Maden İşyerlerinde İşçi Maliyeti Nasıl Azaltılır?
2014 yılında yayınlanan 6552 sayılı Kanun ile maden işyerlerine işçi maliyetlerini artıracak bazı yükümlülükler getirilmişti. Söz konusu yükümlülükleri şöyle sayabiliriz:

• Yer altında maden işlerinde çalışan işçilere, zorunlu veya olağanüstü hallerde yaptırılacak fazla çalışmalarda haftalık 37,5 saati aşan her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yüzden az olmamak üzere arttırılması suretiyle ödenir.
• Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri normal sürelere göre dörder gün arttırılarak uygulanır.
• Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok 7,5, haftada en çok 37,5 saattir.
• Linyit ve taşkömürü çıkarılan işyerlerinde, yer altında çalışan işçilere ödenecek ücret miktarı asgari ücretin iki katından az olamaz.

İşte saydığımız bu hükümler nedeniyle maden işyerlerinde oluşacak maliyet artışını telafi etmek amacıyla 2016 yılında 3213 sayılı Kanun’da bir düzenleme yapıldı ve akabinde de bir tebliğ yayınlandı (Yeraltı Kömür İşletmelerinde İşçi Maliyetlerine Uygulanacak Desteğe İlişkin Tebliğ). Geçen hafta Resmi Gazetede yayınlanan tebliğ ile de destek şartlarında bazı değişiklikler yapıldı.
Bu yazımızda maden işyerlerinde işçi maliyetlerini azaltmanın şartlarını özetlemeye çalışacağız.
Destekten Yararlanma Şartları Neler?
Maden işyerlerinin destekten yararlanabilmesi için üç şartın bir arada bulunması gerekiyor:

1. Linyit ve taşkömürü ruhsat sahasında yeraltı işletme yöntemi ile üretim ve/veya hazırlık yapıyor olması,
2. Özel hukuk tüzel kişisi olması,
3. Ruhsat sahasında yeraltı üretim ve/veya hazırlık faaliyetinin ruhsat sahibi şirketçe yapılması,

gerekiyor.
Önceden sadece üretim alanında çalışan işçiler için destekten faydalanma söz konusu iken Tebliğde yapılan değişiklikle hazırlık aşamasında çalışan işçiler de kapsama alındı.
Destek Verilmeyecek Durumlar
Tebliğde yapılan değişiklikle destek verilmeyecek durumlarda da bazı düzenlemelere gidildi. Buna göre aşağıdaki durumlarda destek ödemesi yapılmayacak:

• İşin veya üretim faaliyetinin durdurulmasına karar verilen işyerlerinde, işin durdurulması kararının uygulandığı sürede destek ödemesi yapılmaz.
• Çalışanların ücreti ödenmeden destek ödemesi yapılmaz.
• Yeraltı işletme yöntemi ile faaliyette bulunulan linyit ve taşkömürü işletme izinli ruhsat sahalarında; teknik/daimi nezaretçi ataması olmayan dönemdeki günlerde destek ödemesi yapılmaz.
• SGK kayıtlarında olup madenlerde zorunlu ferdi kaza sigortası olmayan yeraltı çalışanları için destek ödenmez.
• İşletme ruhsat sahalarında işletme güvenliği sağlanmış yeraltı ocağında üretim faaliyetleri devam ederken aynı işyeri numarası ile mevcut ocaktan bağımsız yeni bir yeraltı kömür ocağı hazırlanması durumunda destek ödemesi yapılır. Aksi durumda ödeme yapılmaz.
• Hazırlık termin süresi sonunda işletme güvenliği sağlanmış bir şekilde üretim faaliyetlerine geçilmemesi durumunda sonraki aylar için destek ödemesi yapılmaz.
• Zorunlu ferdi kaza sigorta poliçesi, destek ödenmesi için başvuruda bulunan ruhsat sahibi özel hukuk tüzel kişisi adına yaptırılmayan yeraltı çalışanları için ödeme yapılmaz.

Birden Fazla Kömür Ocağı Varsa
Aynı ruhsat sahasında, aynı işyeri sicil numarası ile birbirinden bağımsız birden fazla yeraltı kömür ocağı işletmesi bulunması durumunda, ocaklardan herhangi birisinde üretim faaliyetlerinin/işin durdurulması halinde destek ödemesi yapılmıyor.
Ancak; işletme güvenliği açısından üretim faaliyetleri durdurulan ocak/ocakların Maden Kanununa uygun şekilde terk edilmesi halinde işletme güvenliği sağlanmış bir şekilde üretim faaliyetleri devam eden ocak/ocaklar için destek ödemesi yapılır.
Aynı ruhsat sahasında farklı işyeri sicil numarasına sahip birbirinden bağımsız üretim faaliyeti durdurulmayan işletmeler için de destek ödemesi yapılabilir.
Destek Tutarı Nasıl Hesaplanıyor?
Maden işyerlerinde uygulanan destek tutarı hesaplanırken Tebliğin 6. maddesindeki formüllerin kullanılması gerekiyor. Buna göre işçi başına ödenecek aylık destek tutarının bulunması için aylık üretim miktarına bağlı olarak belirlenecek destek katsayısının aşağıdaki üç tutarın toplamıyla çarpılması gerekiyor:

1. İki kat asgari ücretin ödenmesi nedeni ile oluşan ek maliyetten, yararlanılan toplam diğer desteklerin farkının çıkarılması sonucu oluşan ek maliyet,
2. Bir işçi için çalışma saatinin azalması sonucu oluşan ek maliyet,
3. Tatil gün sayısı artışı sonucu oluşan ek maliyet.

Ayrıca hatırlatmak gerekir ki işverene verilecek işçi desteğinin hesabında; esas alınacak asgari ücret, işverenin çalıştırdığı sigortalılardan dolayı yararlandığı teşvik ve destek tutarları düşülmek suretiyle hesaplanıyor.
Sahte Beyana Ceza Var
Açık ve yer altı üretim yöntemi ile faaliyette bulunulan sahalarda, açık işletmelerden üretilen kömürün yer altı üretimi olarak beyan edilmesinin ve/veya dışarıdan kömür alındığının tespiti halinde, fazla ödenen destek tutarının 10 (on) katı tutarında ceza tahsilatı yapılır.
Fazladan ödenen destek tutarının 10 (on) katı tutarındaki ceza, varsa işverene ödenecek müteakip destek tutarlarından mahsup edilir. 

20.11.2017

Dr. Mehmet BULUT 
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
​
Twitter: @mhmtblt79