Kayıtdışı istihdamda 2008 karnesi
Kayıtdışı ekonomi ve bunun en önemli alt başlığı olan kayıtdışı istihdam, ülkemizin en önemli yapısal sorunlarından birisi.
Sorun yapısal olduğuna göre çözümün de konjonktürel değil yapısal olmasıgerekiyor. Ancak maalesef bu konuda yapısal dönüşümü hâlâ sağlayabilmiş değiliz. 2008 yılı, hükümet tarafından kayıtdışıistihdamla mücadele yılıolarak kabul edilmişti.
Ülkemizde bu mücadeleyi yürüten tek bir denetim birimi var, o da Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesindeki Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı. Fiilen denetim yapan yaklaşık 450 Sosyal Güvenlik Müfettişinin bulunduğu birimin başında Mustafa Apaydın var. Birimin asli görevi sosyal güvenliğin yaygınlaştırılmasıve kayıtdışı istihdamla mücadele.
Ancak 2008 yılında yürürlüğe giren sosyal güvenlik reformuyla birlikte söz konusu birime o kadar fazla görev ve sorumluluk verildi ki, kayıtdışı ile mücadeleye sıra gelmiyor desek yeridir. Birimin görevlerinden sadece bir kaçı;
- Sosyal güvenlik reformu ve sosyal güvenlikle ilgili konularda toplumu bilgilendirmek,
- Türkiye'de sağlık sisteminin tek finansörü haline gelen SGK'nın Genel Sağlık Sigortasıharcamalarını denetlemek, usulsüz işlem yapan kuruluşları mercek altına almak,
- 70 milyonun tamamına verilen sosyal güvenlik hizmetinin mevzuata uygunluğunu denetlemek,
- 23 bin çalışanı ile tüm ülke genelinde örgütlenen SGK'nın merkez ve taşra birimlerini teftiş etmek,
- Vatandaştan gelen ihbar ve şikayetleri sonuçlandırmak... Burada bir kısmınısaydığımız görev maddelerin her biri ayrı bir denetim birimi istiyor aslında.
Oysa SGK'nın teftiş heyeti bütün bunlara ilaveten bir de kayıtdışı istihdamla mücadele etmek zorunda. Bu şartlar altında dahi teftiş heyeti, 2008 yılı içerisinde ülke çapında çok başarılıoperasyonlara imza attı.Aslında sosyal güvenlik reformu kapsamında, kayıtdışı istihdamla mücadeleye yönelik sınırlı da olsa bazı yapısal tedbirler alınmış durumda.
Bankaların ve kamu kurumların hizmet verdikleri kişilere ait sosyal güvenlik bilgilerini SGK'ya bildirmeleri ve bunun cezai yaptırıma bağlanması gibi. Ancak işin denetim ayağının zayıf kalması,yapısal tedbirlerin de hayata geçirilmesine engel teşkil ediyor.
Reformu fırsata dönüştürmek
2008 yılında başta sosyal güvenlik reformu olmak üzere yürürlüğe giren pek çok düzenleme, istihdam üzerindeki yükleri ciddi manada azaltmış oldu. 5 puanlık prim indirimi, gençlerin ve kadınların istihdamında hazine desteği, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma zorunluluğunun kaldırılmasıbunlardan bazıları.
Yine 2008'in yaz aylarında sürpriz bir şekilde uygulamaya giren ve prim borçlarına ödeme kolaylığı getiren düzenleme de sosyal taraflardan büyük ilgi gördü. Yapılan bütün bu düzenlemeler, kamu otoritesinin işverenlere iyi niyetli yaklaşımını ifade ediyor. Kamu, bütün bu düzenlemelerle temiz bir sayfa açmışken, özel sektörün de bu iyi niyeti suiistimal etmeden tavrını ortaya koyması gerekiyor. Aksi halde kayıtdışı istihdamın faturasınıhaksız rekabet, yüksek prim oranları,düşük tahsilat ve sosyal güvenlik açıklarıolarak dürüst işveren, devlet ve bütün toplum ödüyor.
Okur Sorularına cevaplar
Soru: 1957 doğumluyum. 1993 yılında tarım sigortalısı olarak SSK'ya girdim. Buradaki gün sayım 1245 gün. 2005'te Bağ-Kur'a geçtim. Bağ-Kur'daki gün sayım 1162 gün. Kaç sene sonra ve en çabuk nasıl emekli olabilirim?ŞENOL KARACA
Cevap: Değerli okurum, bundan sonra bir işyerinden sigortalı (4/a'lı) olursanız ve prim gününüzü toplamda 3600 güne tamamlarsanız 59 yaşınız doldurduğunuz tarihte yaştan emekli olursunuz. Eğer Bağ-Kur'a tabi olarak devam ederseniz bu kez 5400 gün prim ödedikten sonra 60 yaşınızı tamamladığınız tarihte emekli olursunuz. Sizin için en kısa yol bundan sonra eski adıyla SSK'lı, yeni adıyla 4/a'lı olarak 3600 günü doldurmaktır.
Ne kadar daha prim ödeyeceğim?
Soru: Merhabalar. Adım Dilek TURGUT, 6.5.1964 doğumluyum. 1.12.1987 yılında sigorta girişim var. Şu ana kadar 1383 gün yatmış pirimim var. Bu durumda emekli olmak için gerekli pirim sayım ve nedir?
Cevap: İsterseniz bundan sonra prim gününüzü 3600'e tamamlarsınız ve 58 yaşınızı bekleyerek yaştan emekli olursunuz. Dilerseniz de priminizi 5225 güne tamamlayarak yaşı beklemeksizin normal emekli olabilirsiniz. Tercih sizin.BUGÜN/15 Ocak 2009
Sorun yapısal olduğuna göre çözümün de konjonktürel değil yapısal olmasıgerekiyor. Ancak maalesef bu konuda yapısal dönüşümü hâlâ sağlayabilmiş değiliz. 2008 yılı, hükümet tarafından kayıtdışıistihdamla mücadele yılıolarak kabul edilmişti.
Ülkemizde bu mücadeleyi yürüten tek bir denetim birimi var, o da Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesindeki Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı. Fiilen denetim yapan yaklaşık 450 Sosyal Güvenlik Müfettişinin bulunduğu birimin başında Mustafa Apaydın var. Birimin asli görevi sosyal güvenliğin yaygınlaştırılmasıve kayıtdışı istihdamla mücadele.
Ancak 2008 yılında yürürlüğe giren sosyal güvenlik reformuyla birlikte söz konusu birime o kadar fazla görev ve sorumluluk verildi ki, kayıtdışı ile mücadeleye sıra gelmiyor desek yeridir. Birimin görevlerinden sadece bir kaçı;
- Sosyal güvenlik reformu ve sosyal güvenlikle ilgili konularda toplumu bilgilendirmek,
- Türkiye'de sağlık sisteminin tek finansörü haline gelen SGK'nın Genel Sağlık Sigortasıharcamalarını denetlemek, usulsüz işlem yapan kuruluşları mercek altına almak,
- 70 milyonun tamamına verilen sosyal güvenlik hizmetinin mevzuata uygunluğunu denetlemek,
- 23 bin çalışanı ile tüm ülke genelinde örgütlenen SGK'nın merkez ve taşra birimlerini teftiş etmek,
- Vatandaştan gelen ihbar ve şikayetleri sonuçlandırmak... Burada bir kısmınısaydığımız görev maddelerin her biri ayrı bir denetim birimi istiyor aslında.
Oysa SGK'nın teftiş heyeti bütün bunlara ilaveten bir de kayıtdışı istihdamla mücadele etmek zorunda. Bu şartlar altında dahi teftiş heyeti, 2008 yılı içerisinde ülke çapında çok başarılıoperasyonlara imza attı.Aslında sosyal güvenlik reformu kapsamında, kayıtdışı istihdamla mücadeleye yönelik sınırlı da olsa bazı yapısal tedbirler alınmış durumda.
Bankaların ve kamu kurumların hizmet verdikleri kişilere ait sosyal güvenlik bilgilerini SGK'ya bildirmeleri ve bunun cezai yaptırıma bağlanması gibi. Ancak işin denetim ayağının zayıf kalması,yapısal tedbirlerin de hayata geçirilmesine engel teşkil ediyor.
Reformu fırsata dönüştürmek
2008 yılında başta sosyal güvenlik reformu olmak üzere yürürlüğe giren pek çok düzenleme, istihdam üzerindeki yükleri ciddi manada azaltmış oldu. 5 puanlık prim indirimi, gençlerin ve kadınların istihdamında hazine desteği, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma zorunluluğunun kaldırılmasıbunlardan bazıları.
Yine 2008'in yaz aylarında sürpriz bir şekilde uygulamaya giren ve prim borçlarına ödeme kolaylığı getiren düzenleme de sosyal taraflardan büyük ilgi gördü. Yapılan bütün bu düzenlemeler, kamu otoritesinin işverenlere iyi niyetli yaklaşımını ifade ediyor. Kamu, bütün bu düzenlemelerle temiz bir sayfa açmışken, özel sektörün de bu iyi niyeti suiistimal etmeden tavrını ortaya koyması gerekiyor. Aksi halde kayıtdışı istihdamın faturasınıhaksız rekabet, yüksek prim oranları,düşük tahsilat ve sosyal güvenlik açıklarıolarak dürüst işveren, devlet ve bütün toplum ödüyor.
Okur Sorularına cevaplar
Soru: 1957 doğumluyum. 1993 yılında tarım sigortalısı olarak SSK'ya girdim. Buradaki gün sayım 1245 gün. 2005'te Bağ-Kur'a geçtim. Bağ-Kur'daki gün sayım 1162 gün. Kaç sene sonra ve en çabuk nasıl emekli olabilirim?ŞENOL KARACA
Cevap: Değerli okurum, bundan sonra bir işyerinden sigortalı (4/a'lı) olursanız ve prim gününüzü toplamda 3600 güne tamamlarsanız 59 yaşınız doldurduğunuz tarihte yaştan emekli olursunuz. Eğer Bağ-Kur'a tabi olarak devam ederseniz bu kez 5400 gün prim ödedikten sonra 60 yaşınızı tamamladığınız tarihte emekli olursunuz. Sizin için en kısa yol bundan sonra eski adıyla SSK'lı, yeni adıyla 4/a'lı olarak 3600 günü doldurmaktır.
Ne kadar daha prim ödeyeceğim?
Soru: Merhabalar. Adım Dilek TURGUT, 6.5.1964 doğumluyum. 1.12.1987 yılında sigorta girişim var. Şu ana kadar 1383 gün yatmış pirimim var. Bu durumda emekli olmak için gerekli pirim sayım ve nedir?
Cevap: İsterseniz bundan sonra prim gününüzü 3600'e tamamlarsınız ve 58 yaşınızı bekleyerek yaştan emekli olursunuz. Dilerseniz de priminizi 5225 güne tamamlayarak yaşı beklemeksizin normal emekli olabilirsiniz. Tercih sizin.BUGÜN/15 Ocak 2009
