Kadın Çalışanların Hakları Neler?
Bugün 8 Mart Dünya Kadınlar Günü. Bu vesileyle hem tüm emekçi kadınların gününü kutlayalım hem de çalışan kadınların hakları nelerdir hatırlatalım istedik.
Bugün 8 Mart Dünya Kadınlar Günü. Bu vesileyle hem tüm emekçi kadınların gününü kutlayalım hem de çalışan kadınların hakları nelerdir hatırlatalım istedik.
- Gebe çalışana bu süre içinde periyodik kontroller için işverence ücretli izin verilmelidir.
- Gebe çalışanlar günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.
- Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.
- Sağlık raporu ile gerekli görüldüğü takdirde gebe çalışan, sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılmalıdır. Bu halde çalışanın ücretinde bir kesinti yapılmaz. Başka bir işe aktarılması mümkün değilse, çalışanın sağlık ve güvenliğinin korunması için gerekli süre içinde, isteği halinde çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla ücretsiz izinli sayılması sağlanır. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
- Gebe veya yeni doğum yapmış çalışanın yalnız çalıştırılmaması esastır. Ancak zorunluluk halinde gebe veya yeni doğum yapmış çalışanın yalnız çalıştırılması gerektiğinde işyerinde bulunan diğer çalışanlarla kolayca iletişim sağlayabilmeleri için gerekli önlemler alınır.
- Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde bu süreler doğumdan önce on, doğumdan sonra sekiz haftadır. Bu sürelerde işe gelmeyen kadın işçinin iş sözleşmesi feshedilemez.
- Yukarıda belirtilen süreler yıllık izin haklarının hesabında çalışılmış gibi sayılır.
- Sağlık durumu uygun ise ve doktor da bu durumu onaylarsa doğumdan önceki son üç haftaya kadar çalışmaya devam edilebilir. Bu durumda doğum öncesi çalışılan süreler doğum sonrası izin süresine eklenir.
- Erken doğum halinde, doğum öncesi sekiz haftalık (çoğul gebelik halinde on haftalık) izin süresinin tamamı kullanılmamışsa, kullanılmayan süreler doğum sonrası izin süresine eklenebilir.
- Kadın gazetecinin hamileliği halinde, hamileliğin yedinci ayından itibaren doğumun ikinci ayının sonuna kadar izinli sayılır. Hamileliğinin yedinci ayından itibaren doğumun ikinci ayının sonuna kadar izinli sayılan kadın gazeteciye, bu süre boyunca çalıştığı müessese tarafından son aldığı ücretin yarısı ödenir.
- Doğum öncesi ve sonrası toplam on altı haftalık (çoğul gebeliklerde onsekiz haftalık) izin süresi tamamladıktan sonra, talep edilmesi halinde altı aya kadar ücretsiz izin kullanılabilir. Ancak altı aylık ücretsiz izin süresiz, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
- Doğum sonrası analık izninin bitmesinden itibaren, çocuğun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla, talep edilmesi halinde, birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin kullanılabilir. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde ise bu süre 360 gün olarak uygulanır.
- Yarı zamanlı çalışma hakkından yararlanılması halinde, çalışılan süreye karşılık gelen prim ve ücretler işveren tarafından ödenirken, çalışılmayan süreye karşılık gelen prim ve ücretler ise İŞKUR tarafından İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanır.
- Yarı zamanlı çalışma ödeneğinden yararlanabilmek için;
• Doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son üç yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildiriminde bulunmuş olmak,
• 4857 sayılı Kanunun 63. maddesinde belirtilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışmış olmak,
• Doğum veya evlat edinme sonrası analık izninizin bittiği tarihten itibaren 30 gün içinde Kuruma “doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi” ile başvuruda bulunmak gerekmektedir. - Doğum sonrası analık izninizin bitmesinin ardından, en az bir ay önce işverene yazılı olarak başvurarak kısmi süreli çalışma talebinde bulunulabilir. Bu şekilde, çocuğun mecburi ilköğretim çağına başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar geçecek süre için kısmi süreli çalışma yapılabilir.
- Kısmi süreli çalışmaya başlamanın ardından, süre sonunu beklemeden tekrar tam süreli çalışmaya dönmek mümkündür. Bunun için işverene bir ay önceden yazılı bildirimde bulunmak gerekmektedir.
- Çocuk bir yaşına gelinceye kadar, onu emzirmek için günde toplam bir buçuk saatlik süt izni hakkı bulunmaktadır. Kadın işçi süt iznini hangi saatler arasında ve kaça bölerek kullanacağını kendisi belirler.
- İşveren, süt izni kullanan kadın işçinin ücretinden herhangi bir kesinti yapamaz.
- Emziren kadın çalışanlar günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.
- Yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır.
- İşveren, gebe veya emziren çalışanın sağlık ve güvenliği için tehlikeli sayılan kimyasal, fiziksel, biyolojik etkenlerin ve çalışma süreçlerinin çalışanlar üzerindeki etkilerini değerlendirir ve gerekli önlemleri alır.
- 100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta bir emzirme odası bulundurulmalıdır.
- 150’den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir yurdun kurulması zorunludur. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.
- 18 yaşını doldurmuş kadın çalışanlar “Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik” te belirtilen şartlara uyulması kaydıyla gece postalarında çalıştırılabilirler. Kadın çalışanların gece postasında çalıştırılması halinde, gece postasındaki çalışma sürelerini yedi buçuk saati aşmayacak şeklinde düzenlemek gerekmektedir.
- Kadın işçinin eşi de işin postalar halinde yürütüldüğü aynı veya ayrı bir işyerinde çalışıyor ise, kadın çalışanın talebi halinde gece çalışması eşinin çalıştığı gece postasına rastlamayacak şekilde düzenlenir. Aynı işyerinde çalışan karı kocanın aynı gece postasında çalışmak istemeleri halinde, bu talep işverence, olanak oranında karşılanır.
- Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaktır.
- Aynı veya eşit değerde bir işte çalışıyor olma halinde, işveren, sadece cinsiyet (kadın olma) nedeniyle erkek işçiden daha düşük ücret ödeyemez.
- İşveren iş sözleşmesi yaparken, şartları belirlerken, sözleşmeyi uygularken veya iş sözleşmesini feshederken, kadın olma veya gebelik durumu nedeniyle farklı işlemde bulunamaz. Aksi halde mahkemeye başvurarak dört aya kadar ücreti tutarındaki uygun bir tazminat ve yoksun bırakılan haklar talep edilebilir.
- Kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile iş sözleşmesini sona erdirmesi halinde kıdem tazminatı alma hakkı vardır.
- Kadın memurlara; tabip raporunda belirtilmesi hâlinde hamileliğin yirmidördüncü haftasından önce ve her hâlde hamileliğin yirmidördüncü haftasından itibaren ve doğumdan sonraki iki yıl süreyle gece nöbeti ve gece vardiyası görevi verilemez.
- Kadın memura; doğumdan önce sekiz, doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı hafta süreyle analık izni verilir. Çoğul gebelik durumunda, doğum öncesi sekiz haftalık analık izni süresine iki hafta eklenir. Ancak beklenen doğum tarihinden sekiz hafta öncesine kadar sağlık durumunun çalışmaya uygun olduğunu tabip raporuyla belgeleyen kadın memur, isteği hâlinde doğumdan önceki üç haftaya kadar kurumunda çalışabilir. Bu durumda, doğum öncesinde bu rapora dayanarak fiilen çalıştığı süreler doğum sonrası analık izni süresine eklenir. Doğumun erken gerçekleşmesi sebebiyle, doğum öncesi analık izninin kullanılamayan bölümü de doğum sonrası analık izni süresine ilave edilir. Doğum öncesi analık izninin başlaması gereken tarihten önce gerçekleşen doğumlarda ise doğum tarihi ile analık izninin başlaması gereken tarih arasındaki süre doğum sonrası analık iznine ilave edilir.
- Kadın memura, çocuğunu emzirmesi için doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde birbuçuk saat süt izni verilir. Süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı hususunda, kadın memurun tercihi esastır.
- Doğum sonrası analık izni süresi sonunda kadın memur, isteği hâlinde çocuğun hayatta olması kaydıyla analık izni bitiminde başlamak üzere ayrıca süt izni verilmeksizin birinci doğumda iki ay, ikinci doğumda dört ay, sonraki doğumlarda ise altı ay süreyle günlük çalışma süresinin yarısı kadar çalışabilir. Çoğul doğumlarda bu sürelere birer ay ilave edilir. Çocuğun engelli doğması veya doğumdan sonraki on iki ay içinde çocuğun engellilik durumunun tespiti hâllerinde bu süreler on iki ay olarak uygulanır.
08.03.2021
Dr. Mehmet BULUT
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
mhmtblt79@gmail.com
Dr. Mehmet BULUT
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
mhmtblt79@gmail.com
