İŞVEREN SAĞLIK GÖZETİMİNİ NASIL YAPMALI?
İş sağlığı ve güvenliği mevzuatında işverenlerin birçok görevi bulunuyor. Bu görevlerin çoğu da işçinin işyerinde işin görülmesi sırasında karşılaşabileceği risklere karşı koruyucu ve önleyici tedbirleri içeriyor. Bunların sayesinde de işçilerin olası bir iş kazası, meslek hastalığı veya hastalık halinden uzak kalmaları sağlanıyor.
Nasıl ki işçinin işverenine karşı işini en verimli şekilde yapmasına ilişkin bir sadakat borcu varsa işverenin de bunun karşısında işçinin sağlığını gözetme ve böylece iş akdinin devamını sağlama borcu bulunuyor. İş sağlığı ve güvenliği mevzuatımızda bu göreve “sağlık gözetimi yükümlülüğü” adı veriliyor.
Yapılması gereken söz konusu sağlık gözetimi ileride çalışanın başına gelebilecek iş kazası, meslek hastalığı veya hastalık hallerinde işverenin sorumluluğunu etkilemesi açısından da oldukça önemli.
Sağlık Gözetimi Hangi Hallerde Yapılmalı?
İş sürecinin devamı için hayati öneme sahip olan sağlık gözetimi görevi, işveren tarafından işyerinin faaliyeti göz önünde bulundurularak yerine getirilir. Buna göre işveren, çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.
Sağlık gözetimi, aşağıdaki hallerde çalışanların sağlık muayenelerinin yapılması suretiyle sağlanıyor:
1) Çalışanların işe girişlerinde. (Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan kesinlikle işe başlatılamazlar. Bu şekilde bir yükümlülük az tehlikeli işyerleri için getirilmemiştir.)
2) Çalışanların işyeri dahilindeki iş değişikliğinde. (İş değişikliği nedeniyle sağlık muayenesinin yapılmasında yeni işte farklı tehlikelere maruz kalıp kalmama hususu önemli bir durumdur. Şayet çalışanın sağlığı ve güvenliği açısından bir değişiklik söz konusu değilse sağlık muayenesi gerektirmeyebilir.)
3) İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde.
4) İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre periyodik olarak düzenli aralıklarla.
Periyodik Muayene Şart
Sağlık gözetimi yükümlülüğü doğrultusunda, işverenlerin sahip oldukları işyerinin tehlike sınıfına göre, işçilerini periyodik olarak muayeneden geçirmeleri gerekiyor.
Buna göre, çalışanın kişisel özellikleri, işyerinin tehlike sınıfı ve işin niteliği öncelikli olarak göz önünde bulundurularak uluslararası standartlar ile işyerinde yapılan risk değerlendirmesi sonuçları doğrultusunda;
- Az tehlikeli sınıftaki işlerde en geç beş yılda bir,
- Tehlikeli sınıftaki işlerde en geç üç yılda bir,
- Çok tehlikeli sınıftaki işlerde en geç yılda bir,
- Özel politika gerektiren grupta yer alanlardan çocuk, genç ve gebe çalışanlar için en geç altı ayda bir
defa olmak üzere periyodik muayene tekrarlanması gerekiyor. Ancak işyeri hekiminin gerek görmesi halinde bu süreler kısaltılabiliyor.
Rapor Nereden Alınmalı?
6331 sayılı Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporları işyeri hekiminden alınabiliyor. Bununla birlikte 10’dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli işyerleri için ise kamu hizmet sunucuları veya aile hekimlerinden de sağlık raporu almak mümkün.
Ayrıca, çalışan sayısı 10’dan az olan ve az tehlikeli kapsamda yer alan işyerlerinde, işveren veya işveren vekilleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmek şartıyla İSG hizmetlerini kendileri yürütebiliyor. Ancak bu hizmetlere sağlık gözetimi ile çalışma ortamı gözetimi dahil değil. Dolayısıyla işverenler yetki belgesi olsa dahi sağlık gözetimini işyeri hekimine veya kamu hizmet sunucularına/ aile hekimlerine yaptırtmak zorunda.
Sağlık Gözetiminde Bazı Kurallar Var
İşverenler yukarıda belirttiğimiz sağlık gözetimine ilişkin yükümlülükleri yerine getirirken bazı kurallara da uymak zorundalar.
Örneğin, sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşılanmak zorunda. Söz konusu maliyetler kesinlikle çalışana yansıtılamıyor veya ücretinden kesinti yapılamıyor.
Bununla birlikte sağlık muayenesi yaptırılan çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması açısından sağlık bilgileri gizli tutulmak zorunda. Burada hem işverenin/işveren vekilinin hem de işyeri hekiminin sorumluluğu bulunuyor.
İdari Para Cezası da Var
İş sağlığı ve güvenliği mevzuatında yer alan ve yukarıda özetlediğimiz sağlık gözetimine ilişkin yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde işveren hakkında idari para cezası uygulanıyor.
Buna göre, çalışanlara sağlık gözetimi yaptırmama tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalışacaklar için sağlık raporu almama durumlarında her bir çalışan başına 2017 yılı için 1.350 TL idari para cezası kesiliyor.
Söz konusu para cezası işyerinde çalışan işçi sayısına veya işyerinin tehlike sınıfına göre değişkenlik göstermiyor.
İş sağlığı ve güvenliği mevzuatında işverenlerin birçok görevi bulunuyor. Bu görevlerin çoğu da işçinin işyerinde işin görülmesi sırasında karşılaşabileceği risklere karşı koruyucu ve önleyici tedbirleri içeriyor. Bunların sayesinde de işçilerin olası bir iş kazası, meslek hastalığı veya hastalık halinden uzak kalmaları sağlanıyor.
Nasıl ki işçinin işverenine karşı işini en verimli şekilde yapmasına ilişkin bir sadakat borcu varsa işverenin de bunun karşısında işçinin sağlığını gözetme ve böylece iş akdinin devamını sağlama borcu bulunuyor. İş sağlığı ve güvenliği mevzuatımızda bu göreve “sağlık gözetimi yükümlülüğü” adı veriliyor.
Yapılması gereken söz konusu sağlık gözetimi ileride çalışanın başına gelebilecek iş kazası, meslek hastalığı veya hastalık hallerinde işverenin sorumluluğunu etkilemesi açısından da oldukça önemli.
Sağlık Gözetimi Hangi Hallerde Yapılmalı?
İş sürecinin devamı için hayati öneme sahip olan sağlık gözetimi görevi, işveren tarafından işyerinin faaliyeti göz önünde bulundurularak yerine getirilir. Buna göre işveren, çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.
Sağlık gözetimi, aşağıdaki hallerde çalışanların sağlık muayenelerinin yapılması suretiyle sağlanıyor:
1) Çalışanların işe girişlerinde. (Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan kesinlikle işe başlatılamazlar. Bu şekilde bir yükümlülük az tehlikeli işyerleri için getirilmemiştir.)
2) Çalışanların işyeri dahilindeki iş değişikliğinde. (İş değişikliği nedeniyle sağlık muayenesinin yapılmasında yeni işte farklı tehlikelere maruz kalıp kalmama hususu önemli bir durumdur. Şayet çalışanın sağlığı ve güvenliği açısından bir değişiklik söz konusu değilse sağlık muayenesi gerektirmeyebilir.)
3) İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde.
4) İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre periyodik olarak düzenli aralıklarla.
Periyodik Muayene Şart
Sağlık gözetimi yükümlülüğü doğrultusunda, işverenlerin sahip oldukları işyerinin tehlike sınıfına göre, işçilerini periyodik olarak muayeneden geçirmeleri gerekiyor.
Buna göre, çalışanın kişisel özellikleri, işyerinin tehlike sınıfı ve işin niteliği öncelikli olarak göz önünde bulundurularak uluslararası standartlar ile işyerinde yapılan risk değerlendirmesi sonuçları doğrultusunda;
- Az tehlikeli sınıftaki işlerde en geç beş yılda bir,
- Tehlikeli sınıftaki işlerde en geç üç yılda bir,
- Çok tehlikeli sınıftaki işlerde en geç yılda bir,
- Özel politika gerektiren grupta yer alanlardan çocuk, genç ve gebe çalışanlar için en geç altı ayda bir
defa olmak üzere periyodik muayene tekrarlanması gerekiyor. Ancak işyeri hekiminin gerek görmesi halinde bu süreler kısaltılabiliyor.
Rapor Nereden Alınmalı?
6331 sayılı Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporları işyeri hekiminden alınabiliyor. Bununla birlikte 10’dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli işyerleri için ise kamu hizmet sunucuları veya aile hekimlerinden de sağlık raporu almak mümkün.
Ayrıca, çalışan sayısı 10’dan az olan ve az tehlikeli kapsamda yer alan işyerlerinde, işveren veya işveren vekilleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmek şartıyla İSG hizmetlerini kendileri yürütebiliyor. Ancak bu hizmetlere sağlık gözetimi ile çalışma ortamı gözetimi dahil değil. Dolayısıyla işverenler yetki belgesi olsa dahi sağlık gözetimini işyeri hekimine veya kamu hizmet sunucularına/ aile hekimlerine yaptırtmak zorunda.
Sağlık Gözetiminde Bazı Kurallar Var
İşverenler yukarıda belirttiğimiz sağlık gözetimine ilişkin yükümlülükleri yerine getirirken bazı kurallara da uymak zorundalar.
Örneğin, sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşılanmak zorunda. Söz konusu maliyetler kesinlikle çalışana yansıtılamıyor veya ücretinden kesinti yapılamıyor.
Bununla birlikte sağlık muayenesi yaptırılan çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması açısından sağlık bilgileri gizli tutulmak zorunda. Burada hem işverenin/işveren vekilinin hem de işyeri hekiminin sorumluluğu bulunuyor.
İdari Para Cezası da Var
İş sağlığı ve güvenliği mevzuatında yer alan ve yukarıda özetlediğimiz sağlık gözetimine ilişkin yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde işveren hakkında idari para cezası uygulanıyor.
Buna göre, çalışanlara sağlık gözetimi yaptırmama tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalışacaklar için sağlık raporu almama durumlarında her bir çalışan başına 2017 yılı için 1.350 TL idari para cezası kesiliyor.
Söz konusu para cezası işyerinde çalışan işçi sayısına veya işyerinin tehlike sınıfına göre değişkenlik göstermiyor.
03.04.2017
Twitter:@mhmtblt79
Dr. Mehmet BULUT
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
Twitter:@mhmtblt79
Dr. Mehmet BULUT
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı