yapmak zorundayım? Ayrıca bunun nasıl yapılması gerektiğini bize anlatan veya bilgilendirme yapan da yok. Böyle olursa ben işçilerimi çıkarırım. Tek başıma işimi yürütmenin yoluna bakarım. Niye hem işçi çalıştırıp bir de ayda 4500 lira ceza ödeyim ki? Hakkı M.
Cevap: Hakkı Bey, risk değerlendirmesi İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’nın en önemli unsurlarından birisi. Bu değerlendirmeyi her işveren yapacak. Yani yanınızda bir işçi bile çalışıyorsa, 30 Aralık 2012’den sonra risk değerlendirmesi yapmak zorundasınız. Fakat 10 kişiden az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, risk değerlendirmesini işverenler kendisi yapabilecek. Sizin işyeriniz de az tehlikeli sınıfta yer aldığından, kendiniz risk değerlendirmesi yapıp, buna dair bir belge düzenleyip işyerinizde saklayabilirsiniz.
- Son -
