10 soruda Kıdem Tazminatı Fonu-2
Bu yazının birinci versiyonunda, Kıdem Tazminatı Fonu hakkında en çok merak edilen beş soruya cevap verdik. Çalışanların merak konusu olan bu sorulara ve cevaplarımıza kaldığımız yerden devam ediyoruz.
6- Tazminatı devlet mi ödeyecek işveren mi?
Fon sistemine geçilmesi halinde, sanki işverenler kıdem tazminatı ödemekten kurtuluyormuş gibi bir algı var. Oysa Kıdem Tazminatı Fonu uygulamasında tazminat parası yine işverenin cebinden çıkacak. Ancak tek tek çalışanlara değil, her bir sigortalının brüt ücretinin %3’ü oranında aylık olarak Fon’a ödeme yapılacak.
7- Evlilikte kıdem tazminatı ödenecek mi?
Şuan uygulaması devam eden kıdem tazminatı sisteminde, evlilik sebebiyle işinden ayrılan bayanlara bir nevi ‘çeyiz parası’ olarak kıdem tazminatı ödeniyor. Fon uygulaması gelirse, toplam çalışması 10 yıla ulaşmadan evlenen bayanlara tazminat ödenmeyecek. Bizce evlilik sebebiyle işten ayrılan bayanlara, Fon uygulamasında da tazminat ödenmesi yerinde olacaktır. Zira birkaç yıl çalıştıktan sonra evlenen ve bir daha çalışma hayatına dönmeyen çok sayıda bayan var. Bunlara 10 yılı doldurmadıkları için tazminat ödenmemesi hakkaniyetli olmayacaktır.
8- Tazminatın miktarı ne kadar olacak?
Kıdem Tazminatı Fonundan yapılacak ödeme, işçinin çalıştığı her yıl için bir aylık brüt ücret tutarında olacak. Bu bir aylık ücret, çalışılan son yılın ortalaması alınarak bulunacak. Hesaplamada alt limit asgari ücret (837 TL), üst limitse yine bugünkü kıdem tazminatı tavanı (2.731,65 TL) olacak. Yani kıdem tazminatının hesaplanma biçimi ve miktarı bugünkü uygulamayla hemen hemen aynı.
9- Askere gidene kıdem tazminatı var mı?
Bugünkü uygulamada, muvazzaf askerlik görevine giden işçiye kıdem tazminatı ödeniyor. Ancak Fon sisteminde, 10 yılı doldurmadan askere giden işçiye tazminat ödenmeyecek.
10- On yıllık süre nasıl uygulanacak?
Fon sistemi gelirse, 10 yılını dolduran bir işçi kendi istifa etse bile kıdem tazminatını alabilecek. Bu 10 yılın tamamı aynı işyerinde geçmek zorunda değil. Birden fazla işyerinde çalışan işçiye de toplam süre üzerinden tazminat ödenecek.
****
Ülkemizde istihdamın yaklaşık üçte ikisi KOBİ’ler tarafından sağlanıyor. Pek çoğu uzun vadeli gelir-gider planlaması yapamayan bu şirketler, kıdem tazminatı ödemelerinde de zafiyet gösteriyor. Gelecekte ödemek zorunda kalacakları tazminatlar için zamanında kaynak ayır(a)mayanca, yumurta kapıya geldiğinde akla gelmedik yöntemlerle kıdem tazminatı ödemekten kurtulmaya çalışıyorlar.
Yıllarca emek verdikler işyerinden kıdem tazminatı alamadan ayrılan çalışanlar, soluğu ya Çalışma Bakanlığında ya da iş mahkemelerinde alıyorlar. İdari ve hukuki sürecin sonunda da pek azı hakkına kavuşabiliyor. Zira ya şirketin içi boşaltılmış ya da kağıt üstünde iflas ettirilmiş oluyor.
Her on çalışanın sadece birini memnun edebilen mevcut kıdem tazminatı sistemi muhakkak gözden geçirilmeli. Kesin çözüm, elbette (sendikal) örgütlenmenin kolaylaştırılması ve yaygınlaştırılması olacaktır. Ancak kısa ve orta vadede sendikalaşmada sıçramayı kimse beklemiyorsa, Fon sistemiyle en azından kıdem tazminatı hakkı devlet güvencesin kavuşmuş olacaktır.
6- Tazminatı devlet mi ödeyecek işveren mi?
Fon sistemine geçilmesi halinde, sanki işverenler kıdem tazminatı ödemekten kurtuluyormuş gibi bir algı var. Oysa Kıdem Tazminatı Fonu uygulamasında tazminat parası yine işverenin cebinden çıkacak. Ancak tek tek çalışanlara değil, her bir sigortalının brüt ücretinin %3’ü oranında aylık olarak Fon’a ödeme yapılacak.
7- Evlilikte kıdem tazminatı ödenecek mi?
Şuan uygulaması devam eden kıdem tazminatı sisteminde, evlilik sebebiyle işinden ayrılan bayanlara bir nevi ‘çeyiz parası’ olarak kıdem tazminatı ödeniyor. Fon uygulaması gelirse, toplam çalışması 10 yıla ulaşmadan evlenen bayanlara tazminat ödenmeyecek. Bizce evlilik sebebiyle işten ayrılan bayanlara, Fon uygulamasında da tazminat ödenmesi yerinde olacaktır. Zira birkaç yıl çalıştıktan sonra evlenen ve bir daha çalışma hayatına dönmeyen çok sayıda bayan var. Bunlara 10 yılı doldurmadıkları için tazminat ödenmemesi hakkaniyetli olmayacaktır.
8- Tazminatın miktarı ne kadar olacak?
Kıdem Tazminatı Fonundan yapılacak ödeme, işçinin çalıştığı her yıl için bir aylık brüt ücret tutarında olacak. Bu bir aylık ücret, çalışılan son yılın ortalaması alınarak bulunacak. Hesaplamada alt limit asgari ücret (837 TL), üst limitse yine bugünkü kıdem tazminatı tavanı (2.731,65 TL) olacak. Yani kıdem tazminatının hesaplanma biçimi ve miktarı bugünkü uygulamayla hemen hemen aynı.
9- Askere gidene kıdem tazminatı var mı?
Bugünkü uygulamada, muvazzaf askerlik görevine giden işçiye kıdem tazminatı ödeniyor. Ancak Fon sisteminde, 10 yılı doldurmadan askere giden işçiye tazminat ödenmeyecek.
10- On yıllık süre nasıl uygulanacak?
Fon sistemi gelirse, 10 yılını dolduran bir işçi kendi istifa etse bile kıdem tazminatını alabilecek. Bu 10 yılın tamamı aynı işyerinde geçmek zorunda değil. Birden fazla işyerinde çalışan işçiye de toplam süre üzerinden tazminat ödenecek.
****
Ülkemizde istihdamın yaklaşık üçte ikisi KOBİ’ler tarafından sağlanıyor. Pek çoğu uzun vadeli gelir-gider planlaması yapamayan bu şirketler, kıdem tazminatı ödemelerinde de zafiyet gösteriyor. Gelecekte ödemek zorunda kalacakları tazminatlar için zamanında kaynak ayır(a)mayanca, yumurta kapıya geldiğinde akla gelmedik yöntemlerle kıdem tazminatı ödemekten kurtulmaya çalışıyorlar.
Yıllarca emek verdikler işyerinden kıdem tazminatı alamadan ayrılan çalışanlar, soluğu ya Çalışma Bakanlığında ya da iş mahkemelerinde alıyorlar. İdari ve hukuki sürecin sonunda da pek azı hakkına kavuşabiliyor. Zira ya şirketin içi boşaltılmış ya da kağıt üstünde iflas ettirilmiş oluyor.
Her on çalışanın sadece birini memnun edebilen mevcut kıdem tazminatı sistemi muhakkak gözden geçirilmeli. Kesin çözüm, elbette (sendikal) örgütlenmenin kolaylaştırılması ve yaygınlaştırılması olacaktır. Ancak kısa ve orta vadede sendikalaşmada sıçramayı kimse beklemiyorsa, Fon sistemiyle en azından kıdem tazminatı hakkı devlet güvencesin kavuşmuş olacaktır.