Meslek Kodu Zorunluluğu Başlıyor
Kayıtdışı istihdam, kayıtdışı sektörde kendi hesabına ve/veya ücretli olarak çalışan, faaliyetleri istatistiklere yansımayan ya da tam olarak hesaplanamayan istihdam şekli olarak tanımlanabilir. Genellikle de kayıtdışı istihdam ölçülürken kapsamda olmasına karşın SGK’ya hiç bildirimi yapılmayan kişiler dikkate alınıyor. Halbuki kayıtdışı istihdamın bir başka yönü de, çalışanların çalışmalarının karşılığı olan ücret tutarının hem ilgili vergi dairesine hem de ilgili sosyal güvenlik kuruluşlarına eksik bildirilmesi.
Nitekim işverenler, istihdam ettikleri personele daha yüksek ücret ödemekle birlikte, ilgili kamu kurumlarına genellikle asgari ücret üzerinden beyanda bulunuyorlar.
İşveren tarafından eksik ücret üzerinden bildirim yapılırken denetimlerde yakalanmamak için en çok başvurulan yöntem ise çifte bordro tanzimi. İşverenler gerçek ücretleri ve denetim için asgari ücret ödemelerini gösteren iki bordro düzenleyebiliyor. Ayrıca bazı denetimlerde ücret bordrolarında örneğin bir düz işçi ile muhasebe müdürüne aynı ücret tutarının ödendiği de gözlemleniyor.
İşte kayıtdışı istihdam türlerinden “Sigortalının Çalışmalarının Ücret Olarak Eksik Bildirilmesinin” önüne geçmek ve bununla mücadele etmek amacıyla meslek kodu uygulaması sosyal güvenlik sistemimizde hayata geçirildi.
Kimler Kapsamda?
Meslek kodu uygulaması özel sektör işyerlerinde 5510 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışan sigortalıları kapsıyor. Dolayısıyla kamu kurumları çalıştırdıkları memurlar (4/c kapsamındaki sigortalılar) için meslek kodu girmeyecekler. Ayrıca kamu sektöründeki işyerlerinde çalıştırılan sözleşmeli ve geçici personel ile işçiler için de meslek kodu uygulanmayacak.
Uygulama 7, 19, 22, 25, 42, 43 ve 44 belge türlerine ilişkin olan bildirimleri de kapsamıyor. Dolayısıyla;
Meslek Kodu Nasıl Seçilecek?
Meslek kodu bilgisini ekrandan ekleyecek olan işverenler, mevcut durumda Aylık Prim ve Hizmet Belgesi Sigortalı Bilgileri Giriş ekranında yer alan veri giriş alanlarının en sağında “Meslek Kodu” alanını kullanabiliyor. Bu alana 6 (altı) rakamdan oluşan kodun girilmesi gerekiyor. 2018 yılından itibaren ise söz konusu işlemi Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi ekranından yapabilecekler.
Ceza Uygulanmaya Başlanacak
Meslek kodu uygulaması her ne kadar hayata geçirilmiş ve hali hazırda uygulanıyor olsa da söz konusu kodun işverenler tarafından girilmemesi halinde idari para cezası uygulanmasına 2018 yılında başlanacak.
5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasının (n) bendine göre; muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde, sigortalıların işyerlerinde fiilen yaptıkları işe uygun meslek adı ve kodunu, gerçeğe aykırı bildiren her bir işyeri için aylık asgari ücreti geçmemek üzere meslek adı ve kodu gerçeğe aykırı bildirilen sigortalı başına asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
15/7/2016 tarihli ve 6728 sayılı Kanunun 76’ncı maddesiyle bu bendin 1/1/2018 tarihinde yürürlüğe gireceği hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla meslek kodunun sisteme girilmemesi ile ilgili idari para cezası uygulamasına 1/1/2018 tarihinde başlanılacak.
Örnek: (Y) Orman Ürünleri AŞ, 2018/Şubat ayına ait muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde sigortalılarından Bay (T) ve Bay (Ü)’nün meslek kodlarını 2141.05 (Ağaç İşleri Endüstri Mühendisi) yerine 7523.22 (Ağaç Tornacısı) olarak girmiştir. Bu durumda söz konusu işyeri hakkında sigortalı başına asgari ücretin onda biri tutarında (yani iki sigortalı için (Asgari Ücret/10x2=Asgari Ücret/5 tutarında) idari para cezası uygulanacaktır. Söz konusu asgari ücret 2018 yılında geçerli olacak asgari ücret olacaktır.
Kayıtdışı istihdam, kayıtdışı sektörde kendi hesabına ve/veya ücretli olarak çalışan, faaliyetleri istatistiklere yansımayan ya da tam olarak hesaplanamayan istihdam şekli olarak tanımlanabilir. Genellikle de kayıtdışı istihdam ölçülürken kapsamda olmasına karşın SGK’ya hiç bildirimi yapılmayan kişiler dikkate alınıyor. Halbuki kayıtdışı istihdamın bir başka yönü de, çalışanların çalışmalarının karşılığı olan ücret tutarının hem ilgili vergi dairesine hem de ilgili sosyal güvenlik kuruluşlarına eksik bildirilmesi.
Nitekim işverenler, istihdam ettikleri personele daha yüksek ücret ödemekle birlikte, ilgili kamu kurumlarına genellikle asgari ücret üzerinden beyanda bulunuyorlar.
İşveren tarafından eksik ücret üzerinden bildirim yapılırken denetimlerde yakalanmamak için en çok başvurulan yöntem ise çifte bordro tanzimi. İşverenler gerçek ücretleri ve denetim için asgari ücret ödemelerini gösteren iki bordro düzenleyebiliyor. Ayrıca bazı denetimlerde ücret bordrolarında örneğin bir düz işçi ile muhasebe müdürüne aynı ücret tutarının ödendiği de gözlemleniyor.
İşte kayıtdışı istihdam türlerinden “Sigortalının Çalışmalarının Ücret Olarak Eksik Bildirilmesinin” önüne geçmek ve bununla mücadele etmek amacıyla meslek kodu uygulaması sosyal güvenlik sistemimizde hayata geçirildi.
Kimler Kapsamda?
Meslek kodu uygulaması özel sektör işyerlerinde 5510 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışan sigortalıları kapsıyor. Dolayısıyla kamu kurumları çalıştırdıkları memurlar (4/c kapsamındaki sigortalılar) için meslek kodu girmeyecekler. Ayrıca kamu sektöründeki işyerlerinde çalıştırılan sözleşmeli ve geçici personel ile işçiler için de meslek kodu uygulanmayacak.
Uygulama 7, 19, 22, 25, 42, 43 ve 44 belge türlerine ilişkin olan bildirimleri de kapsamıyor. Dolayısıyla;
- 3308 Sayılı Kanunda Belirtilen Aday Çırak, Çırak ve İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrencilerden Bakmakla Yükümlü Olunanlar,
- Ceza İnfaz Kurumları İle Tutukevleri Bünyesinde Oluşturulan Tesis Atölye ve Benzeri Ünitelerde Çalıştırılan Hükümlü ve Tutuklular,
- Meslek Liselerinde Okumakta İken veya Yüksek Öğrenimleri Sırasında Staja Tabi Tutulan Öğrenciler ile 2547 Sayılı Kanun Uyarınca Üniversitelerde Kısmi Zamanlı Çalıştırılan Öğrencilerden Bakmakla Yükümlü Olunanlar,
- Türkiye İş Kurumu Tarafından Düzenlenen Eğitimlere Katılan Kursiyerlerden Bakmakla Yükümlü Olunanlar,
- 3308 Sayılı Kanunda Belirtilen Aday Çırak, Çırak ve İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrencilerden Bakmakla Yükümlü Olunmayanlar,
- Meslek Liselerinde Okumakta İken veya Yüksek Öğrenimleri Sırasında Staja Tabi Tutulan Öğrenciler İle 2547 Sayılı Kanun Uyarınca Üniversitelerde Kısmi Zamanlı Çalıştırılan Öğrencilerden Bakmakla Yükümlü Olunmayanlar,
- Türkiye İş Kurumu Tarafından Düzenlenen Eğitimlere Katılan Kursiyerlerden Bakmakla Yükümlü Olunmayanlar,
Meslek Kodu Nasıl Seçilecek?
Meslek kodu bilgisini ekrandan ekleyecek olan işverenler, mevcut durumda Aylık Prim ve Hizmet Belgesi Sigortalı Bilgileri Giriş ekranında yer alan veri giriş alanlarının en sağında “Meslek Kodu” alanını kullanabiliyor. Bu alana 6 (altı) rakamdan oluşan kodun girilmesi gerekiyor. 2018 yılından itibaren ise söz konusu işlemi Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi ekranından yapabilecekler.
Ceza Uygulanmaya Başlanacak
Meslek kodu uygulaması her ne kadar hayata geçirilmiş ve hali hazırda uygulanıyor olsa da söz konusu kodun işverenler tarafından girilmemesi halinde idari para cezası uygulanmasına 2018 yılında başlanacak.
5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasının (n) bendine göre; muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde, sigortalıların işyerlerinde fiilen yaptıkları işe uygun meslek adı ve kodunu, gerçeğe aykırı bildiren her bir işyeri için aylık asgari ücreti geçmemek üzere meslek adı ve kodu gerçeğe aykırı bildirilen sigortalı başına asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
15/7/2016 tarihli ve 6728 sayılı Kanunun 76’ncı maddesiyle bu bendin 1/1/2018 tarihinde yürürlüğe gireceği hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla meslek kodunun sisteme girilmemesi ile ilgili idari para cezası uygulamasına 1/1/2018 tarihinde başlanılacak.
Örnek: (Y) Orman Ürünleri AŞ, 2018/Şubat ayına ait muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde sigortalılarından Bay (T) ve Bay (Ü)’nün meslek kodlarını 2141.05 (Ağaç İşleri Endüstri Mühendisi) yerine 7523.22 (Ağaç Tornacısı) olarak girmiştir. Bu durumda söz konusu işyeri hakkında sigortalı başına asgari ücretin onda biri tutarında (yani iki sigortalı için (Asgari Ücret/10x2=Asgari Ücret/5 tutarında) idari para cezası uygulanacaktır. Söz konusu asgari ücret 2018 yılında geçerli olacak asgari ücret olacaktır.
04.12.2017
Dr. Mehmet BULUT
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
Twitter: @mhmtblt79
Dr. Mehmet BULUT
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
Twitter: @mhmtblt79
