Uzaktan Çalışma Yönetmeliği Neler Getiriyor?
10 Mart 2021 tarihli Resmi Gazete’de uzun zamandır beklenen Uzaktan Çalışma Yönetmeliği yayınlandı. Bu tarihe kadar uzaktan çalışmaya ilişkin uygulamalar 4857 sayılı İş Kanunu’nun 14 üncü maddesine göre yürütülmekteydi. Bilindiği üzere yönetmelikler kanunların uygulanmasını açıklamak üzere çıkartılan kaynaklardır. Buradan yola çıkarak Uzaktan Çalışma Yönetmeliği’nin kanun metninden farklı olarak neleri içerdiğine bir göz atalım:
Uzaktan Çalışan Tanımlandı
Yönetmelik’te “uzaktan çalışan” kavramı “İş görme ediminin tamamını veya bir kısmını uzaktan çalışarak yerine getiren işçi” şeklinde tanımlandı. (md.4)
Bunun yanı sıra “uzaktan çalışma” kavramının tanımına da Kanun’da yer alan şekliyle yer verildi: “Uzaktan çalışma: İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.” (md.4)
Sözleşme Yazılı Olmalı
4857 sayılı Kanun’da uzaktan çalışmanın yazılı olarak kurulan bir iş ilişkisi olduğu belirtilerek dolaylı olarak sözleşmenin yazılı olması gerektiği belirtilmiştir. Yönetmelik’te de uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılacağı açık bir şekilde ifade edildi. (md.5)
Çalışma Mekanı Nasıl Düzenlenecek?
Yönetmeliğe göre; gerekli olması halinde, uzaktan çalışmanın yapılacağı mekân ile ilgili düzenlemeler iş yapılmaya başlamadan önce tamamlanacak ve bu düzenlemelerden kaynaklanan maliyetlerin karşılanma usulü, uzaktan çalışan ile işveren tarafından birlikte belirlenecek. (md.6)
Ayrıca, uzaktan çalışmada iletişimin yöntemi ve zaman aralığı da uzaktan çalışan ile işveren tarafından belirlenecek. (md.10)
Bu hükümlere göre, çalışma mekanının düzenlenmesi maliyetinin nasıl karşılanacağı ve iletişim noktalarında net ve açık bir düzenlemeye gidilmemiş olup inisiyatif bir bakıma çalışan ve işverene bırakılmıştır.
Malzeme ve İş Araçları Nasıl Teslim Edilecek?
Yönetmeliğe göre; uzaktan çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa işveren tarafından sağlanması esas olacak ve bu malzeme ve iş araçlarının kullanım esasları ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır bir şekilde uzaktan çalışana bildirilecek. (md.7/1)
Uzaktan çalışmada işverenin gerekli ekipmanı sağlaması ve iş sağlığı ve güvenliği açısından çalışanı bilgilendirmesi yükümlülükleri zaten Kanun hükmünde yer almaktaydı. Bu yönüyle ekstra bir düzenleme getirilmemiştir.
Ayrıca Yönetmelik’te iş araçlarının çalışana hangi usulle teslim edilmesi gerektiği açıklanmıştır. Buna göre; iş araçlarının işveren tarafından sağlanması halinde, bunların işçiye teslim edildiği tarihteki bedellerini belirten iş araçları listesi, işveren tarafından yazılı olarak işçiye teslim edilecek ve işçiye teslim edilen belgenin işçi tarafından imzalı bir nüshası ise işveren tarafından işçi özlük dosyasında saklanacaktır. İş araçlarının listesi, iş sözleşmesi içerisinde veya sözleşme tarihinde iş sözleşmesine ek olarak düzenlenirse ayrıca yazılı belge düzenlenmesi şartı aranmayacaktır. (md.7/2)
Üretim Maliyetlerinin Karşılanması İş Sözleşmesinde Belirtilecek
Yönetmeliğe göre; işin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimiyle doğrudan ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasına ilişkin hususlar iş sözleşmesinde belirtilmesi gerekiyor (md.8). Dolayısıyla Yönetmelikte bu konuda işveren ve çalışana inisiyatif tanınmıştır.
Fazla Çalışma Nasıl Yapılacak?
Yönetmelik’te, uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresinin iş sözleşmesi ile belirleneceği düzenlenmiş ve mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabileceği belirtilmiştir. Ayrıca fazla çalışmanın işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılabileceği düzenlenmiştir. (md.9)
Verilerin Korunmasında İşveren Gerekli Önlemleri Alacak
Uzaktan çalışmada kafaları kurcalayan en önemli hususlardan birisi verilerin korunmasıyla ilgiliydi. Yönetmelik’te bu konuda da bir düzenlemeye yer verildi. (md.11)
Buna göre; işveren, uzaktan çalışanı, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirecek, bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri alacak ve korunması gereken verinin tanım ve kapsamını sözleşmede belirleyecek. Dolayısıyla Yönetmelik ile veri kullanımı konusunda işverene bilgilendirme, tedbir alma ve kapsamı belirleme yükümlülükleri getirildi. Ayrıca verilerin korunması amacıyla işveren tarafından belirlenen işletme kurallarına uzaktan çalışanın uyması zorunluluğu getirildi.
İSG Yükümlülüğünün Kapsamı Nasıl?
Uzaktan çalışmada işverenin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüğü Yönetmelik’te 4857 sayılı Kanun ile paralel şekilde düzenlenmiş bulunmakta. Buna göre; işveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak;
Hangi İşlerde Uzaktan Çalışma Yapılamayacak?
Yönetmeliğin içinde en önemli maddelerden birisi hangi işlerde uzaktan çalışma yapılamayacağı ile ilgili. Buna göre;
- Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma,
- Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma,
- Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma
işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamayacak.
Ayrıca, kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetlerden hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı birim, proje, tesis veya hizmetten sorumlu olan veya hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşunca belirlenecek.
Mevcut Sözleşmeler Dönüştürülebilecek
Yönetmeliğe göre uzaktan çalışma iki şekilde yapılabilecek:
Ancak, uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmayacak.
İşçi Nasıl Uzaktan Çalışma Talebinde Bulunacak?
İşçinin, uzaktan çalışma yapma talebi ile ilgili hususlar Yönetmelikte şöyle sıralanmış:
a) Talep yazılı olarak yapılır.
b) Talep işyerinde belirlenen usul doğrultusunda işverence değerlendirilir.
c) Talep değerlendirilirken, işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstaslar kullanılır.
Talebe ilişkin değerlendirme sonucunun otuz gün içinde işçiye talebin yapıldığı usulle bildirilmesi esastır. Talebin kabul edilmesi halinde uzaktan çalışma sözleşmesi yapılır.
Uzaktan çalışmaya geçen işçi, yukarıda belirtilen usulle tekrar işyerinde çalışma talebinde bulunabilir ve işveren, söz konusu talebi öncelikli olarak değerlendirir.
10 Mart 2021 tarihli Resmi Gazete’de uzun zamandır beklenen Uzaktan Çalışma Yönetmeliği yayınlandı. Bu tarihe kadar uzaktan çalışmaya ilişkin uygulamalar 4857 sayılı İş Kanunu’nun 14 üncü maddesine göre yürütülmekteydi. Bilindiği üzere yönetmelikler kanunların uygulanmasını açıklamak üzere çıkartılan kaynaklardır. Buradan yola çıkarak Uzaktan Çalışma Yönetmeliği’nin kanun metninden farklı olarak neleri içerdiğine bir göz atalım:
Uzaktan Çalışan Tanımlandı
Yönetmelik’te “uzaktan çalışan” kavramı “İş görme ediminin tamamını veya bir kısmını uzaktan çalışarak yerine getiren işçi” şeklinde tanımlandı. (md.4)
Bunun yanı sıra “uzaktan çalışma” kavramının tanımına da Kanun’da yer alan şekliyle yer verildi: “Uzaktan çalışma: İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.” (md.4)
Sözleşme Yazılı Olmalı
4857 sayılı Kanun’da uzaktan çalışmanın yazılı olarak kurulan bir iş ilişkisi olduğu belirtilerek dolaylı olarak sözleşmenin yazılı olması gerektiği belirtilmiştir. Yönetmelik’te de uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılacağı açık bir şekilde ifade edildi. (md.5)
Çalışma Mekanı Nasıl Düzenlenecek?
Yönetmeliğe göre; gerekli olması halinde, uzaktan çalışmanın yapılacağı mekân ile ilgili düzenlemeler iş yapılmaya başlamadan önce tamamlanacak ve bu düzenlemelerden kaynaklanan maliyetlerin karşılanma usulü, uzaktan çalışan ile işveren tarafından birlikte belirlenecek. (md.6)
Ayrıca, uzaktan çalışmada iletişimin yöntemi ve zaman aralığı da uzaktan çalışan ile işveren tarafından belirlenecek. (md.10)
Bu hükümlere göre, çalışma mekanının düzenlenmesi maliyetinin nasıl karşılanacağı ve iletişim noktalarında net ve açık bir düzenlemeye gidilmemiş olup inisiyatif bir bakıma çalışan ve işverene bırakılmıştır.
Malzeme ve İş Araçları Nasıl Teslim Edilecek?
Yönetmeliğe göre; uzaktan çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa işveren tarafından sağlanması esas olacak ve bu malzeme ve iş araçlarının kullanım esasları ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır bir şekilde uzaktan çalışana bildirilecek. (md.7/1)
Uzaktan çalışmada işverenin gerekli ekipmanı sağlaması ve iş sağlığı ve güvenliği açısından çalışanı bilgilendirmesi yükümlülükleri zaten Kanun hükmünde yer almaktaydı. Bu yönüyle ekstra bir düzenleme getirilmemiştir.
Ayrıca Yönetmelik’te iş araçlarının çalışana hangi usulle teslim edilmesi gerektiği açıklanmıştır. Buna göre; iş araçlarının işveren tarafından sağlanması halinde, bunların işçiye teslim edildiği tarihteki bedellerini belirten iş araçları listesi, işveren tarafından yazılı olarak işçiye teslim edilecek ve işçiye teslim edilen belgenin işçi tarafından imzalı bir nüshası ise işveren tarafından işçi özlük dosyasında saklanacaktır. İş araçlarının listesi, iş sözleşmesi içerisinde veya sözleşme tarihinde iş sözleşmesine ek olarak düzenlenirse ayrıca yazılı belge düzenlenmesi şartı aranmayacaktır. (md.7/2)
Üretim Maliyetlerinin Karşılanması İş Sözleşmesinde Belirtilecek
Yönetmeliğe göre; işin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimiyle doğrudan ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasına ilişkin hususlar iş sözleşmesinde belirtilmesi gerekiyor (md.8). Dolayısıyla Yönetmelikte bu konuda işveren ve çalışana inisiyatif tanınmıştır.
Fazla Çalışma Nasıl Yapılacak?
Yönetmelik’te, uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresinin iş sözleşmesi ile belirleneceği düzenlenmiş ve mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabileceği belirtilmiştir. Ayrıca fazla çalışmanın işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılabileceği düzenlenmiştir. (md.9)
Verilerin Korunmasında İşveren Gerekli Önlemleri Alacak
Uzaktan çalışmada kafaları kurcalayan en önemli hususlardan birisi verilerin korunmasıyla ilgiliydi. Yönetmelik’te bu konuda da bir düzenlemeye yer verildi. (md.11)
Buna göre; işveren, uzaktan çalışanı, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirecek, bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri alacak ve korunması gereken verinin tanım ve kapsamını sözleşmede belirleyecek. Dolayısıyla Yönetmelik ile veri kullanımı konusunda işverene bilgilendirme, tedbir alma ve kapsamı belirleme yükümlülükleri getirildi. Ayrıca verilerin korunması amacıyla işveren tarafından belirlenen işletme kurallarına uzaktan çalışanın uyması zorunluluğu getirildi.
İSG Yükümlülüğünün Kapsamı Nasıl?
Uzaktan çalışmada işverenin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüğü Yönetmelik’te 4857 sayılı Kanun ile paralel şekilde düzenlenmiş bulunmakta. Buna göre; işveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak;
- İş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle,
- Gerekli eğitimi vermekle,
- Sağlık gözetimini sağlamakla,
- Sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla
Hangi İşlerde Uzaktan Çalışma Yapılamayacak?
Yönetmeliğin içinde en önemli maddelerden birisi hangi işlerde uzaktan çalışma yapılamayacağı ile ilgili. Buna göre;
- Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma,
- Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma,
- Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma
işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamayacak.
Ayrıca, kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetlerden hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı birim, proje, tesis veya hizmetten sorumlu olan veya hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşunca belirlenecek.
Mevcut Sözleşmeler Dönüştürülebilecek
Yönetmeliğe göre uzaktan çalışma iki şekilde yapılabilecek:
- İş ilişkisi doğrudan uzaktan çalışma sözleşmesi ile kurulabilecek
- Hâlihazırda işyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi, işçinin ve işverenin anlaşması halinde, uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilecek.
Ancak, uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmayacak.
İşçi Nasıl Uzaktan Çalışma Talebinde Bulunacak?
İşçinin, uzaktan çalışma yapma talebi ile ilgili hususlar Yönetmelikte şöyle sıralanmış:
a) Talep yazılı olarak yapılır.
b) Talep işyerinde belirlenen usul doğrultusunda işverence değerlendirilir.
c) Talep değerlendirilirken, işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstaslar kullanılır.
Talebe ilişkin değerlendirme sonucunun otuz gün içinde işçiye talebin yapıldığı usulle bildirilmesi esastır. Talebin kabul edilmesi halinde uzaktan çalışma sözleşmesi yapılır.
Uzaktan çalışmaya geçen işçi, yukarıda belirtilen usulle tekrar işyerinde çalışma talebinde bulunabilir ve işveren, söz konusu talebi öncelikli olarak değerlendirir.